________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉન્નતિ સાધનાર દશપ્રકારને માર્ગ.
કર ૬ દેશપ્રીતિ. જે દેશમાં મનુષ્ય જ છે અને ઉર્યો છે, તે દેશની સેવા કરવાને તે બંધાએલો છે. વિશ્વના વિશાળ ક્ષેત્રને ખીલવવા અને સ્વદેશના પ્રેમનું ગૌરવ વધારવા આર્યપ્રજા પ્રથમથી જ પ્રયત્ન કરતી આવી છે. પ્રત્યેક મનુષ્ય પોતાના જીવનમાં બે ભાવના ધારણ કરવાની છે. ૧ સ્થળ ભાવના અને ૨ કુટુંબભાવના. તેમાં જે સ્થળભાવના તેજ દેશભાવના છે. જે દેશ અને તેની પ્રજા સાથે રહી માણસે પોતાનું જીવન પ્રસાર કરવાનું છે અને જેના શુભ અને અશુભમાં પોતાને લાભ અને હાનિ છે, તે દેશ તરફ પ્રેમ રાખો, એ તેનું મુખ્ય કર્તવ્ય છે. દેશની પ્રજાની ઉન્નતિ તે પિતાની ઉન્નતિ છે એમ સમજવું જોઈએ. જન્મભૂમિ તરફને પ્રેમ કદિ પણ શિથિલ થે ન જોઈએ. જે ભૂમિમાં પોતે જ છે, તે જન્મભૂમિ પોતાની જનની છે, તેથી જ તે માતૃભૂમિ કહેવાય છે. આર્ય હૃદયમાંથી જન્મભૂમિનો પ્રેમ કદિ પણ દૂર થતા નથી. તે વિષે એક મહાન કવિ નીચેનું પદ્ય ગાય છે.
जननी जन्मभूमिश्च निद्रा पश्चिमरात्रिजा ।
इष्टयोगः सुगोष्ठी च दुर्मोचाः पंच देहिनाम् ।। १ ॥ જનની-માતા, જન્મભૂમિ-માતૃભૂમિ, પાછલી રાતની નિદ્રા, ઈષ્ટ–મિત્રોગ અને મનગમતી ગોષ્ટી એ પાંચને પ્રાણી માત્ર છેડી શકતા નથી. ૧
૭ સ્વધર્મ દઢતા. કુગતિમાં પડતા જીવને ધારણ કરી રાખે તે ધર્મ કહેવાય છે; પરંતુ અમે શબ્દનો અર્થ ઈશ્વરભક્તિ અને કર્તવ્ય એ ઉભય પ્રકાર અહિં લેવાનું છે. જે ધર્મના સંપ્રદાયમાં જન્મ થયો હોય, જે ધર્મની પ્રવૃત્તિ કુટુંબમાં ચાલતી હોય અને જેને અનુસરીને પવિત્ર આચાર, વિચાર પ્રવર્તતા હોય, તે ધર્મ ઉપર મનુષ્ય ખરી દઢતા રાખવી જોઈએ. કાળચક્રના પરિવર્તનથી વિષમ પ્રસંગે પ્રાપ્ત થાય તો પણ પોતાના ઈષ્ટધર્મમાંથી કદિપણ ભ્રષ્ટ થવું ન જોઈએ. ધર્મમાત્રનો ઉદ્દેશ દુઃખ અથવા પાપની ઉત્પત્તિનો વિચાર ચલાવવાનું હોય છે. પાપ અને તેનાથી થતા દુઃખાદિનો ઉદ્દભવ કેમ થાય છે? એ સમજવું ઘણું કઠિન છે અને તેને માટે આર્યતત્વોએ વિવિધ કલ્પનાઓ ઉપર વિવિધ દૂષણે પણ આપેલા છે. સ્વધર્મ ઉપર દ્રઢતા રાખવાથી એ વાત સારી રીતે સમજાય છે, અને તેવા ધર્મના આલંબનથી અનીતિ તથા અનાચારથી બચવાને સદા તત્પર રહેવાય છે. ધર્મનો અર્થ કર્તવ્ય લેવાથી પણ અનુપમ વર્તન મેળવી શકાય છે. મનુષ્ય જમ્યો ત્યાંથી તેણે પિતાનું કર્તવ્ય યથાર્થ રીતે બજાવવાનું છે–ખરું કર્તવ્ય સમજનાર મનુષ્ય પોતાના જીવનને ઉચ્ચ સ્થિતિએ લાવી શકે છે, એટલું જ નહિં
For Private And Personal Use Only
