Atmanand Prakash Pustak 024 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531285/1

Page #1

माल
Reg. No. B. 431 -462029602050 श्रीमविजयानन्दसूरि सदगुरुभ्यो नमः
10000-00-3000000000000
श्री
100-
42020 1000000000001
भारत
0440986944-480840044
आत्मानन्द प्रकाश.
Heido-weed
॥स्रग्धरावृत्तम् ।। जैना रक्षन्तु धर्म विमलमतियुतास्त्य करागादिदोषा
जैनान् धर्मश्च पातु प्रशिथिलप्रवलक्रोधशत्रूनुदारान् । जैनरुत्साहशीलैः प्रिय निजविषयैरस्तु भद्रं स्वभूमेर्
'आत्मानन्द' प्रकाशो वित्तरतु च सुखं श्री जिनाज्ञापरेभ्यः॥ १॥ पु० २४ मुं बोर सं. २४५३. आषाढ. आत्म सं. ३२ { अंक १२ मो.
प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
७७७७७७७७७७७७७७७७०७०७०
9060050060060900000000000000000000000000065
વિષયાનુક્રમણિકા.
१ भाती धमाल!......... 3२५७ यात्मिभद्रालेम....... ३४. ૨ ઉન્નતિને સાધનારા દશ પ્રકારના ૮ જૈન , તેની આવશ્યકતા અને
सामान्य मा....... ... ३२६ शश्यता.... ... उदेशवटा देश........... 33१ आत्माने...... ४ ॐ श्री शान्ति.... .......33२ १० मी..... ....
16पयोगी वियारे..... 333११ वर्तमान सभायार.. ... ...३४८ रवी वाध्या.......... 33८ १२ अथा
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ ૪ આના.
ભાવનગર—આન પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં રાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું. 590900905990-
9
9999

Page #2

શ્રી કુમારપાળ પ્રતિબોધ-ભાષાંતર.
અખિલ વિદ્યાપાર ંગત, સકલશાસ્રનિષ્ણાત્, જ્ઞાનના મહાસાગર કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચ દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજે ગુજરાતના પ્રખ્યાત ચૌલુકય રાજા કુમારપાળ મહારાજને સમયે સમયે જૈનધર્મ ના બેાધ, વિવિધ વ્યાખ્યાનદ્વારા તે તે વિષયેાની અનેક સુંદર રસિક કથા સહિત આપેલ, કે જેની અસરથી કુમારપાળ નરેશે જૈનધર્મ નેા સ્વીકાર ( શિવધર્મ છેડી દઇ ) ક્રમશઃ કેવી રીતે કર્યાં, અને સનાતન જૈનધર્મના સ્વીકાર કરી મહારાજા કુમારપાળે કરેલ જિન ધર્મની અતુલ પ્રભાવના, વગડાવેલ જીવયાનેા ( અહિંસા ધર્મના ) ડકા, કરેલ તી, અને રથયાત્રા, કરવામાં આવેલ શાસનની વિપુલ પ્રભાવના, રાજાની દીવસ તથા રાત્રીની ચ ( રાજકીય વ્યવહારિક તેમજ ધાર્મિક કન્યપાલના ), નૃપતિની ઉચ્ચ ભાવના, નિત્ય સ્મરણ વગેરે અનેક બનાવા આ સર્વ સરલ, સુ ંદર, રસિક, હાવાથી દરેક વાંચકના હૃદય એતપ્રોત થઇ જતાં વેરાગ્ય રસથી આત્મા છલકાઈ જઈ મેાક્ષના અભિલાષી બને છે. આ ગ્રંથ જૈનેતર વાંચે તેા જૈન બની જાય, તેા જૈન કુળમાં જન્મેલ વાંચતાં પરમ જૈન અને તે નિર્વિવાદ છે.
-
સાહિત્યના સાગરના તરંગાને ઉછાળનાર, શાંત રસાદિ સૌંદર્યથી સુશાલિત, અને ભવ્યજતાને રસભર કથાએના પાન સાથે, સત્ય ઉપદેશ અને સદ્જ્ઞાન રૂપી અમૃતનું પાન કરાવનાર, આ ગ્રંથના લેખક શ્રી સામપ્રભાચાર્ય મહારાજ છે, કે જે રાજા કુમારપાળના સમકાલીન વિદ્યમાન ( હૈયાત ) હતા. આ ગ્રંથ કુમારપાળ રાજાના સ્વર્ગવાસ પછી ૧૧ મે વર્ષે જ લેખક મહાત્માએ લખેલ છે જેથી તેની તમામ ઘટનાનેા તેજ સત્ય પુરાવા છે.
આ ગ્રંથના પઠન પાઠનથી મહામંગળરૂપ ધર્મ, તેની પ્રાપ્તિ થતાં આત્મજ્ઞાનની ભાવનાએ પ્રગટ થતાં નિર્મળ સમ્યકત્વ, જૈનત્વ, અને છેવટે પરમાત્મત્વ પ્રકટ કરાવનાર એક ઉત્તમ અને અપૂર્વ રચના છે, કે જે શેઠ શ્રી નાગરદાસભાઇ પુરૂષોતમદાસ રાણપુર નિવાસીની સીરીઝ તરીક ( મદદવડે ) છપાયેલ છે.
શ્રીમાન હેમચદ્રાચાર્યજી તથા પરમાત કુમારપાળ મહારાજા અને મહા પુરૂષોની વિવિધ રરંગાથી ભરપૂર ક્ખીએ કલાની દૃષ્ટિએ મોટા ખર્ચ કરી બહુજ સુંદર, આકર્ષક, જિજ્ઞાસુઓને દર્શન કરવાની અભિલાષા પૂર્ણ કરવા માટે તૈયાર કરાવી આ ગ્રંથમાં દાખલ કરેલ છે.
ઉંચા કાગળા ઉપર સુંદર ટાપાથી છપાવી, સુશેોભિત કપડાના પાકા ખાઇડીંગથી બધાવી આ અમુલ્ય ગ્રંથને અલંકાર રૂપ તૈયાર કરેલ છે. સુમારે સાઠ ફામ રાયલ સાઇઝ આપેજી પાંચસે હ પાનાના આ ગ્રંથની રૂા. ૩–૧૨–૦ પાણાચાર રૂપૈયા કિમત રાખેલ છે. જૈન નામ ધરાવનારા કાઇ પણ બધું ન્હેનના ગૃહમાં, નિવાર સ્થાનમાં અને નિર અભ્યાસ માટે પાતા પાસે આ ગ્રંથ હાવાજ જોઇએ.
ંતર
->

Page #3

श्री
आत्मानंद प्रकाश.
( चुस्त २४ भुं )
५० २४ भुः ⟩वीर स.२४५२-५३. व्यात्म स. ३१-३२ { ३ १ थी १२.
॥ स्रग्धरावृत्तम् ॥
जैना रक्षन्तु धर्मे विमलमतियुतास्त्यक्तरागादिदोषा जैनान् धर्मश्च पातु प्रशिथिलप्रबलक्रोधशत्रूनुदारान् । जैनैरुत्साहशीलैः प्रियनिजविषयैरस्तु भद्रं स्वभूमेर् 'आत्मानन्द प्रकाशो' वितरतु च सुखं श्री जिनाज्ञापरेभ्यः ॥ १॥
00
अडट र्ता
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા,
ભાવનગર.
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) પોસ્ટેજ જુદુ
PE

Page #4

વાર્ષિક અનુક્રમણિકા.
=
2
૧ મંગળ-પ્રાર્થના.
સંધવી વેવચંદ ધનજી. ૨ ગુરૂદેવ વંદન. ૩ આશિરઆનંદ. ૪ નૂતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન. શાહ ફતેહચંદ ઝવેરભાઈ. ૫ વીર–વંદન.
શાહ મણિલાલ માણેકચંદ મહુધાવાસી. ૬ વિશ્વરચના પ્રબંધ.
મુનિરાજ શ્રી દર્શનવિજયજી મહારાજ.
૫, ૭૧, ૯૬, ૧૨૪, ૧૭૫, ૭ જીવ, મન અને ઇકિના –સંલાપરૂપ કથા. ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ. ૧૨, ૫૨ ૭૬, ૮ કલ્પસૂત્રના એક વષકનું અવલેકન. આગમાભ્યાસી.
૧૫ ૯ સાંસારિક જીવન.
( વિઠ્ઠલદાસ મુ. શાહ) ૨૦, ૪૮, ૮૪ ૧૦ અમદાવાદમાં સકળ સંઘના પ્રતિનિધિઓનું સંમેલન ૧૧ શ્રી જેન વેતાંબર કોન્ફરન્સનું ખાસ અધિવેશન. ૧૨ શ્રી ભારતીય જૈન સ્વયંસેવકનું પ્રથમ અધિવેશન. ૧૩ વર્તમાન સમાચાર. ૩૯, ૬, ૯૨, ૧૨૦, ૧૪૩, ૧૭૯, ૨૦૩, ૨૬, ૨૮૮, ૩૨૧, ૩૪૮, ૧૪ સ્વીકાર અને સમાલોચના.
(સેક્રેટરી) ૪૦, ૬૮, ૯૪, ૧૨૧, ૧૫૩, ૧૮૧, ૨૦૪, ૨૩૪, ૨૬૫,
૨૯૦, ૩૨૪, ૩૪૮ ૧૫ મંગળાભિનન્દન. (પદ્ય)
પં. અમેઘ ચરણ. ૧૬ એ કરાર (પદ્ય)
સંધવી વેલચંદ ધનજી. ૧૭ સુવાસિક કુલડાં. ( 5 )
કલ્યાણચંદ કેશવલાલ વડોદરા. ૧૮ જિન પૂજા ( , )
સાહ છગનલાલ નહાલચંદ નાણાવટી. ૧૯ જેનેની જેને પ્રત્યે ફરજ,
વાડીલાલ મહાકમલાલ શાહ બી. એ. ૨૦ આદર્શ શિક્ષક.
અનિલ.
૫૯ ૨૧ મહારા વંદનીય ગુરૂ. (પદ્ય)
ગુલાબચંદ મૂળચંદ બાવીશી. ૨૨ મનોબળ. ૨૩ પ્રશ્નોત્તર. (શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરિશ્વરજીને શાહ ઝવેરભાઈ છગનલાલ સુરવાડા
વાળાએ પુછેલા પ્રશ્નોત્તરો.) ૬૩, ૭૯, ૧૧૨ ૨૪ સુધારો.
૬૫, ૮૯, ૨૮૬, ૩૨૪ ૨૫ પરાશા-વિરામ. (પદ્ય)
વેલચંદ ધનજી. ૨૬ પ્રથમ પ્રભુ પ્રણામ. (2)
મણિલાલ માણેકચંદ શાહ મહુધાવાળા. ૭૦ ૨૭ રાત્રિ ભોજન.
વકીલ નંદલાલ લલ્લુભાઈ વડોદરા. ૨૮ પ્રેસીડેન્ટ અને સુવ્વર-દયાને અપૂર્વ-બનાવ. (સ્વામી રામતીર્થ) ૨૯ અદ્વૈત-સ્મારક,
સંધવી વેલચંદ ધનજી.
૫૫

Page #5

૩૦
૩૧ મંત્રી મુદ્રા. ૩૨ સહિષ્ણુતા.
૩૩ જૈન સખાવત.
આદર્શ જૈન કેવા હેાવા જોઇએ ?
૩૪ પ્રકી.
૩૫ વિભુ વિનંતિ. ( પદ્ય ) ૩૬ ભદ્રેશ્વર તી.
૩૭ શ્રી મૂળચંદ્રજી ગણી અષ્ટક. ( પદ્ય )
૩૮ એક દુ:ખદ પ્રસ’ગ.
૩૯ ઉન્નતિ અર્થે. ( પદ્ય )
૪૦ મનુષ્ય જીવનની સાથે તા. ૪૧ પરિશ્રમ અને કાર્યાં.
૧૧૫
વાડીલાલ માહાકઞલાલ શાહ ખી. એ. ૧૦૧ મુનિરાજ શ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ. ૧૦૬, ૧૩૬, ૧૭૧ ગુલાબચંદ મૂળચંદ બાવીશી. નરોતમદાસ બી. શાહ. ૧૧૬, ૧૩૩, ૧૫૮, ૧૮૪, ૨૦૮, ૨૩૯ સેક્રેટરી. ૧૧૯, ૧૫૫, ૨૩૩, ૨૬૦, ૨૮૮, ૩૧૦, ૩૪૭ મણિલાલ માણેકચંદ શાહ મહુધાવાળા. ૧૨૩ મુનિરાજ શ્રી દર્શનવિજયજી મહારાજ. ૧૧૮
૧૩૧
,,
૧૫૬
( લાલ હેન્ડબીલ માટે ) મણુિલાલ માણેકચંદ મહુધા.
૧૫૭
વાડીલાલ માઢાકમલાલ શાહ બી. એ. ૧૬૧ ( વિઠ્ઠલદાસ મુ. શાહ ) મનસુખલાલ ડાયાભાઇ શાહ
૧૬૬, ૧૯૩ વઢવાણુ કેમ્પ.
૧૭૫
૧૭૮
૪૪ બદલી ન હોય. ( યુદ્ય
૪૫ જૈન ધર્મની ખૂબી.
૪૬ માનવી શિવધેલા. ( પદ્ય ) ૪૭ શ્રી શત્રુંજય સંબંધી કાર્ય પ્રચાર. ૪૮ શ્રી જૈન શ્વેતાંબર એ એડ અને હાલની ૪૯ વિવેાપકારી. ( પદ્મ ) ૫૦ ન્યાયાપાર્જિત દ્રવ્ય. (, )
૪૨ ઉપદેશક પદ. ( પદ્ય )
૪૩ કાર્યસિદ્ધિ માટે સદ્દવિચારાતી આવશ્યકતા. ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ.
વેલચાંદ ધનજી.
૧૮૩
૧૯૨
વાડીલાલ માહેાકમલાલ શાહ બી. એ. ૧૮૭ મણિલાલ માણેકચંદ મહુધાવાલા. ( કાન્ફરન્સ રેસીડેન્ટ જનરલ સેક્રેટરીએ.) ૧૯૮ પરિસ્થિતિ. માવજી દામજી શાહ.
૨૦૦
२०७
૨૧૦
૨૧૧
૨૧૫
૨૧૬
૨૧૭
૨૨૧
૨૨૮
૨૨૯
૨૩૨
૫૧ જૈન વ્યાયામશાળા તે તેની સ્થાપના.
પર જૈન તામિલ સાહિત્ય.
B
૫૩ કાની જીત. ( પદ્ય )
૫૪ આદર્શ જૈન વિદ્યાર્થી જીવન.
૬૦ શ્રી વીરને. ( પદ્ય )
૬૧ સરસ્વતી મહિમા ( પદ્ય )
૬૨ આધ્યાત્મિક બળ
માવજી દામજી શાહ, મેાહનલાલ દીપચંદ ચાકસી, શાહ ઘેલાભાઇ પ્રાણલાલ લાલ. વાડીલાલ માહેાકમલાલ શાહ. ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ. ચુનીલાલ છગનલાલ સરાફ્
૫૫ જૈન જીવનના ઉચ્ચ હેતુઓ. ૫૬ કમળ પ્રશસ્તિ. ( પદ્ય )
૫૭-૫૮ આ. શ્રી વિજયકમળસૂરિશ્વરજી મહારાજનું થયેલ અતિ શાકજનક અવસાન. પ૯ કલકતા યુનિવરસીટીની સંસ્કૃત પરીક્ષાનું કેન્દ્ર એક જૈન સ`સ્થા.
મણિલાલ માણેકચંદ મહુધાવાળા. શા ઝવેર છગનલાલ ખુશાલ.
ઘેલાભાઈ પ્રાણલાલ શાહ કલેાલ.
૨૩૭
મણિલાલ માણેકચંદ શાહ મહુધાવાળા. ૨૩૮ ફતેચંદ ઝવેરભાઇ શાહ.
૨૪૦
છગનલાલ ન્હાલચંદ નાણાવટી.
મેાહનલાલ દીપચંદ ચાકશી.
૬૩ આત્માને ઉપદેશ. ( પદ્ય )
૬૪ આપણું સંગઠન.
ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ.
૬૫ શ્રી મહાવીર પ્રભુનું સર્વોત્તમ જીવન. ૬૬-૬૭ શ્રી શત્રુંજય તીર્થના સંબંધમાં મુનિઃજશ્રી હંસવિજયજી મહારજનું ભાષણ,
૨૪૩
૨૪૪
૨૪૫
૨૪૭

Page #6

૬૮ સમભાવ.
૬૯ જય મહાવીર ! જય મહાવીર. ( પદ્ય )
૭૦ પ્રેમમયી પ્રાર્થના.
૭૧ જીનશાળામાં આવે.
૭૨ બુદ્ધિ મહાત્મ્ય.
૭૩ પાપનું ભાન.
૭૪ કેટલાક ઉપયાગી વિચારે.
૭૫ પશ્ચાતાપ અને મારી. ( પદ્ય )
૭૬ તેજી કયારે થશે ?
૭૭ પ્રશ્નોત્તર.
૭૮ શીકારીને. ( પદ્ય )
૭૯ મૃત્યુ !
૮૦ ઉપદેશક પદ. ( પદ્ય )
૮૧ અમારા સત્કાર.
૮૨ ધાર્મિક અભ્યાસ ક્રમ.
૮૩ જયંતી મહોત્સવ.
૮૪ કુમારપાળ મહારાજાનું ધાર્મિક જીવન ૮૫ નિત્યાનિત્ય જીવન ઘટના. ૮૬ સાહિત્ય.
૮૭ શરીરની અનિત્યતા.
સામાન્ય ધર્મો. ૯૨ દેશવટે દેશકે ? ૯૩ ૪ શ્રી શાંતિ.
( પદ્ય )
(,,)
(,,)
""
૯૪ વીર વાયેા.
૯૫ આત્મિક મુદ્રાલેખ !
૯૬ જૈન એક અને તેની આવશ્યકતા. ૯૭ આત્માને.
( પદ્મ )
અધ્યાયી.
વજેચંદ લક્ષ્મીચંદ શાહ. ( વાંસદા ) શાહ ઝવેરચંદ છગનલાલ,
મણિલાલ માણેકચંદ મહુધાવાળા. વિચારક.
ફતેહદ ઝવેરભાઇ શાહ. વિઠ્ઠલદાસ મુ. રાહ
ઘેલાભાઇ પ્રાણલાલ રાહ લાલ. ૨૭૯ મણિલાલ માણેકચંદ શાહ મહુધાવાળા. ૨૮૦
મ. હા. શાહ કલકત્તા.
૭૧
૨૮૨
ઝવેરી કલ્યાણચંદ કેશવલાલ વડાદરા. ઘેલાભાઇ પ્રાણલાલ શાહ કલેાલ.
૨૮૩
પ્રવર્તી પુજી શ્રી કાંતિવિજયજી મહારાજ. ૨૮૭ ( સભા )
૨૯૨
સ્થાનીક કમીટી, શ્રી યશોવિજયજી જૈન ગુરૂકુલ-પાલીતાણા.
સંઘવી વેલચંદ ધનજી.
ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ
શાહ ફતેચંદ ઝવેરભાઇ,
વિહારી.
ઘેલાભાઇ પ્રાણલાલ રાહુ કલેાલ. ( સભા )
૮૮ આ સભાના ૩૧ મા વાર્ષિક મહાત્સવ.
૮૯ ન્યાયાંભાનિધિ—પૂજ્યપાદ્ પ્રાતઃસ્મરણીય
સૂરીશ્વરજી શ્રી વિજ્યાન દસૂરિશ્વરજીની જયંતિ. શાહ મનસુખલાલ ડાયાભાઇ વઢવાણ ૩૧૨ ૯૦ ખાલી ધમાલ. ( પદ્ય ) મનસુખલાલ ડાયાભા વઢવાણ કાંપ. ૯૧ ઉન્નતિને સાધનારા દશ પ્રકારને
૨૫
ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભાવનદાસ. મણીલાલ માણેકચ ંદ મહુધાવાળા
૫
૨૫૯
२६७
૨૬૮
૨૬૯
૨૭૧
૨૭૪-૨૯-૩૩૩
""
—
૨૯૩
૯૫
૩૦૦
303
૩૦૬
306
૩૧૧
શાહુ ઘેલાભાઇ પ્રાણલાલ કલોલ. રાહ ઘેલાભાઇ પ્રાણલાલ. કલ્લાલ મણીલાલ માણેકચંદ શાહ. શાહ ઘેલાભાઈ પ્રાણલાલ શાહ, કત્લાલ. ૩૪૬
૩૪૩
૩૨ ૬
૩૩૧
૨૩૨
૩૩૮

Page #7

CSOોઝOD આમાનન્દ પ્રકાશ. $
COM
મ રે ઘરમ્ . तत्पुनर्द्विविधं कर्म कुशलरूपमकुशलरूपं च । यत्तत्र कुशलरूपं तत्पुण्यं धर्मश्रोच्यते । यत्पुनरकुशलरूपं तत्पापम धर्मश्चाभिधीयते । पुण्योदयजनितः सुखानुभवः पापोदय संपाद्यो दुःखानुभवः । तयोरेव पुण्य पापयोरनंतभेदभिन्नेन तारतम्येन संपयते खन्वेषोऽधममध्यमोत्तमायनन्तभेदवर्तितया विचित्ररूपः संसारविस्तार इति ।।
उपमिति भवप्रपंचा कथा. TOTTOY8 पुस्तक २४ मुं. , वीर संवत् २४५३. अषाढ. आत्म संवत् ३२ १ अंक १२ मो.
unuounnerOnions
pessoas
asseseagees થવા માત !
અxeceરાગ-માઢ-( અમારી ગુણવંતી ગુજરાત.) કરે છે ! શીદને ખાલી ધમાલ! કાઢીશ નહિ કંઈ માલ... ...કરે છે. પાણીના પરપોટા જેવું, જીવન જાણજે લાલ ! કાળ ફાળ વિકાળ છે જગમાં, કેણે દીઠી છે કાલ !......કરે આશામાં ઉંચા ભલે બાંધે, હાટ-હવેલી-માળ, આંખ ઓચીનની વચાશે ત્યારે, તુરત બગડશે તાલ.....કરે નાશવંત છે સર્વ પદાર્થો, જુઠી છે માયા જાળ; સમજ ! સમજ ! રજ માનવ મનમાં, તું હારૂં સંભાળ.....કરે આતમનું હિત ચૂકે કાં ચેતન, ચાલી અવળી ચાલ; પસ્તા પાછળથી થાશે, થાશે બુરા હાલ ... હજી બાજી છે હાથ ધરીલે, વીર-ધર્મની ઢાલ, બહાદુર થઈ બાંધી લે મનસુખ, “પાણું પહેલા પાળ. "......કરે છે.
મનસુખલાલ ડાયાભાઈ-શાહ-વઢવાણ કેમ્પ. આ

Page #8

૩૨૬
942
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ.
XXXXX TOKE
ઉન્નતિને સાધનારો દશ પ્રકારનો સામાન્ય માગ
(CD&HOCEDUCED KOKED DOCK
शार्दूलविक्रीडित.
सद्विद्या निजसंततिषु विनयः सत्संगतिः सद्व्ययः ऐक्यं देशरतिः स्वधर्मदृढता स्वाध्यायसंसेवनम् । उत्कर्षे निरहंकृतिर्न वचनैर्यद् वैमनस्योद्भवो मार्गो मतिसाधको दशविधः प्रोक्तो बुधैः श्रेयसे ॥ १ ॥
•
30
પે। ૐ તાની સંતતિમાં સવિદ્યા, વિનય, સત્સંગ, શુભકાર્યમાં દ્રવ્યના વ્યય, સંપ, સ્વદેશ ઉપર પ્રીતિ, સ્વધર્મ ઉપર દ્રઢતા, હમેશ સ્વાધ્યાય સેવન, ઉત્કર્ષમાં અહંકારને! અભાવ અને વાણીથી બીજાના મનને દુભાવવુ નહીં તે-એ દક્ષ પ્રકારના ઉન્નતિને સાધનારા માર્ગ વિદ્યાનાએ કલ્યાણને માટે કહેલા છે.
૧ સદ્વિધા.
જેનાથી મનુષ્ય પોતાનુ મનુષ્યત્વ સમજી શકે, વ્યવહારના નિયમેા પાળવાને પ્રવર્તે, ધર્મ, નીતિ, સત્ય, શાર્ય, ક્ષમા, દયા, આદિ સર્વ ઉદાર ગુણ્ણા મેળવે, હૃદયમાં ઉચ્ચ ભાવનાઓને ભરે, વિચારને અનુકુલ આચાર પાળે અને જીવનના ઉચ્ચ વિકાસ કરવામાં આગળ વધે, તે સદ્વિદ્યા કહેવાય છે. એવી સવિદ્યા પેાતાની સંતતિને અપાવવી એટલે એવી ઉચ્ચ કેળવણી અપાવવી, એ ઉદયના માના એક પ્રકાર છે.
૨ વિનય.
મનુષ્યેાના પરસ્પર વ્યવહારના નિયમેામાં વિનય એ મુખ્ય નિયમ છે, ધર્માંના વનમાં પણ તેને મુખ્ય ગણવામાં આવ્યે છે. અને તે દશ પ્રકારે છે. અને તે ધર્મનુ મૂળ છે. સર્ધનના સ્વરૂપનું પ્રધાન અંગ વિનયજ કહેવાય છે. તે મનુષ્યના સદ્ગુણામાં રાજ તરીકે છે. ઉચ્ચ શિક્ષણની સાર્થકતા પણ વિનયથીજ થાય છે. માનવ જીવનની ઉચ્ચતા મેળવવા માટે પ્રથમ વિનયની છાપ લેવી પડે છે. એ છાપ મેળવવાથી માણસના બીજા સદ્ગુણેાની ખાત્રી થાય છે. મનુષ્યત્વની મહત્તા અને પ્રભાવ વિનયગુણથીજ જણાઇ આવે છે. જો વિનય ન હેાય તેા ખીજા ગુણે! તદ્દન નકામા થઇ જાય છે. જ્યાં સુધી વિનય ગુણ પ્રાપ્ત થયેા ન ાય ત્યાં

Page #9

ઉન્નતિ સાધનાર દશપ્રકારને માગ.
૩ર૭ સુધી મનુષ્યત્વ ગણાતું જ નથી. વિનયના પ્રકાશ વિના બીજા ગુણે તદ્દન ઝાંખા રહે છે. તેથી પ્રત્યેક મનુષ્ય પ્રથમ વિનય ગુણ મેળવવાનો પ્રયત્ન કરી જોઈએ. આ વિશ્વમાં વિખ્યાત થઈ ગયેલા મહાત્માઓએ પ્રજાને માટે ખરા ઉપયેગી ગુણ તરીકે વિનયને જ વર્ણવ્યા છે. એક પિતાએ પિતાના પુત્રને નીચેના પદ્યથી એજ
यदि विद्वांश्च मतिमान् धनवांश्च नियोगवान् ।
न जातस्तत्र नो चिन्ता मा भवाविनयी सुत ॥ १ ॥ હે પુત્ર ! કદિ તું વિદ્વાન, બુદ્ધિમાન, ધનવાન, અને અધિકારી ન થા તે તેને માટે મને ચિંતા નથી, પણ તું અવિનયી થઈશ નહિ. ૧.
૩ સત્સંગતિ. સત્સંગનું મહત્વ અદ્દભૂત અને દિવ્ય ગણાય છે. સતત સારા સહવાસમાં રહેવું, એ એક પ્રકારની શિક્ષણ શાળામાં રહેવા જેવું છે. કેટલાક વિદ્વાને સત્સંગને સ્વર્ગીય સ્થળની ઉપમા આપે છે. મનુષ્ય માનવ સૃષ્ટિમાં ઉત્પન્ન થયા છતાં સત્સંગથી દિવ્ય સૃષ્ટિમાં ઉત્પન થયેલું ગણાય છે. શારીરિક અને માનસિક ઉચ્ચ શકિતનો વિકાસ સત્સંગથીજ થાય છે. મનની વૃત્તિઓ એટલી બધી ચપળ છે અને કોમળ છે કે તેની ઉપર સહવાસની છાપ તુરત પડી જાય છે તેથી મનને સત્સંગના સહવાસનો લાભ આપ આવશ્યક છે. જેમ જેમ માણસ સત્સંગની કેટીમાં ચડતો જાય છે, તેમ તેમ તે આત્માનો સ્વાભાવિક પ્રકાશ મેળવતો જાય છે. સુખ અને દુઃખ, અસ્ત તથા ઉદય-એ આ જગના પ્રવર્તનમાં ચકની જેમ ફર્યા કરે છે. એ ઉભય ચક્રોના ચલનથી આ સંસારનો મહાન રથ ચાલે છે. જે સત્સંગને આશ્રયી બને છે, તેને એ રથના સુખ અને ઉદયના ચક્રને વિશેષ લાભ મળે છે. આ વિશ્વની આનંદમય અને નિયમિત રચનાને ઉચ્ચ અનુભવ પણ સત્સંગના સેવકને જ મળી શકે છે. સત્સંગને ઉચ્ચ પ્રભાવ જાણનારા વિદ્વાનોએ સત્સંગના અનેક સ્તવનો ગાયા છે.
૪ સદ્વ્ય ય. ન્યાયથી દ્રવ્ય ઉપાર્જન કરવું અને તે દ્રવ્યનો શુભ કાર્યોમાં વ્યય કરે, તે ઉન્નતિને સાધનારા માર્ગનો ચોથો પ્રકાર છે. સંસારના સાધનની સિદ્ધિ દ્રવ્ય વિના થઈ શકતી નથી, તેથી પ્રત્યેક ગૃહસ્થને દ્રવ્યોપાર્જન કરવાની આવશ્યક્તા પ્રાપ્ત થાય છે. દ્રવ્યની પ્રાપ્તિ કર્યાધીન છે, તેથી સદભાગ્યે જે દ્રવ્યોપાર્જન કરવાના સારા સારા સાધનો મળી આવે અને તે દ્વારા દ્રવ્ય સાધ્ય થાય તે દ્રવ્યનો સદુપયોગ કરવો જોઈએ. ભય, શંકા અને સંકેચને ઉપજાવનારી ઉપણુતાને

Page #10

૩૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ત્યાગ કરવો જોઈએ. પ્રાચીન વિદ્વાનો એ કૃપણુતાના દોષથી દૂર રહેવાની ખાસ ભલામણ કરે છે. તેઓ કહે છે કે, “આ સંસાર દુઃખમય છે, કલેશમય છે, એમ જે કહેવામાં આવે છે, તેનું મૂળ કારણ કૃપણતા છે. કૃપણુતા સંસારને દુઃખમય બનાવે છે અને ઉદારતા સંસારને સુખમય બનાવે છે.” આ કથન અક્ષરશ: સત્ય છે. તેથી કૃપણુતાનો ત્યાગ કરી ઉદારતાના મહાન ગુણને અવલંબી ઊપાર્જન કરેલા દ્રવ્યને વ્યય કરવો જોઈએ.
એક સમર્થ વિદ્વાને તે ઉદારતાના બે પ્રકાર પાડેલા છે. ૧ શુભગામિની ઉદારતા અને અશુભગામિની બેજી ઉદારતા. ધર્મ, વિદ્યા, કળા, ઉદ્યોગ અને સદ્દવર્તનની વૃદ્ધિને માટે તેમજ દીન, અનાથ અને અપંગના ઉદ્ધારને માટે જે ઉદારતા કરવામાં આવે તે શુભગામિની ઉદારતા કહેવાય છે. અને અચિરસ્થાયી બેટી કીર્સિ, અહંભાવની વૃદ્ધિ, કુપાત્ર પોષણ અને આત્મપ્રશંસા માટે જે ઉદારતા કરવામાં આવે તે અશુભગામિની ઉદારતા કહેવાય છે. આવી ઉદારતા ઈચ્છવાલાયક નથી. તેવી ઉદારતામાં જે ખર્ચ કરવામાં આવે તે દ્રવ્યને દુરૂપયોગ કર્યો કહેવાય છે. જે ઉપર કહેલ શુભગામિની ઉદારતામાં દ્રવ્યનો વ્યય કરવામાં આવે તેજ સદ્વ્યય ગણાય છે અને તેવા વ્યયથી ધર્મ અને કીર્સિ–ઊભય પ્રાપ્ત થાય છે. તે વિષે સાહિત્યમાં નીચેનું પદ્ય કહેવાય છે.
येन पुण्यप्रकाशः स्यात् येन कल्याण साधनम् । तदर्थे यो व्ययः स्वस्य सद्व्ययः स प्रकीर्तितः ॥१॥
જેનાથી પુણ્ય પ્રકાશ થાય, જેનાથી લોકકલ્યાણના સાધન બને, તેવા કાર્યને માટે જે દ્રવ્યને વ્યય થાય છે, તે સદ્દવ્યય કહેવાય છે. ૧
૫ ઐકય–સં૫. એકય-સંપની મહત્તા અભુત ગણાય છે. જગની અંદર કણ સાધ્ય અને અસાધ્ય કાર્યો હોય છે, તે ઐક્યની અદ્દભુત શક્તિથી સુખ સાધ્ય થઈ શકે છે.
કવિઓ લખે છે કે, “ઇંદ્રનું વજી, દિવ્ય શસ્ત્રો અને અસ્ત્રો અને અદ્ભુત બુદ્ધિબળ અથવા મને બળ જે કાર્ય કરી શકતા નથી, તે કાર્ય સંપની તીવ્ર શક્તિ કરી શકે છે. તેમજ સંપની શૃંખલા જે યથાર્થ ગુંથાઈ હોય તે તેને તેડવાને કે શિથિલ કરવાને દેવતાઓ પણ સમર્થ થઈ શકતા નથી.” સંપ એ સર્વ પ્રકારના વિજયનો વાવટે છે. અને મુશ્કેલીઓને મહાત્ કરવાની અદ્ભુત શક્તિ છે. જ્યાં સંપની શિથિલતા હોય છે, ત્યાં ઉન્નતિની આશા રાખવાની જ નથી. સંપને અભાવ એ સર્વ સાધનનો અભાવ ગણાય છે. તેથીજ સંપને ઉન્નતિના સાધક માર્ગના એક પ્રકારની અંદર ગણેલે છે.

Page #11

ઉન્નતિ સાધનાર દશપ્રકારને માર્ગ.
કર ૬ દેશપ્રીતિ. જે દેશમાં મનુષ્ય જ છે અને ઉર્યો છે, તે દેશની સેવા કરવાને તે બંધાએલો છે. વિશ્વના વિશાળ ક્ષેત્રને ખીલવવા અને સ્વદેશના પ્રેમનું ગૌરવ વધારવા આર્યપ્રજા પ્રથમથી જ પ્રયત્ન કરતી આવી છે. પ્રત્યેક મનુષ્ય પોતાના જીવનમાં બે ભાવના ધારણ કરવાની છે. ૧ સ્થળ ભાવના અને ૨ કુટુંબભાવના. તેમાં જે સ્થળભાવના તેજ દેશભાવના છે. જે દેશ અને તેની પ્રજા સાથે રહી માણસે પોતાનું જીવન પ્રસાર કરવાનું છે અને જેના શુભ અને અશુભમાં પોતાને લાભ અને હાનિ છે, તે દેશ તરફ પ્રેમ રાખો, એ તેનું મુખ્ય કર્તવ્ય છે. દેશની પ્રજાની ઉન્નતિ તે પિતાની ઉન્નતિ છે એમ સમજવું જોઈએ. જન્મભૂમિ તરફને પ્રેમ કદિ પણ શિથિલ થે ન જોઈએ. જે ભૂમિમાં પોતે જ છે, તે જન્મભૂમિ પોતાની જનની છે, તેથી જ તે માતૃભૂમિ કહેવાય છે. આર્ય હૃદયમાંથી જન્મભૂમિનો પ્રેમ કદિ પણ દૂર થતા નથી. તે વિષે એક મહાન કવિ નીચેનું પદ્ય ગાય છે.
जननी जन्मभूमिश्च निद्रा पश्चिमरात्रिजा ।
इष्टयोगः सुगोष्ठी च दुर्मोचाः पंच देहिनाम् ।। १ ॥ જનની-માતા, જન્મભૂમિ-માતૃભૂમિ, પાછલી રાતની નિદ્રા, ઈષ્ટ–મિત્રોગ અને મનગમતી ગોષ્ટી એ પાંચને પ્રાણી માત્ર છેડી શકતા નથી. ૧
૭ સ્વધર્મ દઢતા. કુગતિમાં પડતા જીવને ધારણ કરી રાખે તે ધર્મ કહેવાય છે; પરંતુ અમે શબ્દનો અર્થ ઈશ્વરભક્તિ અને કર્તવ્ય એ ઉભય પ્રકાર અહિં લેવાનું છે. જે ધર્મના સંપ્રદાયમાં જન્મ થયો હોય, જે ધર્મની પ્રવૃત્તિ કુટુંબમાં ચાલતી હોય અને જેને અનુસરીને પવિત્ર આચાર, વિચાર પ્રવર્તતા હોય, તે ધર્મ ઉપર મનુષ્ય ખરી દઢતા રાખવી જોઈએ. કાળચક્રના પરિવર્તનથી વિષમ પ્રસંગે પ્રાપ્ત થાય તો પણ પોતાના ઈષ્ટધર્મમાંથી કદિપણ ભ્રષ્ટ થવું ન જોઈએ. ધર્મમાત્રનો ઉદ્દેશ દુઃખ અથવા પાપની ઉત્પત્તિનો વિચાર ચલાવવાનું હોય છે. પાપ અને તેનાથી થતા દુઃખાદિનો ઉદ્દભવ કેમ થાય છે? એ સમજવું ઘણું કઠિન છે અને તેને માટે આર્યતત્વોએ વિવિધ કલ્પનાઓ ઉપર વિવિધ દૂષણે પણ આપેલા છે. સ્વધર્મ ઉપર દ્રઢતા રાખવાથી એ વાત સારી રીતે સમજાય છે, અને તેવા ધર્મના આલંબનથી અનીતિ તથા અનાચારથી બચવાને સદા તત્પર રહેવાય છે. ધર્મનો અર્થ કર્તવ્ય લેવાથી પણ અનુપમ વર્તન મેળવી શકાય છે. મનુષ્ય જમ્યો ત્યાંથી તેણે પિતાનું કર્તવ્ય યથાર્થ રીતે બજાવવાનું છે–ખરું કર્તવ્ય સમજનાર મનુષ્ય પોતાના જીવનને ઉચ્ચ સ્થિતિએ લાવી શકે છે, એટલું જ નહિં

Page #12

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પણ કર્તવ્યધર્મના બળથી તે ઉભયલેકમાં શ્રેય પણ મેળવી શકે છે. શુદ્ધ વ્યવહાર, શુદ્ધ આચાર, શુદ્ધ વિચાર અને શુદ્ધ ધર્મ સમજવાની શક્તિ કર્તવ્ય પરાયણને જેવી પ્રાપ્ત થાય છે, તેવી બીજાને થતી નથી. માનવજીવન કર્તવ્યથીજ કૃતાર્થ છે. જેને પિતાના કર્તવ્યનું યથાર્થ ભાન થયું છે, તે આ વિશ્વ ઉપર સર્વત્ર વિજયી અને યશસ્વી બને છે. કર્તવ્યનું સ્વરૂપ જે હૃદયમાં પ્રકાશી નીકળ્યું હોય, તે હદયના પ્રદેશમાં પછી કદિ પણ મલિન ભાવો પેસી શકતા નથી. કર્તવ્યના અદ્ભુત અને દિવ્ય તેજ આગળ કોઈપણ જાતનું અંધકાર આવી શકતું નથી. તેવા કર્તવ્ય ઉપર દ્રઢતા રાખવી તે એક ઉન્નતિ સાધક ઉચ્ચ માર્ગ છે.
૮ સ્વાધ્યાય સેવા. સ્વાધ્યાય એ માનવબુદ્ધિને વિકાસ કરવાનું મહા સાધન છે. આત્મસ્વરૂપને વિશેષ પ્રકાશ આપવાને માટે સ્વાધ્યાયના જેવું બીજું એકે સાધન નથી. પ્રાચીન વિદ્વાનોએ મનુષ્યજાતિને માટે સ્વાધ્યાયને એક અદ્ભુત દિવ્યબળ કહેલું છે. આ વિશ્વ ઉપર જે કાંઈ અનેક અદ્દભુત અને ઉન્નતિકારક પ્રસંગ બનેલા છે, તે સ્વાધ્યાયને જ પ્રભાવ છે. જનસમાજને સર્વ કાલે અને સર્વ પ્રસંગે સ્વાધ્યાયની સેવાથી જ નવું સામર્થ્ય અને નવું બળ પ્રાપ્ત કરવાનું છે. ભારતભૂમિ ઉપર જે ઉચ્ચ ધાર્મિક ભાવનાઓ પ્રવત્તી છે, તે સ્વાધ્યાયને આભારી છે. ધર્મના નાયકે અને સ્થાપકે એ સ્વાધ્યાયના આશ્રયથી જ વિજયી થઈ શક્યા છે. અને ભવિષ્યમાં વિજય મેળવવાને માટે આપણે માટે એ સ્વાધ્યાયની સમૃદ્ધિનો અદભુત વારસો મુકી ગયા છે. તે સ્વાધ્યાયની પ્રવૃત્તિ ધર્મ અને વ્યવહાર બંને પ્રકારે થઈ શકે છે. ઉન્નતિની ઈચ્છા અને આશા રાખનારા પ્રત્યેક મનુષ્ય એ સ્વાધ્યાયરૂપ સુધાસાગરમાં સદા મગ્ન રહી સ્વ અને પરનું શ્રેય કરવાને ઉદ્યત થવાનું છે.
જૈનશાસ્ત્રકારોએ સ્વાધ્યાયનુ ઉગ્ર સ્વરૂપ બતાવેલું છે કે જેથી સ્વાધ્યાયરૂપી ઉદ્યાનમાં વિહાર કરનાર પુરૂષ પરમાનંદમાં મગ્ન થઈ કલ્યાણના ભંડાર બને છે.
૯ ઉત્કર્ષમાં પણ નિરભિમાનિતા. સંપત્તિ–આબાદિથી ઉત્કર્ષ થતાં જ મનુષ્ય અભિમાનના મહાન પર્વત ઉપર ચડી જાય છે. આ પ્રવૃત્તિને આર્ય વિદ્વાને ધિક્કારે છે. તેઓ કહે છે કે “સંપત્તિના ગર્વરૂપી ગિરિ ઉપર ચડેલા મનુષ્યને અવશ્ય અધ:પાત થાય છે.” વૈભવના ઉત્કર્ષ માં નિરભિમાન રહેવું, એજ મનુષ્યનું સવર્ણન છે. સજજનત્વના લક્ષમાં સંપત્તિમાં હર્ષ અને વિપત્તિમાં ખેદ ન કરવાનું ઉત્તમ લક્ષણ સૂચવેલું છે. અને એ લક્ષણથી જ મનુષ્ય સર્વ લક્ષણ સંપૂર્ણ ગણાય છે.

Page #13

દેશવટે દેશકે ?
૩૩૧
૧૦ વાણુથી પણ બીજાના મનને ખેદ પમાડ નહિં.
હદયની વૃત્તિઓ ઉપર ખરેખરી અસર વાણીથી થઈ શકે છે. વાણીનો પ્રવાહ લાગણીઓના પ્રવાહને ઉત્તેજક બને છે. ઉત્તમ વક્તાઓના વચને શ્રાતાએના હદયને હલાવી શકે છે, તેથી પ્રત્યેક મનુષ્ય વાણીના વેગનો પૂર્ણ વિચાર કરવાનો છે. મુખમાંથી કેવી વાણી નીકળવી જોઈએ ? તે ખાસ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે. જે વાણીથી કોઈપણના મનને ખેદ થાય, તેના અંતરની લાગણી દુ:ખાય, તેના હૃદયમાં કપાયને ઉદય થાય અને તેના આત્મા ખિન્ન બની જાય તેવી વાણી કદિ પણ પ્રગટ કરવી ન જોઈએ. વાણું ઉપર પૂર્ણ અંકુશ રાખી પ્રવર્તવું જોઈએ. જે વાણી શ્રોતાના મનને આનંદ આપનારી હોય, ઉત્સાહની પ્રેરક બને તેવી હોય, અને વક્તા તરફ માનબુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરે તેવી હોય તેવી વાણી જ બોલવી જોઇએ. એ ઉત્તમ વક્તા ઉન્નતિના માર્ગને મેલવવાને યોગ્ય થાય છે.
આ પ્રમાણે ઉન્નતિને સાધનારા દશ પ્રકાર મા મહાન પુરૂષોએવિદ્વાનોએ પ્રતિપાદન કર્યો છે. આ દશવિધ માર્ગે પ્રવૃત્તિ કરનાર પુરૂષ પોતાના જીવનના ઉચ્ચ તત્વોને વધારી સર્વ પ્રકારની ઉન્નતિ સાધી શકે છે. જગતમાં આ માર્ગે ચાલનારી પ્રજાએ જે ઉન્નતિ મેળવી છે, તેને માટે ઈતિહાસ પૂરેપૂરી સાક્ષી આપે છે. એથી ઉન્નતિનો આ દશ વિધ માર્ગ ગ્રહણ કરવામાં પ્રમાણભૂત ગણાય છે.
(આમવલ્લભ.) =૦૦૦૦૦: ૦ =૦૦૦૦- ૦૦= === દેશવટો દેશ કે ?
==
==
=
=
( રાગ-ર) કુધારા કાળા કુર અન્યાયી હાંકી કાઢજો રે, સુધારા સાથી સુખ શાન્ત સુધા રેલાવરે એ ટેક. બાળ વિવાહ વળી લગ્ન અકારાં, કજોડ વિક્રય સારાં ખાર: ૧ દૂર કરી દિલ દાઝ દીપક પ્રગટાવજે રે................... કુધારા ન્યાત વરા વિધ વિધ કહાણીમાં, સીમન્તને સરકસ ગાડીમાં; ૨ કાં કરે ધુમાડો ધન, ત્યાગજો રે.........................કુધારા કાર્ય નિરૂપયોગી સ્વાથ, આદર કાં સાધે પરમ થી, ૩ દ્રવ્ય બચાવી શુભ સુકાર્યમાં રોજે રે....................કુધારા કુસંપ કલેશ વળી કજીયાએ, માનો મૂળ કારણ કુચાલે; ૪ દેશવટો દઈ કેમ દેશ ઉદ્ધારજો રે.........................કુધારા
( રચનાર:-મણલાલ માણેકચંદ મહુધાવાલા ) =૦૦==========o00000
=
=
=
=

Page #14

૩૩૨
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ.
ॐ श्री शान्ति. "
( રાગ–કલ્યાણુ. )
શાન્તિદાત શાન્તિ સ્થાપ શાન્તિ સવ દા; સુમતિ સુબુદ્ધિ આપ કાપ ઉર વ્યથા—ટેક. વિશ્વસેન સુત લાડકવાયા, અચિરા માતાના હુલરાયા; મૃગલછન ધારક જીન પ્યારા, સાળમા તીર્થં પતિ જયકારા...શાન્તિ-૧
ચાલીશ ધનુષ પ્રમાણુની કાયા, કંચનમય, અમ નેનના તારા; લક્ષ વરસનું આયુ વ્હાલા; જન્મ્યા ગજપુર ગ્રામમાં રાયા...શાન્તિ-૨ ગર્ડ નિર્વાણી સુર દેવા, રાચી માચી કરે તુજ સેવા; ભક્તિ ભરી જે પાવે સેવા, ભાગે સેવકના ભવફેરા... ભક્તિભાવે ભાવી ત્રિપુટી, જ્ઞાન, દરીશન, સંયમ સાધી; બનીયા અક્ષયપદ અધિકારી, ધર્મ ધ્યાન ધરી ગુણરાગી ..શાન્તિ-૪
...શાન્તિ-૩
મંગળ મુર્તિપર જાઉં વારી, શાન્તિ-મય-કર મેાહનગારી; સામ્ય તુજ દરીશન સુખકારી, દિવ્યપ્રભા તમ તમ રનારી... શાન્તિ-પ
ૐ શ્રી શાન્તિ ! ચેાગી મહુન્ત', ગુણવત્તા મુખ્ય પુનમચંદા; ભગવન્તા શાન્તિ સુખકંદા, જગવા જીન જગયવન્તા...શાન્તિ દ્
નમન વદન હૈા મનર ંજન, જગજીવન તુ જગદાનન્દન; ભવભય ભંજન નાથ નિર ંજન, કમ નિકંદન ઢોકર વદન...શાન્તિ-૭
( રચનારઃ—મણીલાલ માણેકચંદ મહુધાવાળા. )

Page #15

E
સલાક ઉપયાગી વિચાર.
*****S SSS #
કેટલાક ઉપયોગી વિચારો.
સલ કર
૩૩૪
વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ.
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૩૦૦ થી શરૂ. )
સ’પન્ન અથવા શક્તિશાળી થવાની અથવા કોઇ પ્રકારની પ્રધાનતા અથવા શ્રેષ્ઠતા સંપાદન કરવાની કામના મનુષ્યમાં સ્વાભાવિક હૈાય છે. પરંતુ સંસારમાં એવા ઘણા લાકે હાય છે કે જેઓ પેાતાના આલમચ્ચાંના ભરણ પોષણના પ્રમ ધ કરીને શાંત બેસી જાય છે; તેનાથી વધારે તેઆમાં કાઇ જાતની અભિલાષા હાતી નથી. આનું કારણ શું ? વાત એમ છે કે પ્રત્યેક મનુષ્યમાં દૈવી યશ રહેલા હાય છે અને જે મનુષ્યની શારીરિક તેમ જ માનસિક સ્થિતિ સાધારણ રીતે સારી હાય છે તે મનુષ્યને તે દેવી અ ંશ ઉન્નતિ કરવા માટે અને આગળ વધવા માટે પ્રેર્યા કરે છે. આપણા સમાજ, જાતિ, દેશ અને આખા સંસાર પ્રત્યે આપણું કાંઇને કાંઇ ક બ્ય રહેલું જ છે. માનવજાતિનું કલ્યાણ કરવું અને સસ્પેંસારના સુખાની વૃદ્ધિ કરવી એ આપણ પ્રધાન કર્તવ્ય છે અને એ ક બ્યનું જ્ઞાન પ્રત્યક્ષ રૂપે કે પરાક્ષ રૂપે આપણને હંમેશા આગળ વધવાને, ઉન્નતિ કરવાને પ્રેર્યા કરે છે. પરંતુ જે લેાકેાની શારીરિક કે માનસિક શક્તિઓ કોઇપણ પ્રકારે નિખળ થઈ ગયેલી હાય છે તેઓને પાતાનાં એ કવ્યનું જ્ઞાન નથી હાતુ અને તેઓ પેાતાનું પરમ આવશ્યક દૈનિક કાર્ય કરીને જ સ ંતુષ્ટ રહે છે. તેનાથી વધારે ખીજું કાંઈપણુ કરવાની તેઓને ઇચ્છા થતી નથી.
પ્રત્યેક મનુષ્ય પોતાના પરિવાર, સમાજ, જાતિ, દેશ અને સંસારના થાડા ઘણા રૂણી હાય છે અને એ રૂણથી મુક્ત થવુ તે તેનું પરમ કર્તવ્ય છે. ઘણી વખત એજ કતવ્ય આપણને અનેક તરેહનાં કાર્યો કરવા માટે ખાધ્ય કરે છે. એ ક વ્યંજ આપણને એ પણ બતાવે છે કે તેનું પાલન આપણે પાતે કરવુ જોઇએ. આપણા ક બ્યાનું પાલન ખીજાઓને કહેવાથી થઇ શકતું જ નથી. મોટા મોટા ધનવા નાને પણ કોઇ કાર્ય કર્યા વગર, કાઇ પ્રકારનાં કર્તવ્ય-પાલન વગર સાષ થતા નથી. તેનુ કારણ એ છે કે ‘ કતવ્ય ’ જ પ્રત્યક્ષ અથવા પરાક્ષરૂપે તેઓને કાઇને કોઇ કાર્ય કરવા માટે પ્રેરિત અને ઉત્તેજીત કર્યા કરે છે. તેજ કન્ય આપણને ખતાવે છે કે આળસુ, અકર્મણ્ય અને નિશ્ર્વમી રહેવું એ ઘણું જ ખરામ નિ ંદનીય અને ધૃણિત છે. પાતાની જાતે પશ્રિમ કર્યા વગર, કેવળ બીજાના આધારે રહીને ખાવું-પીવુ, પહેરવું–આઢવું, અને સુવું એ મહા પાપ છે. જો આપણે થ્રુ કાર્ય ન કરીએ તે આપણામાં રહેલ દેવી અશના આપણે અપરાધી બનીએ છીએ. તે અંશ આપણામાં ચંપાલનની બુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરે છે.

Page #16

(૩૩૪
શ્રી આત્માન દ પ્રકાશ.
એનાથી જ મનુષ્યમાં વિદ્યા, ધન અને બળ પ્રાપ્ત કરવાની, ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના નવા આવિષ્કાર કરવાની, યથાસાધ્ય બીજાનું કલ્યાણ કરવાની તથા એવી બીજી અનેક બાબતોની ભાવના ઉત્પન્ન થાય છે.
સંસારમાં જેટલાં મહાનું કાર્યો થયાં છે તેના કતાઓનો ઉદ્દેશ ત કાર્યો દ્વારા કેવળ પોતાનું પેટ ભરવાનો નથી હોતો. એડીસને કેવળ પટ ભરવા માટે વિદ્યુત્સબંધી અનેક જાતનાં આવિષ્કાર નથી શોધ્યાં, રામમૂર્તિ નાયડુએ કેવળ પેટ ભરવાના હેતુથી આટલું બધું બળ સંપાદન નથી કર્યું, તેમજ લે તિલક મહારાજે ઉદર પિષણની ઈચ્છાથી ગીતા રહસ્ય નથી લખ્યું. તે લોકોના અંત:કરણમાં કઈ ગુપ્ત અને અમાનુષી શક્તિ કામ કરી રહી હતી અને એ શક્તિએ કાર્યરૂપે પરિણમીને સંસારને પોતાનાં અસ્તિત્વનો પરિચય આપે છે. એ લોકોમાં એક એવી વિશાલ કામના અથવા ઉચ્ચાકાંક્ષા હતી કે જે કોઈ પણ રીતે દાબી દબાય તેમ નહોતી અને તેના બળે તેઓ મહાન કાર્યો કરી શક્યા. એજ કામના અથવા આકાંક્ષા મનુષ્યને હમેશાં પ્રયત્નશીલ રાખે છે, તેને ઉદ્યોગ અને ઉદ્યમી બનાવે છે અને અંદરના આદર્શને બહાર કાઢીને જગતને બતાવવા ચાહે છે.
જે વસ્તુને હમેશાં યોગ્ય ઉપયોગ થયા કરે છે તે વસ્તુ જ ઘણું કરીને સારી સ્થિતિમાં રહે છે અને જે વસ્તુથી કશું કાર્ય લેવામાં આવતું નથી તે ખરાબ અથવા નષ્ટ થઈ જાય છે. તલવારથી કામ ન લેવામાં આવે તો તેને કાટ ચડી જાય છે. આપણું હાથ પગથી કામ ન લેવામાં આવે તો તે દુબલ બની જાય છે. એવી જ સ્થિતિ આપણું આંતરિક શક્તિઓની પણ છે. જે મનુષ્ય પોતાની કામનાઓ અને આકાંક્ષાઓથી કામ નથી લેતો તેની કામનાઓ અને આકાંક્ષાઓ આપોઆપ દબાઈ નષ્ટ થઈ જાય છે. સંસારમાં ઘણા લોકો કેવળ પોતાના ઉદર પિોષણનો પ્રબંધ કરી નિશ્ચિતતા સેવે છે તેનું કારણ એ છે કે તેઓએ પિતાની આકાંક્ષાઓનો નાશ કરી દીધો હોય છે, પરંતુ તે લોકો એટલું નથી સમજતા કે પિતાની આકાંક્ષાઓનો નાશ કરી દેવો તે આત્મ-હત્યાથી પણ વધારે મોટું પાપ છે, તેનાથી આપણને પોતાને નુકશાન થાય છે એટલું જ નહિ પણ આપણું સમાજને, દેશને, સમસ્ત સંસારને તથા માનવજાતિને નુકશાન પહોંચે છે.
મનુષ્યમાં ઉચ્ચાકાંક્ષાઓ હાવી કદિ પણ ખરાબ અથવા નિંદનીય નથી. ઉ૯હું તેને અભાવ જ ખરાબ અને નિંદનીય છે. એક વાર એકાદ નાની સાધારણ પરંતુ શુભ આકાંક્ષા કરે અને પછી જુઓ કે તેની પૂર્તિ થતાં તમારું મન કેટલું સંતુષ્ટ અને પ્રસન્ન બને છે, તમારામાં કેટલું વધારે નવું બળ આવે છે, અને આગળ ઉંપર તમારા મનમાં કેવી સારી આકાંક્ષાઓ ઉત્પન્ન થાય છે. સંસારમાં કાંઈક કરી દેખાડવું એજ સિથી સરસ ઉપાય છે. મહાન કાર્યો આકાંક્ષાઓની આ રીતે વૃદ્ધિ થવાથી જ થયા કરે છે.

Page #17

કેટલાક ઉપયોગી વિચારો.
૩૩૫
માટા મેાટા શેઠીયાએ અને લક્ષાધિપતિઓને જુએ. તેએ પાસે લાખા કરાડા રૂપીયા હાય છે, પરંતુ તેઓ હમેશાં વ્યાપારમાં લાગ્યા રહે છે, રાત દિવસ રૂપિયા રળવા માટે મહેનત કર્યાં કરે છે. ખાવા પીવા માટે, પહેરવા ઓઢવા માટે, ખાળમચ્ચાંનુ ભરણ પાષણ કરવા માટે અને પોતાનુ જીવન સુખચેનથી ગાળવા માટે તે તેની પાસે યથેષ્ટ ધન હોય છે, તા પછી તેઓ રાતદિવસ આટલે બધા પરિશ્રમ શા માટે ઉઠાવે છે ? આપણે કહી શકીયે કે માત્ર ધનની લાલચથીજ તેઓ રાત દિવસ અળદની માફક વૈતરૂ કર્યા કરે છે. કાઈ ક ંજુસ અથવા લેાભી ધનવાન વેપારીઓના સંબ ંધમાં એ વાત મધ બેસતી લાગે છે, પરંતુ દુનિયાના સઘળા મેાટા વેપારીએના સબંધમાં એ કથન ઠીક નથી લાગતું. સઘળા વેપારીએ ક ંજુસ અને લેાભી નથી હોતા. તેઓ રાત દિવસ વેપારનાં કાર્યોમાં લાગ્યા રહે છે તેનુ મુખ્ય કારણ એ હોય છે કે પરિશ્રમ અને કાર્યો કર્યો વગર, પોતાની સઘળી શક્તિઓના સદુપયોગ કર્યા વગર તેઓને સતાષજ થતા નથી. પરિશ્રમ અને કાર્ય કર્યા વગર તેઓને પોતાનું જીવન અકારૂ લાગે છે. તેને ધનની ચિંતા આછી હાય છે અને કા ની વધારે હાય છે. તેએની સઘળી સોંપત્તિ છીનવી લેવામાં આવે અને તેઓને દેશનિકાલ કરવામાં આવે તે પણ તેઓને વિશેષ કષ્ટ નહિ થાય. કેમકે બીજા દેશમાં જઇને અને નિન રહીને પણ તેઓ પેાતાની શકિતઓને ઉપયાગ કરી શકશે-પરિશ્રમ અને કાર્ય માં લાગી શકશે. પરંતુ જો આપણે તેઓને સઘળા પ્રકારનું શારીરિક સુખ આપીને કેવળ કાર્ય અને પરિશ્રમથી વંચિત રાખવા ઇચ્છીશુ તે તેને ઘણુ જ કષ્ટ થશે અને તેએ એવી સ્થિતિમાં કદ્ધિપણુ રહી શકશે નહિ.
હકીકત એમ છે કે ઉચ્ચ કેાટના મનુષ્યેા હુંમેશાં કબ્ય અને પરિશ્રમના વિચારથીજ આદિથી અંતસુધી સઘળાં કાર્યો કરે છે. ક બ્ય અને પરિશ્રમ તેઓના પુરસ્કાર હેાય છે. મનુષ્યમાં જે સ્વાભાવિક ઉચ્ચાકાંક્ષા રહેલી હેાય છે તેના ખલપૂર્વક નાશ કરવામાં આવે તે તે મનુષ્ય પાસે પરિશ્રમ અને કાર્ય અવશ્ય કરાવે છે અને એના ફળરૂપે તેને મહાત્મા અથવા મહાપુરૂષ મનાવે છે. શ્રેષ્ઠ ધન, મળ અથવા વિદ્યા આદિ વિગેરે પ્રાપ્ત કરવા ઉપરાંત તે આકાંક્ષા તેને ખરાખર આગળ વધારે છે. આગળ વધવામાં મનુષ્યને પેાતાને તેમજ બીજાઓને પણ લાભ થાય છે. એટલા માટેજ મનુષ્યને ઉચ્ચાકાંક્ષી થવાની-હમેશાં પરિશ્રમપૂર્વક ક બ્ય— પાલન કરતાં રહેવાની–સાથી વધારે આવશ્યક્તા છે. કેવળ પેાતાનાં નિર્વાહ માટે થૈષ્ટ ધન આદિના સંગ્રહ કરીને કામધંધા છેાડીને બેસી રહેવુ અને વધારે પરિશ્રમ અથવા ઉન્નતિ ન કરવી તેમાં વાસ્તવિક મનુષ્યત્વ સમાયલુ નથી. એ તે એક જાતની સ્વાર્થ સાધના કહેવાય. આપણે આપણું કાર્ય સાધી લીધું, પર ંતુ બીજા પ્રત્યે આપણું જે ક બ્ય છે તેનુ પાલન આપણે કયાં કર્યું -આપણુાપર જે રૂણ છે તે આપણે કયાં વાળી આપ્યુ ?

Page #18

૩૩૬
શ્રી માત્માનંદ પ્રકારા
પ્રત્યેક મનુષ્યનુ એ એક પરમ કર્તવ્ય છે કે તેણે પોતાની બધી શિકતાને જેટલા અને તેટલે સારા અને વિશેષ ઉપયાગ કરવા અને દુનિયાની સારી મામતાને અની શકે ત્યાં સુધી વધારવી. અને એ એક પ્રાકૃતિક નિયમ છે કે જે મનુષ્ય સસારની સારી મામતાની જેટલી વૃદ્ધિ કરે છે તેટલેા તેને પેાતાનેજ લાભ થાય છે-તેના પેાતામાં તેટલી વધારે પૂર્ણતા આવે છે. પરંતુ જે મનુષ્ય જગતના કલ્યાણના વિચાર છેાડી દઇને સ્વાથી, લેાભી અથવા અકમણ્ય બની જાય છે તે સંસારમાં અધમ, નિંદનીય અને ઘૃણાપાત્ર ગણાય છે. એવા મનુષ્ય કદિપણું સુખી અથવા શાંત રહી શકતા નથી. અને જો તે કાઇપણ રીતે પેાતાની સ્થિતિને સુખપૂર્ણ માનવા લાગે તા તેની તે માન્યતા પણ કિર્દિ યથાર્થ ઠરતી નથી.
કેટલાક લેાકેામાં ઉચ્ચાકાંક્ષાઓ તે હાય છે, પરંતુ તેની સાથે એક દોષ પશુ હોય છે. એ દોષ એ ઇં કે તે લેાકેામેટા કાય પણ એક ઝપાટામાં કરી નાંખવા ઇચ્છે છે. એ લેાકેા એટલું નથી સમજતા કે કેઇ કાર્ય ચાગ્યતાપૂર્વક કરવા માટે હમેશાં ધૈર્ય પૂર્વક પરિશ્રમ કરવાની આવશ્યકતા છે. કેમકે દુનિયામાં એવા નિરંતર ધૈય પૂર્વક કરેલા પરિશ્રમનીજ શેાભા છે. જે મનુષ્ય હંમેશાં ઉન્નતિ સાધવામાં પ્રયત્નશીલ રહે છે, પેાતાનું જ્ઞાન વધાયા કરે છે, સારા સારા પ્રસંગાના હમેશાં ઉપયાગ કરે છે, પેાતાના અવકાશને સમય પણ કોઇ સારા કાર્ય માં ગાળે છે તે આગળ ઉપર કાઇ મહાન્ કાર્ય કરવા સમર્થ ખની શકે છે. કેમકે તે હમેશાં પેાતાની ઉન્નતિ અને ઉત્કર્ષ સાધવામાં તત્પર રહે છે. પરંતુ જે મનુષ્ય માટી માટી વાતાના વિચાર કરે છે, પરંતુ બધા સમય વિચાર કરવામાંજ વીતાવી દે છે અને કદિપણું કાર્ય પરાયણ નથી ખનતા તે જ્યાંના ત્યાંજ રહે છે. અને કેાઇ વખત તે કરતાં પણ વધારે અવનત સ્થિતિએ પહોંચી જાય છે.
જે મનુષ્ય દુનિયામાં કોઇ મહાન્ કાર્ય કરવા ચ્હાતા હાય તેણે હુમેશાં પેાતાની ઉન્નતિ કરવામાં-આત્મા સાધવામાં લાગ્યા રહેવું જોઇએ. મનુષ્યની ચેાગ્યતા, કાર્ય કુશળતા અને સામ વિગેરેનુ એજ સાથી ઉત્તમ ચિહ્ન છે. આપણે એમ ન સમજવુ કે માત્ર ખાલ્યાવસ્થા અને યુવાવસ્થાજ શિક્ષણને માટે ઉપર્યુકત છે. મનુષ્યનું આખુ જીવન કાંઇને કાંઇ શીખવા માટે અને હમેશાં પેાતાનું જ્ઞાન વધારવા માટે જ નિર્માયલુ છે. મનુષ્ય સ્વાભાવિક રીતેજ જીજ્ઞાસુ હાય છે; તેને હમેશાં સઘળી વાતનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની ચિંતા રહે છે. આજફાલ દુનિયા વિદ્યા, કળા અને જ્ઞાન વિગેરેમાં આટલી બધી આગળ વધી ગયેલી જણાય છે તેનુ મુખ્ય કારણ એજ છે કે મનુષ્યની જ્ઞાનપિપાસા દિપણું શાંત થતીજ નથી. જે જ્ઞાન તેણે પ્રાપ્ત કર્યું હાય છે તેજ તેને જ્ઞાન–વૃદ્ધિ કરવાની પ્રેરણા કરે છે. એ રીતે એના જ્ઞાનના ખજાના વધ્યે જાય છે. યથાસાધ્ય એવી જ્ઞાનવૃદ્ધિ કરવી તે પ્રત્યેક મનુષ્યનુ પ્રધાન કર્તવ્ય છે. આપણું જ્ઞાન વધારવું અને આત્માકષ સાધવા એજ કવ્ય-પાલનના પ્રધાન માર્ગ છે.

Page #19

હ
કેટલાક ઉપયોગી વિચારે. સંસારમાં શીખવા યોગ્ય અસંખ્ય અને અનંત બાબત છે. કુલેમાં તે બાબતેનું નામ પણ નથી હોતું, કે કોલેજોમાં તે બાબતની થોડી ઘણું ચર્ચા અવશ્ય થાય છે. વાસ્તવિક શિક્ષણ સ્કૂલ તથા કોલેજ છોડયા પછી જ શરૂ થાય છે. સ્કૂલ તથા કોલેજોમાં એ બાબતે શીખવાતી નથી પણ તે શીખવા માટે માર્ગ બતાવવામાં આવે છે. તે માર્ગે ચાલીને પોતાના બાકીના જીવનમાં મનુષ્ય પોતે સ્વયમેવ જ્ઞાન સંપાદન કરી શકે છે. પરંતુ આજકાલ જ્ઞાન સંપાદન માટે ઘણા થોડા લોકો પ્રયાસ કરે છે, મોટો ભાગ તો ઉદરપોષણ અને ધન-સંગ્રહમાં જ લાગી જાય છે. સંસારની અનેક ચિંતાઓ લોકોને ઘેરી લે છે અને તેથી તેઓ જ્ઞાન પ્રાપ્તિ કરવામાં ઉદાસીન બની જાય છે. એવા મનુષ્યોને માત્ર બે વાત કહેવા ગ્ય છે. એક તો એ છે કે મનુષ્ય જીવન અન્ન, વસ્ત્ર વિગેરેની ચિંતા માટે નથી, બલકે અન્ન, વસ્ત્ર આદિની ચિંતા જીવન-રક્ષણ માટે છે. કેવળ અન્ન, વસ્ત્ર આદિની ચિંતામાં જ આપણે સમય વીતાવી દે તે જીવનનો ઘણેજ કનિષ્ટ આદર્શ છે, મનુષ્યનું છેવન વાસ્તવિક રીતે નૈતિક અને આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ કરવા માટે, સંસારને જ્ઞાનભંડાર વધારવા માટે અને માનવજાતિનું કલ્યાણ કરવા માટે છે. એક વિદ્વાન મહાશયનું કથન છે કે જીવન કેવળ વ્યતીત કરવા માટે નહિ, પરંતુ શ્રેષ્ઠ બનાવવા માટે છે અને આપણું જીવન ત્યારેજ શ્રેષ્ઠ બન્યું કહેવાય કે જ્યારે આપણાથી બી. જાને લાભ થાય. બીજાને લાભ કરવા માટે જ આપણે આપણે ઉત્કર્ષ સાધવાની પરમ આવશ્યકતા છે. સંસારમાં લાખો કરડે મનુષ્ય જન્મે છે અને મરે છે, ૫રંતુ જીવન એજ મનુષ્યનું શ્રેષ્ઠ ગણાય કે જેનાથી પોતાની જાતિ, દેશ અને સમ
સ્ત સંસારનું કંઈપણ કલ્યાણ થયું હોય. એવા લોકોનું જીવન આપણે તપાસશું તે આપણને એ ઘણું જ ઉન્નત અને ઉત્કૃષ્ટ જણાશે. એ પ્રકારની ઉન્નતિ અને ઉત્કર્ષ આપો આપ નથી થતા, એને માટે તે દરેક મનુષ્ય મહાભારત પ્રયત્ન કરવાની જરૂર છે. આ સંબંધમાં બીજી વાત એ છે કે આત્મત્કર્ષની સિદ્ધિ કદિ પણ વ્યર્થ નથી જતી. જે મનુષ્ય હમેશાં પોતાની ઉન્નતિ કરે છે તેને આગળ ઉપર આર્થિક લાભ તેમજ આત્મિક સંતોષ થાય છે. જે મનુષ્ય પોતાની યુવાવસ્થા સુધીમાં પ્રાપ્ત કરેલાં થોડા ઘણા શિક્ષણને થશેષ્ટ માની લે છે અને ભવિષ્યમાં પોતાનું જ્ઞાન વધારવાને પ્રયત્ન ન કરતાં કેવળ ઉદરપોષણની ચિંતામાં લાગી જાય છે તેને કદિ પણ વિશેષ આર્થિક લાભ થતો નથી તેમજ આત્મિક શાંતિ અથવા માનસિક સંતેષ નથી થતે; પરંતુ જે મનુષ્ય હમેશાં પોતાનાં જ્ઞાનની વૃદ્ધિ કરતો હશે, પ્રત્યેક પ્રસંગ અને પ્રત્યેક ઘટનામાંથી કાંઈને કાંઈ બોધ ગ્રહણ કરતો હશે તેને આગળ ઉપર આર્થિક લાભ પણ થાય છે અને બીજાનું કલ્યાણ પણ કરી શકે છે. તેના આત્માને તેના પરિણામરૂપ જે શાંતિ અને સંતોષ થાય છે તે તે જુદું. –ચાલુ

Page #20

332
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ઔ વીર વાયો. D
ર
૧ કામ ભાગમાં આસકત મનુષ્યાને સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યક્દર્શન મળતું નથી અને ‘ચેન કેન પ્રકારેણુ ' થી તેમના ઉત્કર્ષ થતા નથી.
.
૨ માક્ષ પ્રાપ્ત કરવાના ગણુ ઉપાય.
૧ સમ્યક્ જ્ઞાન—વસ્તુને ઓળખવી.
૨ સમ્યક્ દન——વસ્તુને વસ્તુ તરિકે માનવી.
૩ સમ્યક્ ચારિત્ર—વસ્તુને ઓળખીને માનીને અમલમાં મેલવું.
૩ પ્રથમ દેવલાકથી સિદ્ધશીલ્લા સુધી ધર્માસ્તિકાયની અપેક્ષાએ વર્ણ નથી અને પુદ્ગલની અપેક્ષાએ વણુ છે.
૪ આત્મા અઢાર-દ્રવ્ય દિશા અને અઢાર ભાવ દિશા એ દિશાઓમાંથી પાતે કઇ દિશામાંથી આવ્યા અને કઈ દિશામાં જશે ? તે ગતિ આગતિ કેવી રીતે કેની પાસેથી જાણી શકે તે—
૧ પ્રભુ પાસેથી—કયાંથી આવ્યા અને કયાં જવાનુ જાણે ! જેમકે ગાતમે પૃછા કરી જાણ્યુ.
૨ છદ્મસ્થ અવસ્થાના ધણી પાસેથી જાણે.
૩ સ્વય' પાતાની મેળે જાણે-મૃગા પુત્રવત્
૫ સાનુ અને માટી મીશ્રરૂપે દેખાય, કિન્તુ પૃથક્કરણ કરતાં સેતુ' અને માટી વિભકત દેખાય છે તેમ આત્મા અને કર્મ જુદા જુદા છે ભીન્ન નહીં દેખાવાનુ કારણુ કર્મ આત્માને દબાવ્યે છે.
૬ આયુષ્યના વિષયમાં:——
૧ નેપ કમી-દેવતાને, જુગલીઆને અને નારકીને કહ્યા છે. ૨ સાપકમી-મનુષ્ય અને તિય ચને કહ્યા છે.
આ કાઇકને આયુષ્યના ગીજા ભાગે આયુષ્યના બંધ પડે છે. ૪ કાઇકને આયુષ્ય પુરૂ થવાના છમહીના પહેલાં બધાય છે. ૢ કાઇકને આયુષ્ય પુરૂ થવાના અ ંતર્મુહૂત પહેલાં બધાય છે.
૭ ભૃગુપુરાહિતના બે દિકરાઓએ પેાતાના પિતા સમક્ષ ચારિંગ લેવાની ભાવના

Page #21

વીર વાકયો.
રજુ કરી. પિતા કહે છે હે પુત્ર ! વર્તમાનમાં તમારી યુવાની છે. માટે સાં સારિક સુખ ભોગવો-વૃદ્ધા વસ્થામાં સુખેથી ચારિત્ર લેજે. જવાબમાં પુત્રો કહે છે કે હે પિતાજી જેને મૃત્યુ સાથે મિત્રભાવ છે તેજ આ દુઃખના દાવાનલથી વ્યાપ્ત સંસારમાં બેસી રહે. મૃત્યુ કયારે કયા સંજોગોમાં કઈ અવસ્થામાં આવશે તેને કંઈ નિશ્ચય નથી માટે સંસારમાં અમારે ટકી
રહેવું મુદ્દલ શ્રેયકર નથી. ૮ શ્રી સુધમાસ્વામી જબુસ્વામી પ્રત્યે કહે છે કે – હે જ બુ ! લોક આર્તા અને જીર્ણથી પીડાએલો છે. આ—વિષયના વિપાકથી પીડાએલા જેમ ઝેરી બીજથી ઝેરી ઝાડ
થાય છે તેમ વિષયમાં તીવ્ર આકાંક્ષા અને તે માટે ભોગવવું પડતું
દુઃખ-તે વખતે જીવો આર્ત કરે છે. જીર્ણ-જુનો, દુઃખથી ટેવાએલેજ તેનામાં ઉપશમભાવ, ક્ષાયિક ભાવ અને
ક્ષપશમ ભાવ વિગેરેનો અભાવ હોય છે. કેવલ મિથ્યા દ્રષ્ટિને ઉદય રહેલો છે. ક્ષયોપશમ કરી દુ:ખના હેતુને નષ્ટ કરવા તે પણ ભૂલી ગયા છે તેથી હે જબુ? તે લેકો કેવા થઈ ગયા છે? સુસંહિ અર્થાત દુર્લભબધી થઈ ગયા છે. ચિરામુનિએ બ્રહ્મદત્ત ચક્રવતીને ઘણું ઘણા પ્રકારે સમજાવ્યા છતાં સમજ્યા નહિ તેમ લેક દુઃખના
ઉદયવાળે, ભાન ભૂલેલા અને દુર્લભબોધી થઈ ગયેલ છે. ૯ જગત્ કસ્તુરી મૃગ માફક સ્વભાવ ભૂલી અથડાય છે. કસ્તુરી મૃગ પિતાની પાસે કસ્તુરી હોવા છતાં કસ્તુરી લેવાની ખાતર અટવીઓમાં આમતેમ વ્યર્થ દોડાદોડ કરે છે. તેમ જગતું ભરના મનુષ્યો સત્ય અને શાશ્વત સુખ પાતાનામાં જ સમાએલાં હોવા છતાં મૃગજળવત્ પરાયા
પાસેથી સુખ મેળવવા પ્રયત્ન કરે છે. ૧૦ પાંચ પ્રકારનાં અધમ અનતા કાલના અને શાશ્વતા છે. તે હીંસા, જીરું,
ચારી, મૈથુન અને પરિગ્રહ. ૧૧ વીતરાગ વાણી સાંભળવા માટે અસંખ્ય પેજનથી દેવા અસંખ્ય ભોગ
વિલાસને છોડી નીચે આવે છે; છતાં મનુષ્યોને પ્રમાદ આવે છે. ૧૨ સમ્યકત્વ વિનાની ક્રિયા, અનુષ્ટાનો નિર્જરભૂત હોતા નથી. તામલી તાપસે
૬૦ હજાર વર્ષ સુધી તપ કર્યો. આખર સ્થિતિએ પ્રભુએ તેને બાલ તપસ્વી કો.

Page #22

૩૪૦
આ ભાત પ્રકારા.
૧૩ આરંભથી દયાના નાશ છે, સ્ત્રીથી બ્રહ્મચર્યના નાશ છે. શંકાથી સકિતના નાશ છે અને અના ગ્રહણથી સયમના નાશ છે.
૧૪ કીડીઓની અનુકપા લાવી ધર્મ રૂચી અણગારે કરુ તુમડાનું પાન કર્યું. સર્વ જીવા ઉપર અનુક ંપા રાખવી તે સમ્યકત્વ આત્માના પ્રધાન હેતુ છે. જીવાને બચાવવાના તમે જેટલા અંશે પ્રયત્ન કરેા છે તેટલા અ ંશે તમારાજ બચાવ થાય છે.
૧૫ પ્રથમ ગુણસ્થાનકે અન ંતાનુબ ંધી ક્રોધ છે. તે ક્રોધની પ્રામલ્યના પર્યંત ફાટ્યા સમાન છે. તેથી તેની સ્થિતિ ઘણી મેાટી છે. તે ક્રોધ અનંત સ ંસાર વધારનાર છે. આત્માને તે-ક્રોધ ઉદ્દયમાં છે. તેના ઉદયે ક્ષયાપશમ કરવાથી આત્મા ચતુર્થ ગુણસ્થાનક સુધી આવે છે. ત્યાંથી ક્રોધ, માન, માયા અને લેાલને પાતળા પાડતા પાડતા દશમા ગુણસ્થાનક સુધી આવે છે ત્યારે દનની વિશુદ્ધિ કરે છે.
૧૬ જ્ઞાન આપવા જેવું એકે ઉત્તમ દાન નથી, જૈન ધર્મ'ની ઉન્નતિ કરવી તેના જેવું વાત્સલ્યપણું બીજું એકે નથી,
૧૭ ક્રોધથી પ્રીતિનેા નાશ થાય છે, માનથી વિનયને નાશ થાય છે. માયાથી મીત્રતાના નાશ થાય છે અને લેાભથી સર્વ ગુણુના નાશ થાય છે.
૧૮ હૈ પ્રમાદી ! તારૂ જીવતર અસ ંસ્કૃતિથી ભરેલું છે. પર ગઈ રહ્યો છે. શરીર નિર્ખળ થતુ જાય છે, જણાય છે; છતાં હજી કેમ ચેતતા નથી ?
૨૦
૧૯ ત ુલીચેા મચ્છુ મગરના નાકમાં એસી મગર માછલાંને નિરાબાદ જવા દે છે તે બદલ મગરની મૂર્ખાઈના વિચાર કરે છે કે જો હુ મગર હાત તે એક પણ માછલાંને મહાર જવા દેત નહિ. તેવા અશુભ વિચારાના પરિણામે સાતમી નરકે જાય છે. પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિ અશુભ વિચારાથી સાતમી નરકનુ આયુષ્ય અને શુભ વિચારાના પરિણામે કૈવલ્યજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે. જગના જીવા મેાહમય વાતાવરણમાં મનરૂપી અશ્વને નિર કુશ વિહરવા દે છે પણ તેથી કેટલી નીચ ગતિને પ્રાપ્ત થાય છે? મનનાં પરિણામેા નિર ંતર શુભ રાખવા જોઇએ.
ઘાર ભયંકર કાળ તારા જરા અવસ્થાનાં ચિન્હ
“આણાએ ધમ્મા” આજ્ઞામાંજ ધર્મ છે. આજ્ઞા વિના સુકુમાલિકાએ તપ કર્યા. પરિણામે સયમથી ભ્રષ્ટ થઈ નિયાણું બાંધવાના પ્રસંગ આવ્યે

Page #23

ܕ
વીર વાયા.
૩૪૧
૨૧ ક્રોડ કલ્યાણુની કરવાવાળી, ક્રૃતિને નષ્ટ કરવાવાળી અને સંસારથી તાર નારી સર્વોત્તમા ‘ જીવદયા
જ છે.
૨૨ પ્રભુએ નિયાણું નહિ કરવા ક્રમાવ્યું છે. નિયાણુ કરનારને મૂલ કરતાં ઓછુ માગે ત્યારે આથી ક સુખા મલે છે. નિયાણું નહિ કરનારને આત્મિક સુખા સાથે આથીક સુખા મલ છે.
નિયાણાના ૨ પ્રકાર.
૧ દ્રવ્ય નિયાણું,
૨ ભવ નિયાણું
૧ દ્રવ્ય નિયાણુ=અમુક પદાર્થ મેળવાનુ નિયાણું,
૨ ભવ નિયાણુ=અમુક પદવીનુ નિયાણું
એઁ પદાર્થનુ નિયાણું કરે તો, તે પદાર્થ બીજા ભવમાં મળ્યા પછી પ્રભુ
માને પકડી શકે.
TM ભવ નિયાણું કરે તે, ચક્રવતી, વાસુદેવની પદવી મલે, તે છેક છેડા સુધી પ્રભુ મા ને પકડી શકે નહિ. બ્રહ્મદત્ત ચક્રવતીપણું નિયાણાથી પામ્યા. ચિત્ત મુનિએ ઘણાજ ઉપદેશ આપ્યા ત્યારે કહ્યું કે “ અને માજીના કાંઠા દેખાવા છતાં કાદવમાં ખુચી રહ્યો છું.
""
૨૩ જે લેકા ક કેટલા પ્રકારે બંધાય, ભાગવાય તથા તેની પ્રકૃતિને જાણતા નથી તે લેાકેા સંસારના, ગર્ભના તેમજ મૃત્યુના પારગામી થઇ શક્તા નથી.
૨૪ રડવા કુટવાથી અને જીરા કરવા–કરાવવાથી ચીકણા અશાતાનાં કર્મો અધાય છે જે ભાગવતી વખતે આત્માને પુષ્કળ આ કરવું પડે છે.
૨૫ મૃગાપુત્ર પેાતાની જનેતાને કહે છે કે હે માતા !!ભાગથી આ શરીરમાં અનેક રાગેા ઉપસી આવે છે તેથી શરીર દુ:ખને પામે છે અને જ્યારે શરીર દુ:ખને પામે છે ત્યારે માનસિક દુ:ખેા પણ ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી આ સંસાર ના દુ:ખમય હાઇ હુને વીતરાગનુ શરણું ઉત્તમ લાગે છે.
૨૬ દ્વીપક અને જયાત બન્ને સંયુક્ત છે તેમ આત્મા અને દર્શન વિભક્ત નથી. ૨૭ ગાતમ ગણધર શ્રી વીરને પૂછે છે.
૧ હે પ્રભુ ! આત્માને ધર્મની શ્રદ્ધા થવાથી શે। લાભ ?
હે ગૈાતમ ! જે આત્મા ધર્મની શ્રદ્ધાને મેળવે છે તે આત્મા શરીરના જે સુખા છે તેથી વિરકતીપણાને પામતાં ક્રમશ: આગળ વધતાં સાગાર ધર્મ છેડી અણગાર ધર્મ અંગીકાર કરે; તદુપરાંત છેદન, ભેદન વી॰ યાતનાએ સહન કરવી ન પડે અને અચળ સુખનુ ધામ મેાક્ષપુરીમાં પહેાંચે,

Page #24

૩૪ર
શ્રિા આત્માનંદ પ્રકાશ. ૨ હે પ્રભુ! આત્માને સૂત્ર સાંભળવાથી શું લાભ?
હે ગૌતમ! સૂત્ર સાંભળવાથી અજ્ઞાનનો નાશ થઈ જ્ઞાનરૂપ ઉજવલતા પ્રાપ્ત થાય છે અને સૂત્ર સાંભળવું તે પણ અતિ ભાગ્યનો વિષય છે.
ઘેલાભાઈ પ્રાણલાલ શાહ. –કલેલ, (®MBકરછ$$ $$$$છે. ૪. આમિક મુદ્રાલેખ! ૯
@િeasy @dees®e ૧ અનંત શક્તિમાન આત્મા જે પદ પ્રાપ્ત કરવા માટે ઉપસ્થીત થએલ છે તેજ
માર્ગને યથાતત્વરૂપે ગ્રહ. ૨ ગાડર સમૂહમાં સ્વસ્વરૂપ છીપાવી ગાડર બનતો અટક. ૩ હાસ્ય તથા કુતુહલાદિનો સ્વને પણ પરીચય કરીશ નહિ. ૪ માનાદિ પ્રસંગમાં લેશમાત્ર ભાયમાન થા મા. ૫ ૧૪ રત્નનું યથાતથ્યરૂપે પાલન કર. ૬ પુદ્ગલિક પરીચયને પ્રપંચ ત્યાગ. ૭ પૂર્વકાલ પરીચિત મહેનો પરીચય કંઈ ધર્મધ્યાન શુકલધ્યાનની વૃદ્ધિરૂપ તો
નથીજ. ૮ એકાંત ગુપ્ત જીવન બનાવ. બાહ્ય, જડ, અંતર ચૈતન્ય દશાવાળું બનાવ. ૯ મન, વચન, અને કાયાના પરિણામ સમયે સમયે શુભ રાખ અને આત્મ
ધર્મમાં આગળ વધ. ૧૦ કાર્ય કારણ સિવાય અન્સ. વાયુકાયના જીથી હીંસા બાંધતાં અટક “કડાણ
કમ્માણ ન મોખ અસ્થિ.” ૧૧ સમયે સમયે હંસવત્ ઉચ્ચ વસ્તુ ગ્રહ-અધમને પદે પદે ત્યાગ. ૧૨ શ્રી મહાવીરના કાનમાં ખીલા ઠેક્યા છતાં સમભાવ, નબીરાજને કંઈ
નમસ્કાર કરવા છતાં સમભાવ. હરિકેશીને પિશાચ ભૂત કહેવા છતાં સમભાવ
તે તું તેમના અનુયાયી હોઈ તેવું વર્તન રાખે તેમાં કંઇ વિશેષતા નથી. ૧૩ માનપ્રતિ સુખાનુભવ કરીશ તો અપમાન પ્રત્યે દુઃખાનુભવ થશે માટે માન
પ્રસંગે વિચાર કે અમુક વ્યકિત કંઈક બોલે છે તે શબ્દો મહાન વીર પુરુષને શેભે તેવા છે. તે ઉપર તું કંઈ લક્ષ આપ નહિ. શબ્દો પુગલ છે. તેને કાનમાં પડવાને સ્વભાવ છે–તારા ધર્મમાં શબ્દ પ્રત્યે મમત્વભાવ તે પણ પરિગ્રહ છે. તે પરિગ્રહને ત્યાગ. અનંત વખત દ્રવ્ય પરિગ્રહ ત્યાખ્યો અને હવે ભાવ પરિગ્રહ ત્યાગીશ ત્યારેજ સત્ય સ્વરૂપમાં આવીશ.
ઘેલાભાઈ પ્રાણલાલ શાહ-કલોલ.

Page #25

66
જૈન એન્ડ.
0 69@
જૈન એન્ડ-તેની આવશ્યકતા અને શક્યતા
""
૩૪૩
H
( લેખક-મણિલાલ માણેકચંદ મહુધાવાલા. )
એક વખત ઉપર જો કોઇ કામ શરાપી, વ્યાપાર અને ઉદ્યોગમાં નિપુણુ, આદર્શ અને અનુકરણીય હાય તા તે જૈનનીજ હતી. તે સર્વ પ્રવૃત્તિ અને પ્રયાસમાં શૂરી અને પુરી—એમ કહીએ તેા કશી અતિશયાક્તિ છેજ નહિ. તે ઉપરાક્ત ધધાથી પાતાની અને અન્ય કામની પ્રજાને આજીવિકા અપી પાષતી, નિભાવતી અને સુધારી ઉન્નત કરતી. આ આર્યાવર્ત્તની આર્ય સ ંસ્કૃતિનું ગૈારવ તે દ્વારા વધારતી. ટકાવી રાખવા તન મન અને ધન સમર્પતી અને ઉન્નતિક્ષેત્રમાં ઝડપથી કુચ કરતી. તે સમૃદ્ધવાન હાવાથી પ્રગતિવક પ્રવૃત્તિમાં ઉચ્ચ સ્થાન ભાગળ્યાતુ માન લેતી. આ બધુએ ચણતર શરાષ્ટ્રી યા નાણાં લેવડ દેવડના પાયા ઉપર અસ્તિ ધરાવતુ.
પણ અત્યારે તેનાં પરિવર્તન અને પરિસ્થિતિ કેવાં ભયંકર અને ખેદજનક શ્રવણ અને દ્રષ્ટિગોચર થાય છે તે સમજવા જેવું છે. હાલમાં તેની પાસે અઢળક ધનના ઢગલા અવ્યવસ્થિત અને અણુરાકાએલ સ્થિતિમાં પડ્યા છે. તે દ્રવ્યના એ વિભાગ કરી શકાય. ખાનગી અને સખાવતી. સખાવતના પણ અનેક પ્રકાર છે. વ્યક્તિગત ખાનગી અને સખાવતી નાણું એકઠુ કરીએ તે બેશુમાર થઇ શકશે. અત્યારે સહુ કાઇને તેની સખત ભીડ છે. હાડમારી છે અને તેને અંગે ભરપટ્ટે વ્યાજ યાહુદી ( Jew ) માફક ભરાય છે. તે અનેક રીતે ધીરી અને રાકી શકાય છે, પણ .કેટલીક રીતમાં જોખમ ખેડવાની ધાસ્તી વહેારવી પડે છે. હાલમાં જો આપણું બેહદ દ્રવ્ય ધીરવાને રાકવામાં આવ્યું હાય તે તે માટી થાપણમાં ખાનગી ગૃહસ્થાને ત્યાં, અન્ય દેશી પરદેશી ખાનગી પેઢી, બેન્ક, કંપની અને સરકારી કાગળીઆમાં—અને તેમાં પણ બેન્કમાં બહુ એક જ, તેનુ સબળ કારણ તે પ્રત્યે અવિશ્વાસજ છે. વળી સૉને વિદિત આચાર વિચાર અને સ્થિતિ કુદરતી નિયમાનુસાર બદલાયજ જાય છે. તેથી ખાનગી ગૃહસ્થાને ત્યાં ખાસ કરીને સખાવતી દ્રવ્યની માટી થાપણુ જમે કરાવવી એ જોખમ ખેડવા જેવુ છે. અને પેાતાનાજ પગ ઉપર કુહાડી મારવા જેવું બને છે. અત્યારે સમાજની સ્થિતિ છિન્નભિન્ન છે, અને પ્રમાણિકતા ને સત્ય કંઇક અંશે અલાપ થઇ ગયાના ભણકારા વાગી રહ્યા છે. વિશેષમાં આવી જમે કરાએલી મેાટી રકમની થાપણુ ઉચાપત કર્યો, નાદારી સ્વિકાર્યો અને ખુવાર થયાના અનેક દ્રષ્ટાંત અનેક સ્થળે અનેક જડી આવશે. આ ઉપરથીજ ખાત્રી થશે કે
હશે કે સૈાના

Page #26

૩૪૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ઘણી વાર બહુ વ્યાજ ખાવાની લાલચમાં ઘણાને ખુવાર થવુ પડયુ છે અને પડે છે. વળી અન્ય રીતે તે રાકવામાં આવે છે અને તે સાના ચાંદીના અવેજ ઉપર, સ્થાવર જંગમ મિલ્કત ઉપર, શેર, ડી એન્ચર, બેન્ડ અને સીકયુરીટીમાં પણ આ પથ સરળ અને સહીસલામત નથી, કારણકે ભાવ હમેશાં એકસરખા રહેતા નથી અને જ્યારે એક બીજાને નાંણાની સખત ભીડ પડે છે ત્યારે સ્થિતિ કફ઼ાડી મની જાય છે. ન છૂટકે વેચી દેવાની ફરજ પડે છે અને તેથી રાકેલી રકમ પણ સરભર થઇ શક્તી નથી. પણ જો નાની રકમે વિવિધ કંપનીના શેર, ડીબેન્ચર અને સરકારી બેન્ડ અને સીકયુરીટીમાં રોકવામાં આવે તે તે પરવડે તેમ છે, અને તેમાં બહુ જોખમ ખેડવાની ધાસ્તી રહેતી નથી, કારણકે માગણી નાની રકમનીજ હાય છે અને થાય છે. પણ તે કરતાં જો બેન્કમાં સંપૂર્ણ વિશ્વાસ અને શ્રદ્ધા હાય અને તેની વ્યવસ્થા તેનીજ દ્વારા થાય તેા તે અત્યુત્તમ છે, કારણકે તેમાં તે સહીસલામત રોકી શકાય છે અને વ્યાજ યાગ્યજ લેવાય છે અને દેવાય છે. વિશેષમાં તેને ૧૯૧૩ ના ઇન્ડીઅન કંપની એક્ટ પ્રમાણે રજીસ્ટર્ડ કરવામાં આવે છે અને તેમાં આછામાં એછા સાત સભ્ય હોય છેજ. વળી માણસને સમુદાય જેમ મહેાળા અને માટે તેમ નાણાંની ધીરધારમાં ભય પણ એછે. આ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે એન્કમાં તેની લેવડ દેવડ ધાસ્તી વિનાની હાય છે, કેમકે વ્યકિતગત નાણાં ધીરવાના તેમાં સ્વાલ રહેતાજ નથી.
આ ઉપરથી સમજાયું હશે કે બેન્કએ નાણાંની ધીરધાર કરવા, વ્યાપાર અને ઉદ્યોગના વિકાસ અને કેામની ઉન્નતિ અર્થે સહિસલામત ઉત્તમ સ્થાન અને સાધન છે. જ્યારે · Banking is the baromiter of civilization ' એ કહેવત જગજાહેર અને સત્ય છે ત્યારે આવા વિકટ સયાગામાં એક ગજાવર જૈન એન્ક અને કે-ઓપરેટીવ ક્રેડીટ સેાસાયટીની માફક તેની ઠામેઠામ શાખાઓની ખાસ આવશકયતા છે. અત્યારે જો કાઇપણ બેન્ક અસ્તિ ધરાવતી હાય તે। તે રાજનગરની નાનામાં નાની શ્રી જૈન એન્ક—લીમીટેડ ! તે માટે શેઠ હિરાલાલ અંબાલાલ અન્ય ઉત્પાદક અને સંચાલકાને અભિનંદન ઘટે છે. આ સિવાય મારી માન્યતા મુજબ અન્ય જૈન બેન્ક ભાગ્યેજ હશે ! જ્યારે આપણા શરાષ્ટ્રી ધંધા પર હાથ જાય, નાણાંના દુર્વ્યય થાય, ગમે ત્યાં રાકાય, અને ખુવાર થવાય ત્યારે એક જૈન બેન્ક ન સ્થપાય એ કેવું હાંસીપાત્ર અને શરમાવનાર છે ? જ્યારે બેન્કમાં નાણાંનુ કાણુ સહિસલામત અને નિશ્ચિ ંત હાય છે ત્યારે તે હાલમાં જે અન્ય પરદેશી ખાનગી ગૃહસ્થની પેઢી અને બેન્કમાં રાકાય એ કેટલું ભયંકર કહેવાય ? જ્યારે આપણા સ્વધમી જૈન બધુ આવા એકારીના વિષમ પ્રસ ંગે નિવમીને નિરૂત્સાહી થઇ હેરાન થાય ત્યારે તે દ્વારા અન્ય કામની પ્રજાને શામાટે પોષવી ? ( કામ અભિમાન તા હાવુજ જોઇએ ને. ) આ પ્રસ ંગે મારે સુચવવું પડે છે કે

Page #27

જૈન એક.
પ
6
જ્યારે પેાતાની એન્ક ન હેાય ત્યારે અન્ય બેન્કમાં દ્રવ્યનું રોકાણ વધુ પસંદ કરવું પડશે, કારણકે · ન મામા કરતાં કાણા મામા સારા. ’ પણ આપણી પેાતાની એન્ક કેમ ન સ્થપાય ? તે માટે સત્વર પ્રયાસ કેમ ન યેાજાય ? આ સર્વે પ્રશ્ન વિચારવા ચાગ્ય છે. આપણી તથા દેશની ઉન્નતિ અને ઉત્તેજન આ સર્વ ગંભીર પ્રશ્નના ઉકેલમાંજ સમાએલ છે, અને જો તેના ઉકેલ તાકીદે થઈ જશે તેા ભાવિ ઉજ્જવળ છે તેમ મનાશેજ. વળી જૈન બેન્ક ખાલવાથી અનેક ફાયદા છે તે વાંચક વર્ગ તેના ઉપર ગંભીરતાથી વિચારશે તેા દીવા જેવા પ્રગટ થશે.
આપણી પાસે સર્વ સાધન છે અને જો ન્યુનતા હશે તે તે દૂર કરી શકાશે પણ બેન્ક સ્થાપવા માટે ખ ંત, ચીવટ, ઉત્સાહ, સહકાર, વિશ્વાસ, વ્યવસ્થા, દીઘ દ્રષ્ટિ અને આ નવયુગનુ નવચેતન ખાસ આવશ્યક છે. હાલમાં તેનાજ અભાવ છે. હું ચાક્કસ માનુ છુ કે જો તે સત્વર દૂર કરાશે તેાજ અન્ય કેમ કે જે ઉન્નતિક્ષેત્રમાં આગળ ધપી રહી છે તેને પાછી હઠાવી શકાશે પણ જ્યાં સુધી તેના ત્યાગ ન થાય ત્યાં સુધી પાણીમાં બાચકા ભરવા જેવુ થશે. માટે તે સર્વ ગુણુ કે જે સર્વ કાર્ય સાધવામાં સહાયભૂત છે તેને જગવવા, કેળવવા અને પરિપક્વ કરવા ખાસ વિજ્ઞપ્તિ છે—ભલામણ છે.
આ વીસમી સદીમાં બેન્કીંગ યા શરાફી અનેકે-આપરેટીવ પતિ મહાન ગ'ભીર વિષય છે. વ્યાપાર અને ઉદ્યોગની ખીલાવટ તેનેજ આભારી છે, કારણ કે આ કાર્ય માં નાણાંની પ્રથમ જરૂર પડે છે. ટુંકમાં નાણાં સિવાય કઇ નિપજતુ ં જ નથી. આપણી પાસે નાણુ છે અને જે એક ગતવર જૈન એન્ક ૧૯૧૩ ના ઇન્ડીઅન કંપની એકટ મુજબ રજš થાય અને તેની શાખાએ ભિન્નભિન્ન સ્થળે ખાલવામાં આવે તેા બેહદ લાભ થવા સંભવ છે, વળી નાણાંની ધીરધાર સરળતાથી થશે, વ્યાજ કાયદેસર યાગ્ય લેવાશે, કરકસર થશે, જૈન ખંધુ ઉદ્યોગે ચઢશે, બેકારીની હૃદયભેદક ગુંચ કઇક ઢીલી પડશે, સ્વાર્થ સાથે પરમાર્થ સધાશે, ખીક નષ્ટ થશે અને સર્વ પ્રવૃત્તિમાં પ્રેઊત્સાહન મળશે. સહકાર, વ્યવસ્થા, વિશ્વાસ અને દીર્ઘ દ્રષ્ટિ ઉત્પન્ન થઇ કેળવાશે કે તેની સાથે ઉદ્ધારને દાદર જવાશે, કદાચ આ પ્રસંગે કેાઈ પ્રશ્ન ઉઠાવશે કે તેની વ્યવસ્થા માટે તેનું ખાસ અંગત જ્ઞાન ધરાવતા નિપુણ ઉત્પાદકે, કાય વાહકો અને અન્ય વિહવટદારા કયાંથી મળી શક્શે ? તે તેના જવાખમાં માત્ર એટલુજ સુચવવું પડશે કે કેળવાએલ, અનુભવી, વ્યાપારી શ્રીમંત વર્ગ અને વિશેષમાં મુમ્માપુરીની સીડનહામ કેલેજ ઑફ કામસ` એન્ડ ઇકાનામીકસ’ના ‘ખી કામ ગ્રેજ્યુએટા ’ કે જે અન્ય કૉલેજના ગ્રેજ્યુએટા કરતાં ઉત્તમ અને અપ-ટુ-ડેટ જ્ઞાનવાળા લેખાય છે અને છે તે આ ખીડુ ઝડપી શકશે.
ટુકમાં અન્ય કામને બેન્ક છે, આપણે નથી. સજાગેા પ્રતિકુળ અને સસાધન હેાવાથી તે આવશ્યક છે અને શક્ય છે અને તે માટે અનુભવી કેળવાએલ

Page #28

શ્રી આત્માનંદ પ્રકારા.
-~-~
~-
~
શ્રીમંત વર્ગ પ્રત્યે મારું નમ્ર નિવેદન છે કે તેઓ સર્વ સાવધાન થઈ આપણું અણુ રકાએલ, અવ્યવસ્થિત અને ઉચાપત થતું ઉપરોકત બેહદ દ્રવ્ય સહિસલામત રોકવા એક ગંજાવર જૈન બેન્કની ખાસ આવશ્યકતા અને શક્યતા છે અને તે વિષય ઉપર સંપૂર્ણ વિચાર કરી તેને અમલમાં મુકવા તનતોડ જેહમત ઉઠાવશે. વિશેષમ હું આશા રાખું છું કે જેને સમાજ જાગશે, બેન્ક બેન્ક પિકારશે અને બેન્ક ખેલી તેને અચૂક લાભ લેશે, આ પ્રગતિ–યુગમાં પોતાનું શિર સુકાવી સર્વ પ્રવૃત્તિ અને પ્રયાસમાં શ્રી–પૂરી બનશે અને પિતાના ટપકી જતા ગૌરવનું સંરક્ષણ કરી આર્યસંસ્કૃતિને ભાવશે.
અસ્તુ ! !
అలా అం | આત્માને. તે
[ હરિગીત.] આવી અને જાવું વળી, એ જગતનો વ્યવહાર છે, જન્મ સાથે મણે નક્કી, સૃષ્ટિને નિત્ય ક્રમ છે. તેવા હિસાબે મણું હારૂં, થાય એ છે ક૫ના? જઈશ ખાલી અગર બાંધી, એ વિષય સમજાય ના? ૧
જ્યાં સુધી તે કાર્ય તારૂં, સમજ પૂર્વક ના કર્યું, તુજ ચિત્ત કેરી ચપળતાને, ગુરૂ ચરણમાં નવ ધર્યું,
જ્યાં સુધી વિતરાગ ભાવો, તુજ હૃદયમાં છે નહિ, ત્યાં સુધી શિવ સુખની, આશા હૃદયે રાખીશ નહિ. ૨ આર્ય ક્ષેત્ર કુળ ઉત્તમ, શરીર સુંદર શોભતું વિતરાગની વાણી મળી, પ્રમાદ કમ કરેજ તું ? સર્વ વસ્તુ સાથ પાયે, એક ના બાકી રહી, તેને કરીશ ઉપયોગ તો, ભવમેલ તું ટાળીશ સહી. ૩ આજ દિન પર્યત જન્મ, મર્ણ સાથે તે કર્યા, કાટ કોટી સગાઈ કીધી, ઝેર વેર ઝઘડા કર્યા,

Page #29

પ્રકીર્ણ.
૩e દ્વષમ આર પંચમ, લવલેશ સુખ પામીશ નહિ, પણ “વીર” કેરા વાયથી, દિવ્ય શાંતિ તું પાઈશ ખરી ૪ રે આત્મન ! રે આત્મન ! !, દૂષ પ્રાપ્ય અવસર ઓળખે, ફરી ફરી મનુભવ નહિ મલે, એ લેશ તે લક્ષે લહે. શુદ્ધ સંયમ, સત્ય, શિયળ, જ્ઞાન, વિનયથી આવશે, સંત ભકિત જીવદયા, ભવસાગરેથી તારશે. ૫
લેખક--ઘેલાભાઈ પ્રાણલાલ શાહ. ક્લોલ.
હ૦૦૬૦૦ વર્લ્ડoોઈ
છે પ્રકીર્ણ.
అత్రాలంతైందీ అందం
હાલમાં પાલીતાણાના નામદાર ઠાકોર સાહેબે અશાડ સુદ ૧૪ ઉપર ટેકસ લીધા સિવાય અપવાદ રૂલ લાગુ કરી જેન કોમ માટે યાત્રા કરવાની છુટની એક જાહેર ખબર પ્રકટ કરી છે, જો કે હજી આપણે કરેલી વાયસરોય સાહેબ પાસેની અપીલને ચુકાદો થયે નથી, તેમજ આ છૂટ પણ આપણે હકોને બાજુ ઉપર રાખી કરેલ હોવાથી જેન કોમ પિતાનું સ્વમાન સચવાતું હોય તેમ માનતી નથી. તેથી શેઠ શ્રી આણંદજી કલ્યાણજી તરફથી તે બાબત માટે મળેલ સુચના મુજબ અત્રેન શ્રી સંઘ તા. ૮-૭-૧૭ ના રોજ માન્યો હતો તેમાં તે માટે નીચેને ઠરાવ કરવામાં આવ્યો હતો.
ઠરાવ
શ્રી પાલીતાણાના નામદાર ઠાકોર સાહેબે થોડા દિવસ યાત્રા ખુલી કરવાનું જાહેરનામું બહાર પાડયું છે, પણ જ્યાં સુધી આપણું હકનું માન ભરી રીતે નિરાકરણ ન થાય ત્યાંસુધી યાત્રાએ જવું તે કઈ રીતે વ્યાજબી નથી એમ આ સંઘ ઠરાવે છે.”
ઉપર પ્રમાણે ઠરાવ કરેલ છે તેથી આગલા ઠરાવને વળગી રહેવું તેજ આપણા સર્વનું કર્તવ્ય છે.

Page #30

૩૪૮
શ્રા આત્માનંદ પ્રકાશ.
વર્તમાન સમાચાર.
છે. કર્ણાટક દેશના વિકટ પ્રદેશમાં જૈન મુનિરાજોનું આગમન અને
તેથી થતા અગણિત લાભ. પૂજ્યપાદ પ્રાતઃ સ્મરણીય શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજશ્રીના વિદ્વાન પ્રશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી રાજવિજયજી મહારાજ, મુનિશ્રી મિત્રવિજયજી તથા વસંતવિજયજી મહારાજ એમ ત્રણ મુનિરાજે ગત ચાતુર્માસ બાર્શ હતા. ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયા બાદ ખરડા, કર્જત, અહમદનગર, રાહુરી વગેરે સ્થળામાં જીર્ણોદ્ધારાદિ કાર્યો કરાવતા અહમદનગર પધાર્યા. તે
ખતે બીજાપુર શ્રી સંધ તરફથી શ્રીમાન ધરમશીભાઈ હરજી તેમજ રા. રા. ધર્માત્મા છોગાલાલજી નગર આવી બીજાપુર શ્રી સંઘની ચાતુર્માસ કરાવવાની પ્રાર્થના રજુ કરી, ઉપરોક્ત પૂજ્યપાદ મુનિરાજોએ જે માન્ય કરી. ત્યારબાદ ત્યાંથી તરતજ વિહાર કરી નગર, કજીત, જેહુર, પંઢરપુર, મંગળવેડા ચટણ, આદી ગ્રામોનુગ્રામ વિહાર કરતા જેષ્ટ વદિ ત્રીજના દિવસે કર્ણાટકની રાજ્યધાની બીજાપુરમાં પધાર્યા. અત્રે બીજાપુરમાં નિવાસ કરતા ભાવિક અને શ્રદ્ધાળુ પંચરંગી જેન પ્રજાના શ્રી સંઘે જે સામૈયાનો ઉત્સાહ બતાવ્યો તે અવર્ણનીય હતો. અત્રેના તમામ બજાર અને મોટા રસ્તાઓને ધજા પતાકા વિગેરે બાંધી શણગારવામાં આવી હતી, તેમજ સ્થળે. સ્થળે સ્ત્રી અને પુરૂષવર્ગ મુનિરાજેને કુકૂમ, ચંદન અક્ષત, પુષ્પ, ફળ, શ્રીફળ અને રૂપાનાણુથી વધાવી જૈન શાસનના જ્યષ કરતા જેનોએ બીજાપુરની મેદનીને મહાત કરી હતી, આ કર્ણાટક પ્રાંતમાં આ ત્યાગી મુનિઓનું પ્રથમજ આગમન હોવાથી અત્રેના બ્રાહ્મણ, લીંબાયત, ઈ મુસલમીન બંધુઓ હજારોની સંખ્યામાં હાજર હતા. અત્રે નવીન જૈન મંદીરમાં દર્શન કરીને કાબ્રાજી બજારમાં શેઠજી ગોવીંદજી વનાજીની નવીન બીલ્ડીંગમાં મુનિરાજે બિરાજમાન થયા છે. તે જગ્યામાં પધારતાં મુનિરાજ પૂજ્યપાદ શ્રીમાન શ્રી રાજવિજયજી મહારાજજીના મુખનો અમૃતમય ઉપદેશ શ્રવણ કરી પ્રભાવના લઈ સંઘ વિસર્જન થયો હતો. હાલ સવારના ૮ થી ૯ નવસુધી વ્યાખ્યાન શરૂ છે. અને જેન તથા જેનેતર મનુષ્ય લાભ લે છે.
બીજાપુર જેન સંઘ.
ગ્રંથાવલોકન,
શ્રી જૈનાચાર્ય બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજી સ્મારક ફંડ વીજાપુર–નો સં. ૧૯૮૧ ના જેઠ વદી ૦)) થી સં. ૧૯૮૨ ના આશો વદી ૦)) સુધીને રીપોર્ટ અમોને મળ્યો છે. ઉપરક્ત ગુરૂવયેના સ્મરણ અને ભકિત નિમિતે તેઓશ્રીનો ગ્રંથ સમૂહ ને પ્રગટ થયા કરે અને ગુરૂ

Page #31

સ્વીકાર અને સમાલોચના.
૩૯
રાજના અથાગ પ્રયત્ન વિજાપુરમાં અને વિદ્યમાન જ્ઞાન મંદિરનો વ્યવસ્થિત રીતે ઉપયોગ થાય તે માટે આ ફંડની યોજના માત્ર એક વર્ષથી કરવામાં આવી છે. ગુરૂ મંદિર બનાવતાં તૈયાર થયા પછી ગુરૂરાજની મૂર્તિની પ્રતિષ્ઠા કરતાં વગેરે માટે જે આવક તથા ખર્ચ થયો તેને હિસાબ આ રીપોર્ટમાં આપવામાં આવ્યો છે તે ચોખવટવાળો છે. ભવિષ્યમાં તેઓશ્રીએ સોંપેલ મંચ સમૃદ્ધિરૂપી વારસો સાચવી તેમાં વિશેષ વૃદ્ધિ થતાં જૈન સાહિત્યનો વિશેષ પ્રકારે લાભ જેન સમાજને મળે તેમ ઈચ્છીએ છીએ.
શ્રી લેડી વીલીગડન અશક્તાશ્રમ અને અંતર્ગત ચાલતા દવાખાના સુરતને સં. ૧૯ર૬ નો રીપોર્ટ અમોને મળ્યો છે. કોઈ પણ મનુષ્ય કે જે અશક્ત (લુલા લંગડા આંધળા અને જેમનો નિર્વાહ કરનાર કોઈ ન હોય તેવા) હોય તેવાઓને આશ્રય આપવાનું આ એક પરોપકારી સ્થાન હોવાથી આશ્રય આપવામાં આવે છે. અને ખોરાક, કપડા, દવા વગેરેથી તેઓનું પિષણ કાળજી પૂર્વક કરવામાં આવે છે. વળી સાથે જનસમાજને તદ્દન મફત ડોકટરી મદદ મળે માટે દવાખાનાની પણ યોજના કરવામાં આવી છે. આ રીપોર્ટ વાંચતાં તેની મેનેજીંગ કમીટી ઉત્સાહ અનુકંપા બુદ્ધિ અને લાગણીથી અશક્ત મનુષ્યોની સેવા કરે છે. એમ જણાય છે. ચાલુ વર્ષ માં સ્ત્રી પુરૂષો મળી ૭૪ અશકત મનુષ્ય વિવિધ કામના મળી" લાભ લીધો છે. વળી સાથે ધાર્મિક તથા સંગીત શિક્ષણ આપવાનું કાર્ય આ વર્ષથી હાથ ધરવામાં આવેલ હોઈ
મીક શાંતિ મળે તેવા પ્રબંધ હોઈ ખુશ થવા જેવું છે. સંસ્થાને મકાન છતાં સાથે જે દવાખાનાની યોજના કરી છે તેના મકાન માટે રૂ. દશથી બાર હજાર રૂપિયાની માંગણી આ ખાતાની કમીટીએ કરી છે, તો પરોપકારી અને દયાળું કોઈપણ મનુષ્ય તે ઉપાડી લઈ આ પરોપકારી જન સમાજના સેવાના કાર્યમાં ભાગ લઈ તેની કમીટીના ઉત્સાહમાં વૃદ્ધિ કરવાની જરૂર છે. હિસાબ, વ્યય વગેરે બરાબર છે. કોઈપણ મનુષ્ય આ ખાતાને કઈપણ પ્રકારે આર્થિક સહાય આપવાની જરૂર છે. અમો તેમની ઉન્નતિ ઇચ્છતાં મેનેજીંગ કમીટીના સભ્યોને ધન્યવાદ આપીયે છીયે.
જૈન સાહિત્ય સંશોધક ખંડ ૩ અંક ૧ લે.
સચિત્ર ત્રિમાસિક ફાગુન સંપાદક શ્રી જિનવિજયજી આચાર્ય પુરાતત્ત્વ મંદિર– પ્રકાશક શ્રી જૈન સાહિત્ય સંશોધક–અમદાવાદ.
ગુજરાત પુરાતત્ત્વમંદિર દ્વારા જન સમાજની સતત સેવા કરનાર તે સંસ્થાના આચાર્ય અને આ માસિકના સંપાદક મહાશય તરફથી પ્રક્ટ થયેલ આ અંક અમારા હસ્તમાં આવતાં તે આનંદ પૂર્વક વધાવી લઈયે છીયે. જૈન સમાજમાં આવા ત્રિમાસિક જ્યાં ખાસ જરૂર હતી તે જરૂરીયાત આ માસિક પ્રકટ થવાથી પૂરી પડેલી છે. આ અંકમાં જુદા જુદા વિદ્વાન લેખકાથી વિદ્વત્તાપૂર્ણ ૨૨ લેખો અને અનેક ચિત્રો આપી તેના બાહ્ય અને અત્યંતર સ્વરૂપને સુંદર અને આકર્ષક બનાવેલ છે. શરૂઆતમાં શ્રી મહાવીર દેવની સ્તુતિ, મંત્ર પદો, ફારસી ભાષામાં શ્રી પ્રથમ તીર્થકર સ્તવન તેના અર્થ અને વિવેચન સાથે સરસ રીતે આપવામાં આવેલ છે. તે સિવાય

Page #32

૩પ૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. દ્રવ્યાનુયોગ, ઇતિહાસ, ચિત્રકળા, જેને સાહિત્ય, રાસ, ન્યાય, વિગેરે લેખે તેના સંબંધની જરૂર રીયાતવાળી હકીક્ત સાથે પૂરી પાડવામાં આવેલ છે. દરેકે દરેક લેખે મનન પૂર્વક વાંચવા જેવા અને તે તે વિષય માટે પ્રકાશ પાડનારા છે. ઘણા થોડા સમયમાં અધિક પ્રયત્નવડે આ અંક સંપાદક મહાશયે તૈયાર કરેલ છે. સંપાદક શ્રી અને પંડિતજી સુખલાલજીભાઈને પ્રયત્ન આ માસિક માટે જોતાં પ્રશંસનીય છે. જૈન સાહિત્ય માટે આ માસિક પ્રથમ પંકિતએ મુકવા યોગ્ય છે. લવાજમ વર્ષના રૂા. ૬-૦-૦ તેની સુંદર રચના જોતાં વિશેષ નથી. જૈન સમાજે ગ્રાહક થઈ અથવા બીજા પ્રકારે સહાય આપી કદર કરવાની જરૂર છે. જેન સમાજના આવા પેપરો વિશેષ પ્રમાણે પ્રકટ થઈ સાહિત્ય સેવા કરે તેમ અમો ઈચ્છીયે છીયે.
સાભાર સ્વીકાર.
નીચેના ગ્રંથ ભેટ મળ્યા છે તે સાભાર સ્વીકારવામાં આવે છે. ૧ પ્રાકૃત વ્યાકરણ (અષ્ટાધ્યાયઃ) પ્રકટ કર્તા શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય સભા-પાટણ. ૨ મહારી પ્રતિજ્ઞા–પ્રકાશક પંડિત મોક્ષાકર વિશ્વબંધુ.
ધર્મરત્ન શ્રીયુત વેણીચંદભાઈનો સ્વર્ગવાસ. જાણીતા જેન ભક્ત નરરત્ન વેણીચંદભાઈ સુરચંદ ગયા માસની વદી ૯ ના રોજ કેટલાક માસની બિમારી ભોગવી ૭૦ વર્ષની વૃદ્ધ વયે સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. જે માટે અમે દિલગીર થયા છીએ. જ્ઞાન ધ્યાન, તીર્થ અને ધર્મની સેવામાં જ આખું જીવન જેમણે વ્યતીત કર્યું હતું. કેઈપણ મુનિ મહારાજ કે જેન ગૃહસ્થને નવું કોઈ ધાર્મિક કાર્ય શરૂ કરવું હોય અને જેમાં પૈસાની જરૂર હોય તેવાં કાર્ય વેણચંદભાઈને જ સોંપાતા; જયાં જયાં તેઓ તે માટે જાય ત્યાં તે માંગે તેટલું મેળવી શકે, તેટલું જ નહિ પણ કાણુ કેવી રીતની સહાય આપે છે એ પુછવા કે જાણ વાપણુંજ ન હોય તેવી શકિત પણ તેમણે કેળવી હતી. શ્રેયસ્કર મંડળ મહેસાણા અને પાઠશાળા, તીર્થનો જીર્ણોદ્ધાર, આગોદયની સહાય વગેરે અનેક કાર્યો તેમના સતત પ્રયત્નો રૂપે જ હતા. સ્વભાવે સરલ, સાદા, શાંત પ્રમાણિક, ભદ્રીક, અને દેવ, ગુરૂ અને ધર્મની ખરી સેવા કરનાર એક નરવીરના સ્વર્ગવાસથી જૈન સમાજમાં એક ખરેખરા લાયક પુરૂષની ખોટ પડી છે. તેમની જગ્યા પુરે તેવી વ્યકિત તો હાલ દેખાતી નથી. પિતાના હસ્તના ખાતાઓની અવ્યવસ્થા પાછળ ન થવા પામે તે માટે અંતીમ વખતે યોગ્ય વ્યવસ્થા કરવાનું પણ તે ભૂલ્યા નથી. છેવટે તેઓના પવિત્ર આત્માને અખંડ શાંતિ પ્રાપ્ત થવા સાથે તેમના અધુરા રહેલા કાર્યો પારપડે તેવા તેમના શિખ્યો કે રાગીઓ કે વખાણનારાઓ બહાર આવે તેમ પરમાત્મા પ્રત્યે પ્રાર્થના કરીએ છીએ.

Page #33

ઐતિહાસિક સાહિત્યના રસજ્ઞાને ખાસ તક
જૈન ઐતિહાસિક ગૂર્જર કાવ્યસંચય.
શ્રીમાન્ પ્રવર્ત્તક મહારાજ શ્રી કાન્તિવિજયજી જૈન ઐતિહાસિક ગ્રંથમાળાનું આ સાતમું પુષ્પ છે, કે જેમાં જુદા જુદા એકત્રીશ મહાપુરૂષો સબંધી તેત્રીશ કાન્યાના સ ંચય છે. તેના સંગ્રાહક અને સ ́પાદક શ્રીમાન જિનવિજયજી આચાર્ય ગુજરાત પૂરાતત્ત્વ મંદિર વગેરે છે. કાવ્યને રચનાકાળ ચૌદમા સૈકાથી પ્રાર ંભી વીસમા સૈકાના પ્રથમ ચરણ સુધી છે. આ સંગ્રહથી આ છ સૈકાના અંતર્ગત સૈકાઓનું ગુજરાતી ભાષાનું સ્વરૂપ, ધાર્મિક, સમાજ અને રાજકીય વ્યવસ્થા, રીતરીવાજો, આચારવિચાર અને તે સમયના લેાકાની ગતિનું લક્ષ્યબિંદુ એ દરેકને લગતી માહિતી મળી શકે છે. કાવ્યા તે તે વ્યક્તિ મહાશયે ના રરંગથી રંગાયેલ હાઇ તેમાંથી અદ્દભૂત કલ્પના, ચમત્કારિક બનાવા અને વિવિધ રસાના આસ્વાદો મળે છે. આ કાવ્યેાના છેવટે રાસસાવિભાગ ગદ્યમાં આપી આ ઐતિહાસિક ગ્રંથને વધારે સરલ બનાવ્યા છે. વિદ્વાનેાની સર્વોત્તમ સાહિત્ય પ્રસાદી આમાં છે, વિશેષ લખવા કરતાં વાંચવા ભલામણ કરીએ છીએ. કિંમત ૨–૧૨–૦ પોસ્ટેજ જુદું. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા—ભાવનગર.
“ શ્રી આચારાપદેશ ગ્રંથ. ”
આચાર એ પ્રથમ ધર્મ છે, તે શુ છે તે આ ગ્રંથમાં બતાવેલ છે. રાત્રિના ચતુર્થ પહેા૨ે ( બ્રાહ્મમુહૂત વખતે) શ્રાવકે જાગ્રત થઇ શું ચિંતવવું? ત્યાંથી માંડીને આખા દિવસની તમામ વ્યવહારિક તેમજ ધાર્મિક કરણી કેવા આશયથી તથા દૈવી વિધિથી શું કરવી ? રાત્રિએ શયનકાળ સુધીમાં, મન, વચન, કાયાની શુદ્ધિપૂર્વક ધમ આજ્ઞાાના પાલન તરીકેનુ આચાર વિધાન કેવું હાવુ જોઈએ? વગેરે અનેક ગૃહસ્થ ઉપયાગી જીવનમાં પ્રતિદિન આચરવા ચેાગ્ય સરલ, હિતકર ચેાજના આ ગ્ર ંથમાં બતાવેલ છે. શ્રાવકધમ ને માટે શરૂઆતથી પ્રથમ શિક્ષારૂપ
આ ગ્રંથ હાઇ એક ઉત્તમ કૃતિ છે. કોઇ પણ જૈન નામ ધરાવનાર વ્યક્તિ પાસે તેના પઠન-પાઠન માટે આ ગ્રંથ અવશ્ય હાવા જોઇએ. કેટલેક સ્થળે જૈન શાળાએમાં ધાર્મિક શિક્ષણ માટે ચલાવવા નકી થયેલ છે. કિંમત મુદલ રૂા. ૦-૮-૦
“ શ્રી ધર્મરત્ન પ્રકરણ.
સર્વ ધર્મ સ્થાનની ભૂમિકારૂપ એકવીશ શ્રાવકના ગુણુનું વર્ણન, ભાવશ્રાવકના લક્ષણા, ભાવ સાધુના લક્ષણેા, સ્વરૂપ અને ધરત્નનું અન ંતર, પરંપર ફળ, અનેક વિવિધ અઠ્ઠાવીશ કથાએ સહિત આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે. પ્રથમથી છેવટ સુધીના તમામ વિષયેા ઉપદેશરૂપી મધુર રસથી ભરપુર હાઇ તે વાંચતા વાચક જાણે અમૃત રસનું પાન કરતા હૈાય તેમ સ્વાભાવિક જણાય છે. વધારે વિવેચન કરવા કરતાં તે વાંચવાની ખાસ ભલામણ કરવામાં આવે છે. કિ ંમત રૂા ૧-૦-૦
27

Page #34

પ્રગટ થઈ ગયો છે. & ઘર આંગણે સમર્થ જ્યોતિષી” છેતિષશાસ્ત્ર એ આપણા આર્યાવતના અદ્ભૂત ચમત્કાર છે. તિષ શાસ્ત્રની ઘણી ખરી હકીકતોને આબાદ સાચીપડતી જોઇ નાસ્તિક પણ માંમાં આંગળી નાખે છે, આવા જતિષશાસ્ત્રના એક મુકુટમણિ રૂપ વર્ષમબોધ અને અષ્ટાંગ નિમિત્ત.
નામના ગુજરાતી ભાષાના ગ્રંથ પ્રસીદ્ધ થઈ ગયા છે જેમાં અમુક વર્ષ કેવું નિવ ડશે, રાશી નક્ષત્ર વિગેરેની વ્યાપાર વ્યવહાર ઉપર કેવી અસર થશે તે
હાથમાંના આરિસાની જેમ સ્પષ્ટ જોઈ શકાય છે. સ્વરવિજ્ઞાન, ઉત્પાત પ્રકરણ, વાયુ અધિકાર,
મેઘગર્ભ કથન, અંગપુરન નિમિત્ત, – શરીરનાં ચિન્હા ઉપરથી થતા લાભાલાભ :મુહર્તા, પ્રવાંક, ગૈાતમકેવળી મહાવિદ્યા, રમલશાસ્ત્ર, વરસાદ જાણવાના શુકન, અને બીજા શાસ્ત્રીય વિષયાને એક સમુદ્ર હોય એમ આ ગ્રંથ જેવાથી કોઈને પણ લાગ્યા વિના નહિ રહે.
કિંમત રૂા. ૮-૦-૦ વ્યાપારી વર્ગને, રાજામહારાજાઓને, કૃષીકારીને, અને જાતિષશાસ્ત્રના
અભ્યાસીઓને એક ઉત્તમ સલાહકાર નીવડશે. ગ્રાહુકાની મોટી સંખ્યા વધી જવાથી ક્રમસર પૂસ્તકે માલવામાં આવશે તેથી પૂસ્તક મળવામાં ઢીલ થાય તો ગ્રાહકે ધીરજ રાખશે વી. પી નું
કાય અસાડ વદ ૮ અષ્ટમીથી શરૂ થશે. આ પ્રાચીન ગ્રંથનું ભાષાંતર વિદ્વાન પંડિતે કરેલ છે અને તે જ્યોતિષ શાસ્ત્રના અનુભવી વિદ્વાન મુનિરાજની દૃષ્ટિ નીચે પસાર થયા પછી છપાય છે.
લખાઃ-માતર પોપટલાલ સાકરચંદ,
ડે—જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા–ભાવનગર. ===[H]== ==E]=IE

Page #35