________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ત્યાગ કરવો જોઈએ. પ્રાચીન વિદ્વાનો એ કૃપણુતાના દોષથી દૂર રહેવાની ખાસ ભલામણ કરે છે. તેઓ કહે છે કે, “આ સંસાર દુઃખમય છે, કલેશમય છે, એમ જે કહેવામાં આવે છે, તેનું મૂળ કારણ કૃપણતા છે. કૃપણુતા સંસારને દુઃખમય બનાવે છે અને ઉદારતા સંસારને સુખમય બનાવે છે.” આ કથન અક્ષરશ: સત્ય છે. તેથી કૃપણુતાનો ત્યાગ કરી ઉદારતાના મહાન ગુણને અવલંબી ઊપાર્જન કરેલા દ્રવ્યને વ્યય કરવો જોઈએ.
એક સમર્થ વિદ્વાને તે ઉદારતાના બે પ્રકાર પાડેલા છે. ૧ શુભગામિની ઉદારતા અને અશુભગામિની બેજી ઉદારતા. ધર્મ, વિદ્યા, કળા, ઉદ્યોગ અને સદ્દવર્તનની વૃદ્ધિને માટે તેમજ દીન, અનાથ અને અપંગના ઉદ્ધારને માટે જે ઉદારતા કરવામાં આવે તે શુભગામિની ઉદારતા કહેવાય છે. અને અચિરસ્થાયી બેટી કીર્સિ, અહંભાવની વૃદ્ધિ, કુપાત્ર પોષણ અને આત્મપ્રશંસા માટે જે ઉદારતા કરવામાં આવે તે અશુભગામિની ઉદારતા કહેવાય છે. આવી ઉદારતા ઈચ્છવાલાયક નથી. તેવી ઉદારતામાં જે ખર્ચ કરવામાં આવે તે દ્રવ્યને દુરૂપયોગ કર્યો કહેવાય છે. જે ઉપર કહેલ શુભગામિની ઉદારતામાં દ્રવ્યનો વ્યય કરવામાં આવે તેજ સદ્વ્યય ગણાય છે અને તેવા વ્યયથી ધર્મ અને કીર્સિ–ઊભય પ્રાપ્ત થાય છે. તે વિષે સાહિત્યમાં નીચેનું પદ્ય કહેવાય છે.
येन पुण्यप्रकाशः स्यात् येन कल्याण साधनम् । तदर्थे यो व्ययः स्वस्य सद्व्ययः स प्रकीर्तितः ॥१॥
જેનાથી પુણ્ય પ્રકાશ થાય, જેનાથી લોકકલ્યાણના સાધન બને, તેવા કાર્યને માટે જે દ્રવ્યને વ્યય થાય છે, તે સદ્દવ્યય કહેવાય છે. ૧
૫ ઐકય–સં૫. એકય-સંપની મહત્તા અભુત ગણાય છે. જગની અંદર કણ સાધ્ય અને અસાધ્ય કાર્યો હોય છે, તે ઐક્યની અદ્દભુત શક્તિથી સુખ સાધ્ય થઈ શકે છે.
કવિઓ લખે છે કે, “ઇંદ્રનું વજી, દિવ્ય શસ્ત્રો અને અસ્ત્રો અને અદ્ભુત બુદ્ધિબળ અથવા મને બળ જે કાર્ય કરી શકતા નથી, તે કાર્ય સંપની તીવ્ર શક્તિ કરી શકે છે. તેમજ સંપની શૃંખલા જે યથાર્થ ગુંથાઈ હોય તે તેને તેડવાને કે શિથિલ કરવાને દેવતાઓ પણ સમર્થ થઈ શકતા નથી.” સંપ એ સર્વ પ્રકારના વિજયનો વાવટે છે. અને મુશ્કેલીઓને મહાત્ કરવાની અદ્ભુત શક્તિ છે. જ્યાં સંપની શિથિલતા હોય છે, ત્યાં ઉન્નતિની આશા રાખવાની જ નથી. સંપને અભાવ એ સર્વ સાધનનો અભાવ ગણાય છે. તેથીજ સંપને ઉન્નતિના સાધક માર્ગના એક પ્રકારની અંદર ગણેલે છે.
For Private And Personal Use Only
