________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વિચારને યથાર્થ રીતે જાણે છે. અને તેથી તે ગુણને સંગ્રહ-સંબંધ કરે છે. દોષોને દૂરથી જ તજે છે જેથી તે ધર્મરત્નને થાય છે.
ધાર્મિક મનુષ્યમાં રહેલા ગુણોને વિષે જે રાગવાળે હોય તે ગુણાનુરાગી કહેવાય છે. ઘણા ગુણવાળા સાધુ, શ્રાવક વગેરેને આ ગુણી જને ધન્ય છે, એમને મનુષ્યજન્મ સફળ છે, ઈત્યાદિ પ્રશંસા કરે છે, બહુ માન આપે છે. આટલા ઉપરથી એમ ન સમજવું કે ગુણરહિતની નિંદા તે પુરૂષ કરે છે, પરંતુ નિર્ગુણ મનુષ્યની ઉપેક્ષા કરે છે. કારણકે બીજાના છતા કે અછતા દોષે કહેવા કે સાંભળવાથી તે ગુણકારક ન થતાં બોલનાર ઉપર તેવા મનુષ્યને વૈર થાય છે, અને સાંભળનારને કુબુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય છે. આવી રીતે સંસારના સ્વરૂપને વિચાર કરીને ગુણાનુરાગી નિર્ણની નિંદા કરતા નથી કે સાંભળતા નથી પણ ઉપેક્ષા કરે છે, અને ગુણવાળા પુરૂષોના ગુણને સંગ્રહ કરવામાં પ્રયત્ન કરે છે, આ ગુણાનુરાગી ગુણ તે બારમે ગુણ છે. - તેરમે ગુણ સત્કથ-સારી કથા કરવાવાળે તે છે. વિકથા અશુભ કથા કરવાથી તેના સંગથી કલુષિત મનવાળાનું વિકરત્ન નાશ પામે છે, તેથી વિકથાને ત્યાગ કર જોઈએ. આવી કથા શાસ્ત્રમાં સાત કહેલ છે–-૧ સ્ત્રીકથા, ર ભક્તકથા, ૩ દેશકથા, ૪ રાજકથા, ૫ મૃદુ કારૂણિક, ૬ દર્શનભેદની અને ૭ ચારિત્રભેદની. પ્રથમની ચાર વિકથાઓ પ્રસિદ્ધ છે. પાંચમી વિકથા શ્રોતાના મનમાં કમળતા ઉત્પન્ન કરે છે. મૃદુ અને કરૂણા ઉત્પન્ન કરે તે કરૂણિકી કહેવાય છે. આ કથામાં મુખ્યત્વે કરીને પુત્રાદિકના વિયેગથી દુઃખી થયેલાં માતાદિક સ્વજને એ કરેલ વિલાપ હોય તે, છઠ્ઠી કુતીથીઓના જ્ઞાનાદિક અતિશય જોઈ તેની પ્રશંસા કરવી કે જે સાંભળવાથી સાંભળનારને તે દર્શન ઉપર પ્રીતિ થાય તેથી તેના સમ્યકત્વને નાશ થાય જેથી તેવી કથા કરવી એગ્ય નથી. હાલના સમયમાં પ્રમાદની બહાળતા હોવાથી, અતિચારો ઘણુ લાગવાથી, અતિચારનું-પ્રાયશ્ચિતને આપનાર આચાર્ય કે તેવા પ્રાયશ્ચિતને કરનાર સાધુ, સાધ્વીને અભાવ હોવાથી પંચ મહાવ્રતો સંભવતા નથી, વગેરે વાતે કરવાથી જેણે ચારિત્ર ગ્રહણ કરેલું હેય તે તેનાથી વિમુખ થઈ જાય, અને વખતે ચારિત્ર લેવા ઈચ્છનાર પણ વિમુખ થાય તેથી ચારિત્રને નાશ થાય તેથી તેવી કથા પણ વિકથા હોઈ તે કરવી નહિં. તેથી ધર્મરત્ન લાયક થવા ઈચછનાર મનુષ્ય વિકથાનો ત્યાગ કરી તીર્થકર, ગણધર અને મહર્ષિઓના ચરિત્રવિષયવાળી કથા કરવી અને સાંભળવી કે જેથી તે ધર્મરત્નને યેગ્યે થઈ શકે.
જેને પરિવાર અનુકૂળ-ધર્મમાં વિન્ન ન કરે તે, ધર્મશીળ, ધાર્મિક, અને સદાચારનું સેવન કરનાર આવા પરિવાવાળો હોય તે અપક્ષ કહેવાય છે, તેને
For Private And Personal Use Only
