Atmanand Prakash Pustak 023 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
૧૮. માર્કન્ડેય પુરાણમાં તો લખ્યું છે કે મહાલક્ષમીથી વિષ્ણુ, મહાકાળીથી મહાદેવ, અને મહા સરસ્વતિથી બ્રહ્મા ઉત્પન્ન થયેલ છે. આ માન્યતાને હેતુ તપાસીએ તે બ્રહ્મા વિષ્ણુ મહાદેવ સંબંધે બધી બધી નવાઈની વાતોથી અથવા બીજા ગમે તે કારણે દેવી શક્તિઓને જગત્કૃતૃત્વનાં વિશેષ મળેલાં છે.
૧૯. વરાહપુરાણમાં કહે છે કે બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશથી એક શક્તિ ઉત્પન્ન થઈને તેના ત્રણ ભાગ પડવાથી લક્ષ્મી સરસ્વતિ અને કાળી બન્યા છે.
૨૦ કાલીને ઉત્પન્ન કરનાર ઓલખાવાય છે ત્યાં જણાવે છે કે-હું આદિ શક્તિ થઈને બીજ છું. બીજની શક્તિ થઈને વિઘણું છું. તથા વિષ્ણુ શક્તિ થઈને સર્વ સૃષ્ટિ હું જ છું.
૨૧. એક ઠેકાણે કહે છે કે આદિ શક્તિ કાળી દેવીએ ત્રણ ઇંડાં બનાવ્યા અને ત્રણમાંથી બ્રહ્મા-વિષ્ણુ-મહેશ-થયા છે (સત-૨૫) વળી બીજે કહે છે કે આદિશક્તિએ એ દેવ ત્રિપુટીને ઉત્પન્ન કરી તે પર મોહિત થવાથી તે ત્રણેને ભેગ કીધો (૨૮) ( આ કાળી તે સાંખ્યનું પ્રકૃતિ તત્વ સમજાય છે.)
૨૨. ગોરખના શિષ્ય કહે છે કે અલેકે ખલેક રચવા પરઉત્પન્ન કર્યું મૃત્યુ અને કાલ એ ખપરના શિખ્યા છે ( ચરિત્રચંદ્રિકા, ૨૪૨,).
૨૩. વશેષિક દર્શનના આદ્ય પુરૂષ કણાદ કહે છે કે, તત્વથી આદિ કાંઈ નથી અણુ અનાદિ છે. અણુથી પાણુ, બ્રહ્માંડ, વિપશુ નાભિકમલ અને બ્રહ્માજી એ ઉત્પન્ન થાય છે એમ સૃષ્ટિ પરમાણુથી થઈ છે. ( સત–૩૨ )
૨૪. ન્યાય શાસ્ત્ર પ્રણેતા શૈતમ રૂષિ કહે છે કે, કર્મ, સમવાય, જીવ, પાંચ તત્વ તથા ઈશ્વર આ સર્વના આદિ છે. મહર્ષિ ગૌતમવેદોને ઉત્પન્ન થયાનું કહે છે કારણ કે પટની પેઠે કાર્ય હોવાથી શબ્દ અનિત્ય છે. શોડનત્યઃાર્યવાત,
રપ. પતંજલિ કહે છે કે-આત્માને પરમાત્મા બંને તત્વ સાથે કાંઈ સંબંધ નથી.
૨૬. સાંખ્ય મતાધિ પુરૂષ કપિલ કહે છે કે, પ્રકૃતિને પુરૂષ અનાદિ અનંત છે, તેનો સુષ્ટિ પ્રવાહ ચાલે છે વિશ્વને કઈ કર્તા નથી આત્મા અનેક છે. પ્રકૃતિ એક છે અને કેટલાએક કહે છે કે પ્રકૃતિ અનેક છે તે મતમાં કહ્યું છે કે–પ્રકૃતિ, વિકૃતિ અને વિષાદવાળા, લઘુતા, ઉપદંભ અને ગૌરવ ધર્મ વાળા સત્યાદિ ત્રણ ગુણોની સામાન્યાવસ્થા, તે “ પ્રકૃતિ ” કહેવાય છે. તે આદિ મધ્ય તથા અંતવગરની, અવ્યય, અનવયવ, સાધારણ અને કદ રૂપ રસગંધ તથા સ્પર્ષથી રહિત છે. પ્રકૃતિનું બીજું નામ પ્રધાન કે અવ્યક્ત છે. પ્રકૃતિથી બુદ્ધિ જમે છે જેનું જ્ઞાનાદિક આઠ પ્રકારે સ્વરૂપ છે. બુદ્ધિથી અહંકાર અને અહંકારથી શબ્દ, રૂપ, ગંધ, રસ, અને સ્પર્શ એ પાંચ માત્રા પ્રકટે છે, બુદ્ધિ અહંકાર અને પાંચ માત્રા