________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સદાચાર અથવા સયા.
વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ.
(ગતાક પૃષ્ઠ 9૫ થી શરૂ) આપણી વૃત્તિઓ ઉપર અધિકાર રાખવાનું કાર્ય એક સામ્રાજ્યનો પ્રબંધ કરવા કરતાં કંઈક વધારે કઠિન પરંતુ શ્રેષ્ઠ છે. દુર્વ્યસનથી બચવા માટે અને સન્માને ચાલવા માટે આત્મ-સંયમથી જ સૌથી વધારે સહાય મળે છે. દુર્ઘ સની મનુષ્યનું દુર્યસન છોડાવવા માટે, હડીયા અને કોપી મનુષ્યને શાંત કરવા માટે અને મનેવિકારોને વશ રાખવા માટે આમ-સંયમની આવશ્યક્તા છે. આત્મ-સંયમ કરવાની શકિત સઘળા લેકોમાં ચેડી ઘણી હોય–છે જ અને તેનાં અસ્તિત્વનું પ્રમાણ વારંવાર મળ્યા કરે છે. બીજી સર્વ શક્તિઓની માફક આતમ-સંયમની શકિત પણ અભ્યાસથી વધારી શકાય છે, પરંતુ તેને માટે જરા પરિશ્રમની આવશ્યકતા રહે છે. પ્રત્યેક મનુષ્ય હમેશાં આત્મનિરીક્ષણ આત્મશિક્ષણ અને આમ-સંયમ કરતાં રહેવું જોઈએ. જે કામ આપણે કરીએ છીએ તે કરવા ચગ્ય છે કે નહિં એ વાતને વિચાર કરવા તેને આત્મનિરીક્ષણ કહેવામાં આવે છે. આપણું કર્તવ્ય સમજીને આપણે આપણું જાતને તેનાં પાલનમાં પ્રવૃત્ત કરવી તેને આત્મ-શિક્ષણ કહેવામાં આવે છે. અને જે આપણી પ્રવૃત્તિ તેનાથી વિપરીત હોય અથવા આપણને ઉચિત કામ કરવાથી કે અને ખરાબ કાર્યોની તરફ દોરી જાય તો તે દશામાં તેને વશમાં રાખવી તે આત્મ-સંયમ કહેવાય છે.
મને વ્યવસ્થિત અને વશ રાખવા માટે અતિ દઢ નિશ્ચયની જરૂર રહેલી છે. આપણા માગમાં વારંવાર અનેક વિના આવી પડે છે અને આપણે અનેક ભૂલે પણ કરી બેસીએ છીએ. કઈ કઈવાર એવું પણ બને છે કે આપણું મન દુકર્મોની તરફ પ્રવૃત્ત થવા લાગે છે. તે સમયે તેને રોકવું કઠિન લાગે છે. પરંતુ છે આપણામાં દઢ નિશ્ચય હોય તો આપણે તેને ખરાબ માગે જતાં રોકી શકીયે છીયે.જે આપણે એકાએક સંપૂર્ણ તથા સદાચારી ન થઈ શકીએ તે પણ આપણા સદાચારની જરા જરા વૃદ્ધિ થતી જાય છે. અત્યાર સુધીમાં સંસારમાં જે જે મહાપુરૂષો થઈ ગયા છે અને સૈકાઓ વીતી ગયા છતાં પણ જેઓની કીર્તિ ખંડિત અને અબાધિત રહી છે તેવાઓનું જ અનુકરણ કરવાને આપણે સદા પ્રયત્ન કરે જોઈએ. આપણે બીજાની દેખાદેખીથી ધન સંપન્ન અથવા પરાક્રમી ન થઈ શકીએ પરંતુ સદાચારી તો અવશ્ય થઈ શકીએ
- સદાચારનું શુદ્ધ સ્વરૂપ મનુષ્યના વ્યવહારથી પ્રગટ થાય છે. જે મનુષ્ય પિતાનાં સર્વ કાર્યો પ્રમાણિકતા, સત્યતા અને બુદ્ધિમતાથી કરે છે તેને સે સદા ચારી સમજે છે. ધાર્મિકતા, નિતિમત્તા, બુદ્ધિમત્તા, દઢતા વિગેરે ગુણે જ સદા
For Private And Personal Use Only
