Atmanand Prakash Pustak 018 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
માન અને લેભની માફક કોઈ પણ મનુષ્યને માટે એક ઉપયોગી શક્તિ છે. કાની દ્વારા મનુષ્ય પોતાના શત્રુઓને દબાવી શકે છે. તેમજ પિતાની માન • મર્યાદા, ધન–સંપતિ આદિનું રક્ષણ કરી શકે છે. પરંતુ વાતવાતમાં કોંધ કરે, વિના કારણે તેને ઉપગ કરે, અને તેના આવેશમાં અનુચિત કાર્યો કરવા તે ઘણું જ ખરાબ છે. તેથી કોઇને પણ હમેશાં પિતાના અંકુશમાં રાખવા જોઈએ. સ્મરણમાં રાખે કે જેવી રીતે ઘરની અંદર સળગાવે અગ્નિ ઘરની હવાને શુદ્ધ કરે છે, શરીરની અંદર રહેલી ગરમી પરસે લાવીને લોહીને સાફ બનાવે છે તેવી રીતે ક્રોધાગ્નિ પણ મનુષ્યોના વૈરીઓને દૂર હઠાવે છે અને તેને અનેક તરેહનાં ઉપદ્રવોથી બચાવીને સુખશાંતિ આપે છે. પરંતુ જેવી રીતે ઘરની અંદર સળગાવેલો અગ્નિ અધિક પ્રમાણમાં પ્રજવલિત થાય તો તે નિરંકુશ બનીને ઘરને જ ભસ્મીભૂત કરી મૂકે છે, શરીરની અંદર રહેલી ગરમી અધિક પ્રમાણમાં વધી જવાથી અનેક પ્રકારના રોગો પેદા કરે છે તેવી જ રીતે ક્રોધાગ્નિનું પ્રમાણ વધી જવાથી પણ અત્યંત અનિષ્ટ પરિણામ આવે છે. તેથી કરીને ક્રોધાવેગને પોતાના કાબુમાં રાખવાની અને તેને હદબહાર ન વધવા દેવાની જરૂર છે, એ ઉપરાંત એટલું પણ સમજી લેવું જોઈએ કે વાતવાતમાં મોટું બગાડવું, હરવખત ક્રોધ કરે, હીડીયો સ્વભાવ રાખવો, હમેશાં મોઢું ચડાવેલું રાખવું, રોષમાંજ વાત કરવી એ સર્વ નિર્બ લતાની નિશાની છે. એમ કરવાથી આપણું કાંઈ પણ ગરવ રહેતું નથી. એટલા માટે મનુષ્ય હરવખત પ્રસન્નચિત્ત અને હસમુખા રહેવું જોઈએ અને વાતવાતમાં કોંધાવેગને વશ થવું જોઈએ નહિ. એ સિવાય પોતાના સંતાનને, શિખ્યાને, સેવકને અથવા અન્ય કોઈને સુધારવા માટે શિક્ષા કરવામાં કદિ ભૂલથી પણ કોધ કરવો જોઈએ નહિ, બલકે તેઓને સુધારવાના અને બીજાઓ માટે ઉત્તમ દૃષ્ટાંત બેસાડવાના ખ્યાલથી એ કાર્ય અત્યંત શાંતિ તેમજ વિવેકપુર:સર કરવું જોઈએ. એવાં કાર્યને કોઈની સાથે કશો સંબંધ નથી.
કોઈકેઈ વખત મનુષ્ય એવી મુશકેલીમાં આવી પડે છે કે તે સીધા, સરલ અને સાદા ઉપાયથી પિતાનાં જાનમાલની રક્ષા કરી શકતો નથી, પોતાના પ્રબલ વરીથી પિતાની જાતને બચાવી શકતો નથી, અને કઈ મહાન ઉપદ્રવને દબાવી શકતો નથી. આવા કઠિન પ્રસંગને માટે મનુષ્યની અંદર માયા નામની એક શક્તિ રહેલી છે કે જે દ્વારા તે સાચી ખોટી વાતો બનાવીને અથવા કાંઈનું કાંઈ બતાવીને પોતાનાં જાનમાલ બચાવી શકે છે તેમજ કોઈ મહાન ઉપદ્રવને દબાવી શકે છે. પરંતુ આ નિંદ્ય શક્તિનો ઉપયોગ અતિશય જરૂરી પ્રસંગ વગર કદિ પણ કરવો ઉચિત નથી; બલ્ક બને ત્યાં સુધી તેનાથી દૂર રહેવું જોઈએ. કેમકે મનુષ્યનું મનુષ્યત્વે પારસ્પરિક વ્યવહારથી બનેલું છે અને પાસ્પરિક વ્યવહાર પરસ્પર વિશ્વાસ વગર