________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તાત્પર્ય એ છે કે લોભ કોધાદિ સર્વ આવેગો ત્યાં સુધી મનુષ્યને વશ રહે છે અને તે પિતાની વિવેક બુદ્ધિથી કામ લઈને તેઓને પોતાની ઇચ્છાનુસાર ચલાવે છે ત્યાં સુધી તેઓ તેને મદદગાર થઈ રહે છે, પરંતુ જ્યારે મનુષ્ય બેદરકાર બની જાય છે અને તેની પુરેપુરી દેખરેખ રાખતો નથી ત્યારે તેજ શક્તિઓ તેના ઉપર પોતાનું પ્રભુત્વ જમાવે છે અને તેને પુતળાની માફક નચાવીને તેની જીંદગી બરબાદ કરે છે. જે મનુષ્ય એમ કહે છે કે “મને અમુક માણસે ગુસ્સે કર્યો” અથવા “શું કરું, મને ગુસ્સો આવી ગયો” તેણે સમજવું જોઈએ કે તે પિતાના ગુસ્સાને કાબુમાં રાખી શકતો નથી, બલકે તે પોતે ગુસ્સાના કાબુમાં છે. એવી જ રીતે જે મનુષ્ય પોતાની પ્રશંસા સાંભળીને કુલી જાય છે તેણે સમજવું જોઈએ કે તેને અભિમાને એવો દબાવી દીધો છે કે તે પોતાની વિવેકશક્તિથી કામ લઈ શકતો નથી. એ પ્રમાણે બીજી સર્વ બાબતોમાં સમજી લેવું જોઈએ અને ફોધાદિ આવેગે ઉપર પુરેપુરી દેખરેખ રાખવી જોઈએ. કોઈપણ શક્તિ અથવા આવેગને વધારે ઉછળવા અથવા શિથિલ થવા ન દેવો જોઈએ; તે વડે યથોચિત કામ લેતાં રહેવું અને તેઓને પિતાની જરૂરત અનુસાર ચલાવવા જોઈએ. એટલું પણ હમેશાં ધ્યાનમાં રાખવું કે જેમ રસાઈ પકાવવા માટે ચુલામાં અગ્નિ પ્રજવલિત રાખવાની જરૂર છે તેમ સાંસારિક કાર્યો કરવા માટે મનુષ્યના હૃદયમાં લાભ, ક્રોધ, માન આદિ કષાયો રૂપી અગ્નિની પણ અત્યંત આવશ્યક્તા છે. એવી રીતે જે રસેઇ ચુલાના અગ્નિને જરૂરત અનુસાર વધતે ઓછો રાખ્યા કરે છે તે સારી રસોઈ બનાવી શકે છે, પરંતુ અસાવધાન રસાઈ અગ્નિ મંદ કરી નાખે છે જેને લઈને તેની રસોઈ કાચી રહી જાય છે અથવા અગ્નિ એટલો ઉગ્ર બનાવી મકે છે કે જેથી તેની રસોઈ તદ્દન બગડી જાય છે. એ જ રીતે જે બુદ્ધિમાન મનુષ્ય પિતાનાં હદયના આવેગેની અગ્નિને પિતાના કાબુમાં રાખે છે અને પિતાની જરૂરત અનુસાર તેને મંદ વા ઉગ્ર રાખીને સાવધાનતાપૂર્વક કાર્ય કરે છે તે પોતાનાં સર્વ કાર્યો ઉત્તમ રીતિથી પૂર્ણ કરીને સંસારમાં અપૂર્વ કીતિ સંપાદન કરે છે, પરંતુ જે મૂર્ખ પુરૂષ અસાવધાન બનીને પિતાના કાષાયાના સામંજસ્યને બગાડી મૂકે છે તે પોતે બગડી જાય છે અને સંસારમાં અપકીર્તિ પ્રાપ્ત કરે છે એટલા માટે પ્રત્યેક મનુષ્ય હમેશાં સંપૂર્ણ સાવધાનતા અને વિવેકપૂર્વક સર્વ કાર્યો કરવા જોઈએ. કેમકે એમ કર્યા વગર આ બહુરંગી દુનિયામાં કોઈ મનુષ્ય આત્મોન્નતિ સાધી શકતા નથી એ શંકા વગરની વાત છે.
For Private And Personal Use Only
