Atmanand Prakash Pustak 018 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વધી જાય છે તેની વિચાર શક્તિ શિથિલ બની જાય છે, તે કારણને લઈને કયા કાર્યમાં હાનિ અધિક છે વા અધે છે તે વાતને તે પોતે નિશ્ચય કરી શકતું નથી. કદાચ કઈ એ વાતને નિશ્ચય કરાવે તે પણ તે ભયને આધીન બનીને અ૫ હાનિ યા દુખવાળાં કાર્યો કરવાનું પણ સાહસ કરતો નથી અને ભય તથા આકુળવ્યાકુલતામાં જ પોતાનું સમસ્ત જીવન વ્યતીત કરે છે. એટલા માટે પ્રત્યેક કાર્યમાં ભયથી કામ તે અવશ્ય લેવું જોઈએ, પરંતુ તેને જરૂર કરતાં વિશેષ પ્રમાણમાં કદી પણ વધવા દેવો જોઈએ નહિ.
સ્નેહ તથા ષ, સુખ તથા દુ:ખ પણ મનુષ્યને અતિ ઉપયોગી થઈ પડે છે. ખરૂં કહીએ તે એ ચાર શક્તિઓને લઈને મનુષ્ય ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના કાર્યો કરે છે અને ઉન્નતિના માર્ગ પર વિચરે છે. પરંતુ એ ચારે શક્તિઓ જ્યાં સુધી તેની ઉચિત મર્યાદામાં રહે છે ત્યાંસુધી લાભકર્તા બને છે. મર્યાદાનું ઉલંધન થવાથી તેઓ પણ ભયંકર બની જાય છે અને મનુષ્યને ઘણું જ હાનિ પહોંચાડે છે. નેહ હદબહાર વધી જવાથી જે સ્ત્રી અથવા પુરૂષની સાથે મહબત કરવાને મનુષ્યને અધિકાર નથી હોતે તેની સાથે તે મહોબત કરવા લાગે છે. તેનું પરિણામ એ આવે છે કે તેને લઇને તે અપમાનિત બને છે. મનુષ્ય તે મહાબતથી કોઈકોઈ વખત એવો વિહલ બની જાય છે કે તે પિતાના તથા પિતાના પ્રેમપાત્રના હાનિલાભને ભૂલી જાય છે. દાખલા તરીકે આપણા દેશના માતપિતા પોતાનાં સંતાનના સ્નેહમાં એવા બેશુદ્ધ બની જાય છે અને લાડ લડાવીને તેને એવા બગાડી મૂકે છે કે તે પાછળથી પોતાના માતપિતાને અતિશય દુ:ખદાતા થઈ પડે છે. સ્નેહનું પ્રમાણ વધી જવાથી મનુષ્યની વિચાર શક્તિ શિથિલ બની જાય છે. અને તેને પોતાને પ્રેમપત્રના દોષ પણ ગુણ રૂપ ભાસવા લાગે છે. એ રીતે તેના તરફ પક્ષપાતનું પ્રમાણ વધી જવાથી તે બિકુલ વિચારશૂન્ય બની જાય છે. એવી જ રીતે દ્વેષનું પ્રમાણ વધી જવાથી પણ મનુષ્ય પોતાની વિચારશક્તિ ગુમાવી બેસે છે અને જેની સાથે દ્વેષ થાય છે તેના સગુણે તેને દુર્ગણે રૂપે ભાસવા લાગે છે. તે તેના નામશ્રવણમાત્રથી જ મુખ બગાડે છે અને તેનું મુખ જોઈને વિમુખ બની જાય છે. તે જ પ્રમાણે દુ:ખનું પ્રમાણ વધી જવાથી પણ મનુષ્યની અકકલ મહેર મારી જાય છે અને તે બિલકુલ પાગલ બની જાય છે. તે પિતાનું મસ્તક કૂટે છે, છાતી પીટે છે, કપડાં ફાડી નાંખે છે, કેશ ખેંચી નાખે છે, ઝેર ખાય છે, પાણીમાં ડુબી મરે છે, આત્મઘાત કરવા તત્પર બને છે અથવા એવાં એવાં અનેક તરેહનાં વિપરિત કાર્યો કરે છે. પરંતુ વાસ્તવિક રીતે તે દુ:ખ મનુષ્યને એક ઉત્તમ બંધુની ગરજ સારે છે જે કઈ કાર્ય બગડી જવાથી અથવા પોતાની ઈચ્છાથી વિપરીત કાર્ય થવાથી તેને સમજાવે છે કે એ કાર્ય ઘણું સારું છે અને તે તેને માટે