________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સીધી લીંટી જેવી, એક આખા બનાવ જેવી છે. તે જ પ્રમાણે મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન એ પણ એક સીધી લીંટી જેવા છે, માત્ર તેમાં સામાન્ય વિશેષ તફાવત છે. અને તે ભેદ પણ ઉપરના આહાર ગ્રહણના ભેદો જે માત્ર ભાવના રૂપેજ છે. જ્યાં મતિ જ્ઞાનને અભાવ છે ત્યાં શ્રુત જ્ઞાનને પણ અભાવ હોય છે. કેમકે સામાન્ય વિના વિશેષની ઉપપત્તિ સંભવતી નથી. તેમજ અન્ય પક્ષે પૂર્વના શ્રુતજ્ઞાનની સહાય વિના મતિજ્ઞાનનું ગ્રહણ થઈ શકતું નથી. એ ઉભયનો એ અવિઘ સંબંધ છે કે તે ઉભયને માત્ર એક વ્યાપાર, એક પ્રવાહ, એક ઘટના રૂપે સ્વીકાયો શીવાય ચાલે તેમ નથી.
પ્રથમ ગુણસ્થાનકથી માંડી તેરમે ગુણ સ્થાનકે વિરાજતા પરમ ચેગી અવસ્થા પર્યતના ચૈતન્ય-કેન્દ્રો મન દ્વારા પિતાનું જીવન ભેગવે છે. ખનીજના અણું ખની. જપશુ, કીટનું કીટાણું વનસ્પતિનું વનસ્પતિપણું, મનુષ્યનું મનુષ્ય પણું અને દેવઈશ્વર કેર્ટના આત્માઓનું દેવ અને ઈશ્વરત્વ આ મનની શકિતને લઈને જ નિર્માએલું હોય છે. મોદ્રવ્યના અનંત મહાસાગરમાંથી આપણું વ્યકિત–મન જે પ્રમાશુમાં શહણ કરી શકે છે તે પ્રમાણમાં તેની મહત્તા અથવા લધુતા હોય છે. નિગઢ આત્મીક રહસ્યનું ઉદ્દઘાટન કરનાર સર્વ દેશના રૂષિ-મુનિઓ વિશ્વની સંસ્કૃતિને વિશુદ્ધ પરિણમન અર્પનાર સર્વ દેશના પ્રતિભાવાન, અપૂર્વ ક૯૫ક મહાકવિઓ, અચિંતિત વૈજ્ઞાનિક અને આવિકાર કરી અંધકારમય વિશ્વને ઉજવલતા અર્પનાર વિજ્ઞાનવિદે, અને ધર્મ, સમાજ, રાજ્યનીતિ આદિ પ્રદેશોમાં પિતાનું વીર્ય સ્કુરાવી સમસ્ત યુગને ઉકાન્તિની શ્રેણીમાં એક પગલું આગળ ભરાવનાર યુગ પ્રવર્તક મહાપુરૂષે પોત પોતાની શકિત આ મનના અનંત સભર નિરવધિ મહાસાગરમાંથી મેળવે છે. જેમ આપણે આપણા શારીર-જીવનને અર્થે આવશ્યક પ્રાણુદ્રવ્ય તે દ્રવ્યમાંથી લઈએ છીએ તે આપણું માન જીવનને અર્થે આવશ્યક મને દ્રવ્ય પણ આ મનના અખુટ દ્રવ્યમાંથી લડીએ છીએ. પરંતુ જેમ ચગીજને પોતાની પ્રાણાયામની પ્રક્રિયાથી શરીરને જે સબળ સજીવતા અને પ્રબળ પ્રાણમયતા આપી શકે છે તે પદ્ધતિમાં અને આપણી નિર્બળ ઢીલી અને યુકિત રહિત પ્રાણુ-ગ્રહણ પદ્ધતિમાં ઘણું મહાન તફાવત છે. તેમ આપણુ અને મહા પુરૂમાં મદ્રવ્યના ગ્રહણ અને ઉપગ પર પણ તેટલો જ તફાવત છે. જેમ પ્રાણ સંચય એ એક મહાન વિદ્યા છે તેમ મને દ્રવ્યમાંથી પણ આપણે જોઈતું તત્વ આકષી લેવું એ પણ એક મહા વિદ્યા છે. આ વિદ્યાને આપણે “સંયમ” શબ્દથી સાધીએ છીએ, પરંતુ આ કાળમાં જેમ અનેક જીવંત અને અર્થપૂર્ણ શબ્દોમાંથી ચેતન્ય ઉડી ગયું છે તેમ “સંયમ” શબ્દ પણ અર્થ શુન્ય અને અમુક પ્રકારની વિધિઓને હાલમાં વાચક થઈ પડે છે. પરંતુ એ સંબંધી બેદ કરવાનું આ
સ્થાન નથી.
For Private And Personal Use Only
