Atmanand Prakash Pustak 015 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

આત્મ-સુધારણા
૨૨૫ શરમ ઉપજે છે, કારણ કે આપણા ઉપયોગ અને પ્રેરણા માટે અનેક સાધનેને સદ્દભાવ હોવા છતાં આપણે તેને ઘણે સ્વલ્પ લાભ લઈએ છીએ.
આત્મ-સુધારણું” શબ્દનો ઉપયોગ પિતાને સુધારવાની અથવા પિતાની ઉન્નતિ કરવાની પ્રબળ ઈચ્છા એવા સૂચક અર્થમાં કરવામાં આવ્યો છે. જે ઉન્નતિ અથવા સુધારણા માટે આપણા હૃદયમાં ઈચ્છા હોય છે, તે મજશેખ અને એશઆરામ કરવાની આપણે ઈચ્છાનું દમન કરવાથી સુધારણા કરવાનું કાર્ય સાધી શકાય છે. નવલકથાઓનું વાંચન, રમતગમત પર પ્રેમ, વાર્તાઓ કહેવાની અને સાંભળવાની ટેવ-એ સર્વને તિલાંજલી આપવી જોઈએ અને અવકાશની પ્રત્યેક ક્ષણને સદુપયેગ કરવા તત્પર થવું જોઈએ. જેઓ આત્મોન્નતિને માટે યત્ન કરતા હોય છે તે સર્વના માર્ગમાં આશક્તિ રૂપી સિંહ અવરોધ કરી રહ્યો હોય છે, અને આ શત્રુને પરાજય કરવાથી જ આત્મત્કર્ષ સાપ થઈ શકે છે એ નિશ્ચિત વાત છે. કઈ પણ મનુષ્ય તેના અવકાશને સમય કેવી રીતે વ્યતીત કરે છે તે જાણવાથી તેનું ભવિષ્યજીવન કલ્પી શકાય છે, એટલું જ નહિ પણ તેનાથી તેના આખા જીવનની ચાવી આપણા હાથમાં આવે છે, અને તે આ જીવનને કયા દૃષ્ટિબિંદુથી જુએ છે તે કહી શકાય છે. અવકાશના સમયને દુરૂપયોગ કરવાથી ચારિત્ર્યને જે અપકર્ષ ક્રમશઃ થાય છે, જે ભયંકર પરિણામ નીપજે છે તેનાથી તે કદાચ અનભિજ્ઞ હોય તે પણ ચારિત્ર્ય દૂષિત થાય છે એમાં જરાપણ શક નથી.
પિતાને પિતાના પ્રતિસ્પધીઓથી પછાત પડી જતા જોઈને કેટલાક યુવકોને આશ્ચર્ય થાય છે, પરંતુ જે તેઓ આત્મપરીક્ષણ કરશે તે તેઓને જણાશે કે તેઓ પ્રગતિ કરતાં અટકી ગયા છે. કેમકે તેઓએ પિતાના જીવનને આત્મવિકાસથી અલંકૃત કરવાના, અને વિશાલ વાંચનક્ષેત્રમાં વિહરવાના પ્રયાસને ત્યજી દીધું છે. વાંચનમાં અને અભ્યાસ કરવામાં અવકાશના સમયનો સદુપયોગ કરે એ ઉત્તમ ગુણેની નિશાની છે. ઘણા ખરા મનુષ્યની બાબતમાં અભ્યાસ કરવામાં અથવા વાંચવામાં નિર્ગમન કરેલા અવકાશના સમયને વસ્તુત: અવકાશને સમય કહી શકાય નહિ. કેમકે તે સમય નિદ્રામાંથી, ભોજન સમયમાંથી કે આરામના વખતમાંથી બચાવવામાં આવ્યું હોય છે.
લીહ બુરીટ નામના સેળવર્ષની વયના એક છોકરાને એક લુહારની દુકાનમાં આખો દિવસ સખત કામ કરવું પડતું હતું. આ છોકરાને દુનિયામાં પોતાની ઉન્નતિ સાધવામાં સહાયભૂત થનારા સાધન અને પ્રસંગે હતાં તે કરતાં ઓછાં સાધને કઈ પણ છોકરાને ભાગ્યેજ હશે. આવી સ્થિતિમાં મુકાયેલા હોવા છતાં ભજન વખતે પુસ્તક વાંચીને, રાત્રે અને રજાના દિવસોમાં અભ્યાસ કરીને અને પોતે