Atmanand Prakash Pustak 015 Ank 03

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

૫૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પ્રસ્તુત વિવેચનમાં ઉતરતાં પહેલાં વિશ્વની રચના કેવી રીતે થયેલી છે તે જાણવાની પ્રથમ આવશ્યક્તા છે અને એક વખતે આપણું ધ્યાનમાં વિશ્વનું યંત્ર કેવી રીતે ચાલે છે એ ઉતરી ગયું એટલે ભાગ્ય વિષે વિવેચન કરવાની પણ બહુજ સરળતા થઈ પડશે.
વિશ્વની રચના વિષે જૂદી જૂદી માન્યતા પ્રતિત્વ ધરાવે છે. હવે જે માન્ય તા અરિતવમાં છે, તેનાથી કઈ ભિન્ન માન્યતા અત્રે અમે દર્શાવતા નથી, પરંતુ એ સર્વ માન્યતાની સાથે એક માન્યો કે જે યુકિતપુર : છે, તે અગ દર્શાવવામાં આવે છે. પ્રથમ એક માન્યતા એવી છે કે “ જગતની શરૂઆત પહેલાં એક તત્ત્વ હતું. તે તને ઈશ્વર એવી સજ્ઞાથી ઓળખવામાં આવે છે. એ તત્વ એટલે ઈશ્વરે કોઇ દુઘામ, એવી ઈચ્છા કરીને આ જાત ઉપસ્થિત થયું.”ઈશ્વરે શા માટે આવી ઇચ્છા કરી એમ પૂછતાં ઉપવું. માતાવાળાં કે તેનો યથાર્થ ઊત્તર આપી શકતાં નથી તેનું કહેવું એવું છે કે ઈશ્વરની ક્રિયા મનુષ્યની સમજણ શકિતની બહારની વસ્તુ હેવાથી એમાંશ કા ધરવી એ ઉચિત નથી.
આ માન્યતા હિંદુ ધર્માનુયાયીની છે, છતાં એટલું તો પૂછ્યાં સિવાય ચાલતું નથી કે આ માન્યતા યુકિ પુરસ: છે કે ને? અને ગમે તેવા તટસ્થ મનુષ્યના ગળે ઉતરી શકે તેવી પણ છે કે નહિ? શ્રદ્ધાવાન મનુષ્ય તે ગમે તેવી માન્યતાને સાચી માને, એ સંભવિત છે. પરંતુ તે મનુષ્યની જે માન્યતા હોય છે તે હંમેશા સત્યજ હોય છે, એ કાંઈ નિયમ નથી. આ માન્યતાને સાચી કે બેટી ઠરાવવા કરતાં અન્ય મતાવલંબીની શું માન્યતા છે, તે વિચારીએ. જૈન ધમનુયાયીની જગતની રચના સધી એવી માન્યતા છે કે જગતનો આદિ કે અંત નથી. તે સ્વાભાવિક છે એટલે તેને કોઈ તા ની અમુક જ ઈશ્વર અથવા પરમાત્મા છે, એવું પણ નથી. મનુષ્યમાત્ર પ્રયત્ન કરે તે પરમાત્મપદને પત કરી શકે છે. મનુબ્ધને સારા અથવા ખરાબ ફળ મળે છે, તેનું કારણ તેઓના કૃતક છે. આ માન્યતા સાચી છે, એમ માનવાનો અમારે દુરાગ્ર, , રંતુ વસ્તુ સ્વરૂપથી તે તરતજ સમજાશે. જે વિવેકી ચા ટકે વૃત્તાવાળાં મનુષ્ય બા ઉભય માન્યતાની તુલના કરશે તો તેમને જાનને પાયું પાત્ર છે, એ, સહજમાં જણાઈ આવશે. જગત કોણે રચ્યું અથવા તેના રપનાર છે કે જેહ, તે વિષે વધુ વિવેચનમાં ઉતરવાને પ્રસ્તુત સમય નહિ હોવાથી માત્ર વાદાવાદમાં ઉતારવાનું ઉચિત લાગતું નથી. આટલાં સંક્ષિપ્ત વિવેચન ઉપથ કહાના આશય એવો છે કે જગતમાં એક સત્તા પ્રવતી રહેલી છે અને તેનાથી જગતનું તંત્ર ચાલે છે. તે સત્તા એ કર્મફળપ્રદાતી સત્તા છે. મનુષ્ય જેવાં પ્રકારનાં કામ કરે છે, તેવાં પ્રકારનાં ફળ તેને આગામી જીવ