________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કાલથી અસ્તિત્વમાં છે અને અત્યાર સુધીમાં પ્રત્યેક પ્રાણીના અસંખ્ય જન્મ થઈ ચૂક્યા હશે. એક જન્મમાં મનુષ્ય જે કાંઈ કરે છે, તેનું ફળ તે એક અથવા અધિક જન્મમાં ભગવે છે. માનવસમાજની આ માન્યતા સાચી છે અને પ્રાણીમાત્રને પોતાનાં કૃતકર્મો ઉપર આધાર રાખવો પડે છે, એ પણ સત્યજ છે. પરંતુ એ માન્યતા વિષે યથેષ્ટ વિચાર કરવાને મનુષ્યને સ્વભાવ હોવાથી આપણે પણ કાંઈક ઉહાપોહ કરીએ તો અનુચિત નહિ ગણાય.
શું મનુષ્યના કર્વ કાર્ય સંપૂર્ણપણે ભાગ્ય ઉપર અવલંબિત છે કે? ઉતરભાગ્ય તેની સાથે બીજા કારણોની પણ અપેક્ષા છે? આ પ્રશ્નનોમાં વધારે નહીં ઉતરતા તેના પ્રકાર સૈભાગ્ય અને દુર્ભાગ્ય ઉપર પણ વિચાર કરવાની આવશ્યક્તા છે. સંપત્તિ, અધિકાર, રૂપ, બલ અને બુદ્ધિ મનુષ્યને માટે સુખપ્રદ છે અને તેને લોકો સભાગ્યનુ ચિન્હ ગણે છે. તેની વિરૂદ્ધ દરિદ્રતા, પરાધિનતા, કુરૂપતા, નિર્બલતા અને મૂર્ખતા આદિને દુર્ભાગ્ય સૂચક માનવામાં આવે છે, ભાગ્ય સંબંધી પ્રશ્નનનું એક બીજું પણ અંગ છે. પોતપોતાની પરિસ્થિતિની અનુસાર સૌભાગ્ય અથવા દુર્ભાગ્યની ગણના કરવામાં આવે છે. જે એક એક પાઈ માગવાવાળા ભિખારીને એક રૂપીઓ મળી જાય તે તે પોતાને માટે ભાગ્યશાળી સમજે છે; પરંતુ એકજ રૂપીઓ કઈ રાજા મહારાજાને ભેટ કરવામાં આવે તે રાજાસાહેબને એવા એક રૂપીઆની દરકાર હોતી નથી, સંસાર પ્રતિ આપણે દ્રષ્ટિ કરીએ છીએ ત્યારે કેટલાક મનુષ્ય સુખી હોય છે અને કેટલાક દુ:ખી હોય છે, એમ જણાય છે. કહેવાનું તા. ત્યર્થ એ છે કે અનુકૂળ એવી સ્થિતિને જનસમાજ સિભાગ્ય કહે છે અને પ્રતિકૂળ સ્થિતિને દુર્ભાગ્ય કહે છે. ભાગ્ય એ બીજું કશું જ નથી પણ મનુષ્યએ કરેલાં કર્મોનું ફળ એજ ભાગ્ય છે. ભાગ્ય અથવા કર્મ ઉપર મનુષ્ય પોતાનું સ્વામિત્ત્વ સ્થાપી શકે અને તેને પોતાની સ્થિતિને અનુકુળ કરીલે એટલી શક્તિ મનુષ્યમાં છે. તમે જે સુકૃત્ય કરતાં રહેશે અને દુષ્કૃત્યને સ્વપ્નમાં પણ સંભારશે નહિ તે તમને સારાં ફળ પ્રાપ્ત થશે અને ભાગ્યશાલી કહેવાશે. દુષ્કૃત્યેનું જે સેવન કરશે તો તમે દુ:ખી થશે, એ પણ નિશ્ચયથી માની લેજે. આ ઉપરથી સફલતા અને નિષ્ફળતાને આધાર મનુષ્યના કર્મો ઉપર રહેલો છે, એ સ્પષ્ટ સમજાય છે, તમે કેઈપણ મનુષ્યને દુ:ખી કરવા છે અને તે માટે તમે તમારી સર્વોત્તમ શક્તિને ઉપગ કરશે તે પણ તમે તમારા તે કાર્યમાં ભાગ્યેજ સફળતા પ્રાપ્ત કરી શકશે. કદાચ તમે તમારા તે દુષ્ટકાર્યમાં સફલ થાઓ તેપણ અંતે તો તમે તે મનુષ્યનું જે અહિત કર્યું હોય છે તેનાથી પણ વિશેષ અહિત તો
For Private And Personal Use Only
