________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માન પ્રકારે.
હોવાથી દારિદ્રને પ્રભાવ.વ છે, ઉપગી શોધ આદિ કાંઈ થતું નથી. ઉદર નિર્વાહની પણ ઘણે ભાગે વિડંબના પડવાથી. કેવળ સ્વાર્થવૃત્તિ ઉત્તેજિત થતી જાય છે. સ્વાર્થપરાયણતાથી ધર્મ, નીતિ અને આચારનું સ્વરૂપ ભ્રષ્ટ થવા લાગ્યું છે, તેના મૂળ કારણની જે ખરી શોધ કરવામાં આવે તે અવશ્ય જણાશે કે, જૈન પ્રજામાં સામાજિક ઐક્યતાનાં અભાવને લઈને જ આ બધું બન્યું છે.
સામાજિઐકયના પ્રભાવથી ભારતવર્ષમાં બલવતી ગણતી જેનપ્રજા કેવા કેવા મહાન કાર્યો કરી શકે એ વાતનો નિર્ણય કલ્પનાજ આપી શકશે. સામાજિક ઐક્યથી બલિષ્ટ બનેલી જેના પિતાનું જૈનત્વ શુદ્ધરૂપે વિકસિત કરી શકશે અને આખી કેમની મર્યાદા બાંધવાની યુક્તિઓ રચી શકશે. સામાજિક બળ અને જૈનત્વ—ઉભયનું એકાકાર મિશ્રણ થયા વિના જૈનત્વ પુનઃ પૂર્વ સ્થિતિએ પ્રકાશનાર નથી, એ નિશ્ચયથી જાણું લેવું. ધર્મ, વ્યવહાર આદિ સમાજના અંગે જે નિરાબાધ રાખવા હોય, તેમની વચ્ચે આવી પડતા અંતરાયે દૂર કરવા હોય અને આખી કામમાં સર્વત્ર સમાનતા-પ્રેમભાવ અને મર્યાદા–શાંતિ પ્રસરી રહે તેવી ઘટના કરવી હોય તો જેનોએ સામાજિક એક્યતા અવશ્ય મેળવવી જોઈએ.
પ્રાચીન પદ્ધતી પ્રમાણે સંઘ એ સામાજિક બળનું સ્વરૂપ છે, તથાપિ વર્તમાનકાલે નવીન કેળવણુ પામેલા લેકે તે સ્વરૂપને નવીન સ્વરૂપ આપવાની ઈચ્છા રાખે છે એટલે તેમાં જમાનાને અનુસારે કેટલીએક સુધારણા કરવાની ઈચ્છા રાખે છે, કેટલુંક તેમાં શુદ્ધિનું સ્થાન છે. એ સંબંધી જેનએ પૂર્ણ દીર્ઘ દ્રષ્ટિથી વિચાર કરવાનો છે. અનેક કાળનો કાટ લાગી જવાથી, સમગ્ર રૂપે ઝાંખી થઈ ગયેલી, કહીં વધારે મેલ ચઢવાથી બેડાલ બની ગયેલી, કહીં બહુ ઘસારો લાગવાથી ખંડિત થયેલી, પ્રાચીનકાળની સામાજિક સ્થિતિને પુનઃ સાફ કરી જમાનાને નવરંગ ચડાવી પાછી સતેજ કરવી જોઈએ. સમયસ્થિતિનો વિચાર જૈનપ્રજાના અરોએ કર જોઈએ. કેટલીએક પ્રજાના અગ્રેસર તે વિચાર કરવા લાગ્યા છે, ત્યારે જૈનપ્રજાના અગ્રેસરે તેમાં તદન પછાત પડતા જાય છે, એ ઘણું શોચનીય છે.
જૈનપ્રજા વ્યાપારકળાની પરમ ઉપાસક. છે. તેના જીવનનું કેંદ્રસ્થાન વ્યાપાર છે. તે વ્યાપારનું બળ પણ સામાજિક બળને આશ્રિને રહેલું છે. નીતિ અથવા સાખ અને નાણું-એ બે વ્યાપારના તત્વો છે. એ બે તત્ત્વોના આધારે જ વ્યાપાર રહેલું છે. એ બે તત્વે સામાજિક બળની પૂર્ણ અપેક્ષા રાખે છે. જેમ જેમ સામાજિક બળની વૃદ્ધિ થતી જાય છે, તેમ તેમ વ્યાપારમાં વિશેષ સાધનસંપન્નતા પ્રાપ્ત થાય છે. વ્યવહારમાર્ગમાં પ્રવીણ એવા વિદ્વાનેએ સાખને માટે ઘણું વિવેચન કરેલું છે. પ્રમાણિક બુદ્ધિથી લેણદારને આપવાની નિષ્ઠા એ સાખ કહેવાય
For Private And Personal Use Only
