________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આ માનદ પ્રકાશ. ડરવાનું નથી. અને છતાં મનુષ્યને એ બનાવટ એટલી બધી વાસ્તવીક અને ડરવા યોગ્ય લાગે છે કે તેમનાથી આ વાત સાચી માની શકાતી નથી. આપણા બુટમાં એક કાંકરે આવી ગયું હોય તો તેને તુર્તજ બહાર કાઢી નાખી તેને ખુંચતે અટકાવી શકીએ છીએ, તે જ પ્રમાણે કઈ ખુંચા કરતો વિચાર આપણામાં પેસી ગયો હોય તો તેને પણ તેજ રીતે આપણે બહાર ફેંકી દઈ શકીએ તેમ છીએ. જેડામાંથી કાંકરે કાઢી નાંખવો આપણને સુલભ અને સરલ ભાસે છે, અને વિચારને તેજ પ્રમાણે કાઢી નાખે દુષ્કર ભાસે છે, તેનું કારણ એ છે કે, આપણે આપણા બુટ ઉપર આધિપત્ય મેળવ્યું છે–તે આપણું હથીઆર છે અને આપણા પગના રક્ષણ અર્થે એક હથિઆર તરીકે તેને વાપરવાનું છે એમ આપણને નિરંતર ભાન રહ્યા કરે છે અને તેથી તેવા ભાનની સહાય વડે તુર્તજ તેને ૫ગથી દુર કરી તેમાંથી કાંકરો કાઢીને ફેંકી દઈએ છીએ. પરંતુ મનના સબંધે તે આ પણું હથિઆર હોવાનું, અને આપણું ઉન્નતિકમમાં માત્ર તે સહાયક તરીકે આપણને તે સાંપડેલ છે, તેવા પ્રકારનું ભાન પ્રગટેલું નથી, તેથી આપણું “હું” જોડા ઉપર જેટલું સ્વામિત્વ ધરાવે છે, તેટલું મન ઉપર ધરાવી શકતું નથી. મનનું પ્રવતેને આપણું હાથમાં નથી, એવું ભાન રહ્યા કરતું હોવાથી તેના કાર્યને આપણે વશ રહેવું પડે છે. અને આપણે આપણુમાં પ્રધાનપણે ચાલતા વિચાર ઉપર આધિપત્ય સ્થાપી શકીએ તેમ છીએ જ નહી એ માન્યતા ચક્કસ થઈ ગઈ છે. આ માન્યતા આપણું મોટામાં મેટું દુર્ભાગ્ય છે.
પ્રાણિ માત્રને પોતપોતાની માન્યતાજ સુખદુઃખનું નિમિત્ત થાય છે, એ વાત આથી સ્પષ્ટ થાય છે. મદારી લોકો વાંદરાને કેવી રીતે પકડે છે તે તમે જાણે છે? તેઓ એવા પ્રકારનું પાંજરૂ બનાવે છે કે જેમાં વાંદરાને ખાલી હાથ આવી શકે પરંતુ મૂડી વાળેલો હાથ ન આવી શકે. આ પાંજરામાં તેઓ દાળીઆ જેવી કાંઈ ખાવાની વસ્તુ મૂકે છે. વાંદરો તેમાં પોતાને ખાલી હાથ નાખી તે વસ્તુ મૂડીમાં ગ્રહણ કરે છે અને પછી તે મૂઠી વાળેલો હાથ બહાર કાઢવા પ્રયત્ન કરે છે. પરંતુ મૂડી વાબેલો હાથ પાછો નિકળી શકે એટલે પાળે અવકાશ હેતું નથી. અને તેથી આ ચકા માર્યા કરે છે. વાંદરે તે વખતે ધારે તો ખાવાની ચીજ પડતી મૂકી ભાગી જઈ શકે છે પરંતુ તેની માન્યતા એવી જ હોય છે કે હવે પાંજરામાં ગડેલે હાથ પાછો નિકળે જ નહીં. આ પ્રકારનું ભાન તેના સ્વાતંત્ર્યને લુંટી લે છે અને મદારી અને વીને તેને હાથ કરી લે છે.
વાંદરાના સબંધેજ આ પ્રમાણે છે એમ નથી, પરંતુ સુધારાની ટોચે પહોંચેલા મનુષ્યના સબંધે પણ તેમજ છે. ઘણું મનુષ્ય પિતાના માનસીક વ્યાપાર સબંધે વાંરાથી કઈ રીતે ચઢી આવી સ્થિતિમાં છે એમ કેઈથી કહી શકાય તેમ નથી. તેઓ જે વિચારને પકડે છે, તે વિચારને વળગી રહેવાથી અને તેની ચિંતામાં સયા કરવાથી તેમની ગમે તેવી પાયમાલી થવાની હેય છતાં તેનાથી તેઓ છુટતા નથી.
For Private And Personal Use Only
