________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માન પ્રા. મશ્કરીથી માનવ જન્મને સાર્થક માનનારા–એ સર્વને સ્મશાનમાં જ સમાવું પડ્યું છે.
ત્યારે હવે પુરૂષાર્થપરાયણ થવું એ આ ઉપરથી સ્પષ્ટ થાય છે. કારણ કે પ્રત્યેક જડ વસ્તુ પણ ઉત્પત્તિ સાથે વિનાશમય છે એમ પ્રત્યેક મનુષ્યને સૂચન રે છે. જેવું મનુષ્યને પોતાની વ્યકિતને માટે પોતાનું અસ્તિત્વ સૂચવે છે, તેવુંજ યેક પદાર્થો પણ સૂચન કરી રહ્યાં છે. પરંતુ જાગૃતિને અપૂર્વ પ્રસંગ બહુજ છા મનુષ્યો પ્રાપ્ત કરી શકે છે. જીવન મૃત્યુની વિકટ ભાવના ઉપર વિચાર ચને બુદ્ધિબળમાં જીવનને મર્યાદિત કરવું એમાં ખરેખરૂં આત્મગૌરવ રહેલું છે.
સ્થૂલભદ્રજીએ બ્રહ્મચર્ય પાલનમાં પુરૂષાર્થનો વિકાસ કર્યો ત્યારે બીજી વર્ષ ગજસુકુમાલજીએ પરિસો સહન કરી દેહ અને ચિત્તદમનમાં પુરૂષાર્થદ્વારા પદ મેળવ્યો. આવા પુરૂષાર્થપરાયણ કૃતકૃત્ય મહાત્માઓના દષ્ટાંતો શાસ્ત્રમાં સળે સ્થળે મોજુદ છે. માત્ર આપણી જડ થયેલી દષ્ટિ તેને યથાર્થ સ્વરૂપે જોઈ શકતી નથી એજ ખામી છે. પુરૂષાર્થદ્વારા આત્મિક ગુણને વિકાસ કરનારાઓ સ્થળ દેહથી મૃત્યુ પામ્યા છતાં જીવન્ત છે, એમ આપણે શાસ્ત્ર દ્વારા દષ્ટિવિકાસ કરીને કહી શકીએ એમાં ખોટું નથી. કેમકે એઓએ જે ગુણોની પ્રણાલિકા પિતાને માટે નિર્માણ કરી બીજાઓને આશ્ચર્યમુગ્ધ બનાવ્યાં છે, એ ગુણોનું આપણી નિર્મળ દષ્ટિ થયા પછી ગ્રહણ થાય છે અને એમને જીવન્ત સ્વરૂપમાં અનુભવાય છે. પણ આ સ્થિતિને માટે આત્મિક વિકાસમાં દરરેજ આગળ વધી તૈયાર થવું જોઈએ.
વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિએ તપાસતાં પણ ખુલ્લી રીતે સ્પષ્ટ થાય છે કે જગતમાં કોઈ વસ્તુનો વિનાશ નથી. વસ્તુ માત્રની ધ્રુવ-અચલ મર્યાદા છે. આપણે એતિહાસિક સ્થિતિથી જોઈએ છીએ કે જે ઠેકાણે એક વખત પહાડ હતો, ઠેકાણે હાલ સમુદ્ર ગર્જના કરી રહ્યા છે અને સમુદ્ર હતો તે સ્થાને પર્વત થઈ ગયો છે. સ્થળ દષ્ટિથી એમ કહેવાય કે પહાડ અને સમુદ્રને વંસ થઈ ગયો છે; પફનું વિજ્ઞાન (Science) કહે છે કે પહાડ અને સમુદ્રના જે અબ હતા તે અનેક પરિવર્તન છતાં કાયમ છે. મતલબ જે જે આપણે નાશ પામેલું માનીએ છીએ, તેનું એક પણ અણુ કઈ કેઈને વિલુપ્ત થતું નથી.
ત્યારે શું પ્રત્યેક મનુષ્ય સ્મશાનની સ્થિતિ પ્રાપ્ત થયા પછી વિનાશી છે ? વિજ્ઞાન આ પ્રશ્નનો ઉત્તર નકાર કરી આપે છે. કેમકે જે કે મનુષ્ય તરીકેનું અસ્તિત્વ જગંતુ ઉપર મેજીદ નથી કાં પણ ગણાને આવિર્ભાવ જગની દષ્ટિએ સબ પડયે છે તે ગુણેને અને તે મનુષ્યનો વિનાશ નથી કિંતુ અસ્તિત્વ છે. કાવ્યમાં, સાહિત્યમાં કેમ્પમાં સંગીતમાં દાનમાં, શીલમાં, તપમાં કે ભાવનામાં અનુરક્ત
૧. સાથે છે મનુષ્ય તે તે પરિસ્થિતિઓને સિદ્ધ કરી એવી અપૂર્વ કળા પ્રકટાવે છે * * *વમાનાઓ સુધી મનુષ્યદયને હચમચાવે છે અને નવ જીવન પ્રકટાવે છે.
For Private And Personal Use Only
