________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન સાહિત્યની શોધ.
૮૫ કાવ્ય મહોદધિના મકિતકો જે પ્રગટ થવા લાગ્યા છે, તેની અંદર આવતા પ્રાચીન રાસેના લેખાએ તે વિષે સારે પ્રકાશ પાડે છે. અને તેઓ ભવિષ્યમાં ગુજરાતી ભાષામાં જેન સાહિત્યને સારી પ્રતિષ્ઠા અપાવશે. વિક્રમના ચૌદમા સૈકામાં ગુર્જરગિરાને પદ્યરૂપે પ્રથમ જન્મ થયે, એ વાત ઇતિહાસ ઉપરથી પણ સિદ્ધ થાય છે. અને તે જન્મને સૂચવનાર સપ્તક્ષેત્રી સાતક્ષેત્ર રાસ એ નામને લેખ પ્રખ્યાત પણ કહેવાય છે. તે લેખમાં ગુર્જરગિરાની બાલ્ય અવસ્થા સારી રીતે દેખાઈ આવે છે, અર્થાત્ તેને શુદ્ધ ગુજરાતી કહી શકાય તેમ નથી. તદાપિ આહુત ભાષા સાહિત્યની સર્વથી પ્રાચીનતા તો તેથી સિદ્ધ થાય છે. જેથી સૌથી પ્રથમ અને તે પછી અનુક્રમે ગુર્જરગિરાનું પિષણ પણ જેનોથી જ થયું છે, એમ પણ નિ:શંક રીતે કહી શકાય છે; પરંતુ ઉત્સાહી જેન શેધકોના અભાવથી એ ભાષા સાહિત્યનો વિકાશ આજસુધી થઈ શક્યું નથી, તેથીજ જેન ભાષા સાહિત્ય ગાઢ અંધકારમાં પડી રહ્યું છે. હવે આપણે તે અમૂલ્ય સાહિત્ય રત્નની શોધ કરવી જોઈએ. કાળ પરિવર્તન થયું છે, તથાપિ આપણું ગુપ્ત ભંડારમાં એ સાહિત્ય છિન્ન-ભિન્ન દશાએ પણ જીવંત રહેલું છે, એમ પ્રતીત થાય છે.
| વિક્રમના ૧૭ મા સૈકા પછી જેનભાષા સાહિત્ય ગદ્યપદ્ય સ્વરૂપે વિશેષ સુશોભિત બન્યું છે, જો કે તેની રચના શુદ્ધ ગુજરાતી રૂપે નહીં હોય તથાપિ અર્થ ગાંભીર્ય અને વિચાર ગાંભીર્યથી તે રચના કોઈ પણ રીતે ઉતરતી નથી. એમ તે કહેવું જોઈએ.
આ પ્રમાણે સંસ્કૃત, પ્રાકૃત અને ભાષારૂપે જેન સાહિત્ય રૂપી વૃક્ષ ભારતભૂમિના વિશાળ ક્ષેત્રમાં ઉભું છે. સિંચન ન મળતા છતાં પણ તે પિતાના દિવ્ય પ્રભાવથી જીવંત રહેલું છે. તેને હવે શોધ કરી વિવિધ પ્રકારે પોષવું જોઈએ. આ હંત પ્રજાના ઉત્સાહી સાક્ષરે તેનું યથાર્થ પિષણ કરશે, તો તે મહાન વૃક્ષ ક્ષણવા૨માં નવપલ્લવિત થઈ તેના મધુર ફલને સ્વાદ સર્વ પ્રજાને ચખાડશે. વળી એમ પણુ ખાત્રીથી કહેવાય છે કે, ઉત્તમ જૈન સાહિત્ય ભારતીને ભવ્યતા અને રામયતાઅપી શક્યું છે, તે સંપૂર્ણ સતેજ, અને અવિચ્છિન્ન છે, તેમજ આ ભારતભૂમિની કાવ્યની ભવ્ય ભૂમિ છે.
સાંપ્રતકાળે આવા શિક્ષણના અને વિદ્યાવિલાસના મહાન યુગમાં આપણે સર્વ આહંત પ્રજા જોતાં છતાં અને સર્વ પ્રકારના સાધને સમીપ છતાં આપણું સુંદર અને સુબોધમય સાહિત્ય વિચ્છિન્ન થઈ જાય, એ કેવા ખેદની વાત ? એ કે અનિષ્ટ પ્રમાદ ? સ્વહસ્તે ચિંતામણિ રત્ન ફેંકી દેવાને માટે કેવી તત્પરતા? આ પ્રમાણે આહંત પ્રજાની પોતાના ઉપગી સાહિત્ય તરફની ઉપેક્ષા જે લાંબા કાળ રહેશે, તો તેથી આહંત ધમને, પ્રજાને અને પરિણામે દેશને માટી હાનિ થઈ પડશે.
For Private And Personal Use Only
