________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૯૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પુસ્તકમાં, ઇતિહાસિક, ચરિત્રાત્મક અને ઉપદેશક ગ્રંથ સિવાય ધામક, તાત્વિક અને સાહિત્ય વિષયક ગ્રંથો પણ આવી જાય છે. મતલબ કે આપણું સાહિત્યનાં દરેક પુસ્તકમાંથી થોડીઘણી ઈતિહાસીક નોંધ પ્રાય: કરીને અવશ્ય મળી આવે છે. આપણા પુર્વાચાર્યોમાં પાછળથી આ એક પ્રશંસનીય પ્રથા શરૂ થઈ હતી કે તેઓ પિતાની પવિત્ર કૃતિઓની અંતે પોતાની ગુરુપરંપરા અને સમય સ્થાનાદિને પરિ. ચય આપવા માટે નાની મોટી પ્રશસ્તિઓ અવશ્ય લખતા. સેંકડો ગ્રંથની પાછળ આવી પ્રશસ્તિઓ લખેલી છે કે જેમના સંગ્રહ અને પ્રકાશ નથી. ઘણીક બાબતો પ્રકાશમાં આવે તેમ છે. આવી જ જાતની પરંતુ જુદા જ પ્રકારની પ્રશસ્તિઓનો મેટો જથ્થો પણ જુના ભંડારના પુસ્તકોમાંથી મળી આવે છે કે જે તે પુસ્તક લખાવનારા શ્રાવકોના વંશ અને સુકૃતિનાં વર્ણન કરવાવાળી હોય છે. જે જે ભાગ્યશાળી શ્રાવકે પોતાના દ્રવ્યને પુસ્તકેદ્ધાર માટે વિશેષ વ્યય કરતા તેમના પરિવારનું અને તેમના કરેલા સુકાર્યોના વર્ણનવાળી એક નાની મોટી પ્રશસ્તિ તેમનાં લખાવેલાં દરેક પુસ્તકની પાછળ લખવામાં આવતી. તેની અંદર તે ગ્રહસ્થ સિવાય જે આચાર્યાદિના ઉપદેશથી તે કાર્ય થતું. તેમને પણ પરિચય આપવામાં આવેલ હોય છે. આવી પ્રશસ્તિઓ પાટણ, ખંભાત, અમદાવાદ, આદી આદી જે જે ઠેકાણે મોટા મોટા ભંડાર છે, તેમાંથી ઘાણી મળી આવે તેમ છે. સાધુઓ પાસેના પુસ્તકસંગ્રહોમાં પણ કઈ કઈ પુસ્તકની પાછળ આવી પ્રશસ્તિ ઓ જોવામાં આવી છે એ પ્રશસ્તિઓ પણ અ૫ મહત્વવાળી હોતી નથી. ભુતકાલીન જેન કોમની જાહોજલાલીન ચિતાર આ પ્રશસ્તિઓ ઘણુજ સુંદર રીતે પુરે પાડે છે. સાધુ કે યતિઓના હાથનાં લખેલાં પુસ્તકની પાછળ પણ તેમના ગુરૂવાદીના નામે વીગેરે લખેલાં હોય છે. આગળના સમયમાં આચાર્યો ( શ્રી પુ ) ઉપાધ્યાય, પન્યાસ વિગેરે પ્રસિદ્ધ સાધુ યતિઓ ઉપર તેમના પરિચિત ગામના શ્રાવક વર્ગ તથા સંઘના આગેવાન તરફથી પર્યુષણ પર્વારાધન અને સંવત્સરી ક્ષમાપનાની મોટી મોટી વિજ્ઞપ્તિ ( કંકોત્રીઓ ) જતી હતી, તેમની અંદર તત્કાલીન ઘણી ઘણી ઇતીહાસીક હકીકતો લખવામાં આવતી. આવી વિજ્ઞપ્તિઓ ઘણા ઠેકાણેથી મળી આવે છે. કેટલાક અણસમજુ માણસો તેમને નકામી જાણી કચરાની ટોપલીમાં નાંખી દે છે. તેમને સંગ્રહવાની અને પ્રકટ કરવાની જરૂર છે. સાધુ અને શ્રાવકેના પરસ્પર લખેલા જુના કાગળો પણ ભંડાના ટક છુટાં પાનાં ભેગાં મળી આવે છે અને ઘણી વખતે રદી ભેગાં પણ નાખી દીધેલાં હોય છે. પરંતુ તેવા પત્રો વળી ઘણા ઉપગી અને મહત્વના હોય છે તો તેમને પણ લઠ્યપુર્વક શોધી કહાડી સંરક્ષિત રાખવાં જોઈએ. પ્રાચીન જૈન ઇતિહાસનાં આ બધાં સાધનો મુખ્ય અવયવો જેવાં છે. આ સાધનો ઉપર જ આપણું મહાન ઈતિહાસનો પાયો ચણાશે.
For Private And Personal Use Only
