Atmanand Prakash Pustak 009 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૨૭૨
આત્માનંદ પ્રકાશ. ની તાદશ પ્રતિમા–તે કરૂણુના દેખાવવાળો મુખ્ય પદાર્થ દષ્ટિ વડે જેવામાં આવે તે અનેકગણો વધારે અસર કરી શકે છે. માનસશાસ્ત્ર ને નિયમ આ પ્રકારે હોવાથી તેના ચુસ્ત અભ્યાસીઓએ બાળકના પ્રાથમિક શિક્ષણમાં તેમને એગ્ય કીંડરગાર્ટનની પદ્ધતિ દાખલ કરેલી છે, તેમજ કોલેજમાં પ્રદાર્થદર્શન દ્વારા ભૂગોળવિદ્યા, સાયન્સ, ભૂમિતિ, વિગેરેના જ્ઞાનને માટે તદનુકૂળ યંત્રને સંગ્રહ કરવામાં આ વેલે છે; જિન પ્રતિમાનું સ્વરૂપ શાસ્ત્રમાત્રથી દર્શાવી સંતોષ નહી પામતાં તેને આકારવાળી મૂર્તિરૂપે સ્થાપન કરી પ્રાણુઓને ઉધન કરવાને મુખ્ય હેતુ સમાયેલ છે.
જેમ મર્યાદાહીન સ્ત્રીની મૂર્તિવાળી છબી ઉપરથી મનુષ્ય સ્વભા વાનુસાર તેનામાં શીધ્રપણે વિકારમય ભાવો જાગૃત થઈ જાય છે, તેમ શાંતરસમય મૂર્તિ શાંતરસને જાગૃત કરે છે. આથી પદાર્થ દર્શનની અસર બુદ્ધિના પડને ભેદી હૃદયના ભાવમાં પહોંચી વળે છે, એમ સિદ્ધ થઈ શકે છે. શબના દર્શનથી બુદ્ધને વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થયે કહેવાય છે તેમજ મલ્લિનાથપ્રભુજીએ પોતાના મિત્રોને પ્રતિબોધવા કાષ્ઠની પુતળીમાં અન્નપ્રક્ષેપદ્વારા અશુચિ ભાવનાનું તાદશ સ્વરૂપ દર્શાવી ઉદ્ બેધન કર્યું હતું તે શાસ્ત્રદ્વારા સર્વના જાણવામાં છે.
આમ હાઈ બેધજ્ઞાન ઉત્પન્ન કરવાને માટે નાટકની રચના પૂર્વ પુરૂષાએ નિર્માણ કરેલી છે. નાટક એ બોધ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થવાનું સંકળનાનુયાયિ સાધન હોવાથી પદાર્થો અને મનુષ્ય સ્વભાવ વડે થતા જ્ઞાનની મર્યાદા બાંધી તેવડે પ્રબંધન કરનાર તરીકે પૂર્વ કાળથી શાસ્ત્રો કહેતા આવ્યા છે. જેનેતર શાસ્ત્રએ જેમ વ્યવહારની પુષ્ટિને માટે નેહની નિગ્ધતાવાળા, ભક્તિની ભાવનાઓવાલા અને અનીતિ અને નીતિમય વર્તનમાંથી નીતિને જ્ય પ્રાપ્ત કરનારા પુરૂષ અને સ્ત્રી રન્નેના પાત્રનું આલેખન કરેલું છે, તેમ જૈન શાસ્ત્રએ પણ નાટક દ્વારા ભવ ભીરુતા, કર્મની વિચિત્રતા, સદાગમની શ્રેષ્ઠતા, અને આત્મિક આનંદ વાળા પાત્રોની રજુઆત કરેલી છે.