________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાહિત્ય પરિષદ અને જૈન સાહિત્ય. ૨૮૧ હવે અપભ્રંશ કિવા ગુજરાતીમાં વ્યાકરણ આદિ પ્રવર્તક અને પ્રાકૃત બેલીઓના પાણીની જે શ્રીહેમાચાર્ય તેની અષ્ટાધ્યાયીમાંથી ઉદાહરણ ઉતારીએ છીએ.
એ સમર્થ ગુર્જર ગ્રંથકારને સમય ઈ-સ- ૧૦૮૮–૧૧૭૨ છે. આથી એના અપભ્રંશ ખંડમાં સંગ્રહેલું સાહિત્ય બારમા અને અગિઆરમાં શતકની લોક ભાષાના દ્રષ્ટાંત તરીકે લઈએ છીએ. “વાસુ ઉઠ્ઠાવતિ અઈ પિલ દિઠ્ઠઉ સહિસત્તિ
અડધા વલયા મહિહિ ગય અદધા પુદ્ર તડત્તિ છે હિઅડા કુટ્ટી તડત્તિ કરિકાલ કખેવે કાઈ દેખઉં હયવિહિ કહિ કઈ પઈ વિણ દુકખ સયાઈ ”
શ્રીહેમાચાર્યને સંગ્રહ માટે છે, મહાભારત, ભાગવત આદિ કાબે તેમના સમયમાં અથવા તે પહેલાં રચાયેલાં હતાં અને અપભ્રંશ સાહિત્ય એટલે કે પ્રાચીન ગુજરાતી સાહિત્ય સારૂં ખેડાયેલું હતું તેની એમના ઉતારામાં આપણને ઝાંખી થાય છે.–પ્રાકૃત દ્વાશ્રયને નામે પ્રસિદ્ધ કુમારપાળ, ચરિત્રના છેલ્લા સગને પાછલે ભાગ શ્રીહમાચાયે અપભ્રંશમાં રચેલો છે. મુંજરાજના સમયમાં થયેલા અમિત ગતિના શિષ્યને છક્કમેવ ” પણ અપભ્રંશમાં છે. વળી મહાકવિકાલીદાશના વિકમેવશયના ચેથા અંકમાં જે પ્રક્ષિપ્ત ભાગ મળી આવે છે તે પણ અપભ્રંશમાં છે, -- જૈન ભંડારમાં બારીક તપાસ કરાશે તે ઘણું અમૂલ્ય રત્ન નીકળી આવવાને સંભવ છે,--- બધે ની પાલી અને જેની અર્ધમાગધી વૈદિક મહાસંસ્કૃત સાથે જે સંબંધ ધરાવે છે, તેના કરતાં પણ વધારે નિકટને સંબધ આપણું અપભ્રંશ ભાષા સાથે એ બધી ભાષાઓ (બંગાળી, હિંદી, મરાઠી, વગેરે) ધરાવે છે,
અગિરમી, બારમી, અને તેરમી સદીમાં -(ગુજરાતમાં ) વિદ્વાનોને સંપૂર્ણ આશ્રય મળી રહ્યાહતે તે એટલે સુધી કે શ્રીહમાચાર્યનું વ્યાકરણ હાથીની અંબાડીમાં રાજ દરબારી સ્વારીના ઠાઠથી મોટી કામધુમ સાથે મહારાજા સિદ્ધરાજના સરસ્વતી ભંડારમાં પધરાવવામાં
For Private And Personal Use Only
