________________
મિતાક્ષરી
૧. નવરંગ
ફાગણ મહિનામાં ખીલી ઊઠેલી વસંતઋતુ, એ પછી સરોવર, સુવાસિત પુષ્પ અને કેસૂડાંનું વર્ણન–પ્રિયતમના વિરહનું આલેખન અને પ્રિયતમ આવતાં મદભર યૌવનથી માણેલી વસંતનું ચિત્રાત્મક વર્ણન. કર્તા અજ્ઞાત.
૨. આદ્રકુમાર વીવાહનું ૧૫મી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં થયેલા દેપાલ કવિની રચના. આ કવિની “ જંબૂસ્વામી પંચભવવર્ણન ચોપાઈ” (રચના સંવત ૧૫૨૨, આસો સુદ ૧૫, રવિવાર), “વ્રજસ્વામી પાઈ” (રચના ઈ.સ. ૧૪૬૬), “સમ્યકત્વ બારવ્રત કુલક
પાઈ” (રચના સંવત ૧૫૩૪) અને “ચંદનબાલાચરિત્ર પાઈ” (રચના : ઈ.સ. ૧૫૦) જેવી કૃતિઓ તેમજ રાસ, સજઝાય, પ્રબંધ, સ્નાત્રપૂજા, કડખો, ગીત જેવી રચનાઓ મળે છે. એક કરતાં વધુ દેપાલ નામના કવિ હોવાની શક્યતા. આ વિવાહલુ “પ્રાચીન ગૂર્જર કાવ્યસંચય”(સંપાદક : હ. ચું. ભાયાણી, અગરચંદજી નાહટા)માં મળે છે, પરંતુ અહીં વિવાહલુમાં કડીઓ છે તે કડીઓ તેમાં નથી.
૩. વિરહ દેસાઉરી ફાગુ વસંત
વસંતસમયે પતિવિરહને અનુભવ કરતી નારી. તિથીને પ્રિયતમના આગમન વિશે પૂછતી–હોળીના દિવસે પ્રિયતમ આવશે તેવી આગાહી–પ્રિયતમ આવતાં જાગેલે આનંદ-વિપ્રલંભ પછી સંભોગ શૃંગારનું આલેખન-નાયક દેશાવરથી પાછો આવે છે માટે વિરહ દેસાઉરી ફાગુ નામ સાર્થક ગણુય. કાવ્યમાં અણહીલવાડ પાટણને ઉલેખ-અશુદ્ધ અક્ષરમેળ વૃત્તોને પ્રયોગ કર્તા અજ્ઞાત, પણ જનેતર હોવાની સંભાવના-આ ફાગુ “પ્રાચીન ફાગુસંગ્રહ” (સંપાદક: ડે. ભેગીલાલ સાંડેસરા અને સોમાભાઈ પારેખ)માં અનુપૂર્તિમાં મળે છે.
. મિતાક્ષરી
