________________ અનેક ક્ષેત્રીય સારસ્વત અહીં રજૂ થતી ‘અપ્રગટ મધ્યકાલીન કૃતિઓ'ના સંપાદક પ્રો. ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈને એની “ડૉકટરેટ' પદવી પણ મધ્યકાલના ઉરચ કક્ષાના વિરક્ત કવિ આનંદધનજી ઉપરનું અધ્યયન લખીને મળે છે. આમ આપણી સામે તેઓ મધ્યકાલીન સાહિત્યના એક સંશાધક વિદ્વાન તરીકે રજૂ થાય છે, પરંતુ આ તો એમનું કોઈ એક ખૂણે પડેલું કાર્ય છે, એટલા વિશાળ વ્યાપમાં એમની વ્યાપક સારસ્વત–સેવા છે, એ જ્યારે આપણે જાણીએ છીએ ત્યારે આનંદથી હૃદય ઊભરાઈ જાય છે. મારા સ્વર્ગીય મિત્ર શ્રી ‘જયભિખુ’ એ‘ગુજરાત સમાચાર'માં “ઈટ અને ઈમારત’ શીર્ષકની સાપ્તાહિક લેખમાળા વર્ષો ઉપર શરૂ કરેલી. એમને સ્વર્ગવાસ થતાં નવલોહિયા કુમારપાળ એનું લેખન શરૂ કર્યું. આજ બાર વર્ષથી ભાઈ કુમારપાળ અવિરત રીતે તેઓ સર્વતોમુખી લેખમાળા આપે જાય છે. આ લેખમાળા કોઈ સાહિત્યકીય વિવેચનાત્મક નહિ, પરંતુ સર્જનાત્મક છે. એ સાદી વિગતો આપતા હોય તેય કાવ્યગુણથી સભર ગદ્ય આપતા અનુભવાય છે. બીજી બાજુ એ જ પત્રમાં બીજી સાપ્તાહિક લેખમાળા તે ‘ઝાકળ બન્યું મોતી'. અહીં એઓ એક તરવવિચારકનું પોતાનું પાસું આપી રહ્યા છે. ગુજરાત ટાઈમ્સ'માં પણ રાજકારણ અને સમાજ-જીવનનાં અંનિષ્ણાની નિરૂપણામાં તેઓ નીડર થઈ પ્રદાન આપ્યું જાય છે. સાહિત્યિક પ્રવૃત્તિઓમાં તો એમનાં પ્રદાન અનેક પારિતોષિક પામી ચૂક્યાં છે. નાની વયે પણ ‘એકાંતે કોલાહલ' શીર્ષક નીચે એમની સર્જનાત્મક નવલિકાઓને સંગ્રહ, શબ્દસંનિધિ' શીર્ષક નીચે એમના વિવેચનાત્મક લેખોને સંગ્રહ, સંપાદનક્ષેત્રો ચાર જેટલી કૃતિઓ, ચરિત્રસાહિત્યનાં એમનાં પાંચ સંપાદન, પત્રકારત્વ ક્ષેત્રે ‘અખબારી લેખન’ તેમ પ્રૌઢ સાહિત્ય અને બાલ–સાહિત્યની અનુક્રમે ત્રણ અને તેર કૃતિઓ એમની ભાતીગર કૃતિઓ છે. - અધ્યાપન કાર્ય માં એક બાજુ યુનિવર્સિટીના અનુસ્નાતક વર્ગે અધ્યાપન કાર્ય તે વર્તમાનપત્ર ક્ષેત્રે પણ અધ્યાપન કાર્ય– આ બધું આ યુવકને એવું કોઠે પડી ગયું છે કે આટલા વિશાળ વ્યાપમાં સતત લેખનકાર્ય કર્યું જાય છતાં જ્યારે જુએ ત્યારે હસતા અને હળવા. | ‘અપ્રગટ મધ્યકાલીન કૃતિઓ ' આપીને એમણે ગુજરાતી ભાષાની ક્રમિક ભૂમિકાઓના અભ્યાસને માગ ચાલુ રાખી આપી પૂર્વ અને વર્તમાન સમાનધર્માઓની હરોળમાં સ્થાન પ્રાપ્ત કરવાને સુભગ આરંભ કરી આપ્યો છે એ અમારા જેવા ધૂળધાયાઓને પણ આનંદ આપનારો છે. આ દિશામાં હજી તે ઘણું ઘણું" કરવાનું બાકી છે. પોતાનાં અનેકક્ષેત્રીય લેખનકાર્યમાંથી થોડો થોડો સમય આવા સંશોધન કાર્યમાં પણ આપે એવું ઈચ્છું છું. કારણ તદ્દન સ્પષ્ટ છે કે આ દિશામાં ટચલી આંગળીને વેઢે ગણાય તેટલા સંપાદકે માંડ માંડ છે. અમદાવાદ : 380006o તા. 3-12-'82 - -કેશવરામ કા. શાસ્ત્રી S આવરણ * નટવર સ્મૃતિ પ્રિન્ટસ : અમદાવાદ.
