________________
આજ્ઞાનુમારિણી યતના
( ૨૨૫) જને સેવેલી પ્રવૃત્તિ યતના ન કહેવાય, પરંતુ સંયમ ટકાવવા માટે, દ્રવ્યાદિકને આશ્રીને દુકાળ, માંદગી, જંગલ ઉલઘન કરવું. તેમાં જે નિષિદ્ધ પ્રવૃત્તિ દ્રવ્યાદિકને આશ્રીને કરાય; ક્યારે આ રોષ ન સેવવાને અવસર મેળવું, એવી અત્યંતર ચિત્તવૃત્તિ રહેલી હોય, તેમ જ લાગેલા દેશેની શુદ્ધિ ક્યારે કરૂ ? આવી પરિણતિ સતત વહેતી હોય, તે જયણા કહેવાય.)
તે તે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવને આશ્રીને વિવિધ પ્રકારની ઘણું અસત્યવૃત્તિને ક્યા સ્વરૂપ પ્રવૃત્તિ, યતનાકાળમાં થનારી એવી ઘણી જ શાષે નિષેધેલી અસપ્રવૃત્તિને આચરવા રૂપ, કયારે? તો કે તેવા પ્રકારની માંદગી આવી હેય, દુષ્કાળ સમય હેય, જગલના લાંબા માર્ગો ઓળંગવાના હોય, શરીરમાં નિર્બળતા આવી હોય, તેવી અવસ્થામાં સમ્યગદશન જ્ઞાન અને ચારિત્રરૂપ મેક્ષમાર્ગની આરાધના ટકાવવા માટે પરિમિત અશુદ્ધ ભજન-પાણી આદિ સેવન કરવારૂપ જે ચેષ્ટા, એટલે કે, કારણથી કરેલી તેવી ચેષ્ટા તે જયણા કહેવાય. તે આપત્તિકાળમાં નિશીથ વગેરે શાસ્ત્રોમાં કહેલ અપવાદપદે સેવન કરાય, પણ પિતાની
છાએ નહિ, અપવાદપદ સેવીને જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રની સાધના કરવાની અભિલાષા રાખે છે. અમય મળે, ત્યારે ગુરુ પાસે આલોચનાદિક શુદ્ધિ કરવાની અભિલાષા રાખે છે. જેમ બને તેમ અ૯પદેષ સેવન કરે, અધિક દોષ થાય, તો આત્મા પાપકર્મથી ડરે, ત્યારે તે જયણા કહેવાય(૭૧)
વ્યાદિક આપત્તિમાં યતના, સમ્યગદર્શનાદિ સાધી આપનાર છે. એમ કહ્યું, પરંતુ છદ્મસ્થ આત્મા યતનાવિષયક દ્રવ્યાદિક જાણવા માટે સમર્થ થઈ શકતો નથી, એ શંકાના નિવારણ માટે કહે છે
૧૫
