________________
પ્રાસ્તાવિક
કોઇ પણ માર્ગ બે બિંદુઓના શૅડાણથી અંકિત થતો હોય છે. સાધનામય જીવનનો માર્ગ પણ બે બિંદુઓ વડે નક્કી થાય છે: ‘આપણે કયાં છીએ ? —તે પહેલું બિંદુ. ‘આપણે કયાં જવું છે?” —એ બીજું બિંદુ. આ બે બિંદુ નક્કી થયા વિના, ગતિને સાચી દિશા મળતી નથી અને આડીઅવળી ગલીકૂંચીઓમાં આંટા મારતાં રહેવામાં જ ઘણીવાર જીવન સમાપ્ત થઇ જાય છે.
આ દિશામાં વિચા—વિમર્શ પ્રેરતું મારું થોડું મનન–મંથન, જે સૌ પ્રથમ ૧૯૬૧-૬૨માં, ‘ધર્મચક્ર’ માસિકમાં પ્રગટ થયેલું, અને ત્યારબાદ નવસંસ્કાર પામીને બે વર્ષ પૂર્વે ‘જિનસંદેશ’ પાક્ષિકમાં “આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરીશું?” એ શીર્ષક હેઠળ સળંગ લેખમાળા સ્વરૂપે પ્રગટ થયું, તે હવે આ પુસ્તકરૂપે તમારા હાથમાં આવે છે.
આપણી અનુભૂતિઓ, કલ્પનાઓ, વિચારો અને હૃદયના ભાવોને બીજી વ્યક્તિ આગળ વ્યક્ત કરવા આપણે વાણીનો આશરો લઈએ છીએ; પરંતુ વાણીના આ માધ્યમની કેટલીક સ્વભાવગત મર્યાદાઓ છે. વાણી વડે આપણા વિચાર, ભાવ કે અનુભવને પૂરેપૂરી વાચા આપી શકાતી નથી. તેનું કોઈક પાસું, કોઇક અંશ તો અનિરૂપિત રહી જ જાય છે. કેવળજ્ઞાન અને વચનાતિય—અર્થાત્ પૂર્ણજ્ઞાન અને અભિવ્યકિતનું સર્વશ્રેષ્ઠ કૌશલ—ધરાવનાર શ્રી જિનેશ્વરદેવો પણ પોતાને લાધેલ પૂર્ણ સત્યના માત્ર થોડાક અંશને જ વાણીમાં વ્યક્ત કરી શકે છે. આ છે વાણીની એક મર્યાદા. બીજી એ છે કે, નિરૂપણ ક્રમશ: થઇ શકે છે, જયારે જ્ઞાન કે અનુભવમાં બધું એકસામટું જણાય છે. આથી, કોઈ પણ નિરૂપણને શ્રોતા કે વાચક અથથી ઇતિ પૂરું સાંભળી કે વાંચી લે તે પૂર્વે, પ્રસ્તુત કથનનું આંશિક શ્રવણ-વાંચન તેના મનમાં ખોટા પૂર્વગ્રહો જન્માવી શકે છે. ભાષાની ત્રીજી મર્યાદા એ છે કે એના એ જ શબ્દોમાંથી ભિન્ન ભિન્ન શ્રોતા કે વાચકને પોતપોતાની પશ્ચાદ્ભૂ અનુસાર જુદો જુદો અર્થબોધ થાય છે. આથી, પૂર્ણજ્ઞાન અને અભિવ્યક્તિની નિપુણતા વિના સાવ ક્ષતિમુક્ત અને સર્વને સ્પર્શી શકે, સંતોષી શકે તેવું થન કરવું શક્ય નથી. વાણીની આ સ્વભાવગત મર્યાદાથી આ પુસ્તક પર ન હોઇ શકે; કિંતુ, ‘તેજીને ટકોરા' નું કામ તો એ કરશે જ, એ વિશ્વાસે મારું આ પ્રગટ ચિંતન-‘લાઉડ થિંકીંગ’ અહીં અક્ષરાંકિત કર્યું છે.
શ્રેયાર્થી જિજ્ઞાસુઓને તેમની આંતરખોજમાં તે પથદર્શક નીવડે, તેમના અંતરમાં તાત્ત્વિક પક્ષપાત જગાડે, તે અંકુરિત થયેલ હોય તો તેને પલ્લવિત-પુષ્પિત કરી વધુ સુદૃઢ કરે અને તેમની અધ્યાત્મિક ક્ષિતિજોને વિસ્તારે એ જ મંગળ કામના.
