Aagam 40 AAVASHYAK Moolam evam Vrutti

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 6

आगम
(४०)
“आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:)
अध्ययनं [-], मूलं [-/गाथा-, नियुक्ति: -1, भाष्यं -1 मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित.........आगमसूत्र - [४०], मूलसूत्र - [१] "आवश्यक" मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचित वृत्ति:
आवश्यक
प्रत
सूत्राक
यद्यपि मया तथाऽन्यः, कृताऽस्य विवृतिस्तथापि संक्षेपात् । तदुचिसत्त्वानुग्रहहेतोः क्रियते प्रयासोऽयम् ॥२॥हारिभद्री
इहीवश्यकपरम्भप्रयासोऽयुक्तः, प्रयोजनादिरहितत्वात् , कण्टकशाखामर्दनवत् इत्येवमाद्याशङ्कापनोदाय प्रयोजनादियवृत्तिः पूर्व प्रदीत इति, उक्तं चं-"प्रेक्षावतां प्रवृत्त्यर्थ, फलादित्रितयं स्फुटम् । मङ्गलं चैव शास्त्रादौ, वाच्यमिष्टार्थसिद्धये
दाविभागः१ |॥१॥"इत्यादि । अतः प्रयोजनमभिधेयं संबन्धो मङ्गलं च यथावसरं प्रदर्थत इति । तत्र प्रयोजनं तावत् पैरापरभेदभिन्नं द्विधा, पुनरेकैकं कर्तृश्रोत्रपेक्षया द्विधैवे, तंत्र द्रव्यास्तिकनयालोचनायामार्गमस्य नित्यत्वात् कर्तुरभाव एव, “इत्येषा द्वादशाङ्गी न कदाचिन्नासीत् , न कदाचिन्न भविष्यति, न कदाचिन भवति" इतिवचनात् । पर्यायास्तिकनयालोचनायां चानित्यत्वात्तत्सद्भाव इति । तैस्वालोचनायां तु सूत्रार्थोभयरूपत्वादागमस्य अर्थापेक्षया नित्यत्वात् सूत्ररचनापेक्षया|
दीप
अनुक्रम
विवृतं विसरतोऽभियुक्तैरेभिरिति ध्वनितं, चतुरशीतिसहस्रप्रमितं च तदिति प्रघोषः २ अनेनास्याः समूलतामाह-संक्षेपरुचिजीवोपकाराब तन्निमित्रमाश्रित्येति वा. ४ चिकीर्षितायामावश्यकवितृती. ५ सूत्राभियरूपखावश्यकस्य, अभिधेयसंबन्धी मझलेच. काकदन्तपरीक्षाषडपूपाविवाक्यदृष्टान्तयोरुपलक्षकमिदम् | ८ पूर्वाचायः प्ररूपित, मवेति शेषः. ९ चर्चितविषवसाम्मस्वाय. १. अविभेन पारगमनादिरूपेष्टार्थसिद्धिः सिद्धार्थ सिद्धसंवन्ध श्रोतुं श्रोता प्रवर्तते इस्या| दिवाक्य ग्रहः २ वक्तनियमात्. १३ परं प्रकृष्टम् अपरं तत्साधनभूतं फलम् १५ उपदेशस्योभवाश्रितत्वात्. १५ इष्टावधारणार्थः, उभयोरुभयफलास्पदता तेन | १६ कर्नुप्रयोजनविचारे "नस्थि नएहि विहूर्ण सुतं अस्थो व जिणमए किंची"ति वचनालयविचारणामाह-तत्रेत्यादिना. १. अर्थरूपस्य (जीवादेवांग्यस्य) १८ सर्वक्षेत्रापेक्षया (विदेदेषु तु सर्वदाभावः सूत्रस्य ) श्रुतचतामविनाशात्पर्यायाणा च्यामेवात् १९इत्यभिप्रायवतन्यादिशास्त्रवाक्यात् , तात्पर्य नुत्रिकालावस्थायित्वे. २० वापत्तिभाववयात्, २७ कर्तृसद्भावः २२ नययोरेकदेशमाहित्वात्स्थाद्वादश्रुतरूपप्रमाणविचारणादर्शनाब. २३ गणभूद्विहितां सूत्ररचनामपेक्ष्य.
॥
१
॥
वृत्ति-रचनाया: उद्देश:
~5~