Aafatoni Aandhi Vachhe Samruddhinu Shikhar U N Mehtanu Jivan Charitra

Author(s): Kumarpal Desai
Publisher: Torrent Limited

Page 185

ઉત્તમભાઈ માર્કેટિંગ, ફાઇનાન્સ અને એક્સપોર્ટ એ ત્રણે મહત્ત્વના વિભાગોનું નિયમિતપણે ફોલોઅપ કરતા હતા. દર મહિને કેટલો માલ એક્સપોર્ટ થયો તેની વિગત મંગાવતા હતા. એમની ઝીણવટ તો એવી કે એમાં થયેલા ટેલિફોન અને ફેક્સના ખર્ચને પણ જોતા હતા. વળી આ વિભાગ સંભાળનાર એક્ઝિક્યુટિવ વિદેશથી આવે ત્યારે એની સાથે ખાસ મિટિંગ રાખતા હતા.
પાછળના સમયમાં નાદુરસ્ત તબિયતને કારણે ઉત્તમભાઈ બોર્ડની મિટિંગમાં હાજર રહી શકતા નહોતા, પરંતુ પછીના અઠવાડિયે એના મેનેજિંગ ડિરેક્ટર કે કંપની સેક્રેટરીને બોલાવતા અને એકેએક વિગત પૂછતા હતા. આને પરિણામે મિટિંગમાં અનુપસ્થિત હોય તો પણ એમાં થયેલી કાર્યવાહીથી એ પૂરેપૂરા વાકેફ હોય. વળી મિટિંગની મિનિટ્સ આવે ત્યારે એ અંગે કંઈ પૂછવાની જરૂર લાગે તો સંબંધિત વ્યક્તિને પૂછી લેતા હતા. ક્યારેક કોઈના જવાબથી સંતોષ ન થાય તો થોડી વાર અકળાઈ જતા હતા. પોતાનો અસંતોષ પારદર્શક શબ્દોથી વ્યક્ત કરતા, પણ પછી તરત જ શાંત થઈને એને સમજાવતા અને પ્રતીતિ પણ કરાવતા કે એની ગફલત એવી છે કે જેથી જરૂ૨ અકળાઈ જવાય.
ઉત્તમભાઈની વ્યવસાય વિશેની વિચારસરણી આગવી હતી. ટોરેન્ટ પેનિસિલીનનો રોકાણની દષ્ટિએ ઘણો મોટો પ્રોજેક્ટ હાથ પર લીધો ત્યારે ઉત્તમભાઈ એ અંગે અવારનવાર સૂચનો આપતા હતા. આ કાર્ય બરાબર પાર પાડજો એમ કહેતા હતા. એક બાજુ ઉદારીકરણનો (લિબરાઇઝેશન) જુવાળ હતો તેમ છતાં ઉત્તમભાઈ એ જુવાળમાં તણાવાને બદલે પોતાની રીતે વિચારતા હતા.
એક વાર પેનિસિલીન ઉત્પાદન અંગેની ક્ષમતાનું બમણું વિસ્તરણ કરવાનું સચન આવ્યું, બમણું ઉત્પાદન કરવામાં માત્ર પંદર ટકા ખર્ચ વધુ આવે તેમ હતું. આ સૂચન વિચારણા હેઠળ આવ્યું ત્યારે ઉત્તમભાઈએ સ્પષ્ટપણે કહ્યું કે પહેલાં જે ઊભું કર્યું છે તેને બરાબર ચલાવો. એનું બરાબર વેચાણ કરો અને પછી એના બમણા ઉત્પાદનનો વિચાર કરો. આમ ઉત્તમભાઈ ઔદ્યોગિક સ્પર્ધામાં આપણે કેટલા ઊભા રહી શકીએ તેમ છીએ તે દૃષ્ટિએ વિચારણા કરતા હતા. પાવર પ્રોજેક્ટ સારો હોય, પણ તે કેટલા સમયમાં પૂરો થશે તેના પર ભાર મૂકતા હતા. ઉત્તમભાઈની આ વિચારધારા એ નેગેટિવ' વિચારધારા નહોતી, પરંતુ એમનો આશય આ બાબતો અંગે શાંત ચિત્તે પુનઃવિચાર કરવાનો હતો. આજે ઉત્તમભાઈના એ પ્રશ્નો પ્રસ્તુત લાગે છે. આમ પ્રત્યેક આયોજનમાં જોખમ અને વળતરનો સર્વગ્રાહી ખ્યાલ એમના મનમાં રાખતા હતા.
181