Book Title: Prabuddha Jivan 2018 08
Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/526121/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ISSN 2450-7697 RNI NO MAHBL/2013/50453 pApI jI) |LI YEAR: 6 ISSUE: 5* AUGUST 2018 * PAGES 124. PRICE 30/gujarAtI-aMgrejI varSa - 6 (kula varSa 66) aMka- 5 ogasTa 2018 pAnAM -14 * kiMmata rUA. 30/ 11) 1Nhirati lI ' Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjana-sUci lekhake taMtrI lekha DaoN. sejala zAha saMpAdakIya - vAcakone saMbodhana rameza bApAlAla zAha bhagavAna zrI gaDhaSabhadevajInA jIvananAM cha prasaMgacitrono paricaya munizrI puNyavijayajI mahArAja zrI bAhubalIjInAM be citro - rasadarzana muni zrI prazamarati vijayajI mahArAja 5. zAMtinAtha caritrane maLela vaizvika sanmAna DaoN. jitendra bI. zAha zAMtinAtha bhagavAna pUrvabhava AcArya zrI zIlacaMdra sUrijI mahArAja citra bane che nimitta, vairAgyanuM ! munizrI kulazIlavijayajI - munizrI harSazIlavijayajI mahArAja citrakalAnuM utkRSTa zikhara, citrakAranI gheryapUrNa agniparIkSA samavasaraNa, padmazrI DaoN. kumArapALa desAI 9. gaNadharavAda eTale samarpaNavAda AcArya yazovijayajI mahArAja 10. uttarAdhyayanasUtranI eka sarasa prata AcAryazrI vAtsalyadIpasUrIzvara mahArAja 11. kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArya AcArya zrI pradyumnasUri mahArAja 12. amAri-ghoSaNAno dastAveja zIlacaMdrasUri mahArAja 13. vANI vAcaka jasataNI koI naye na adhUrI AcArya zrI pradyumnasUri mahArAja 14. jaina citrakaLAnA pazvAdbhUmAM raheluM darzana DaoN. abhaya dozI 15. jaina sacitra hastapratomAM yaMtravijJAna AcArya zrI vijayanaMdighoSasUrijI mahArAja sAheba 16. bikAneranI 'ustA' citra zailI muni zrI saMyamacaMdra mahArAja 17. jena kaLA zailimAM vaividhya AcArya zrI municaMdrasUri mahArAja 18. jaina citrakalA bhAratI bI. zAha 19. jainAzrita laghucitrakalA ane sulekhanakalA nisarga AhIra 20. jaina hastapratomAM rahelI citrakaLA bhAratI dipaka mahetA 21. zrI zatruMjaya tIrthapaTa sI. narena 22. maiyA rAmaprasAdanuM adbhuta kalA-kauzalya 23. jaina citrakalAmAM puSponuM Alekhana DaoN. thomasa paramAra 24. tIrthakara bhagavaMtonI mAtAne AvelA cauda svapna mAlatIbena kizorakumAra zAha 25. zrI zatruMjaya zAzvata girirAja : citrakalA zibira AcArya zrI rAjahaMsasUrijI mahArAja RE. The Spiritual Extravaganzas ... Jain Paintings(pattas)! Prachi Dhanvant Shah 27. kSamApanA pahelA potAnA AtmAnI, pachI samaSTinI! padmazrI DaoN. kumArapALa desAI 28. sarva jIvo mane khamAvo (save jIvA khamaMtu me) padmazrI DaoN. kumArapALa desAI 29. upaniSadamAM brahmacakra vidyA DaoN. nareza veda 30. prakRtinA paramamUrti sAdhaka nalinAmAM gItA jaina 31. bhutAna pravAsanA saMsmaraNo : 11 kizorasiMha solaMkI 32. dhyAnanA prakAra subodhIbena satIza masAlIA 33. premanA sparza pAse saMkaTa pANI bhare.. DaoN. bhadrAyu vacharAjAnI 106 34. mahAna purAtatvAcArya zrI jinavijayajI AcAryazrI vAtsalyadIpasUrIzvarajI 107 35. janatAmAM jAgelA AtmasanmAnanI preraka kahANI : caMpAraNa satyAgraha sonala parIkha 36. dakSiNApathanI sAdhanA-yAtrA prA. pratApakumAra ToliyA 111 37. jJAna-saMvAda DaoN. abhaya dozI 38. sarjana-svAgata saMdhyA zAha 117 39. julAI aMka vizeSa : keliDoskopIka najare.. DaoN. gulAba deDhiyA 40. Jainism Through Ages Dr. Kamini Gogri 41. jo hoya mAro aMtima patra to.. DaoN. ramaNa sonI * zrI muMbaI jena yuvaka saMgha, 926, pArekha mArkeTa, 39, je.esa.esa. roDa, kenaDI brIja, operA hAusa, muMbaI - 04. phona : 23820296 mo.: 9137727109| jUnI ophisa sthaLa ssajanya : zrI manISabhAI dozI zrI muMbaI jaina yuvaka saMghana benka A/c. 0039201 000 20260, benka opha inDiyA IFSC:BKID0000039 Website : www.mumbai-jainyuvaksangh.com email: shrimjys@gmail.com Web Editor : Hitesh Mayani-9820347990 99 102 qn qn 0 114 qn 119 qn - qn 124 paddha na mosTa 2018 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI muMbaI jena yuvaka saMgha patrikA (prAraMbha sana 1929 thI) prabuddha jIvana pI. vArSika lavAjama rUA. 300/ vikrama saMvata 2074 * vIra saMvata 2544zrAvaNa vada -5 ogasTa 2018 vizeSAMka : jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya A vizeSa aMkanA kalArasika saMpAdaka : zrI rameza bApa mAnada taMtrI : DaoN. sejala zAha dNI sthAnethI... | * vizeSa aMkanA raMgIna pRSTho mATenAM saujanyadAtA jaina sAhityamAM kathAnuM paNa keLA sandaryano nAda zrI jayasukhabhAI hiMmatalAla mahetA AgavuM mUlya rahyuM che ane e Atamane vadhune vadhu paramanI | (mahetA DekoreTarsa-muMbaI) AdhAre paNa aneka citro racAtAM nikaTa lai jAya che. zilpa pUjya AcArya zrI vijaya pradhumnasUrIzvarajI mahArAjanA hatA. kaMDArato zilpI, raMganI sRSTinI divya AzIrvAdathI caulukya rAjAnA samayamAM jaina sajIvatA, A badhuM ja dharmanA kalpasUtranI aneka nakalo UMDANane vadhune vadhu saundaryamaya banAvI ughADe che. kumArapALa rAjAe vaheMcI hatI. je jaina darzanane prajA sudhI paryuSaNa parvanA samaye A raMgono rasathALa vAcaka samakSa mUkatAM pahoMcADavAnA bhAga tAM pahoMcADavAnA bhAga rUpe hatI. khuba ja AnaMda thAya che. dharmanA yathArtha rUpane samajavAmAM kaLAbodha jaina citrakaLAmAM mInIecara citrono mahimA vadhu jovA maLe upayogI bane che. dharmanA che . kapardU TAmAM ane bhAvanAtmaka, bhaktiparaka ane | A aMkanA saujanyadAtA kAlakAcAryakathAmAM A citro lokapriya rUpone khIlavavAmAM zrI sI. ke. mahetA parivAra jovA maLe che. A uparAMta kaLAnA vividha mAdhyamonuM kArya uttarAdhyayana sUtra, vipAkasUtra, puNya smRti mahatvanuM rahyuM che. A sauMdarya vageremAM paNa mInIecara pa.pU. paMnyAsa bhadraMkaravijayajI ma.sA. bodhamAMthI zAMti ane samatvanI peInTIMganA namUnA jovA maLe bhAvanA jAgRta thAya che. ahIM AtmAnubhUti ane AdhyAtmika che. A prakAranAM citro nepALa, ciMtanano sauMdaryamaya sumeLa sadhAyo hoya che. dharma kaLAthI vimukha uttara baMgALamAM jovA maLatAM anyathA gujarAta, kAThIyAvADa ane nathI hoto paNa kaLA mAdhyama bane che, dharmane pratibiMbata karavAnuM. rAjaputAnAmAM paNa jovA maLe che. 12mI sadInA pUrvAdhamAM raMgIna - jaina citrakaLAno ItihAsa ghaNo jano che. hastapatromAM dorAtAM hastapatra maLe che, jemAM zrI jInadattasUrino ullekha jovA maLe che. citro tarata ja yAda Ave che. mukhyatve dharmamalyone vyakta karavAmAM. 15mI sadImAM jaina peInTIMgamAM sonAno upayoga jovA maLe jaina caritrone upasAvI ApavAmAM, devI-devatAnAM ke tIrthakaranA che, jenA para parziyana peInTIMgano prabhAva hoI zake. gujarAta ane citro dhyAnAkarSa ane gherA raMgomAM AlekhAtAM hatA. rAjasthAna uparAMta jaina peInTIMga uttara ane kendra tarapha vikAsa pAme mInIecara peInTIMga eka vizeSa kaLA hatI. ane je bharapUra che. jenA para mALavA ane anyanI asara jovA maLe che. mAtrAmAM jovA maLe che. eka citra paTTI para aneka citro hoya che to riko soya che to e samaye rAjapUta ane mogala zailInA citrono khUba prabhAva kyAreka eka para, eka ja dazya apAyuM hoya che. jJAnapUjAnuM AgavuM hatuM gata hato. pazcima bhAratIya hastapatrano samaya 14mI sadImAM pUrNa thavA mahatva dharmamAM AlekhAyuM che. paryuSaNamAM kalpasUtranAM pAnAMnI pUjA A Ave che, pachI kAgaLa banavAno AraMbha thAya che. ane darzana karatI vakhate samaye A kaLAnuM dhArmika mUlya paNa ubharAI prastuta citramAM bhagavAnanI mAtA 14 svapno jue che. A Ave che. citramAM joI zakAya che ke sUtra ane citra uparAMta sajAvaTa paNa suMdara prabuddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 3 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte karAI che. e samaye hastapatranuM suzobhana mAtra zabdo nahI paNa karato rahyo che. guphAomAM vasatA AdimAnavamAM kaLAsarjananI, vividha pratIko dvArA paNa thatuM hatuM. evI koI sabhAnatA ke Ayojana na hatAM, chatAM, temanA dvArA Devananda's Fourteon Ausplclous Dreams Forstelling the Birth of Mahavira: Follo from a Kalpasutra Manuscript One of a pair of Jain Manuscript Covers (Patli) Data : eady 12 garANdIramANA zApAravekA century samavedanemAzipa Culture : India (Gujarat) Medium : Opaque watermiyAmAgapaTinuddAkadA color on wood sAyasisayadAmasidikSAya [Dlrmers : 23/16x12 3/4 DAmarasAyavimANasavaNaraya In. (5.5x32. 4r) (tANasAdavANayAmAhAmA Classication : Paintings HIL Credit Un : Gift of Marie (RdhaailuzinA i!i | WEUI Helene and Guy Weill, 1984 bAbA %, 194 495,38b karaNIya jo A citrane dhyAnapUrvaka joIe to hastapratano 60 bhAga kaLAsarjana thayuM ja che. jema jema saMskRtino ane sAthe sAthe kaLAno, zlokamAM, 30 tIrthakaranI mAtA ane cauda svapno ane 10 kaLAsarjana aMgenI sabhAnatAno vikAsa thato gayo tema tema manuSya sazobhana kaLAmAM vaheMcAyela che. A uparanI suzobhana kaLA kaLAo aMge, tenA hetu-prayojana ane svarUpa aMge ciMtana karato eTalI mahatvanI che ke vAstavigatanI vacce paNa paTTInuM citarAmaNa thayo. eka tarka "sAhityakata enAvihIMnaH sAtAvazu? che. A vaccenA citarAmaNane kAraNe zloka tUTe che. uparyata cArekora puchAyakALanA* kahI bhAratIya paraMparA kalAvihIna manuSyane pazu paNa phUlopaTTI ane anya AkAro vaDe suzobhIta karAyuM che. samAna gaNAve che, to bIjI tarapha pleTo tenA AdarzanagaranI tIrthakaranI mAtA, temanA AbhUSaNo, eka borDara dvArA e vistArane kalpanAmAMthI kalAkArane jAkAro Ape che. A banne bAbato judA pADavAno prayatna, temAM TapakAM dvArA tArAnuM Alekhana je AtyaMtika hovA chatAM banne paristhitimAM eTaluM to cokkasa siddha rAtrinA samayano nirdeza kare che. uparAMta zayanano palaMDA ane enAM thAya che ke sadIothI kaLA pUrva ane pazcimanA vidvajanone mATe citra dvArA ja enI samRddhi ane suMdaratAnuM upasI AvavuM, e paNa ciMtana ane ciMtAno viSaya rahI che. samagra manuSyajAtinA kalAkAranI sUjhano paricaya Ape che. cauda svapnanA citro khUba samAjajIvanamAM kaLAnuM sthAna mahattvanuM che. tene aMge eTaluM to jANItAM che, je tIrthakaranI mAtAne jovAnuM saubhAgya prApta thayuM, e ciMtana thayuM che ke TosToya jevo ciMtaka tenA kaLAviSayaka khyAta dezyAvali paNa kaLAmaya rIte rajU karAI che. pustaka 'vahoTa Ijha ArTa'mAM kahe che, "pleTothI mAMDIne AjanA jaina citromAM upayogamAM levAtAM raMgo ane enI upayuktatA, ApaNA jamAnAmAM svIkArAyelA kalAvido sudhI najara karo to emAM thatuM bArIka nakazIkAma, vastra-samAja vagerenuM Alekhana ane lokoe kalAmAM parama kalpanAo ane indriyonI gatAonuM je jANItI kathA che, tene citro dvArA mUkavAnI paraMparA- jevI aneka vicitra mizraNa karI mUkyuM che.' bAbato dhyAna kheMce che. bahu dhyAnapUrvaka jotAM khyAla Ave che ke mahAkavi bhAsanA samayamAM zilpomAM paNa Avo sAdazyano emAM cokkasa raMgano upayoga vadhu thayo che. citromAM nAnAmAM mahimA thato haze evuM temanAM nATakonA keTalAka prasaMgo-saMvAdo nAnI jagyAne bhI devAnI zailI jovA maLe che. lokonA citro paNa parathI jaNAI Ave che. te ja rIte temaNe karelA mahelonA vana ApaNane paraMparAne anurUpa ane paricita lAge che. moTe bhAge je parathI te samayanA sthApatyanI bhavyatAno khyAla Ave che. lokapriya che, evI ja ghaTanA Adharita citro vadhu bane che. uparAMta mahAkavi bhAsanI jema ja azvaghoSa, zudraka, bhAravi, mAtha, yaMtromAM pratIko, AkaDA, sutrono upayoga paNa karAya che. A harSavardhana, bANabhaTTa, deDI, bhavabhUti, rAjazekhara Adi aneka bArI , e ja A citranuM bahu ja mahatvanuM viziSTa pAsuM che. kavionI kRtiomAM citra, zilpa, saMgIta, nRtya, sthApatya jevI kaLA prAcInakALathI mAnavasaMskRtinuM abhinna aMga rahI che. kaLAonA ullekho thayelA joI zakAya che ane te dvArA je - te manuSya cheka AraNyaka hato tyArathI vividha rUpe kaLAno AviSkAra kavinA samayamAM kaLAnI zI paristhiti hatI - kaLA aMgenI kevI 4|egra - 218 jaina dharmamAM citrakaLA vaiviSya vizeSAMka prazaddha jIvana Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaja pravartatI hatI - kaLAnuM zuM mahattva hatuM te badhI bAbatono thayuM hoya tema mAnavAne koI kAraNa nathI. tenI e hetu-tA dunyavI khyAla Ave che. hetunI sarakhAmaNIe vadhAre zuddha che. kalA manuSyanA bhAvasaMvedanane pratibiMbita kare che. vadhu sadhana, tIkSNa rUpe vyakta karavA mATe raMgonA vividha zeDa khUbaja madadarUpa bane che. kaLAne mAtra saundarya gaNIne nahIM paNa manuSyanA caitasika pravAha sAthe joDIne mANIe che, tyAre aneka vaNakhulyAM rahasyo hAtha lAge che. kAlidAsano samaya i.sa. nA cothA zataka AsapAsano hovAnuM manAya che. 'meghadUta', 'zAkuMtala', 'raghuvaMza', 'mAlavikAgnimitra', 'kumArasaMbhava', 'RtusaMhAra' vagere temanI prakhyAta kRtio che. kAlidAsa bahumukhI pratibhAsaMpanna mahAkavi hatA. sAhitya uparAMta nATya, saMgIta, zilpa, sthApatya, citra Adi kaLAonA marmajJa hatA. kAlidAsanA samayamAM kaLAo khUba vikAsa pAmelI hatI, eTaluM ja nahIM, temanA zAstrIya siddhAMto paNa prasthApita thaI cUkyA hatA. ApaNe be siddhAMtono abhyAsa karIe te pUrve kAlidAsanAM sarjanonA AdhAre te samayanI kaLAne pramANIe. renesAM arthAt punarutthAna ke navajAgRti kALano AraMbha I.sa. caudaso AsapAsa thAya che. sAhitya kSetre dAnte jevo mahAkavi 'DivAIna komeDI'nuM sarjana karI A punarutthAnano praharI bane che. kalAkAra mAtra no anugAmI che, evI mAnyatA to hajI pracalita che ja. eTaluM ja nahIM, dharma ane tattvajJAnanI sarakhAmaNIe kalA nimna gaNAya che, chatAM A samayamAM kalAne kArIgarIthI to UMco darajjo jarUra maLyo hato. kalAkAra kevaLa kArIgara nahI paraMtu tattvajJAnI ane jJAnamArgI che, tevI samaja A samayamAM keLavAtI gaI. punarutthAnakALanA be mahAna citrakAronAM kaLA-kaLAkAra vizenAM vidhAno A saMdarbhe noMdhapAtra bane che. lionArdo-da-vincI kahe che ke, 'kalAkAra paNa eka prakArano dharmaguru hovo joIe, kAraNa ke, kalAno mukhya hetu Izvara pratye premabhAvanA utpanna karavAno che.' temanA samakAlIna mahAna zilpI-citrakAra mAIkala enjelo kahe che, ''citrakalA to saMgIta che. e eka prakArano madhura rAga che. tene koI buddhizALI ja anubhavI zake. jema kavine vyAkaraNa, alaMkAra, kalApraNAlIo, bhASA, bhUgoLa, itihAsa, gaNita vagereno abhyAsa hovo joIe, te ja pramANe citrakAre paNa bhUmiti, kAvya ane vaktRtva kalAno abhyAsa karavo joIe.' jarmanInA uttama vicAraka ane ciMtaka kAnTanA darzanano moTo prabhAva aDhArathI ane ogaNIsamI sadInI kaLAvicAraNA para paDyo che. teo sauMdaryanA AnaMdane naitika nahI tema ja anaitika nahIM, tarkazuddha nahIM ke tarkaazuddha paNa nahIM ane vAstavika ke avAstavika nahIM - evI viziSTa lAkSaNikatAovALo gaNAve che. sauMdarya ke kaLAkRtinA AvA vilakSaNa hetu tatvane teo "purposiveness without purpose" tarIke oLakhAve che. sauMdaryAnaMda karAvatI kaLAkRti ApaNI koI jarUriyAtane saMtoSavA racAI hoya tema lAge jarUra che paraMtu tenuM sarjana evA koI hetuthI prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka sAhityamAM citrAtmakatA moTo guNa manAya che. bhAvakanI najara sAme bhASAnA mAdhyamathI sarjake citro UbhAM karavAnAM che. sarjaka zabdothI citro cItarato jAya che ane bhAvacita para dezyAvalI aMkAtI jAya che, e arthamAM sAhitya zabdacitronuM baneluM calacitra gaNAya. paraMtu sarjake je kalpanA karI, zabdacitro Alekhyo che, te bhAvakanI kalpanAzakti, tenA pUrvagraho, pUrvaanubhavo, Agraho vagerethI rasAIne judAM ja raMgarUpa dhAraNa karI le che. Ama, sAhityakaLA bhAvakanI sajjatA para nirbhara che ane bIjI rIte jotAM bhAvakanI sajjatAne temAM avakAza paNa maLe che. citranuM mAdhyama paNa nAzavaMta to kharuM ja. varSo jatAM citra enA raMgonI camaka gumAvatAM jAya che. joke hajAro varSa pUrvenAM jUnAM guphAcitro hajI sacavAI rahyAM che. vaLI, citranA mAdhyamane sthaLanI maryAdA naDatI nathI, tema samayanI paNa maryAdA naDatI nathI. hajArapaMdaraso varSa jUnA citrane Aje paNa ApaNe mANI zakIe chIe. jaina citrakaLAnA A vizeSAMka dvArA aneka ramaNIya citrono paricaya maLaze ja paNa sAthe dharma ane kaLA vaccenA samanvayanI ane e taraphanA saMzodhananI eka viziSTa bArI khUlaze. A citronI bArIkAI, cihno, cokkasa raMgo vagere vize vadhune vadhu carcA thAya ane prabuddha vAcakone eka judo samRddha pravAsa karAvAya, te ja hetu che. Aje A aMka eka paDakAra paNa banI rahyo. keTalAMka kSetrone sparzI nathI zakAyuM, paNa zarUAta thaI teno ja AnaMda, hajI aneka navI zakyatAo bhaviSyamAM tAgI zakAze. paNa 2018nA paryuSaNaparvane A rIte raMgIna banAvI zakAyo, teno ja saMtoSa. raMga ane akSaranA sumeLa-prabuddha vAcako Apane samarpita. bhaviSyamAM Ano bIjo bhAga karavAnI IcchA pUrI jarUra thaze, ApanA ArzIvAda haze to. tame mane vadhune vadhu kArya karavAnuM baLa Apo cho, ane huM karI zakuM tevAM ArzIvAda Apo, to cAlo A prabuddha pravAsa mANIe... C sejala zAha Mobile : +91 9821533702 sejalshah702@gmail.com (saMparka samaya bapore 2 thI rAtanA 9 sudhI) ogasTa - 2018 | 5 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa aMkanA vidvAna soMpAdaka zrI ramezabhAI bApAlAla zAha paryuSaNa parvanA vizeSAMkano vicAra manamAM ramato hato ane thayuM ke jaina peInTIMga para A varSe kArya thAya to sAruM. tarata ja meM suratamAM zrI ramezabhAI bApAlAla zAhano saMparka karyo. kaLApArakhuM ane marmajJa ramezabhAI atyaMta saMvedanazIla ane custatAnA AgahI. Ama to emanI sAthe koI sIdhI oLakhANa nahIM paraMtu prabuddha jIvana saMdarbhe anekavAra vAto karelI ane khuba kALajIthI sUcana paNa kare ane navA vicAro paNa Ape. citrakaLA pratyenI emanI sUjhano mane khyAla hato eTale meM emane vinaMtI karI paraMtu vyastatAne kAraNe emane mane nA pADI, kahe ke tame aMka karo, huM badhI ja madada karIza paNa vizeSa aMkanA saMpAdaka tarIke svIkAravuM zakya nathI. mAruM mana pharI pharI emanuM ja nAma sUcave, bArImAMthI Amatema bahAra joyA karatI, cakalI jevI vivaLatA anubhavAya paNa zuM karavAnuM? paNa meM phona karavAnI paraMparA cAlu rAkhI, ramezabhAI pIgaLyA kAraNa emano citrakaLA mATeno prema jItyo, teo taiyAra thayA. A vizeSa aMka temane kAraNe zakya banyo. ramezabhAI bApAlAla zAha Ama suratanA paNa kAryakALanA AraMbhanA varSomAM muMbaI hatA. temano mULa vyavasAya TekSaTAIlsa prinTIMgano. nAnapaNathI ja citrakaLA mATe prema ane je.je. skula oNpha ArTsamAM pravezanI IcchA paNa vaNikanA saMtAnane kaLA kSetre saraLatAthI praveza nathI maLato. pariNAme bhavansa kolejamAM grejyueTa thayA, tyAM munazI jevA sakSamano paricaya keLavAyo. bIjA paNa aneka kalAkAro sAthe paricayamAM AvyA. 1984mAM muMbaI sAthenI bhaugolika leNAdeNI pUrI thai ane surata sthira thayA. kApaDanA prinTIMgamAM temaNe DIjhAina, raMgonA sumeLa citro AkArI, karoDo mITara kapaDA para potAnI kArIgIrI darzAvI. A samaya daramyAna AcAryazrI pradyumnasUri mahArAjasAheba sAtheno paricaya vadhu ghaniSTha thayo ane temanA mArgadarzana heThaLa ramezabhAIe pAThazALA' samAyikanuM saMpUrNa proDakzananuM kArya saMbhALyuM. A sAmayika 17thI 18 varSa cAlyuM. hAlamAM teo 'zAzvata gAMdhI' sAmayikanA cAra raMgIna pRSThonI DIjhAina taiyAra kare che uparAMta ravizaMkara rAvaLa para temaNe be graMtho taiyAra karyA che ane trIjo taiyAra thai rahyo che. temanA anya be pustakomAM "pIMchI, raMga, kenavAsa ane...' 'pAna khare che tyAre', jemAM temanI kaLAkIya sUjha ane jIvanalakSI abhigama jovA maLe che. 1937 janmela ramezabhAI kumAra koza'nA praNetA che. bacubhAI rAvata ane ravizaMkara rAvaLane potAno Adarza samajatAM, 'kumAra'nA aMkonA mAtra cAhaka nahIM paNa ene vadhu samRddha karavAnA pratyeka prayatnomAM rata che. Aje temane kumArakoza dvArA sarcaIjIna paNa banAvyuM che, teo satata navI TeknolojInA upayoga dvArA sAMskRtika ane sAhityika ane kaLAkIya saMdarbhone rasika ane manohara banAve che. ene ja kAraNe surata ane muMbaInuM aMtara ghaNuM ochuM thai gayuM. ramezabhAInA pravRttimaya jIvanane UMmarano thAka to lAgyo ja nathI paNa anubhavanA bhAthAthI temaNe vizeSAMka vadhu yuvAna banAvyo che, temAM temanA patnI sunaMdAbahenano phALo paNa vizeSa rahyo che, temanA traNa saMtAnonA nAmo mehula, rAhula ane sonala che. | A vizeSAMka prabuddha jIvana itihAsamAM eka navA prakaraNano umero karaze. A aMkanA citro vAcakomAM vadhu kaLAkIya rasa janmAve mATe vizeSa aMkanA pRSThone raMgIna banAvyA che, je sahu prathamavAra thai rahyuM che. je khuba ja AnaMdanI vAta che. A vizeSAMka mATe vizeSa saujanya paNa prApta karAvavAmAM ramezabhAIno phALo rahela che. | ramezabhAInA kuTuMbamAM sahu koI dhArmika AsthA dharAve che. temanA dAdAne "zIghrakavi'no ilakAba ApavAmAM Avyo hato. jyAre temanA pitAjI bApAlAla bhAIe sAdhu-sAdhvInI vaiyAvacca, maMdironI jALavaNI ane anya kAryamAM khUba AgaLa paDatuM kArya karyuM che, temanA nAmanI pAThazALA paNa che. ramezabhAIe pitA vize 'smRti-saMvedana' paNa lakhIne prakAzita karyuM che. | prabuddha vAcako ApanA snehathI A pravAsa hajI vadhu rocaka ane jJAnamaya bane tevI zubhecchAo sivAya bIjuM kaI apekSita nathI. A kSaNe zrI ramezabhAI bApAlAla zAhano vizeSa AbhAra vyakta karuM chuM. A aMkanI mudraNakSati nIvAravAmAM madadarUpa puSpAbena ane bIpInabhAI zAhano paNa AbhAra mAnuM chuM. temaja A raMgIna aMka mATe prabuddha jIvananA mudraka rAjeza prinTarInA zrI zaradabhAI gAMdhIno paNa vizeSa AbhAra mAnIe chIe. | DaoN. sejala zAha A aMkanuM saujanya rUpiyA 80.00 6 ogasTa - 2018 'jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya ahIM moTo rasathALa' sajAyo che. ati uttama evo govaradhana rasathALa, TacalI aMgulIe UMcakAyelo rasathALa. sAva sahaja ane bhAra vinAno! "bhAravinAno' chatAM A kalAaMka to bhArajhalo-bhAre banyo che. aMkane rasALa banAvavA mATe eka pachI eka bhadraloka bheLAM thatAM AvyA. mAnaoNma: tava catuviravata: | e veda vicAra ahIM so TakA phaLyo! ane amArA pakSe 'sAnaMdAzcarya'! bALaka janma pachI thoDAMka ja mahinAmAM te cIja-vastu oLakhato thAya, pachI to tarata e vastuo citramAM ane citramAM vastuo oLakhI jAya! citranA mAdhyamathI AkhI duniyA samakSa thAya che. citrakaLA vikasI temAM A mahattva samajAI Ave che. sRSTinA sarjana vismaya pamADe che tema citrakAro dvArA thayelA sarjana vizeSa vismaya pamADe che, mAnavI dvArA sarjAya che ne! prabhujInI AsapAsanI jagyAomAM kaMI ne kaMI sajAvaTa karyA vinA rahI zakAtuM nathI. Ama karavAthI prabhujI pratye, dharma pratye ApaNI nikaTatA vadhatI rahe, mAna ane AkarSaNa jaLavAI rahe. caitya nirmANa vakhate temAM saMgemaramara ke zilpakAmane lAyaka paththara para AkRtio ane velabuTTAthI kotarakAma thatAM hoya che. vividhatA batAvavA aneka prakAranA zaNagAra thatAM hoya che. - A uparAMta caityanI dIvAlo para citrakAma thatAM hoya che. temAM viSayo vipula hoya che. tevI rIte je 'Agamo' zrAvya hatA te lipibaddha thayA, temAM lipi sAthe suzobhano umerAyA. zabdone anurUpa citro paNa umerAyA. paMDitoe zabdothI samajAvyuM tenAMthI prerAIne aneka bhAvuka kalAkAroe citrothI samajAvyuM! jimapuNIyo zrAvaka re, phUlanA pagara bhare. (pagara I prabhujInI pratimA AsapAsa sajAvelI puSponI bichAta -vIravijayajIe racelI paMkti) prabuddha jIvananA vizeSa aMkane sajAvavA sahu prabuddha lekhakoe amArI vinaMti lAgaNIpUrvaka svIkArI; alpa samayAvadhimAM kalAaMka sAkAra thaI zakyo te A ja kAraNe. mArI sAthe bahu ocho ane Acho paricaya chatAM sejalabene vizvAsa mUkI A kAma mane bhaLAvyuM tenAthI mane gamatI pravRttimAM eka kadama AgaLa vadhavA maLyuM. rameza bApAlAla zAha M.: 9427152203 shahrameshb@gmail.com vAcakone saMbodhana rameza bApAlAla zAha priya vAcako, | varSo pahelA vicAro vyakta karavAnI bhASA' citrakAma hatI, ane te mATe vizALa kaeNnavAsa-phalaka hatuM guphAonI aMdaranI khaDabacaDI bhIMto, havelI-maMdira-mahAlayonI dIvAlo, gAra-mATInA gharanI dIvAlo. bhale lakhavA mATe lipi hatI paraMtu sarvajanane AkarSaNa citronuM hatuM. A mAdhyamathI sarjakane kahevAnuM ane ane lokone samajavAnuM saraLa hatuM. | be hajAra varSano jaina kaLAno itihAsa joIe, to samaye samaye citrakaLAnA mAdhyame yAdagAra sarjano thayAM che. isvIsana pUrvenA baso varSa thayA tamilanADumAM AvelI sitanavAsalanI ane karNATakamAM AvelI aiholenI guphAomAM bhIMta para citrakAma thayA che, temAMthI Aje thoDuM paNa baceluM, bhIMtacitronuM AkarSaka kAma nayanane ujANI karAve che! (aiholamAM to jaina uparAMta bauddha tathA hiMdu maMdirothI ajaba evo 'sarva dharma samabhAva' racAyo haze!) AjanA tAjA citrakAma paNa adbhuta thAya che. hamaNAM sudhI ApaNI vacce rahelA sAdhu puruSa, kalAkAra gokuLadAsa kApaDiyAe kaLA ane bhaktino saMgama racI, saMkhyAbaMdha namUnedAra citronA sarjana karIne ApaNane mAlAmAla karI dIdhAM che. 0 0 0 prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 7 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - rivane vALamAM ne madivanuM prANa 10nahi.' | sitannavAsala ane aihole. A zabdo ApaNI bhASAnA nathI. e pradeza paNa ApaNAthI ghaNo dUra che. sitannavAsalano artha thAya che siddhono vAsa ane aiholeno artha AryapurA. artha jANyA pachI A ApaNAM tIrtha che e jANI ApaNane AnaMda ane romAMca thavo joIe. mAtAnA garbhamAM ucharatA zizu jevI samAdhi caityanA garbhagRhamAM sahasA maLatI! Aje paNa rAjasthAnanA koI ajANyA tIrthanA caityanA ekAMtamAM pravezatAM A anubhava jarUra thAya, prabhujInI sAthe ApaNA hRdayano taMtu eka thaI jAya 'jo TrAvelara tarIke aneka tIrthanA darzana karI levAnI gaNatrI na hoya to.' sitannavAsalanI guphA ane parisara sAdagIbharyo che. bAjumAM kamaLa taLAvaDI che temAM asaMkhya kamaLa thatAM haze. kamaLanI prAdhAnyatA bhIMta paranA citrothI kalpI zakAya che. | 0 0 0 | A khAsa kalAaMkane pAne pAne ApaNI bhavya virAsata najare caDI Ave che. A badhuM zuM che? temAMthI ApaNe zuM saMdeza laIzuM? sitannavAsala ane aiholenA jinAlaya kevA prakAranAM che? tyAM praveza karatAM ja ApaNe sIdhAM garbhagRhamAM hoIe jethI prabhujInI nikaTa ane samakSa ramamANa thaI rahIe! phakta bhagavAna, bhakta ane nIrava zAMta AdhyAtmika vAtAvaraNa! tArAmaitraka racAya te ja kSaNe ekAkAra thaI javAtuM haze! AjanAM caityomAM A prazAMta vAtAvaraNa lAvI zakIe kharAM? kasturI mRga jevA ApaNe bahAra keTaluM badhuM bhaTakIe chIe? pavitra girirAjanI yAtrAe jaIe chIe, vAraMvAra jaIe chIe paraMtu sadAne mATe navaTuMkane DiskAuTa' karIe chIe! zA mATe? eka eka TUMkamAM caityonI kaLAnI vividhatA apAra che. are! tyAMnA pUjArIo koI Ave to e caityonI vizeSatAonI vAto kahevA tatpara hoya che. badhA yAtrALuone tyAM javAno ullAsa kema nathI Avato? I 000 AvA AjanA mAholamAM, gurudeva AcAryazrI pradyumnasUrijIe prastuta karelA vicAro ahIM mukavA upayukta lAgyA che : zrIsaMghane vizALa evA be bhAgamAM vaheMcIe to, eka varga che jJAnaruci vALo. tene vyAkhyAna zravaNamAM ruci' rasa hoya che. te sAMbhaLavA mATe Ave che. bodhadAyaka ane vicArapreraka uttama vacano sAMbhaLavAnI te icchA paNa rAkhe che. tenI pAse apekSita UMDo bodha na hovAne pariNAme, tene zravaNakriyA ja thAya che! buddhimAM kazuM TakatuM nathI. zravaNakaLAne aMte zravaNayoga siddha thavo joIe te thato nathI. eka dAkhalo laIe. parvAdhirAjanA divasomAM gaNadharavAdanA vyAkhyAnomAM te moTI AzAe Ave che. zaheromAM to gaNadharavAdanuM vyAkhyAna sAMbhaLavAno moTo krejha hoya che, tethI moTI saMkhyAmAM Ave che. traNa kalAkanA zravaNa pachI te zuM lAbha pAme che? jo tenI pAse 'AtmA che, te nitya che, karmano kartA che, bhoktA che, mokSa che, mokSano upAya che' AvA SasthAna vagereno abhyAsa hoya to tene jarUra lAbha thAya. paNa tenI pAse jJAna khAte silakamAM kazuM hotuM nathI. bIjo varga che kriyAruci vALo. te varga kriyA karatAM karatAM te kriyAne kriyAkAMDa banAvI de che. kriyAnuM kriyAyogamAM parivartana thatuM nathI. kriyAvidhimAM apekSita bahumAna aucitya joIe te nathI hotuM. are! te kriyAonA artha 'rahasya' hetu sudhdhAM jANavAnI jijJAsA hotI nathI. evA jJAnanI dizAmAM prayatna ja nathI hoto.. vartamAna zrI saMghamAM chellA chellA varSamAM naimittika anuSThAno pUrabahAramAM khIlyAM che. upadyAna, sAmudAyika oLI, cha'rI pALatAM saMgha, kaMThAbharaNa tapa, zreNitapa, siddhitapa, vagere naimittika anuSThAnono zaMkha gAmogAma dara varSe phUMkAya che. A |8| ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvanA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarakhAmaNIe, pahelAM thatAM hatAM te nityatapo, jevAM ke : rAtri-bhojana tyAga, ukALeluM pANI, brahmacaryapAlana, bahenonuM aMtarAyapAlana, abhakSyatyAga, vidaLatyAga, kaMdamULatyAga vagere nitya anuSThAno have sIdhAvA lAgyAM che! naimittika anuSThAno thavAM joIe, khUba thavAM joIe, paNa te badhAM nitya anuSThAnomAM kAraNa banavA joIe. upadyAnatapa kare tene kAyama sacittano tyAga hovo joIe. mAsakSamaNa kare tene kAyamI dhoraNe ukALeluM pANI pIvuM joIe. aThThAItapa karanAre haMmezane mATe cAturmAsa daramiyAna rAtribhojanano tyAga hovo joIe. A rIte jo thAya to dharmanAM mULa jIvanamAM UMDAM Utare. paraMtu AjakAla A nitya anuSThAnonA mULa hetunuM jJAna na hovAnA kAraNe upekSA thatI hoya tema lAge che. saravALe pApabhIrutA vage2e aMtaraMga dhArmikatA lupta thatI jovA maLe che.'' pradyumnasUri. 000 chelle, A aMkanAM pAne pAne prazAMta vAtAvaraNa sahaja upasI AvyuM che. ApaNA gharamAM eka evuM ekAMta hoya jyAM prabhunA garbhagRhano aNasAra lAvI zakAya ane aMkanAM pAnAMo paranAM citro ApaNI sAthe saMvAda karatA hoya; citrakAroe ApaNA mATe je vAtAvaraNa sAdazya karyuM che, bahuzruta lekhakoe anurUpa vicAronI lhANa karI che, tenI sAthe ekAkAra thavAya to citta prasannatArUpa samAdhi racAya. astu. citra vicitra ApaNe khUba ja nasIbadAra chIe. prabuddha jIvananA A vizeSAMkamAM 'jainacitrakaLAmAM apAra vaividhya' nimitte pAne pAne mukAyelA, cUMTAyelA citro joI, cakSuvATe aMtaramana sudhI zubha vicArono praveza thaI rahyo che. vaLI uttama kakSAnA A citrone lekhakoe evI samajUtithI sajAvyA che ke tenI asara manamAM sthAyI thaIne rahe. anyathA A sRSTi para citra karatAM 'vicitra' ghaNuM ghaNuM ThalavAI rahyuM che. mAnavamanane 'asAdhu' banAvavAno A gaNatrIpUrvakano peMtaro che. ApaNe A citra-vicitra vacce lolakanI jema Amatema athaDAtAM na rahIe te mATe suvarNAkSare lakhAyelo=, panyAsajI mahArAjano IzAro 'nirvikAra zAnti'nI anubhUti karAve che. (rameza zAha) ApaNane sRSTinA padArthonuM je jJAna thAya che, tenuM vizlezaNa karIe to khyAla Ave ke padArthane jotAMja temAM rahela rUpa ke AkAra ApaNA manamAM praveza kare che eTale ke e padArthanA rUpa-AkAranuM citra manamAM khaDuM thAya che. e rUpa-AkAra kaMI vastu nathI, vastuno bhAsa che. jema ApaNI chAyA e kaMI vastu nathI. vastu ApaNe ja chIe, chAyA e vastuno bhAsa che. te ja rIte dareka vastunuM jJAna e tenA rUpa-AkAranuM ja jJAna che. rUpa-AkAranuM citra manamAM khaDuM thatAM veMta ja enA vize judA judA bhAvo, judI judI kalpanAo manuSyane sukha-duHkha Ape che. cittamAM rUpa-AkAra pedA thayA pachI utpanna thanArA rAgadveSamUlaka bhAvo ke kalpanAone ApaNe AbhyAsathI aTakAvI zakIe chIe, tema ja vizeSa AbhyAsathI manamAM utpanna thatAM rUpa-AkArane paNa aTakAvI zakIe chIe. A vAta cittamAM ThasI jAya to manamAM pedA thatI vyAkuLatA zamI jAya, kema ke vyAkuLatAno AdhAra manamAM thatI kalpanAo che. kalpanAono AdhAra manamAM UThanArA rUpa ane AkAro che. ane manamAM UThanArA rUpa ane AkArono AdhAra bahAra rahelI sRSTiche. bahAranI AvI sRSTi aMge manamAM je+kaMI=pedA thAya che, te badho bhAsa ja che -A vAta jo barAbara manamAM ThasI jAya to, nirvikArazAnti sivAya bIjI koI anubhUti nahi thAya. (pAnAM 390-391, 'Atma utthAnano pAyo' lekhaka : parama pUjya panyAsa pravara zrI bhadraMkaravijayajI gaNivarya, prakAzanasaMvata 2051) adhyAtmayogI zrI bhadraMkaravijayajI mahArAja prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 9 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI RSabhadevajInA jIvananAM cha prasaMgacitrono paricaya munizrI puNyavijayajI mahArAja bhagavAna RSabhadevanA jIvanaprasaMgonI uparyukta citramALAnuM prathama citra, jemAM vacce DAbI bAju RSabhadevanAM mAtAne temanA garbhadhAraNa pahelAM zubha sUcaka cauda svapnonuM darzana thAya che te, tathA jamaNI bAju temanA pati e maMgala cihnono artha temane samajAve che e prasaMganuM Alekhana che. A citranuM saMyojana bIjI e rIte mahattvanuM che ke tenI DAbI tathA jamaNI kinAro upara bAra nAnI taktIomAM RSabhadevanA pUrvajanmonI kathAnAM Alekhana che, je paikI pAMca nIce Apela che. - ravizaMkara rAvaLa prAcIna jaina dharmagraMthonI pothIonAM citromAM gujarAtanI sauthI jUnI ane taLapadI citrakaLA sacavAyelI che; ane gauravanI vAta to e che ke bhAratIya citrakaLAnA itihAsamAM ajaMtA pachI maLI Avato pahelo aMkoDI e che. ApaNI e prAcIna citraNAnI praNAlI upara ja A citronuM sarjana thayuM che. vAstavika darzana karatAM lAkSaNika darzana A citraNAnA niyamomAM pradhAna pade che. A citrapaTomAM saikAonA vaibhava ane saMskAranI bichAta pratyakSa dekhAya che. citra saMyojana, pratIko, vezabhUSA, abhinavo ane raMgaracanA prAcIna graMthacitro nA navA avatAra lAge che. paraMparA ke paripATIno jarA paNa bhaMga karyA vinA citrakAre sajIvatA ane bhAvasaMniveza ANIne kalAnA mULa sAcavyA che. AdhunikatAno paDachAyo paNa nathI. kathAnuM apUrva nATya tattva ane pavitra unmeza sAdyaMta sAcavI rAkhyA che. (2.ma.rA.) citra 1 : bhagavAna RSabhadevanA pUrvabhavo ane cyavana kalyANaka anAdi saMsAracakramAM paribhramaNa karatA jIvonI unnatino samaya AvI pahoMcatAM tene koI ne koI mahAvibhUtinuM darzana prApta thAya che. A niyama pramANe bhagavAna zrI RSabhadevano jIva bAra pUrvabhavamAM utkrAMnta thato Avyo che. prastuta citra naM. 1mAM DAbI bAjue 10 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI naiRSabhadevanuM garbhAvataraNa ane marUdevA mAtAnuM svapnadarzana AlekhyuM che, ane jamaNI tarapha marUdevA potAnA pati nAbhikularane e svapnonuM nivedana karIne tenuM phaLa pUchatAM darzAvyAM che. citrane DAbe tathA jamaNe paDakhe cha cha taktIomAM bhagavAnanA pUrva bhavonA kathAprasaMgo ApyA che. sau pahelAM bhagavAna kSitipratiSThita nagaramAM dhana sArthavAda (saMghapati) tarIke janmelA. eka samaye te sAthe laI jatA hatA, temAM thoDA jaina zramaNe paNa hatA. vacce comAsuM AvI jatAM sAthe rastAmAM rahI gayo, tyAM teme yAda AvyuM ke pote munivaronI khabara to lIdhI ja nathI. AthI muni pAse jaI dilagIrI darzAvI te potAne tyAM gocarI mATe laI gayA. daivayoge gharamAM munione ApavA jevI kazI vastu hAtha na AvatAM ghInA kuppA tarapha najara jAya che ane temane te pInuM dAna Ape che tathA temano upadeza sAMbhaLe che. - bIjA bhave bhagavAna uttara paDelA pAnA 311nA kiSane 54 bAra tawlInAmAM A kurukSetramAM yugalika puruSa tarIke, bIjA majAna rAmanA janmanAM prasaMgacitro 2InAM pAM cUrNane ha( ApyAM che, mApIna gujarAtane biradInA pULa mahulI bhave saudharma devalokamAM mahaddhika deva najIne, mAru mulAyama rAkhe pache tene sarakArIne zailAM A mimAM ke samathaLa paisA, pA, sthAjA khAdine thAka tarIke ane cothA janmamAM zrutakhala thAya che, emAMnAM pAnA sAyaniverA uparAMta pAMI mAranAM lakhana; naSA vimAna, jAC/A, B, mANenA pADha, -11nA, ISadanI bAteM gere maiAnA awAsI avia saune sahaiSa dharI. rAjAnA putra mahAbala tarIke utpanna thAya che, ane temAM bhogavilAsamAM ja zIta rahe che. tene svayaMbaddha, saMmizramati, zatamati ane mahAmati nAme cAra maMtrIo hatA. maMtrI svayaMbuddhane eka samaye jANa thaI ke have rAjAnuM mAtra eka ja mahinAnuM AyuSya bAkI che. AthI te rAjA pAse AvI tene dharmopadezatattva samajAve che ane rAjA potanuM AyuSya ati alpa jANI carama pravajyA-anazana dIkSA svIkAre che. pAMcamAM bhave RSabhadevajI IzAna-devalokanA zrIprabhu vimAnamAM lalitAma deva tarIke janme che. tyAM temanI devI svayaMprabhAnA mujarI gayA pachI ciMtAtura rahe che. te vakhate teno pUrvajanmano dharmamaMtrI svayaMbuddha, je e ja devalokamAM janmyo che te ApIne dhIraja Ape che ane bhaviSyamAM nathI thanAra svayaMprabhAdevI batAve che ke je atyAre ninImikA nAme daridraputrI tarIke aMbaratilaka parvata upara yugaMdhara muni pAsethI dharma jANe che. chaThThA janme bhagavAna lokArgala nagaranA rAjA suvarNajayane tyAM vajadeva nAme putra thAya the, ane svayaMprabhA puMDaroriNI nagarInA rAjA vajasenane tyAM zrImatI nAmanI putrI tarIke avatare che. eka vAra devatAone AkAzamArgethI UtaratA jotA zrImatIne potAno pUrvajanma tathA lalitAbha deva yAda Ave che ane e svAmI manuSyalokamAM kyAM janmyo haze e ciMtAmAM te mRgI banI jAya che. zrImatInI mAtAnA Bri-1STI ; prabuddha jIvana 'jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 11 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka upacAro chatAM kazI asara na thatAM tenI dhAvamAtA zrImatIne ekAMtamAM vAtsalyabhAve tenuM kAraNa pUche che. zrImatI potAnI vedanA tene jaNAvI pUrvajanmanI hakIkata darzAvatuM eka citrapaTa taiyAra kare che. te samaye ja rAjA vajasenanI varasagAMTha hovAthI ghaNA rAjAo tyAM AvyA hoya che. eTale dhAvamAtA paMDitA e citrapaTa khullo karI jAhera mArga para bese che, jene jovA ghaNA rAjAo sAthe vajajaMgha rAjakumAra paNa Ave che ane A citrapaTa joI mUchita thAya che. bhAnamAM AvI potAnI saMpUrNa kathA te paMDitAne jaNAve che. A parathI vajasena potAnI putrIne tenI sAthe paraNAve che ane rAjA suvarNajaMgha paNa vajakaMdhane rAjya soMpI dIkSA le che. samaya vItatAM vajajaMgha paNa pravajyA levAno vicAra kare che; paraMtu baMne putre karelA viSaprayogathI marIne te sAtamo janma uttara kurukSetramAM yugalika tarIke le che, ane tyAMthI saudharmadevalokamAM maharphika mitradeva tarIke AThamo janma le che navamA bhave bhagavAna jIvAnaMda nAme jAjavaidya, ane svayaMbuddha kezava nAme zreSThiputra thAya che. baMnene e ja nagaramAM rAjaputra mahIdhara, maMtrIputra subuddhi, sArthavAda-putra pUrNabhadra ane zreSThiputra guNAkara sAthe maitrI jAme che. e chaye jaNa koI karkarogI muninI sevA karI roga maTADe che. dazamA janme cha mitro azruta devalokama IndranA sAmAyika mitradevo tarIke utpanna thayA che. agiyAramA bhave bhagavAna puMDarIkiNI nagarImAM vajasena tIrthakaranI dhAraNI rANInA putra vajanAbha tarIke janme che. chelle te jaMbudvipanI bharatakSetramAM nAbhikulakaranI patnI marUdevAnI kUkhe bhagavAna zrISabhadeva tarIke avatare che. bhagavAna jyAre mAtAnA garbhamAM Ave che tyAre mAtA vRSabha, gaja Adicauda svapno jue che ane e svapnonI hakIkata potAnA pati nAbhikulakarane jaNAvI tenuM kla pUche che, ane nAbhikulakara te jaNAve che. citra naM. 24 bhagavAnano janma ane devakRta janmAbhiSeka ucita samaye bhagavAnano janma thAya che ane Indra janmAbhiSeka mATe temane meruparvata para thaI jAya che, jyAM anya devo bhagavAnanI bhakti mATe hAjara thAya che. keTalAka gaMgAdi nadiomAMthI pANI-mATI lAve che. keTalAka vividha parvato parathI phUlaphaLa Adi pUjAsAmagrI lAge che, keTalA gAnatAna dvArA bhagavAnanA guNa gAya che. citra naM. 3 : rAjyAbhiSeka ane kaLAonuM zikSaNa vayamAM AvyuM bhagavAnano rAjyAbhiSeka thAya che. citranA uparanA bhAgamAM bhagavAnane rAjyAbhiSeka mATenA svapna ane pachI rAjyAbhiSekanuM dRzya che. nIcenA bhAgamAM hAthInI pITha para besIne kuMbhakArAdi zikSaNa, te pachI pAkakalAnuM zikSaNa. tathA tyAra bAda lipivijJAna, gaNitazAstra Adi vidyAonuM zikSaNa, 12 ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka | prabuddha jIvana Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajAne bhagavAna Ape che tenA dazyo che. te yuganI prajA kudarata para nirbhara hoI pAkazAstra, lipivijJAna Adi koI paNa jJAnano paricaya tene na hovAthI bhagavAna jAte saune vividha vyAvahArika ane pAramArthika kalAonA zikSaNa Ape che; ane prajA bhagavAnane potAnA rAjA banAve che. citra naM. 4 : bhagavAnanuM pANigrahaNa bhagavAna sunaMdAsumaMgalA nAmanI kanyAone paraNe che. upara dekhADayuM che. tema tyAre prajA kudaratI jIvana jIvatI hoI temanA jIvanamAM rItarivAjo vagere kazuM na hovAthI prajAne e vastu zIkhavavAnA uddezyathI saudharma Indra ane tenI patnIo IndrANIo lagnavidhi karavAmAM mukhya bhAga le che. prajAnA mana para A vidhinI asara thAya che ane sau koI vidhine apanAve che. potAnA rAjyakALa daramyAna daramyAna bhagavAna e mahApratApI rAjA tarIke prajA upara vyavasthita zAsana calAve che. citra naM 5 : pravajyAche te 10 (O| dIkSAkalyANaka anukrame, munivRttimAM nItine siddha karavA mATe bhagavAna sau prathama vArSika dAna Ape che ane pAlakhImAM besI niSkramaNa dikSA mATe cAlI nIkaLe che. nagara bahAranA udyAnamAM jaI, kezAMcana karI tathA AbhUSaNa vagere utArIne nirmatha zramaNa banI bhagavAna dhyAna samAdhihIna thAya che ane paripUrNa jJAnadazA (kevalajJAna)ne prApta kare che. prazuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMkA ogasTa - 2018 | 13 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra naM. 6H samavasaraNa ane bAra parvadA : pUrNa jJAnadazA prApta thayA pachI bhagavAna kRtakRtya eTale ke jIvana siddha manAya che. je dazAmAM sahajabhAve ja prajAnA paricayamAM AvanAra saune pArimArthika mArganuM darzana karAve che. A mATe prajA moTA samUhamAM AvatI hoI tenI yogya vyavasthA jALavavA te mATe vyAkhyAna-maMDapa banAvavAnI AvazyakatA rahetI. A vyAkhyAna maMDapo jagyAnI sagavaDa mujaba goLa, corasa, laMbagoLa, laMbacorasa, pakoNa, aSTakoNa vagere aneka AkAramAM banAvAtA, ane te "samavasaraNa' nAmathI oLakhAtA. 1 samavasaraNamAM traNa vibhAgo rahetA. bahAranA vibhAgamAM lokone kahe kudaratI hAjanonI sagavaDa rahetI, jyAM sAmAnya carcA carI zakatA ane potAnI vastuone sAcavIne mUkI detA. keTalAka prANIvarga je cAdi kAraNathI TheTha sudhI jaI na zake temanA mATe vacalA vibhAgamAM avasthA rahetI; ane aMdaranA bhAgamAM tyAgI, saMsArI strI-puruSo, deva-devIo, asura-asurIo Adine dharmopadeza-zravaNa mATe vyavasthita rahevAAvavAnI ane besavA-uThavAnI sagavaDa rahetI. A traNa vibhAga traNa gaTa tarIke oLakhAtA. A samavasaraNamAM keTalAMka vAra janmAMtaranA zubhasaMskAravALA pazu-pakSI vagere prANIo paNa bhagavAnanA upadezane sAMbhaLavA Ave che, jemane mATe mukhyatve bIjA vibhAgamAM sagavaDa rahe che. sAmAnya rIte samavasaraNamAM upadezazravaNa mATe bAra prakAranI parvadA gaNavAmAM Ave che. nirmatha nirmathI, zrAvaka zrAvikA, vaimAtika jyotiSka, bhavana patimattara deva ne devIo. janmasaMskArasaMpanna pazu-pakSI nara-mAdA Ave to bArane badale soLa prakAranI parSadA thAya che. paNa AvA prasaMgo virala hovAthI sAmAnyarIte bhagavAnanI zrotA parvadA bAra prakAranI ja gaNAya che. aMtamAM dehadhArI tarIkenI potAnI jIvanakathA pUrI thatAM dehamukta thaI bhagavAna zrI RSabhadeva nivaNamAM mokSamAM jAya che. (saujanya : prabuddha jIvana 1-6-55) na 14 | ogasTa - 2018 jA khokhA aTa jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bAhubalIjInAM be citro - rasadarzana muni zrI prazamarati vijayajI mahArAja citrakalA mane game che. sAmAnya rIte raMgIna citra jouM, emAM tulanA karo. bharatanuM nAka namaNAza batAve che ane moMphADa paNa. huM be bAbata zodhuM. eka tenuM rekhAMkana ane bIjuM tenI raMga yojanA. bAhubalInuM nAka namaNAza nathI batAvatuM, moMphADamAM komaLatA nathI. citra doravAnI zarUAta rekhAMkanathI thAya, pachI temAM raMgonA citrakAranI A kamAla che. eno pakSapAta bAhubalI mATe che te sAthiyA purAya. sAruM citra bannemAM nakhazikha pAra utare. kyAreka svAbhAvika che. bAhubalIno bAhu mAMsala che. bharatano bAhu rekhAcitra ja hoya, to kyAreka jhaoNna Tarnara jevA siddhahasta majabUta che te samajI levAnuM che. bAhubalIne sAthaLamAM be tIra kalAkAranAM citramAM raMga hoya rekhA aMza mAtra na hoya! AvA vAgyA che, bharatane eka ja vAgyuM che. arthAt bharate be tIra prakAranI citrakalA paNa sapramANa ane darzanIya hoya evo anubhava bAhubalIne vagADI dIdhA che. bAhubalIe ekaja tIra vAgavA dIdhuM che. jaina paraMparAmAM citrakalAne khUba moTuM sthAna maLyuM che. che. bhAratano ratha lAMbo che, bAhubalIno ratha eTalo lAMbo nathI. eka citrakAra citra banAve che temAM cAra tabakkA hoya che. 1. bharatanI kamara nAjuka che, bAhubalInI kaTI vizAla che. abhyAsa, 2. anubhava, 3. avalokana, 4. abhivyakti. citra bIjI bAbato dhyAnamAM Ave che. havAmAM uchaLatA tIra juo jonArane cothA tabakkAmAM thayelI abhivyakti dekhAya che. keTalA badhA che? sauno raMga kALo che. rathArUDha rAjavIonA pagamAM moTAbhAganA bhAvaka, citramAnuM ghaTanAtattva joIne aTakI jAya che. mojaDI che. medAnamAM laDI rahelA yoddhAonA paga khullA che. enAthI AgaLanuM tattva hoya che tenI sAthe bhAvakane jhAjhI nisbata bharatano rathadhvaja ane bAhubalIno rathadhvaja alaga che ane enI hotI nathI. citrakalAno premI, ghaTanA sivAyanI bAbatone paNa ja to laDAI che. bhAratanI dehabhaMgimAmAM vadhAre paDatI mahenata citramAM zodhe che. ramezabhAIe mane zrI bharatabAhubalInA citra dekhAya che, bAhubalInuM alpaprayatna laDavuM dekhAI Ave che. bhAratano mokalyA che ane mAre tenI para kazuMka lakhavAnuM che evuM kaheNa che dhanuSyadaMDa pAtaLo che ane enI dorI kALI che. bAhubalIno emanuM. mArI mATe A muzkela kAma che. huM beya citrone dhyAnathI dhanuSyadaMDa jADo che ane enI dorI pILAza, ratAzanuM saMmizraNa joto rahyo. be prasaMga che. be citra che. prathama citra che zrI dharAve che. dhanuSyadaMDanI dorIne manovRttinuM pratIka gaNI zakAya. bharatabAhubalInuM yuddha. bIjo prasaMga che zrI brAhmIsuMdarInuM saMbodhana. bhAratanI manovRttimAM ahaMkAranI kALI chAyA che. bAhubalInI prathama citranuM citrAlekhana citrakAre kaI rIte karyuM che? zrI bharata vRttimAM AtmasanmAnano sonerI raMga jhaLake che. citrakAre dorInA be ane bAhubalI A beya pAtrone ekabIjAthI judA dekhADavAnA hoya. judAjudA raMga batAvIne kahAnIno sArAMza rajU karI dIdho che jANe! phoTogrAphara to klika karaze eTale be pAtro enI meLe judA dekhAze. bharata bAhubalInI vezabhUSA citrakAre gajabanI batAvI che! citrakAre beya pAtronuM rekhAMkana karavAnuM che. bAhubalIno cahero pagamAM ghUMTaNa sudhInA caraNakavaca che. kamare evuM vastra bAMdhyuM che ke juo, bharatano cahero juo. nAka ane moMphADanI arasaparasa sAthaLa ughADA rahe che. sauthI vizeSa bAbata che vakSabaMdha. chAtI para prabuddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 15 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastra che tene bAMya paNa che ane peTa zyAma rekhAMkanathI banyo che. kAnanI ughADuM che. zuM A yuddha mATenuM vizeSa laMbAI batAvavA mATe ratAzabharyo raMga paridhAna haze? citrakAre potAnA vAparyo che. hoTha paNa che, haDapacI paNa samayanI pracalita vezabhUSAnI paddhati che monAlisAnA citranI jema ja. A A rIte citramAM batAvI haze? dhyAnathI caherA para smitane dekhADavA ochAmAM bharata-bAhubalInuM veza paridhAna juo ochI rekhAono viniyoga thayo che. to kaMIka alaga ja lAge che. caherA para smita che paraMtu smitane citramAM sauthI vadhu raMga vaparAyo che dekhADanArI rekhA keTalI che? tame ja lAla. pachI A lAlaraMga para sauthI vadhu zodho, tamane acaMbo thaze. vaparAyo che pILo, sonerI raMga. trIjA citramAM lAla, lIlo, pILo kramAMke vizeSa vaparAyo raMga dekhAya che ane kALo raMga che. dareka raMgane gADha lIlo. bANa ane vALa mATe potapotAnI jagyA barobara maLI che. be vaparAyo che kALo raMga. sAdhvIjIe hAtha joDelA che, e vinaMtI citra jonAra bhramamAM na rahe te mATe bAhubalInA ratha nIce thI che : 'vIrA morA gaja thakI utaro!' A vinaMtI sAMbhaLyA bAda vAdavanI lakheluM che. bharatajInA caherA para lAlAza AvI che jyAre bAhubalIjInuM manomaMthana zarU thAya che. te kyAM jovA maLe che? e bAhubalIjInA caherA para sonerI camaka che. citrakAre kathAnI jovA maLe che bAhubalIjInI AMkhanI kIkIomAM. e kIkIo eka mArmika kSaNA pakaDI che. samagra citranI pArzvabhano raMga lAla che te tarapha vaLelI che. e vaccovaca nathI. A kIkIonuM madhyamAM na hovuM yuddhanuM vAtAvaraNa batAve che. citramAM nava mAnava AkRti che. yuddha -e citrakAranI kamAla che. samayano jhaMjhAvAta citrakAre barAbara darzAvyo che. Aje kaeNmerA dvArA chabIkalA ane dazyakalAno vikAsa ghaNo thayo hAthamAM rajoharaNa sAthe UbhelI be vyakti te brAhmI ane che. phoTogrAphI ane vIDio, samAMtare kArTuna ane eNnimezana paNa suMdarI. beunA mAthA ughADA che, vALa TUMkA che. vastro para che. chatAM citrakalAnuM mAhAtma ghaTayuM nathI. citrakAra citra dore che kalAdoraNI che. beunI AMkho juo. kIkI upara tAkI rahI che. ane temAM tenuM kauzalya, tenI AvaData chatI thAya, teno anubhava bolato e kIkI tAkI rahI che te bAhubalIjI kevA UMcA che? chAtI pahoLI hoya che. tenI AgavI sUjhabUjhanA darzana thAya ane citrakAranA che, kamara pAtaLI che, nAbhi gaMbhIra che. kamarethI vIMTAyeluM vastra samayanuM vAtAvaraNa pratibiMbita thayeluM jovA maLe. A badhAnI upara ghUMTaNanI nIce sudhI laMbAyeluM che. kamara pAsethI jhADanI DALakhI upara hoya kathAno prasaMga. sAdhAraNa bhAvaka citramAM vArtAno eka prasaMga tarapha nIkaLI che ane e DALakhIo para la lAgI cUkyA che. joI leze. kalApremI citramAM citrakAranuM vizva joto raheze. DALakhI ghaNI jUnI che. pIThanI pAchaLa patharAyelA pAMdaDA joIne citrakAranI raMgayojanA joze. ghaTanA sAthenuM citrakAranuM tAdAbhya samajAya ke A vRkSa che paraMtu thaDa kyAM che? A to bAhubalIjInI joze. citrakAre dorelI rekhAonI sarvotkRSTatA (perfection) joze. kAyA para caDI AvelA pAMdaDA che, thaDa kyAMthI dekhAya? ane Avo kalApremI je citrakArane maLe te citrakAranuM citrAMkana saphaLa bAhubalIjIno diptimAna cahero, lAMbA kAna, kapALane sAMkaDuM thaI gayuM kahevAya. banAvI de eTalA badhA vALa, moTI AMkho. nAkano agrabhAga jena hastapratomAM jovA maLatI prAcIna gujarAtI zailImAM eka citrasaMyojana, caMdana ghasI rahelI rAdarIonA karakaMkaranA avAjathI kaSTa pAmato bImAra rAjA e viSe maMtrIne pUche che ne e pachI rANIo aDave hAthe caMdana ghase che e prasaMganuM DAbI taranA citrakhaMDamAM Alekhana karyuM che. vacce rAjya choDI jatA rAjAnuM ne sAdhu thaI gayA pachInuM Alekhana che. jamaNI tarapha eka samaye huSTapuSTa joyelA baLadane gaLiyela thaI gayelo joIne karakaMDane, ekavAranA prazrullita vRkSane sukAI gayeluM joIne nagnati rAjAne tathA eja rIte eka samayanA indra mahotsavanA vaibhavane vilAyelo joIne dadhirAjAne AvelA vairAgyanA sUcaka traNa khaMDo che. rekhAMkana ane zailInI ajamAyazamAM citrakAra nAgajIbhAI cauhANanI sUjha ane kasaba jovA maLe che. 16) ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMkA prabuddha jIvanI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhAsodaravAg jyotsanA, nirmalI kRta diD mukhaH / mRgalakSmA tamaH zAntyai, zAntinAthaH jinostu vaH / / amRtatulya dharmadezanA vaDe mukha ujjavaLa karanAra tathA haraNanA lAMchanane pAraNa karanAra zrI zAMtinAtha bhagavAna tamArA ajJAnanAM nivAraNa arthe ho. (sakalAut stotra) ApaNuM sahuthI moTuM durbhAgya e che ke bhArata tathA grIsa temaja anya dezomAM potAnuM prAcIna sAhitya khUba ja moTA pramANamAM naSTa thaI gayuM che. have jo ApaNe ApaNA hastalikhita sAhityanuM saMrakSaNa nahIM karIe to thoDuMghaNuM baceluM sAhitya paNa naSTa thaI jaze ane ApaNe ApaNA jJAnathI vaMcita rahI jaIzuM. AvuM na thAya te mATe ApaNe ApaNA prAcIna sAhityanA saMrakSaNa mATe satata prayAsa karatA rahevuM paDaze. - paMDita javAharalAla ne. zani 17 zAMtinAtha caritrane maLela vaizvika sanmAna jitendra bI. zAha ahiMsA aparigraha ane anekAntavAdane varelA jainadharmanuM bhAratIya saMskRtinA vikAsamAM amUlya pradAna che. zilpa ane sthApatyakSetranuM pradAna to jagavikhyAta che. rANakapura ane delavADAnAM jinAlayo AnuM pratyakSa pramANa che. lekhanakaLA viSayanuM pradAna paNa adbhuta che. sadIo sudhI lakhAyelA hastalikhita graMtho ane temAM kriyAonA lakhANa vAMcanArane Azcarya pamADe tevA che. suMdara akSaro, supaDa, chekachAka vagaranuM lakhANa ane suzobhita hastalikhita pAnAM jainonI UMDI kalAsUjhanA pratIka che. graMtho lakhavA-lakhAvavAnI sAthe sAthe graMthone suzobhita karavA mATe graMthamAM madhyakullikA, aMkasyAne citro Adi ane aMtima pRSThomAM jAtajAtanAM raMgaberaMgI citro aMkti karavA, phUlonI vela, pazu paMkhIonAM citro ane anya nayanaramya citro aMkita karavA dvArA jainoe potAnI klArasikatAno paricaya karAvyo che. hAMsiyAmAM jAtajAtanI racanAo karIne hastalikhita graMthane vadhu suMdara banAvavo, evI evI anya racanAo dvArA hastalikhita graMthI manohara banyA che. hastalikhita graMthonA nAnakaDA pAnAomAM eka tarapha athavA pAnAnA aDadhAbhAgamAM graMthanA viSaya ane prasaMgane anurupa citro aMkati karavAnI jainonI kalA paNa adbhuta che. AjanA yugamAM citrakathAo ane komiksanAM pustakomAM nAnA nAnA corasakhAnAmAM citro aMkita karavAno itihAsa AlekhavAmAM Ave to tenuM mULa A jaina hastalikhita graMtho sudhI jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana pahoMcI zake. citrapaTa, yaMtrapaTTa, tIrthapaTTo, vijJaptipatro ane jainabhUgoLanAM citro paNa adbhuta che. AvI aneka kRtionuM nirmANa jaina dharmanI paraMparAmAM samaye samaye thayuM che. hastalikhita sacitra graMthInI saMkhyA paNa ochI nathI. ahIM pU. ajItaprabhasUri racita zAMtinAtha caritranA hastalikhita graMtha vize vAta karavI che. Batiz@sin@y@ndil 54Tn31KA jogAjI paNa 11950 19 1 lam = ang emarahaael ......mArA nIti 0413 cu 2-14pamAnavamanamAM lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAdamAM eka vizALa hastalikhita saMgraha che. temAM pU. AcAryazrI ajitaprabhasUrI dvArA saMskRta bhASAmAM viracita zAMtinAtha caritranI sacitra hastalikhita pothI che. A hastapratane ane tenAM citrone yunesko dvArA 'memarI opha varlDa' no evorDa ApavAmAM Avyo che. A hastaprata kAgaLa upara lakhAyelI hastapratomAM prAcIna hastaprata che. temAM 10laghucitro che sAthe soLamAM tIrthaMkara zAMtinAtha bhagavAnanuM caritra AlekhavAmAM AvyuM che. A caritramAM ahiMsA, maitrIbhAva, tyAga ane anekAntavAda jevA uttama siddhAntonuM varNana karavAmAM AvyuM che. uttama guNo yukta tIrthaMkara paramAtmAnuM cAritra tathA kAgaLa upara citro AlekhavAno prAraMbha thayI te kALanAM citro hovAne kAraNe A pothIne vaizvika sanmAna prApta thayuM che te ApaNA sahu mATe gaurava levA jevI ghaTanA che. nAnA e patra 15 -13-10 141444946-basa 1 ms |STIO mana sA A ----------- (191461783 ||rAjInAmAnA 12111134 - F 41 4 4 || A pratamAM sauthama tIrthaMkara zrI zAMtinAtha bhagavAnanA 12 bhavanuM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. zAMtinAtha bhagavAna tIrthaMkara banyA te pUrve cakravartI rAjA hatA tathA pUrvabhavamAM megharatha nAmanA rAjA hatA. megharatha rAjAnA bhavamAM ekavAra pauSadhazALAmAM hatA tyAre eka kabUtara temanI godamAM AvIne paDe che. kabUtara atyaMta gabharAyelI sthitimAM kAMpI rahyuM hatuM. khoLamAM paDelA kabUtare manuSyanI bhASAmAM vAta karI ke mane bacAvo! tyAre rAjAe jaNAvyuM ke tuM mArA zaraNe AvyuM che. have tuM nizcita thaI jA! manamAM je kAMI bhaya hoya te ogasTa - 2018 | 17 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kADhI nAMkha! ahIM tane mAravAnI hiMmata koI nahIM karI zake! eTalIvAramAM tyAM eka bAja pakSI AvI caDe che ane kahevA lAge che ke he rAjA! e mAro khorAka che tene choDI do! A sAMbhaLI rAjAeM pratyuttaramAM jaNAvyuM ke A mArA zaraNe AvyuM che, vaLI meM tene rakSA 3 karavAnuM vacana ApyuM che. have huM tene mAravA nahIM dauM.' A sAMbhaLI bAja pakSIe kahyuM ke, 'huM bhukhyo chuM. mAre tAjuM mAMsa joIe ane A kabUtara mAro AhAra che. Apa tene choDI do, mane soMpI do! rAjAnuM kartavya che ke koIno AhAra chInavI na levo joIe.' A vAta sAMbhaLI rAjA kahe che ke, 'tAre to tAjuM mAMsa ja joIe che ne huM kabUtaranA bhArobhAra mAru mAMsa tane ApIza, e khAIne tuM saMtoSa anubhavaje.' bAja pakSIe rAjAnI zarata mAnI lIdhI. goApa mi iH7-3117--23: 113 11211 1919 vana vavAno Da sAdhA tI 15.121/2/1411Y HTT#IV rAjAe trAjavuM maMgAvyuM. eka pallAmAM kabUtarane besADyuM ane bIjA pallAmAM potAnI joSamAMthI mAMsano TukaDo mUkyo. paraMtu daivI mAyAjALane kAraNe kabUtaravALuM palluM bhAre ja rahyuM. rAjA mAMsa mukato ja gayo paNa te bhAre ja rahyuM. aMte rAjA svayaM bIjA pallAMmAM besI jAya che. tyAre bAja pakSI potAnA mULa svarUpe pragaTa thAya che ane kahe che, ''A badhuM to meM tamArI jIvadayAnI bhAvanAnI parIkSA karavA mATe raceluM nATaka che. tamArI jIvadayA joIne huM kharekhara prasanna thayo chuM. A caritramAM megharatha rAjAnI jIvadayA, ahiMsA, prANIrakSA jevI uttama guNonI stuti karavAmAM AvI che. tyAra pachInA bhavamAM cakravartI pada upara sakala saMsAranA sarva sukho ane samRddhinA svAmIpaNAno tyAga karIne saMyamanA mArge prayANa kare che. badhA ja vo sAthe maitrIbhAva, tyAga, saMyamanA mArge sAdhanA karavA nIkaLI paDe che. aMte sarva dhAtI karmono kSaya karI tIrthaMkarapada pAme che. tyArabAda sarvodathI tIrthanI sthApanA karI sarva jIvanA kalyANa arthe dezanA Ape che.'' A pramANe A samagra cAritra mAnavajIvananA vikAsanI gAthA che. ahiMsA dvArA prANImAtra prati maitrIbhAva, apariaha dvArA jagatanA tamAma jIvo pati karuNAbhAva ane svayaMnA jIvanamAM anAsakti bhAva tathA anekAnta dvArA sarvadharmo prati samabhAva jevA mahAna siddhAntono upadeza Apyo. saMskRta bhASAmAM zAMtinAtha caritra manane AnaMda ApanAra ane jAvanane preraNA ApanAra addabhuta caritra che. lA. da. bhAratIya vidyAmaMdiramAM saMgrahAyela A prata 14 zanAbdinA madhyabhAge lakhAyelI che. tenI vidhi devanAgarI che. A 18 | ogasTa - 2018 graMthamAM 10 suMdara citro AlekhavAmAM AvyAM che. citronI zailI gujarAtanI jaina zailI che. citromAM vanaspatijanya raMgono upayoga thayo che. vizvanA saMrakSaNa yogya, likhita ane mahattvapUrNa dastAvejo, zilpa tathA sthApatyanA saMrakSaNa mATe yuneskoe sane 1992mAM memarI opha varlDanI sthApanA karI. tenI AMtararASTriya salAhakAra samitie 1993mAM A aMgeno musaddo taiyAra karyo. A kAryakramanA je mukhya A uddezo nirdhArita karavAmAM AvyA te nIce pramANe che : * likhita patra, dastAvejonuM yogya paddhatithI saMrakSanna karavuM. 1450-1152/ 10-47= 13--19 mfaneamende 1411 | 17nA nara SIT sAmaga * vaizvika stare saMzodhana karanArane AvA bahumUlya dastAveja upalabdha thAya te mATe sahAya karavI. dastAvejonuM saMrakSaNa thAya te mATe prayatno karavA. A dvArA vizvamAM dastAvejanuM saMrakSaNa thAya te mATe jAgRti keLavavI. teno nAza na thAya te mATe mArgadarzana ApavuM vagere che. sane 2012mAM bhArata sarakAra dvArA A mATe dezamAMthI cAra mahattvapUrNa hastapratonA phoTA tathA tenI vigato mokalI ApyA hatA. te nIce pramANe che. veda chiti upaniSad tujhuka-e-asakriyA * zAMtinAtha caritra A cAramAMthI caritranI mahAnatA, uttama guNono Adarza ane citro Adine kAraNe zAMtinAtha caritrane memarI opha varlDa ghoSita karavAmAM AvI. mULa pothI lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranA saMgrahamAM surakSita che. mULa pothI kyAreya kyAMya mokalavAmAM AvI nathI ke moklavAmAM AvatI nathI ke maMgAvavAmAM paNa AvatI nathI. mAtra tenA phoTogrApha tathA mAhitI mokalavAmAM Ave che. vizvastarIya bhAratIya vidyAnA vidvAno samakSa A mAhitI rajU karavAmAM Ave che, vidvAno vigatonI cakAsaNI kare che ane pachI yogya jaNAya to ghoSaNA kare che. A ApaNA sahu mATe AnaMda levA jevo prasaMga che. ApaNA pUrvajoe kalAne kSetre viziSTa pradAna karyuM che, te mATe vizva stare tene pratiSThA maLI che e paNa gaurava levA jevI ghaTanA che. che e - jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha bhagavAna pUrvabhava AcArya zrI zIlacaMdra sUrijI mahArAja zrI zAtinAtha bhagavAnanA cothA bhavanA kazAnaka-citro zrI zAntinAtha bhagavAnanA cothA bhavamAM vaitADhya girinA rathanupUra cakravAla nagaramAM arkakirtI rAjAnI jyotirmAlArANInI kukSie putra tarIke avataryA, amitateja temanuM nAma pADavAmAM AvyuM. satyabhAmA devalokamAMthI cyavana pAmI jyotirmAlAnI ja kukSie sutArA nAme putrI tarIke AvatarI. sutArAnA lagna tripuSTa vAsudevanA putra vijaya sAthe thayA. te vijaya abhinaMditA rANIno jIva hato. ane kapila brAhmaNa vaitADhya girimAM azanighoSa vidyAdhara tarIke thayelo. azanidoSa vidyAre potAnA pUrvabhavanI priyA satyabhAmA je hAlamAM sutArA tarIke che tene nihALA tenA pratye Asakta banI vidyAnA prabhAve mAyAvI haraNanuM nirmANa karyuM. sutArAno pati jyAre A haraNane pakaDavA doDyo tyAre azanighoSe sutArAnuM apaharaNa karI ene sthAne kRtrima sutArAne asalanI jagyAe goThavI dIdhI. zrI zAntinAthacakjhicitrapaphrikA AcAryazrI zIlacandrasUrIzvara laghucitrapaTTikAnA citro thoDAmAM ghaNuM kahI detA hoya che. temAM kathA ane kalAno saMgama hoya che. zAntinAtha bhagavAnanA bhavonA nAnA citromAM gAgaramAM sAgara'nI jema aneka kathA-ratno chupAyelAM che, te zodhavA mATe maMthana karatAM AvaDI jAya pachI mathavuM paDe nahIM. AcArya mahArAjazrIe je rIte AsvAda karAvyo che te, vAcaka mATe abhyAsa-pATha samo bane che. A prakAzana thayuM tyAre AcAryazrInI kalA dRSTinI rasika vAcakoe khUba prasaMzA karI hatI. kalA pArakhavAnI AvI dRSTi keLavAyA pachI AvA viziSTa citro ane temAM citrakAroe AropelI khUbIo oLakhavA-parakhavA temaja samajavA-mANavA sAmAnya darzakane paNa AsAna banI jaze. ahIM saMpuTanAM 33 citromAMthI ahIM ATha citro AcAryazrIe karAvelA AsvAda-saha raju thayA che. - saMpAdaka citrakhaMDa-6- citrakhaMDa-6mAM, sau prathama beThelA dekhAya che te rAjA zrIvijaya ane rANI sutArA che. te pachI sonerI TapakAMvALuM haraNa che, jenA pasa sutArAnI najara maMDAyelI che. tyAra pachI kramazaH, te bhAgatAM haraNane pakaDavA doDato zrIvijaya; tenI pITha pAchaLa sutArAnuM apaharaNa karIne tene vimAnamAM laI jato vidyAdhara rAjA azanighoSa; sutArAne thato sarpadaMza; mRta sutArAnI sAthe citAmAM pravezavA jato zrI vijaya ane citAne kaLazajaLa vaDe ThAratA be manuSyo citarelA che. ahIM citrakAre rANI ane haraNanI madhyamAM eka vRkSa darzAvIne upavanano khyAla Apyo che. haraNa ane tenI pAchaLa paDelA zrIvijayane joIne, darzaka. te banne haraNavege doDI rahyA hovAnuM mAnavA lAge che, ane temAM paNa, haraNanA paga AgaLa nAnAmoTA vRkSa AlekhavAno Azaya "haraNano IrAdo rAjAne UMDA jaMgalamAM upavanathI dUra dUra, laI javAno che' evo hovAno samajAtA ja, citrakAranA abhivyaktinaipuNya pratIkonA saMketathI ghaNuM badhuM kahI devAnI AvaDatane dAda ApavA mana nathI rokI zakAtuM. sutArAne apaharI jatA azanighoSanA vimAnane bhUmithI adhdhara dekhADIne vimAnanI vegIlI gatine paNa jANe ke vAcA ApI che. lIlo UDato pakSisarpa (yA kuphphaTa sarpa) purANakathAonuM viziSTa prANI-pAtra che. enA zarIrano AgaLano bhAga kUkaDo ke evA paMkhI jevo ane pAchaLano bhAga sarpAkAra hoya che. ahIM to sarSe ya kRtrima hato ane tenA daMzathI maraNa pAmanAra sutArAya kRtrima hatI. zrIvijayane chetaravAno mAtra kImiyo ja hato. prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 19 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T TAT citrakhaMDa-7 - zrIvijaya ane azanighoSa vacce khelAtA saMgrAmanuM AmAM aMkana che. banne pakSe hAthI, ghoDA vagere vAhano che. talavAra, DhAla ane bhAlA vaDe laDatA yoddhAo che. zarUAtamAM vimAnamAM UbhelA, ugAmAyelI talavAra sAthe be yoddhAo, te pachI eka hAthI ane be ghoDA ane e traNe upara ekeka yoddho, te pachI be padAtio che. hAthI para ArUDha thayela yoddho nizAna laIne bANa pheMkato jaNAya che. pahelA ghoDesvAranA hAthamAM khullI talavAra ane bIjAnA hAthamAM bhAlo che. mokharo saMbhALatA be padAtionA eka hAthamAM DhAla ane bIjA hAthamAM talavAra che. ATaluM zrIvijayanA pakSamAM che. ane sAme azanighoSanA pakSe, UlaTA krame khullI talavAra ane DhAlavALA be padAtio, te pachI talavAra ugAmatA be ghoDesvAra yoddhAo. pachI bANanuM nizAna leto eka hAthI savAra ane tenI haroLamAM ja, hAthIne aDIne Ubhelo bANanuM nizAna leto eka padAti, hAthInI aMbADI pachavADe, enI aDoaDa eka padAtinuM kapAyeluM mastaka paNa dekhI zakAya che. tenI pachavADe vimAnArUDha ane khullI talavAre laDI rahelo eka yoddho - Avo yuddhano bRhakrama che. ahIM ghaNA moTA vistAravALI raNabhUmine ane tenA para chavAyelA be pakSanA vizALa lazkarone Azare 8"da1.25'' jeTalA atyaMta maryAdita avakAzamAM, surekha ane sAMgopAMga citrAMkanarUpe nirUpavAmAM citrakAre potAnI viziSTa kalAzaktinA darzana karAvyA che. banne pakSe goThavAyelA sainyano krama jotAM samajAya che ke pAyadaLanI sAme pAyadaLa, azvadaLanI sAme azvadaLa, gajadaLanI sAme gajadaLa ne vAyuyAnanI sAme vAyuyAna - A rIte e vakhate moracA racAtA haze, ane sAmasAme laDanAranAM haziyAro paNa samAna ja rahetA haze, ahIM joI zakAya che. kavi ' < OTPLtNa kapa rI nI zAradA-dAdaienctelanAyit citrakhaMDa-12- ahIM ApaNe zyAma zarIravALA damitArI, prati vAsudevanuM zarIra zyAma varNanuM hoya, evo niyama hovAnuM, damitArInA dehano zyAma varNa sUcave che. damitArI, barbarI ane kirAtInuM nRtya ekITaze ane visphArita netre jovAmAM tallIna che. enA cittamAM jAgelI prasannatAne moM para aMkita karIne citrakAre potAnI kuzaLatA vadhu eka vakhata siddha karI ApI che. nartakIonA nRtya-kauzalya pratye enA manamAM jAgelo ahobhAva, enA DAbA hAthanI Azcaryadyotaka mudrA- eka tarjanI AMgaLI UMcI che ane zeSa AMgaLIo adhakhullI vALelI batAvIne vyakta karyuM che! A kASTapaTanA citrAMkanamAM kalAnuM tattva jaNAya che te citrakAre sarvatra dAkhavelI kaLAsUjha, jhINavaTa ane sUcakatAne AbhArI che. damitArInI sAme nRtyanI vividha ane viziSTa mudrAomAM rahelI pAMca AkRtio nRtyamagna che. temanI aMgabhaMgIomAMthI jANe nRtya nItarI rahyuM che! banne nartakIonA ane traNa puruSonAM adhovastronA kaccha vALelA hoI tenA cheDA chUTTA che, chatAM nIce labaDatA nathI, paNa viziSTa sthitimAM laTakatA-pharatA che. A uparathI e nartakonA nRtyanI jhaDapa ane aMgalAghavanuM naipuNya kalpI zakAya che. nRtyamagna pAMceya AkRtiomAMno pahelo puruSa gaLe pakhavAja bheravIne teno Theko barbarIne Ape che. bIjo puruSa zaraNAI vagADato barbarInI saMgata kare che. trIjo puruSa gaLe bharAveluM Dholaka vagADIne kirAtIne sAtha Ape che. 20 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaNT DI[, 1 1 | ma citrakhaMDa-18 - citramAM DAbI bAjuthI, maMDapikAmAM lIlI pRSThabhUmikA upara dorelI, beThelI AkRti vajAyudhanI che. e DAbo hAtha UMco karIne hatheLInI sAmasAma beThelA bAja paMkhIne, kabUtarane na haNavAnuM samajAvI rahyo che. bIjI AkRti paNa vajAyudhanI che, tenA jamaNA hAthamAM charI (kaTArI) che ane tAnA vatI te potAnA DAbA paganI piMDInuM mAMsa kApI rahyo che. DAbA paganI lohI kharaDAyelI piMDI jotAM A samajAya che. tenA DAbA hAthamAM mAMsano goLo che; ane trAjavAnA pallAmAM mUkavA mATe hAthamAM pakaDyo che. mAMsa kApI rahelA rAjanI pachavADe tenA vastrano cheDo cAMcamAM pakaDI kevuM lapAI gayuM che! kabUtaranA haiye vyApelI bhayAkuLatAnI Abhivyakti citrakAre AbAda karI batAvI che. (noMdhaH A prasaMgano pAThaphera che te AcAryazrIe Apelo lekhane aMte pAdaTIpa tarIke mUkyo che.). rAjAnI sAme ja dekhAya che laTakatuM samatola trAjavuM. pahelA pallAmAM potAnA tamAma vastro-AbhUSaNa-mugaTa kADhIne vajAyudha beTho che ne bIjAmAM pArevuM. bAjapaMkhI be pallAnI vaccovaca jANe cukAdo ApavA, kayuM palluM name che te nakkI karavA mATe hoya tema beThuM che. trAjavuM bilakula samatola che. trAjavAnI bAjumAM tarata ja be devo hAtha joDIne UbhelA che, te vajAyudhanA jIvanano ane enA samagra bhavacakrano paNa, eka mahattvano tabakko ahIM pUro thayAnuM sUcave che. citrakhaMDa-23 - janmakalyANakanuM dazya. 14 svapno joyA pachI garbhavatI banelI acirAdevIe pUre mAse putrane janma Apyo, A putra te ja tIrthakara ane cakravartI zAntinAtha. palaMga upara bichAvAyelA, lAlavarNanA suzobhita jADA gAdalA para mAtA sUtA che. jamaNA hAthano takiyo ke khoLo racIne temAM navajAta zizune suvADyuM che. mAtA prasanna ane visphArita AMkhe ekauTaze joI rahyAM che. jamaNo paga artho vaLelo che. DAbo hAtha navajAta bALaputranI tarapha vaLelo che. paganA taLiyAne e hAthanI hatheLI sparzI rahI che. mAtAe mAthe mugaTa paheryo che te temanI jAgRta avasthAno sUcaka che. lAMbA sapheda takiyA upara nAnakaDI kulikA jevuM banAvIne temAM eka bALaka besAyuM che je zAntinAthanuM udde mUkeluM pratibiMba. saudharmendra saparivAra prabhugRhe AvIne, navajAta tIrthakarane janmAbhiSeka mATe meruparvata para laI jAya che! ane e vakhate Idra potAnI zaktinA baLe mAtAne nidrAdhIna karI de che. janmAbhiSeka pachI bALa tIrthakarane mAtAnI paDakhe suvADe ane prabhunuM pratibiMba tyAMthI upADI le che. citrakhaMDa - 24 - navajAta zizu-zAntinAthanA janmabhiSekanuM che. A citra TaluM badhuM suMdara ane nayanaramya che ke te jotAM ja kevuM prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa- 2018 | 21 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i he n pa sohAmaNuM che! keTaluM romAMcaka!' evA zabdo anAyAse-sahaja sarI paDe che. citrakAre potAnI badhI AvaDatano arka mana mUkIne Thalavyo che, jANe ke joyA ja karIe evI ramaNiyatA ahIM UgI che! citrapaTTImAM pahelI pAMceya AkRtio vegapUrvaka doDI rahI che evuM temanA be paga vacce rakhAyelA aMtara uparathI kalpI zakAya che. temanI doTa utsavanI doTa che. teonA aMgabhaMgathI paNa ullAsa ke thanaganATa nItarI rahyo hovAnuM ApaNe anubhavIe te citrakAranI nipuNatAne AbhArI che. tyAM iMdra bALazizu zAntinAthane khoLAmAM laIne beThA che. AjubAjumAM be zveta citranA pachInA bhAgamAM meru parvatanI racanA kamaLapuSpa upara be zveta baLadanA svarUpamAM saudharmendra mAthuM namAvIne UbhA che ane zIMgaDAomAMthI dUdhanI dhArAothI abhiSeka karI rahyA che. temanI banne bAjue eka-eka deva hAthamAM kaLaza laIne UbhA che. citrakhaMDa -30 - dIkSAyAtrA pachI sahasrAmavana nAmanA upavanamAM Ama vRkSanI nIce, sohAmaNA bAjaTha upara besIne, zveta adhovastradhArI zAntinAtha, khullA dile, potAnA hAtha vatI, mastakanA kezano loca karI rahyA che. sAme mugaTa vagere AbhuSaNothI alaMkRta Indra temanA keza jhIlI levA mATe, be hAthanI thoDA zyAmaraMgI keza che) zAntinAthe utArelA AbhUSaNa-motIno serano hAra, kuMDaLa, Statiest 22 | ogasTa- 2018 -1/4 TRAGE m 45 nI mArAmAM jo mugaTa AjubAjumAM dekhAya che. banne bAju Ama tathA keLanA vRkSo che. citrakhaMDa - 33 - bhagavAna zAntinAthanA nirvANakalyANakanI ghaTanA. upara ardhacaMdrAkAra AkAra aMkita che. tenI upara tema ja nIce bhagavAnanI AkRti che nIcenI AkRti sametazikhara upara jaIne anazana lIdhuM tyAranuM che. nIce lIlA raMgamAM sametazikharanA pratIka che. bhagavAnanuM aMtima jIvana samApta thatAM ja teono niraMjana nirAkAra saccidAnandaghana AtmA pRthvIlokathI asaMkhya UMce rahelI pistALIza lAkha yojananA vistAravALI ane ardhacaMdra AkAravALI siddhazIlA upara jaIne sthira thAya che. nIcenI AkRtimAM deha para lAlimAM che ane upara birAjelI AkRti zveta che. Ama sazarIra ane azarIrano bheda citrakAre potAnI abhijJatA pragaTa karI che. jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra bane che nimitta, vairAgyanuM ! (munizrI tulazItavijayajI - munizrI harSazIlavijayajI mahArAja nemikumAra pArzvakumAra paNa e tApasanA tapane jovA parivAra sAthe tyAM zrAvaNa suda chaThThano divasa nirNita thayo, dvArikA ane mathurA padhAryA. agnikuMDa vacce kASTramAM saLagI rahelA sarpane bane nagarImAM ghara gharanA daravAje toraNa baMdhAyA. banne nagaro avadhijJAnathI pArzvakumAre nihALyo. tApasane kahyuM: tapasvI! dayA mahotsavamAM mahAlavA lAgyA. e sarva dharmonI janetA che. A agnikuMDamAM paMcendriya sarpa jalI. nemikumAranI jAna dvArikA nagarIthI nIkaLI. daza darzAho, rahyo che, tamane e khyAla nathI Avato? kRSNa vAsudeva, balabhadra Adi hajAro rAjapuruSo nagarajano sAthe, tApasa AvezamAM AvIne bolyo : kumAra! tamAre to hAthIdhavalamaMgaLa gItonA gAna sAthe jAna ugrasena rAjAnA mahAlaya ghoDA para besIne khelavAnuM, yuddho karavAnA dharmanI tamane zI gatAgama tarapha AvI. paDe? rAjakamArI rAjimati paNa utsaka nayane potAnA svAmInAthane pArzvakumAre tarata ja sevakane AjJA karI agnikuMDamAMthI baLatuM nihALavA Atura hatI. sakhIonA vRnda vacce zobhatI rAjimati kASTa bahAra kaDhAvyuM. jayaNApUrvaka e kASTanA UbhA TukaDA karAvyA! apalaka nayane nihALyA kare che. sakhIo rAjimatinI hAMsI kare aMdarathI taraphaDiyA mArato moTo sarpa bahAra nIkaLyo. che. rAjiyati to AsapAsanA sarvene bhUlI ja gaI che. evAmAM pArzvakumAre sevakane kahIne te sarpane navakAramaMtra saMbhaLAvyo. rAjimatinuM jamaNuM netra pharakavA lAgyuM. kaMIka amaMgaLa ghaTaze evI sarpano AtmA samAdhistha thaIne sarpanI yonimAMthI sIdho nAgarAja AzaMkAe vihvaLa banI gaI. dharaNendra deva tarIke utpanna thayo. parivAra sahita pArzvakumAra A tarapha jAna AgaLa vadhI rahI che. Dhola trAMsA ane mahelamAM padhAryA. zaraNAInA avAjane vIMdhIne Avato kaMIka ArtanAda nemikumAranA eka divasa citrazALAmAM padhAryA che, tyAM nemikumArakAne AthaDAyo! Aho! A zuM? pazu-prANIonA AvA rAjimatinI jAnanA, pazuonA pokAranA tathA nemikumAranA ArtanAda? nemikumAranuM Rju hRdaya paLavAramAM pAmI gayuM. sahasA virAganI mastInA citro nihALI janmajAta virAgI pArzvakumArano moTethI zabdo nIkaLyAH 'ratha pAcho vALo!' A Adeza hato. vairAgya dRDha thAya che. sahasA prabhuno dikSAno samaya jANI lokAMtika nemikamArane pAchA vaLatAM joI samagra vAtAvaraNa stabdha banI devoe dharmatIrtha pravartananI vinaMti karI, prabhue varasIdAnano gayuM. mukti rUpI vadhunI laganI lAgI hoya e nemikamAra rAjimati prAraMbha karyo. (AdhAra: triSaSTi zalAkA puruSa caritra) ITI vadhUmAM kyAMthI moha pAme? prabhu to " karma hare bhavajala tare "- muni zrI kulazIlavijayajI saMpAdita zrI covIsa tIrthaMkara caritra pustakamAMthI, sAbhAra rAjimatine potAnA ATha-ATha bhavano saMbaMdha saMbhALI jANe saMketa ApavA ja padhAryA hoya te rItIe AMgaNethI pAchA vaLI gayA. pArzvakumAra pArzvakumAra potAnA mahAlayanA jharUkhAmAM besI nagaracaryA nihALI rahyA che tyAM moTuM Acarya joyuM. nagaranA badhA loko eka ja dizAmAM doTa mUkI jaI rahyA hatA. tapAsa karatAM jANyuM ke kamaTha nAmano garIba brAhmaNa vaibhava meLavavA vividha tapa karI rahyo 1.kRSNa vAsudevanI gopIo sAthe phrIDA karatA paNa nemikumAra virAganI mastImAM mahAlI rahyA che, pAchaLa kalAdhara paNe stabdha thaI joI rahe che! 2,pazuonA karUNa kaMdana sAMbhaLI nemikumAra rathe pAcho vaLAve che, 3. pArSakumAra che. te tapasvInA darzana karavA ane agnikuMDamAMthI baLatA nAgane bacAve che, je dharaNendra bane che. 4, "rAjimati ke choDa ke tema saMyama lInA" citrapaTa para tenI pUjA karavA loko doDI rahyA che. A dazya nihALI janmajAta virAgI pArzvakumArano vairAgya daDha thAya che. prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 23, Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrakalAnuM utkRSTa zikhara, citrakAranI vairyapUrNa agniparIkSA samavasaraNa DaoN. kumArapALa desAI jana citrakalAnuM koI bhavyatA dharAvatuM divyatA darzAvatuM kaMTako dUra karI jAya. meghakumAra devo sugaMdhI jaLano chaMTakAva karIne e lokavyApaka citra hoya to te tIrthakara bhagavAnanA samavasaraNanuM citra sthaLane suvAsita kare. e samaye cha RtunA adhiSThAyaka devo paMcavarNa che. dhArmika kAryakramanuM nimaMtraNa hoya, cAturmAsa-pravezanI patrikA puSponI vRSTi kare ane vyaMtara devatAo jamInathI savA koza UMcI hoya ke pachI koI dharmasaMlagna kAryakramanuM sTeja hoya, e badhI jagAe suvarNa ane ratnothI zobhatI UMcI pITha banAvI Ape. dasa hajAra samavasaraNanuM vizALa, aneka raMgothI zobhatuM, tIrthaMkara paramAtmAnI pagathiyAM UMco cAMdIno gaDha bhavanapati devatAo race che. e gaDha mUrti temaja devo, mAnavo ane tiryaMconI AkRtio dharAvatuM bhavya para samatala bhUmi banAve che. jyotiSI devatAo pAMca hajAra citra jovA maLe che. "kalpasUtra'thI AraMbhIne atyAra sudhI A pagathiyAMvALAM suvarNa gaDhanI racanA kare che. vaimAnika devo e samavasaraNanuM citra zilpa ke maMdira rUpe paNa jovA maLe che. samavasaraNanI uparanA bhAgano pAMca hajAra pagathiyAvALo prathama samavasaraNanI bhavyatA, vyApakatA ane emAM pragaTatA tyAga- ratnamaya gaDha banAve che. vairAgyanI jhAMkhI meLavIe. AmAM traNa gaDha hoya, e gaDhane cAra daravAjA hoya. vaLI emAM parvAdhirAja paryuSaNamAM mahAvIra janmakalyANaka vAcananA suMdara upavana, pavitra caityaprAsAdo, UMce pharakatI dhajAo, utsavathI chalakatA divase bhagavAna mahAvIranA jIvanaprasaMgonuM puSpavATikAo, aSTamaMgaLa ane kaLaza AdinI suzobhita racanA smaraNa karavAmAM Ave che. I. sa. pUrve 557nI vaizAkha suda dazamanI hoya. traNe gaDhanA dvArapALa tarIke deva ke devI hoya. prathama gaDhamAM AthamatI saMdhyAe RjuvAlikA nadInA kinAre bhagavAna mahAvIrane vAhano mATenI suvidhA hoya. bIjA gaDhamAM siMha, vAgha, bakarI, mora kevaLajJAna ane kevaLadarzana pragaTa thayAM. teo ATha prAtihAryathI vagere pazu-pakSIne besavAnI vyavasthA hoya. trIjo gaDha manuSyo ane pUjAvA yogya banyA. prAtihArya eTale chaDIdAra-sevaka. azokavRkSa, deva-devIo mATe hoya. trIjA gaDhanI madhyamAM puSpo, patAkAo, puSpavRSTi, divyadhvani, cAmara, siMhAsana, bhAmaMDaLa, duMdubhi ane toraNo ane chatrathI zobhatuM pAvana azokavRkSa hoya. emAM cAra traNa chatra ema kula ATha prAtihArya hoya che. indra niyukta karelA dizAmAM siMhAsananI racanA hoya. A gaDhanI racanA karatA pahelAM devo tIrthaMkaranI pAse niyamita rIte A vastuo rajU kare che. indro devo jamIna para piThikA race che e pachI devo potAnI vaikriya potAnA parivAra sahita e sthaLe AvIne ATha prAtihArya-yukta zaktithI thoDI ja kSaNomAM A gaDhonI racanA samavasaraNanI racanA kare che. devAdhidevanA astitvane jAhera karavA AmAM pahelo gaDha rUpAno racIne upara sonAnA kAMgarA banAve ane janasamUhane tIrthaMkara pAse lAvavA mATe je camatkAra yukta che. jyAre bIjo gaDha suvarNano banAvIne enA para ratnanA kAMgarA racanA kare che tene prAtihArya kahevAmAM Ave che. race che. jyAre trIjo gaDha vividha raMganA ratnothI jaDita enA kAMgarA A ATha prAtihAryo tIrthakaranI upasthitinI sadA sarvadA maNinA banAve che. pahelA gaDhamAM vAhana dvArA AvelA loko emanA Alabela pokAratA hoya che. devo bhagavAna mahAvIrane AvIne vAhano pahoLAIvALA bhAgamAM mUke che. bIjA bhAgamAM bhagavAnanI vaMdana kare che ane eka zAzvata niyama evo hato ke je sthAna para vANInuM AkarSaNa pAmelA pazu-pakSIo bese che. jyAre trIjA gaDhamAM kevaLajJAnanI upalabdhi thaI hoya, tyAM tIrthakara eka muhUrta sudhI jenI nIce kevaLajJAna prApta thayuM te zAla nAmanA caityavRkSa sahitanuM rokAya che ane dharmadezanA Ape. azokavRkSa hoya che je samavasaraNa jeTaluM ja vizALa hoya che. A bhagavAna mahAvIranI dharmadezanA mATe devoe samavasaraNanI samavasaraNamAM deva-devIo, mAnavo ane pazu-pakSIo paNa racanA karI. bhagavAna mahAvIra have sAkSAtu paramAtmA banyA, tethI bhagavAnanI dezanA sAMbhaLavA Ave. emAM siMhAsananI AjubAju devo bhakti karavA mATe bhagavAnane pravacana ApavA vyAkhyAna pITha be cAmaradhArI devatAo hoya. dareka siMhAsananI AgaLanA bhAgamAM banAve che. A samavasaraNa eTale eka anokho avasara ! sura, suvarNakamaLa upara dharmacakra hoya. cAre dizAmAM eka mahAdhvaja hoya. asura ke mAnava - sahu koI e avasaranI pratIkSA karatA hoya. idra virATa azokavRkSanI UMcAI tIrthaMkaranI UMcAI karatAM bAra potAnA parivAra sahita e sthaLe AvIne samavasaraNanI racanA gaNI hoya. A azokavRkSa para devo caityavRkSanI racanA kare che. karatA hoya che. vAyukumAra devatAo e bhUmi parathI kacaro ane bhagavAna mahAvIrane zAlavRkSa nIce kevaLajJAna thayuM hatuM. tethI 24 | ogasTa- 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azokavRkSa para caityavRkSa evA zAlavRkSanI racanA karI. samavasaraNanI bhUmino vistAra eka yojana jeTalo hovA chatAM AvA samavasaraNamAM praveza karyA pachI tIrthakara bhagavAna bhagavAnanA eka atizayane kAraNe temAM karoDo devatAo, manuSyo caityavRkSa dharAvatA azokavRkSanI traNa pradakSiNA kare ane pachI ane tiryaMco AvIne bese che. devatAonI divya racanAne kAraNe bhagavAna pUrva dizAnA siMhAsana para birAjamAna thaIne traNe lokane bhagavAna caturmukha hoya che, paraMtu pratyeka jIvane bhagavAnanuM phakta dezanA saMbhaLAve. bAkInI traNa dizAmAM bhagavAnanA prabhAvathI eka ja mukha dekhAtuM hoya che. pUrva dizAmAM tIrthakara bhagavAna sAkSAt bhagavAna jevI pratikRti racAI jatAM deva ke mAnava, birAjamAna hoya, to bAkInI traNa dizAomAM emanI pratikRti ja pazupaMkhI sahune bhagavAna potAnI sanmukha hoya evuM lAge. pratyakSa hoya che, tema chatAM e traNe dizAmAM rahelA koIpaNa jIvane tevo rUpe prabhunAM darzana ane emanI vANInuM zravaNa thatuM lAge, tethI AbhAsa thato nathI ke A bhagavAnanI pratikRti che. darekane sAMbhaLanAranI bhAvavRddhi TakI rahe che. samavasaraNamAM bhagavAna bhagavAna eka sarakhA dekhAya che ane tethI darekane bhagavAna potAnI mAlakauMsa rAgamAM ardhamAgadhI bhASAmAM ati madhura pravacana Ape che sanmukha che ema lAge che. ane sahu koI e zAMtithI sAMbhaLe che ane devo, manuSyo ane jaina dharmamAM prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadevathI covIsamA tiryaMco ene samaje che. tIrthakara bhagavAna mahAvIra svAmI sudhInA sarva tIrthakaroe jyAre ahiMsAnI e dhArA vahe tyAre hiMsAne kyAMthI sthAna hoya? jyAre dezanA ApI che, tyAre devoe tyAM samavasaraNanI racanA karI samavasaraNanA bIjA gaDhamAM paraspara virodhI pazu-pakSIo prabhunA che. prabhAvane kAraNe parasparanA vera bhUlI jAya che ane sAthe besIne sAmAnya rIte samavasaraNa vartuLAkAre hoya che, paMtu kyAreka dezanA sAMbhaLatA hoya che. prabhunA A samavasaraNamAM manuSya, deva corasa racanA paNa karAya che. A samavasaraNamAM mizrAdaSTi abhavya ane tiryaMca - saha koI AvI zake emanI vacce koIpaNa prakArano jIvo hoya che tene enI bAhya bhavya racanA AMjI de che, paraMtu teo bhaya ke vera-virodha rahetA nathI. jo emanI vacce jAtigata athavA tIrthaMkara paramAtmAne sAkSAt joI zakatA nathI. saMdeha ke saMzayavALA to pUrvabhavanuM koI vera hoya, to te paNa zAMta thaI jAya che. athavA to dharmavimukha ane viparita adhyavasAyavALA jIvo paNa AvA anupama samavasaraNamAM besIne tIrthaMkara paramAtmA bhagavAnanA darzananI pAtratA dharAvatA nathI. teo samavasaraNanA mAlakauMza rAgamAM tyAga ane vairAgyano bhAva dharAvatI adabhuta daidipyamAna dekhAvathI ja aMdha jevA banI jAya che. jyAre bIjI bAju ane anupama dharmadezanA Ape che. A samavasaraNanA pahelAM gaDhanAM tIrthaMkara paramAtmAnA mAtra darzana ke dezanAnA zravaNathI ja sAcI dasa hajAra pagathiyAM, bIjA gaDhanA pAMca hajAra pagathiyAM ane trIjA jijJAsA dharAvanAra jIvonA manamAM rahelI samasyAnuM samAdhAna thaI gaDhanAM pAMca hajAra pagathiyAM hoya che. Ama kula vIsa hajAra jAya che. pagathiyAM eka eka hAthanI UMcAIe hoya che. paraMtu tIrthakara samavasaraNane viSaya banAvIne karavAmAM AvatA dhyAnane bhagavAnanA atizayanA prabhAvane kAraNe ATalAM badhAM pagathiyAM 'samavasaraNa dhyAna' kahevAmAM Ave che. je vizeSataH bhAre aMtarAya bhakto jotajotAMmAM saDasaDATa caDI jAya che ane emane jarAya thAka karmano kSaya karavAmAM upakAraka bane che. evI ja rIte "samavasaraNa lAgato nathI. vrata' paNa karavAmAM Ave che. samavasaraNamAM AvatA 'avasara' zabdanuM tAtparya e che ke Avo apAra mahimA dharAvatA samavasaraNanuM citra jaina badhA ja devo, dAnavo. mAnavo, pazu-pakSIo AvIne tIrthakara hastapratomAM maLe che. tIrthakaronI caritragAthAmAM ene darzAvavAmAM paramAtmAnA divya dhvaninA avasaranI pratikSA kare. te Ave che. samavasaraNanuM citra e kalAkArane mATe paDakArUpa che, kAraNa 'samovasaraNa' evo artha karavAmAM Ave che. jyAre 'sUtrakatAMga ke eka to emAM bhinna bhinna prakAranI aneka aneka AkRti che, cUrNi"mAM kahyuM che, - toraNo dvArA ane vRkSo che. vaLI dharmagraMthomAM prApta thatAM varNana samavasatinedurasaffImo vAtAsamosaraVIrform pramANe enI racanA karavAnI hoya che ane enI AsapAsa judAM 'jyAM eka darzana (daSTio) samavasRta thAya che tene judAM dharmapratIko AlekhavAmAM Ave che, AthI A citra jeTaluM 'samavasaraNa' kahe che." lokavyApaka che, eTaluM ja citrakAranA vairya, AkRtiAlekhana ane 'samavAyAMga sUtra', "Avazyaka cUrNi', "kalpasUtra', rekhAnI sUkSmatAnI agniparIkSA karanAruM che. 'lalitavistarA', 'harivaMza purANa' jevAM aneka graMthomAM prathama citra kalpasUtranI hastapratamAM prApta thAya che. phAlyuna samavasaraNanuM vistRta varNana maLe che. vadi 11nA divase purimatAla nagarInI bahAra vaDavRkSanI nIce prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 25 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e pachI trIjuM citra "sacitra zrI kalpasUtra' graMthamAMthI maLe che. upapravartaka zrI amara muninA mukhya saMpAdana temaja zrIcaMda surANA sarasa' ane surendra kumAra bogharAnA saMpAdana sAthe 'padama prakAzana' dilhIthI pragaTa thayelA A graMthamAM 'tIrthakaro kI samavasaraNa racanA : eka dazya' nAmanuM citra maLe che. bhagavAna RSabhadevanA samavasaraNanA A citra uparanA bhAge sUrya ane caMdranI AkRti darzAvI che. je anyatra jovA maLatI nathI. A citra saradAra puruSottamasiMha ane saradAra haraviMdarasiMhe doreluM che. AmAM bahu ochA mANaso jovA maLe che ane vaLI vyaktionA hAvabhAva paNa darzAvavAmAM AvyA nathI. bhagavAna zrI RSabhadevane kevaLajJAna utpanna thayuM. A samaye devoe samavasaraNanI racanA karI ane emAM besIne bhagavAna RSabhadeve dezanA ApI. A citramAM traNa gaDha dharAvatuM samavasaraNa che. tenI madhyamAM zrI RSabhadeva bhagavAna birAjamAna che. A samavasaraNanA cAra dvAra che. enI AkRti joIe to uparanA DAbA khUNe vRSabha ane jamaNA khUNe siMhanI AkRti banAvI che. jayAre samavasaraNamAM paraspara vera dharAvatA prANIo ekabIjAnuM vera bhUlIne prabhunI dezanA sAMbhaLe che, te darzAvavA mATe nIcenA DAbA khUNe nAga ane jamaNA khUNe moranI AkRti batAvI che, te atyaMta sUcaka che. bIjA citramAM samavasaraNa vize prAcIna graMthomAM thayeluM Alekhana jovA maLe che. jemAM uparanA bhAge eka DijhAIna karavAmAM AvI che. samavasaraNanA gaDha batAvyA che. sAmAnya kakSAnI citrakalA dAkhavatuM A citra che. i [L | nA thAka 1 e pachI cothuM citra "tevIsa tIrthaMkaro kA citrasaMpuTa' mAM prApta thAya che. parama pUjya sAhityakalAratna AcArya zrI vijayayazodevasUrIzvarajI ma.sA.nA lekhana ane saMyojana sAthe saMpAdaka pa. pU. munizrI jayabhadravijayajI ma.sA. dvArA prathama tIrthakara zrI AdinAthathI tevIsamAM tIrthakara zrI pArzvanAtha sudhInA citrono A saMpuTa siddhahasta citrakAra zrI gokuLadAsa kApaDiyAe karyo che. A citronA sarjana mATe pUjya AcAryazrI citrakAra gokuLadAsa kApaDiyAne pahelAM tIrthakaronA caritra vAMcavA ApatA pachI e prasaMganuM varNana vAMcyA bAda pUjya AcAryazrI gokuLadAsabhAIne ene samagratayA samajAvatA ane tyArabAda enuM DroIga karAvatA. pachI emAM je koI jarUrI pheraphAra lAge te karAvatA 26 ogasTa- 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya viroSAMka prabuddha jIvana Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArudeva. mAtAna, putra RSabhadeva pratye, mAtAna hoya tevAM anagaLa asIdha prema eTale ke vAtsalya hatA. putrane dIkSA levAmAM nA na kahIM, paraMtu saMsAra tyAgIne dIkSA laI jaMgalanI vATe e cAlI nIkaLyA pachI roja roja ciMtA kare : mAro rikhavo Aje karyAM haze? temanA potra bharata cakravartI roja savAre mAtAne praNAma karavA Ave tyAre mAtA ene pahelo prazna pUchuM ke : rikhavAnA zuM samAcAra che? Ama eka hajAra varSa vItyAM. potrano roja vaMdana karavAno krama ane mAtAno putranA kuzaLa pUchavAno paNa rojano krama! .....mAruM to saMtoSakAraka uttara ApI zakAya tevo divasa Ugyo che! bharata cakravartI mAtAne praNAma karavA gayA tyAre prazna pUchAyo : rikhavo kyAM che? AMkhamAMthI AMsu to vahyA ja kare. satata raDavAnA kAraNe AMsu paNa cIjane paDaLa banI gayA hatA. kAMI dekhAya paNa nahIM, paNa bharata caraNasparza kare eTale oLakhI jAya ane pUchyuM : ciMkhavAnA zuM samAcAra che? bharate kahyuM : mA! ApaNA nagaranA pAdaramAM padhAryA che. cAlo jaI prabhujIne vAMdarA..... samavasaraNa paNa UMcuM, traNa vizALa gaDha jhAkamajhALa, tenA para ghaNA vananA bAdazAha ahaMtu RSabhadeva virAjelA hatA. indro cAmara viMjhatA hatA, azoka varNa AnaMdathI nAcato hoya tema lAla sukumAra pAMdaDAMthI DolatAM zobhatA hato. jhINAM puSpo sugaMdha phelAvatA hatA. AvA vAtAvaraNa vacce potAnA dIkarAne beThelo joIne pAtA marudevAnI AMkhamAM harSanA AMsunA pUra AvyAM. "mArA dIkarAnI AvI siddhi! AvI samRddhi! AvuM aizvarya! zuM ThATha che! zuM vaibhava che!" Ama vicAratA vicAratA azrunI nadI vahetI rahI. AMkhamAM pelA paDaLa bADyA hatA te ghovAI gayA. cakSu cokhkhA thayA, nirmaLa thayA! sAmenuM adbhuta dRzya barAbara dekhAyuM. AvA pAvana darzanathI marudevA mAtAnA aMtaramAM AnaMda ubharAyo. prabhunI sAthe tAdAtmya sAyuM. dRzya, dRSTA ane darzana ekAkAra thayA. kalikAlasarvaga jene "bhagavadarzanAnandoga" kahe che te AnaMdayoga siddha thayA. temAM sthiratA AvatAveMta mohanIya Adi cAtha ghAtikarmano kSaya thayo ane lokAloka prakAzaka kevaLajJAna ane kevadarzananI prApti thaI. marudevA A avasarpiNImAM sarva prathama strIkeLI thayAM. emanI AMkhomAM AvelA anagaLa AMsu mahAnaMdana kAraNa banyA? -- pradyumnasUri hatA. AthI pUjya AcAryazrInA UMDA zAstrIya jJAnano ane gokuLadAsa kApaDiyAnI anupama citrakalAne ahIM suyoga sadhAryo. ahIM AlekhAyelA citramAM samavasaraNanuM citra nAnuM che, jyAre putravirahamAM du:khI thaI gayelA marudevA mAtAne bhagavAna RSabhadevanA samavasaraNanI RddhinuM darzana karAvatA hAthInI aMbADI para beThelA bharata ane marudevAnuM citra pradhAna banI rahe che. dUrathI dekhAtuM e samavasaraNa vartuLAkArane badale corasa samavasaraNa che e noMdhavuM joIe. samavasaraNanA pAMcamA citramAM pArzvanAtha bhagavAnanuM samavasaraNa darzAvavAmAM AvyuM che. A uparAMta AmAM siddhazilA para bhagavAna pArzvanAthanuM nirvANa darzAvyuM che. A citramAM samavasaraNanA cAra daravAjA hoya te jovA maLatA nathI ane e ja prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka rIte cAre bAjuthI prabhunA darzana thAya tevuM paNa A citra nathI. A citra 'zrImad devacaMdrajI kRta covIsI', (saMpAdaka parimala kApaDiyA)nA graMthamAM maLe che. samavasaraNa aMge tIrthaMkara bhagavAna zrI mahAvIra 48 citrono saMpuTa'mAM maLatuM hatuM citra vyApaka ane sarvamAnya banyuM che. lekhaka, saMyojaka ane saMpAdaka AcAryazrI yazodevasUrIzvajI ma.sA. dvArA taiyAra thayelo ane kuzaLa kalAkAra gokuladAsa kApaDiyAe AlekhelAM citro dharAvatA A graMthamAM dainirmita samavasaraNa (dharmasabhAmaMDapa)mAM azokavRkSa nIce beThelA bhagavAna mahAvIranI prathama dezanAnuM citra che. A citra e mATe viziSTa che ke emAM citrakAre zAstromAM varNavyA mujaba samavasaraNanuM hUbahU varjhana raMgarekhA dvArA sAkAra karavA prayAsa karyo che. A citramAM evI pAtrAlekhananI jhINavaTa, pAtronAM hAvabhAva ane vastro ane alaMkAro ghaNI sUkSmatAthI AlekhyAM che. evI ja rIte samavasaraNanI pAchaLano lenDaskepa A citranI vizALatA ane gahanatAno anubhava karAve che. jyAre vacce rahelA azoka vRkSano mRdu evo lIlo raMga saumya vAtAvaraNa sarje che. AkAzamAMthI devavimAna dvArA devo moTI saMkhyAmAM UtarI rahyA che te darzAvAyu che ane sAthosAtha sovasaraNamAM aSTamahAprAtihAryo (atizayo) yukta bhagavAna pUrvadizAmAM siMhAsana para besIne mAlakauMza rAgamAM tyAgavairAgyanI AdhyAtmika prakAranI amodha dezanA Ape che. bhagavAna eka bAjue hovA chatAM dareka bAjue dekhAya che. emanA prabhAvathI cAre dizAmAM sAkSAta bhagavAna jevI pratikRti racAI jatAM deva ke dAnava pazu, paMkhI sahune bhagavAna potAnI sanmukha hoya tema lAgatuM hatuM. A bAbatane citrakAre kuzaLatAthI darzAvI che. e caumukhajI darzAvavA mATe emaNe be bhagavAnanI pratimA ane bAkI be siMhAsananA bhAga batAvyA che. evI ja rIte samavasaraNamAM cAra ogasTa - 2018 | 20 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. zAnamAM bhAta dainirasa bekaappu (zreyAno A taha ce ke mAyananuM mRtyu ane mAtA dharmapat 20 57 Mahavir delivering the son in Seven god by gods wher souls farget their birth sty 28 | ogasTa - 2018 pravezadvAranI samagra citramAM ekarUpa banI jAya e rIte goThavaNI karI che. emAM traNa gaDhamAM caturvidha saMgha, prANIo ane devonAM vAhano jovA maLe che. A AkhIya kalpanAno viSaya hovA chatAM te nakhazIkha maroDadAra AkRti, prasaMgane zobhe evA raMgo ane dharmazAstranA varNana mujaba Alekhana dvArA AgavI chApa pADe che. cAre da2vAjAno AkAra stUpanA AkArano che, e hiMdu ane bauddha sthApatyanA sAmyanI jhAMkhI karAve che. sauthI AgaLanA bhAgamAM rAjArANI, prajAjano vagere cAlI rahyA che. Dhola-nagArA ane vAjiMtro bajAvI rahyA che. A rIte A citramAM zrI gokuLadAsa kApaDiyAnI AgavI kalAnuM utkRSTa zikhara jovA maLe che. jyAM najara nAkho tyAM prabhu, mAnavI, prANI, vAhano ane jANe Akho samAja pragaTa thAya che ane e rIte A citra maLatAnI sAthe divyatAnA bhAvo jagADe che. jaina citraklAnA bhavya ane divya unmeSone kaMDAratuM zrI samavasaraNanuM citra zAstrIya varNana, vipula AkRtio ane kalAkArane paDakArarUpa bane tevI aDhaLaka mAhitI AlekhatuM hovAthI eka virala ane viziSTa sthAna pAmyuM che. num 13-bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhkhu mArga, pAlaDI, amadAvAda - 380007. phona 079-26602675 mo. 09824019925 zrI pArzvanAtha prabhune soLa mahAtmA sAdhuo, ADatrIza hajAra sAdhvIo, traNaso pacAsa caudapUrvadhArI, eka hajAra cAraso avipajJAnI, sADA sAtaso mana:paryavajJAnI, eka hajAra kevaLajJAnI, agiyAraso vaikriyalabdhivALA, chaso vAdalabdhivALA, eka lAkha cosaTha hajAra zrAvako ane traNa lAkha sityonera hajAra zrAvikAo A pramANe kevaLajJAnanA divasa pachI parivAra thayo. pachI potAno nirvANa samaya najIka jANI zrI pArzvanAtha prabhu saMmaitagirie padhAryAM. tyAM bIjA tetrIza munionI sAthe anazana grahaNa karyuM. prAMte zrAvaNa mAsanI zukla aSTamIe vizAkhA nakSatramAM jagadguru zrI pArzvanAtha prabhu tetrIza munionI sAthe mokSapadane prApta thayA. te vakhate zakrAdika iMdro devatAone sAthe laI meniMgika para AvyA ane adhika zokAkAMtapaNe temaNe zrI pArzvanAtha prabhuno uMce prakAre nirvANamahotsava karyo. (zrI tripuSTi zalAkA puruSa caritragujarAtI) A laghucitra (miniature) yuesaemAM varSothI sthAthI mitra citrakAra bhAIzrI mahendra zAha taraphathI khAsa prApta thayuM che. temanuM vatana mahuDI pAse saradArapura che.) laghucitranI paraMparA khaMtathI jALavIne, mULanI raMga yojanA pramANe taiyAra karyuM che, ane temAM thoDo Adhunika 'Taca' ApI citrane badhu bhAvavAhI ane nayanaraMjaka banAvyuM che. e dezamAM temanI A jaina tathA jainetara zailInA vividha citro khUba vakhaNAyA che. jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna gautama gocarIe gayA che. eka bhAvaka sAdhanAne lagato nAnakaDo prazna karyo; jeno uttara temanA mATe bahu ja saraLa hato. paNa bhagavAna gautame e bhAvakane kahyuM H Ano uttara pachI ApuM to cAle? eNe kahyuM : gurudeva? ApanI anukULatAe Apajo.. gautama svAmIjI gocarI laI prabhu pAse Ave. bhikSApAtro yogya sthaLe mUkI teo prabhU pAse AvyA. prabhune pelo prazna pUchyo. prabhUe Apela uttara temaNe pelA bhAvakane pahoMcADayo - kaI hatI bhagavAna gautamanI bhAvadazA! gaNadharavAda eTale samarpaNavAda AcArya yazovijayajI mahArAja videzIo bhAratamAM AvyA tyAre emane eka vAta nahi samajAyela ke saMtonAM darzana caraNa sparza mATe loko ATalI lAMbI zInamAM kema UbhA traNa saMbhAvanAo samajAya che. samarpitatAnI dazA, upaniSanI hoya che? kyAreka to taDakAmAM loko ubhA hoyaH 'kyAre saMtano cA sparza IcchA ane guru dvArA maLatA mArgadarzananI jhaMkhanA. maLe 000 pahelI saMbhAvanA H samarpitanAnI dazA. gautama svAmIjInI bhAvadazA e hatI ke anaMta-jJAnInA caraNomAM huM chuM; to pachI mArI buddhino mArA jJAnano upayoga huM zA mATe ? prabhu sadguru tarIke emane maLyA hatA, jemaNe temanI buddhi ane ahaMkAranI raja khaMkherI nAkhI hatI. 'guru mohe mAre zabda kI lAThI, cele kI mati aparAdhinI nAThI......' indrabhUti gautamane samarpanAmUrti gautamasvAmImAM prabhue pheravyA. prabhunA pyArA pyArA zabdo...ane bhaktanuM sarvAMgINa rUpAntaraNa.. zAstramAM eka sarasa prazna Ave che : jIvana vyApinI sAdhanA-dIkSA jene levI che, e sAdhaka pAse keTaluM zAstrajJAna apekSita che? javAba sarasa apAyo che : sadguru je AjJA ene Ape, ene te samajI zake eTaluM. jJAna cAle. AthI vadhu zAstronuM jJAna na hoya to paNa cAle, sAdhanAmArge cAlavA mATe jarUrI che samarpaNa. nahi ke buddhi 000 ApaNI paraMparAmAM buddhi ne badale medhA, prajJA zabdo prayojAyA che. ahaMkArayukta vicArasaraNIne buddhi zrada ane samarpaNanI sugaMdhathI vyApta vicArasaraNI te medhA athavA prajJA. 000 sAdhakane medhA joIe che. bhagavAna gautama, A arthamAM, medhAvI hatA. di 000 bIjI saMbhAvanA paNa majhAnI che ane e che prabhunuM pyAruM pyAruM upaniSada. ApaNI paraMparAe upaniSadano - gurudevanAM caraNomAM besavAno - mahimA bahu gAyo che. sadgurunA urmIzaMtra (orA phIlDa)mAM sAdhaka nirvikalpa thaIne bese che tyAre e sadgurunA dehamAMthI nIkaLatI urjA dvArA potAnA rAga-dveSane zithila kare che. COO caraNasparza mATenuM eka majAnuM kAraNa svAmI rAmane emanA gurue samajAveluM. temAM svAmI rAma lakhe che : ekavAra mane gurue pUchyuM : Adya zaMkarAcAryajInuM eka vacana che : "tarvane pratiSThita ' sAdhanA guruno caraNasparza ja ziSya kema kare che? mane khyAla na hoto. gurune kahyuM mArgamAM tamArI buddhino kAMI artha nathI. : guru eTale prabhunAM caraNomAM jhUkeluM vyaktitva. maMdiramAM guru prabhunAM caraNomAM jhUkela hoya ane ApaNe pAchaLa hoIe to ApaNI samakSa gurunA zarIranuM je aMga hoya che, te carama hoya che. aparicita mArgamAM koI mANasa cAlato hoya; dhULiyA mArge be rastA adhavacce pherAya che. sUcanA pada che nahi. e vyaktine zI rIte khabara paDaze ke mAre kayA mArge javuM? - DAbe ke jamaNe... bAjunA khetaramAM haLa hAMkatA kheDUtane e pUche che : mAre A gAma javuM che. kayA mArge jAuM? kheDUta bhAI tarata kaheze : A bAju jAva.. ane e bhAI nizciMta thaIne e mArge cAlaze. e caraNanA sparza dvArA bhakta prabhUnA sAnnidhyamAM pahoMce che. gautama svAmIjI prabhunAM zrIcaraNomAM besatA tyAre emane je anirvacanIya AnaMda maLato prazna emanA mATe A upaniSadanuM nimita chAnI raheto. jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka videzI mahAnubhAvone thayuM ke saMta pravacana ApanA hoya ane loko bhesI rahe e to samajAya. paNa mAtra cAsparza mATe... ATalI lAMbI lAIna! pachI temane samajAvyuM ke A sadgurunI urjAne jhIlavA mATeno eka mArga hato. urjA pUrA dehamAMthI nIkaLatI hoya che, paNa caraNamAMthI vadhu mAtrAmAM e nIkaLe che. mATe caraNasparza. 000 000 trIjI saMbhAvanA paNa mAnI che. gautama svAmIjIne thayuM ke A praka sAdhanAnA sAmAnya starano ja che. pama utaradAtA prabhU evo uttara Apaze, je mArI sAdhanAne paNa sparzato haze ane ethI mArI sAdhanA uMcakAze. 000 kevI majhAnI A bhAvadazA! gaNadharavAdanA prAraMbhe, prabhunA uttara pachI, IndrabhUti gautamamAM je samarpaNanuM bIja dekhAya che; te ja ahIM have moTA vRkSamAM rUpAntarita thayeluM dekhAya che. 000 samarpaNano paryAya ja che prabhu gautama. tevuM adbhuta samarpaNa! ogasTa - 2018 | 29 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsa hajAra kevaLajJAnI ziSyonA e gurune svapnamAM paNa gurutvodha sparzo nahi hoya... e hatA mAtra ne mAtra ziSya. gurucaraNopAsaka. emanAM caraNomAM praNipAta karIne mAgIe ke he prabhu gautama! tamArI samarpita dazAnA A samaMdaramAMthI amane eka buMda ApIne! paMcamahAbhUta puravaNI gaNadharavAda praznotarI - zravaNayogano aNamola avasara ApaNA zrIsaMdhamAM eka varga che jJAnaruci vALo. tene vyAkhyAna, vyAkhyAnamALA, zravaNamAM cirasa hoya che. te sAMbhaLavA mATe Ave che. bauddhadAyaka ane vicArapreraka uttama vacano sAMbhaLavAnI te icchA paNa rAkhe che. zravaNakaLAne aMte zravaNayoga siddha thavo joIe ja. parvAdhirAjanA divasomAM gavAparavAdanA vyAkhyAnomAM te moTI AzAe Ave che. zaheromAM to gAdharavAdanuM vyAkhyAna sAMbhaLavAno ullAsa hoya che, tethI moTI saMkhyAmAM Ave che. traNa kalAkanA zravaNa pachI te bahu moTo lAbha pAme che. jo tenI pAse 'AtmA che, te nitya che, karmano kartA che, bhoktA che, mokSa che, mokSano upAya che' AvA SaDthAna vagereno abhyAsa hoya to tene jarUra lAbha thAya. ahIM A lekhamAM 11 gaNadharonA prazno ane prabhu mahAvIre darekane Apela saraLa mimAMsA prastuta che. jema gaNadharI zAstrajJa hovA chatAM ajJAnI ane ahaMkArI hatA tema ApaNe paNa zaMkAonA dAyarAmAM ghANInA baLadanI jema goLa goLa pharatA rahIe chIe. gaNadharavAdamAM UMDA UtarI zakAya, prabhue ApeluM samAdhAna hradayastha thAya to ja ApaNe mATe zravaNayoga siddha thAya. AcArya zrI pradyumnasUrijInA lekhane AdhAre. 30 | ogasTa - 2018 te kALe ane te samaye apApApurImAM somila nAmanA dhanADhya brAhmaNe moTo yajJa yojyo hato. ghaNA vicakSaNa brAhmaNo-paMDitone AmaMtraNa ApyuM hatuM. temAM cauda vidyAnA pAragAmI mA zAstrajJa ane pAMcaso ziSyothI parivarelA evA iMdrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti traNe bhAIo AvyA hatA. vyakta, sudharmA maMDita, mauryaputra, asaMpitta, acalabhrAtA, metArya, prabhAsa vagare agiyAra paMDito traNaso trAso ziSyonA parivAra sAthe tyAM AvyA hatA. te sarvene saMpUrNa jJAna hatuM nahIM. A agiyAre paMDito saMzayavALA hatA, chatAM sarvajJatAno bhAsa sevatA hatA. jo ke temanuM bhavitavya pAtratA pAmavAnuM hatuM. potA zaMkAzIla hovA chatAM zAstrajJAnane AdhAre potAne sarvajJa mAnatA hatA. ahaMkArane kAraNe potAnI zaMkAnuM nivAraNa paNa karatA na hatA. teonI eka ekanI zaMkA A pramANe hatI. || 2. agnibhUti- karma che ke nahIM? }} 3. vAyubhUti- zarIra e ja jIva che ke zarIrathI jIva bhinna che? || 4. vyakta paMDita- pRthvI, jaLa, agni, vAyu, AkAza e pAMca bhUta che ke nahIM? / 5. sudharmAM- A jIva jevo A bhavamAM che tevo ja parabhavamAM thAya ke bhinna svarUpe thAya? || 6. maMDitaA jIvane karmathI baMdha ane mukti che ke nahIM? // 7. mauryaputra- devaloka che nahIM? || 8. akaMpita- nArakI che ke nahIM? // 9. acalabhrAtA- puNyapApa che ke nahIM? | 10, metArtha- paraloka che ke nahIM? || 11. prabhAsamokSa che ke nahIM? ke citrakAra gokuLadAsa kApaDiyA gaNadharavAda prAraMbha mahAbhUtomAMthI A vijJAnano samudAya utpanna thAya che ane nAza pAme. tethI paraloka paNa nathI. A pAMca bhUno zarIrarUpe pariName che tyAre jema A ghaDo, A ghara, ke A manuSya hoya che, tema vividha prakAre e sarvano jJAna samudAya utpanna thAya che. paNa te sarva padArthanuM jJAna dharAvanAra AtmA nAmano padArtha che, tema tuM mAnato nathI, kema ke tuM mAne che ke pAMca bhUtomAMthI zAna utpanna thAya che. tethI jJAnano AdhAra pAMca bhUto che. AvI rIte pariNamelAM pAMca bhUtomAMthI vijJAnano samudAya utpanna thAya che ane jaLanA parapoTAnI jema laya pAme che. paNa AtmA ja na hoya to A loka-paraloka konA thAya? citrakAra gokuLadAsa kApaDiyA 1. iMdrabhUti- jIva che ke nahIM? A vedavAkyathI tuM ema jANe che ke AtmA nAmano padArtha nathI; paNa pRthvI, pANI, agni, vAyu ane AkAza jevA pAMca sarvajJa bhagavAna mahAvIranAM vacanothI indrabhUti Adi agiyAra brAhmaNo atizaya saMtoSa pAmyA ane temanA 4400 ziSyo sAthe prabhune samarpita thayA. prabhue te agiyAra brAhmone gaNadhara pade nimyA, prabhumukhathI tripadInuM zravaNa karIne gautama Adi agiyAra gaNadharoe dvAdazAMgInI racanA karI. D --- jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasunanI eka sarasa prata AcAryazrI vAtsalyadIpasUrIzvara mahArAja suMdara che! 21,22,23mI gAthAomAM sarasa kathA che, tattvajJAna che. zrI kezIkumAra gaNadhara vayamAM ane cAritraparyAyamAM paNa moTA che, chatAM vinayapUrvaka zrI gautamasvAmIjI pAse prazna pUchavA saMmati mAge che! kevI vinamratA zrI gautamasvAmIjI sasmita 'hA' kahe che. zrI kezIkumAra pUche che ke banne jinezvara bhagavAnano dharma samAna, AtmakalyANano hatu samAna, tattvajJAna samAna, to AcAramAM sAdhunA vrata-niyamamAM pharaka kema? vAta to lAMbI che paNa zrI gautamasvAmIjI samajAve che; haveno kALa judo che. havenA loko vakra ane jaDa che, mATe bhagavAna mahAvIre cAra vrata spaSTa karIne pAMca karyA. A to jJAnInI vAta che. kSaNa vAramAM kezI gaNadhara saMtuSTa thAya che. A pratanI gAthAono A sAra che. citrakAra samagra prasaMga jANe che ane sAdhuonA vacce zA mATe meLApa thayo che te kathAno marma paNa, samaje che. banne sAdhuonA mukha ekabIjA pratye prasannatAthI nihALe che. AsapAsamAM vanarAjI che, uMcA vRkSo che. dhyAnathI jovAnI vAta have che. banne sAdhuonA vatamAM pharaka che te citrakAra spaSTa kare che. 17mI sadImAM AlekhAyelI uttarAdhyayana sUtranA 23mAM gautamasvAmInA vastro sapheda che. kezIkumAra adhyayanamAM kezI gautamIya adhyayana che. bhagavAna pArzvanAtha gaNadharanA vastro raMgIna che. paraMparAnA sAdhuo je vrata pAlana kare che te ane bhagavAna mahAvIranI paraMparAnA sAdhuo je vrata pAlana kare che te judA che. Ama zAthI che tenI carcA karavA mATe bamoThaticdarasamayamA kAmamAgavAvantatapAsA DAkAvagAmiyAgilANacANagAcamAhapachisamAma bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA AThamI pATe yaa| devadAzadadhivAdhArakaraskasa sinayA nArasaMghavayANakSAmAna smaagmii|vdhaamim AvelA kezIkumAra gaNadhara bhagavAna mahAvIranA nimahAnAyakemAmImamadhAmakAlIna prathama gaNadhara zrI gautamasvAmIne maLyA. ahIM chagAyanAraNa gharI jayanA zikSAmichAtAkamIyAmamAnavI navAkA 21mI ane 22mI gAthAmAM banne vinayapUrvaka maLe mAdhaNanAegIyamaMNavI cAvadhAma, yamIkAdhAmamADImApaMcamiskijAdesinavakSamANakA che ane 23mI gAthAmAM AcAra bhinnatA vize pasiNyAmabANI vAkacyAvasA disemekSiA kArayAmAvimalAbAmahaviSyavachaNAtaca praznottara thAya che. citramAM bAjue rahelI gAthAnA akSaro kevAM prajJaddha jIvana 'jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 36. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrakAra vizata rAvaLa kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArya dhanya loka, dhanya nagara, dhanya veLA AcArya zrI pradhunasUri mahArAja siddharAja jayasiMha, mALavA para vijaya karIne tAjA tAjA rahyA. paNa aMdara aMdara masalata karI pachI eka avAje sahunA moDhe AvyA, tyAMthI aDhaLaka saMpatti to lAvyA, paNa sAthe rAjyano eka nAma nIkaLyuM. zrI hemacandrAcArya muni ja A karI zake! rAjAe pustaka-bhaMDAra paNa lAvyA. A sAhitya-khajAnAmAM rAjAbhoja temanA taraphadaSTi karI. sarvajJa zrI hemacandrAcArye A paDakAra jhIlyo! racita saMskRta vyAkaraNa paNa hatuM. e joI jijJAsu rAjAne caTapaTI pariNAme mAtra eka ja varSanI TUMkI avadhimAM pAMca aMga thaI. paMDitone pUchyuM: 'ApaNe tyAM kayuM vyAkaraNa bhaNAvavAmAM Ave sahitanuM vyAkaraNa racAyuM! laghuvRtti cha hajAra zlokapramANa, 'kyAM to rAjA bhojanuM athavA pANinInuM.' javAba maLyo. madhyamavRtti: bAra hajAra zlokapramANa, zuM ApaNuM, ApaNA gujarAtanuM koI vyAkaraNa nathI zuM?' bRhaddhatti aDhAra hajAra zlokapramANa, vismayathI rAjAe pUchyuM, bRhannayAsa : coryAsI hAra zloka pramANa, uparAMta uNAdi vidvAna kodhi kartha deze viSeDapi gUrjare | gaNa vivaraNa ane dhAtu pArAyaNa. sarve saMbhaya viddhAMso hemacandra vyalokyat vi. saM. 1193mAM prAraMbha karI bIje varSe, vi. saM. 1194mAM nathI vidvAna koI zuM? samasta gujarAtamAM | pUrNa thayuM. ekI sAthe badhA netro TharyA zrI hemacandramAM || savA lAkha zlokanI racanA A eka varSamAM karI! eTale to bharI sabhAmAM rAjAe paDakAra karyo. ApaNA rAjyamAM che koI kalikAla sarvajJanA upAzrayane "sarasvatInuM piyara' (bhAratI pitR vidvAna je AvuM vyAkaraNa racI zake! vidvAno badhA nata mastake cUpa mandirama) kahevAya che. AvuM azakya lAgatuM kArya ATalA TUMkA 32 | ogasTa-2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka vzuddha jIvana Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA pUrvaka savA lAkha zloka pramANa navIna vyAkaraNa - paMcAMgI pUrvaka - racI ApyuM, tenI Aje sanmAna-yAtrA che. hAthInI aMbADI upara te padharAvavAmAM Avaze ane samagra zaheranA mArgo para tene pheravavAmAM Avaze. nagaranAM hajAro nara-nArIo sameta sAdhu bhagavaMto paNa e yAtrAmAM joDAze. Ajano divasa dhanya banaze. itihAsamAM amara banaze. rAjA siddharAja paNa A yAtrAmAM joDAyA. virala racanA karanAra AcArya zrI hemacandrasUri mahArAjA paNa jI joDAyA. addabhUta dazya racAyuM. jyAM jyAMthI A granthanI svAgata-yAtrA pasAra thaI tyAMthI tene motIthI vadhAvyAM, ovAraNAM lIdhA; enA gIto gAyA, vAjitranA madhura citrakAra: sI. narena laya sAthe tAlabaddha rAsa lIdhA. evI dhAmadhUma thaI ke AkhuM nagara hiloLe caDyuM. samayamAM karyuM, tethI rAjA A apArthiva zaktithI khUba aMjAyo. gujarAtamAM sArasvata yuganAM pagaraNa AvI siddhi na joI zakanAra ghaNA akaLAyA. sajjana-nayana- maMDAyA. mA zAradAnuM siMhAsana sthapAyuM. rAjA siddharAje paNa, sArA sudhArasa-aMjana, paNa durjano to tyAM AMkha paNa na mAMDI zakyA jANe vidyAnuM uttama ane aneruM sanmAna karI aneka anya rAjyone rAha bharaNI nakSatramAM Avelo sUrya na hoya! cIMdhyo. vidyA e to lAkheNuM varadAna che. vidyAnI devI koIkanA ja paMDitonAM mAthAM dhUNavA lAgyAM, koI daivI zaktino A prabhAva gaLAmAM varamALa Arope che. evI subhaga paLa maLe tyAre tene che e nakkI. vadhAvI levI joIe. vidyA to sadA sanmAna pAme che. dhanakALa thaMbhI gayo. eka itihAsa racAyo. kArya emAM UMDuM saMpattithI paNa adakeruM bahumAna karavuM joIe. vidyA to dIvo che. kotarAI gayuM. vidyA vivekane pragaTAve che. dIpa-jyotanI jema jIvanane urdhvagAmI samaya vItato gayo tema tema e nAma vadhu ne vadhu ujaLuM thatuM banAve che ane sadA unnata rahe che. gayuM. ajaba zaktinA bhaMDAra samI A vidyA ane gujarAtamAM tenuM pATaNa nagarImAM Aje cArekora thanaganATa ane taravarATa prathama sopAna sthApana karanAra zrI hemacandrAcArya ane zrI siddharAja chavAyo che. vahelI savArathI nara-nArIo gharane, AMgaNAMne, jayasiMha bannene amara karatuM "zrI siddhahemazabdAnuzAsana' cirakALa mahollAne, zerI--cauTAne zaNagAravAmAM mazagUla che. pote paNa jayavaMtuM vartA!!! badhA navAM navAM vastro ane alaMkArathI sajja thayAM che. jANe koI moTo tahevAra! dhantha ho dhanthasaurASTra dharaNI. core ne cauTe, cakale ne coke, bajAre ne gaMjamAM badhe loko lAMbA paramAharta rAjA kumArapALe giranAra ane girirAja zatruMjayano lAMbA hAtha karI eka ja vAta karatAM hatAM. mAnyAmAM na Ave evI cha'rI pALato saMgha pATaNathI kADhyo che. kalikAla sarvajJa vagere aneka vAta hatI. 'are! sAMbhaLyuM? nagaramAM Aje hAthI pharavAno che. AcArya bhagavaMtonI nizrA che. A vizALa sAjana-mAjana sAtheno pATaNanI galIomAM hAthI na praveze evo kAyado che!' saMdha mAmAnugAma mukAma karato vallabhIpura nagaranI bahAra Avyo koIe kahyuM : 'hRdayano uchaLato ullAsa kAyadAne gaNakArato che. tyAM pAdaramAM IsALavo ane thApo nAmanA be pahADa UbhA che. nathI. Aja to samasta gujarAta gauravabhera mastaka unnata rAkhIne Aje A be pahADa camAraDI gAmanA sImADAmAM A ja nAme phare tevuM banyuM che!' oLakhAya che. tyAM ja A saMghano paDAva che. gujarAtanA eka sapUta, mUrdhanya vidvAne mAtra eka varSanA hAthI, ghoDA, UMTa, ratha, gADA sAthe hajAro bhAvanAzALI ane samayamAM potAnA sAdhu-jIvananI badhI AcAra-saMhitAnA pAlana bhAgyavAna yAtrika varga sAthe zatAdhika sAdhu varga, vizALa sAdhvI prazuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 33 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRnda; Ama samagra saMgha tathA sevaka varga badhA ja tyAM rAtri rokANa karIne rahelA che. vaLate divase vahelI savAre saMgha AgaLanA mukAme javA prayANa karavA taiyArI karI rahelA che. suraja deva udayAcala parvata para ugu ugu thaI rahyA hatA. haju mazAlacIoe mazAlothI prakAza pAtharavAnuM cAluM rAkhyuM hatuM. te vakhate paramAharta zrI kumArapALa rAjA pUjya kalikAlasarvazane vinaMti karavA AvyA. kalikAlasarvajJane nicala dhyAnAvasthAmAM joI rAjA bhAvavibhora banI gayA, temanA hRdayamAM pramodabhAvano uchALo Avyo. be moTA pahADonI vaccenI paTa-kuTImAM - taMbumAM - padmAsanamAM virAjita gurudeva prasanna mudrAthI dhyAna dharI rahyA hatA. A dRzaya joI kumArapALa rAjAnA hRdayamAM guru , mI . mahArAja pratyenA saddabhAvanI saravANIe sarovaranuM rUpa dharI lIdhuM, kSaNavAra mauna UbhA rahI bhaktinA banI namana karI che. parivartana e A sRSTino aphara niyama che. tene AdhIna ghaNuM rahyA, A subhaga paLa hatI. dezyanI hRdaya para aMkita thayelI badalAyuM che. paraMtu A sthAna to aDaga che! AnaMdAnubhavanI sukhada smRtinI chApane ciraMjIvI banAvavA A bhUmimAM yogezvaranA dhyAna paramANuM prasaryA tethI te jagyA ApasanA bane pahADa para kramazaH eka pahADanI Toca para trilokanA 'cArja thaI che. ane eTale ja ATalA varSo pachI paNa tyAM nAtha paramAtmA zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM maMdira ane bIjA zAntino anubhava thAya che. kalikAla sarvaze ja eka sthaLe evuM lakhyuM pahADanI Toca para parama saubhAgyanA bhaMDAra zrI RSabhadeva che te zabdo A ghaTanAthI pavitra thayelI jagyA mATe paNa anurUpa che: bhagavAnanuM maMdira banAvavAno nirNaya karyo, ane e rIte maMdiro bhuve taryanamo yasyAM tava pAdanakhazivaH | banI gayA. varSo sudhI prabhu tyAM pUjAtA paNa rahyA. cira cUDAmaNiyanta mahe kimataH paramJI. kALano krama che. kALanI thapATa A maMdirone lAgI. anya loko artha : te bhUmine namaskAra ho jyAM ApanA caraNanakhanA. pratimAjInA mastakane potAnA iSTadeva mAnI pUjatA hatA. bane kiraNo lAMbA kALa sudhI mastakanA masi-mahimAne dhAraNa kare che; pahADa vacce atyAre moTo rasto ane khullI jagyA thaI gaI AthI vadhAre zuM kahIe! kalikAla sarvajJa zrI hemacandrAcArya mahArAjakalikAla sarvajJa zrI hemacandrAcArya mahArAjanA jIvanano. kathA-prasaMga: temanI dIkSA sAva nAnI vayamAM thaI hatI. nAma apAyuM hatu somacandra muni. hajI to bALapanna che. savArano samaya che. gocarI vAparavAnI IcchA thaI. eka vayovRddha muni vIracandrajI mahArAja sAthe vhoravA padhAryA. | najIkanA ja eka ghare padhAryA. sAva sAmAnya sthitivALuM dhanada zeThanuM ghara. savAre-savAre pANImAM ghauMno loTa bheLavI ane temAM mIThuM(lavaza) umerI rAba taiyAra karelI hatI. - gharamAM pravezatAM tyAM paDelA kolasAnA DhagalAne hAtha aDADI nAnA mahArAja somacandra munie vRddha munivarane kahyuM: "AmanI pAse ATaluM sonuM che chatAM AvI loTavALI rAba ja pIe che!' teonA hAthano sparza jevo e cosalAne thayo ke 'tarata ja te sonuM banI caLakavA lAgyuM vaNika gRhasthanI cakora najarapAmI gaI ke A nAnA munivara khUba ja puNyavaMta che. teonA sparzamAtrathI A kolasAmAMthI sonuM banI gayuM. gRhastha bolyAH 'nAnA mahArAja! Apa A badhAne Apano hAtha aDADone A badhA dhana vaDe ApanA sUripada pradAna samArohamAM lAbha laIza. e dhaTanA pachI vIra saMvata 1166nI sAlamAM akSayatRtIyAnA zubha dine sUripada pradAna avasare teonuM nAma hemacandrasUri mahArAja rAkhavAmAM AvyuM. - pradyumnasUri v ogasa pAmata # | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka maLe jIvana Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amAri-ghoSaNAno dastAveja (zrI vijayasenasUrine maLelA zAhI pharamAna aMgeno sacitra dastAveja) saMyojana : AcArya zrI zIlacandrasUri mahArAja (saujanya : zrI bhadraMkarodaya zikSaNa TrasTa - godharA) vijJaptipatra : itihAsa - svarUpa - paricaya vijJaptipatra-sAhitya e jaina paraMparAnuM madhyakAlIna sAhitya kSetre AgavuM pradAna che. sAhityano A prakAra anya koI paraMparAmAM kheDAyo hoya tevuM jANavA maLatuM nathI. alabatta, lekhapaddhati ke patrapaddhati jevI kRtio vibhinna paraMparAmAM jarUra maLe che; paraMtu vijJaptipatronu je svarUpa che, te svarUpanuM sAhitya to anyatra alabhya ja che. vijJaptipatra eTale vinaMti mATeno ke vinaMtirUpa patra. koI sAdhu-munirAja athavA koI kSetrano jaina saMgha, potAnA gurujI AcArya athavA gacchanAtaka-ne, cAturmAsa daramiyAna paryuSaNa parvanI pUrNatA thayA bAda, varSabharamAM thayelA aparAdho/doSo paratve kSamAprArthanA karato patra pAThave - te patra te ja vijJaptipatra. kSamApanA uparAMta, te patramAM, potAnA kSetramAM cAturmAsa mATe padhAravA vinaMti lakhavAmAM AvatI hatI te patra te ja vijJaptipatra, sAmAnya patra karatAM A vijJaptipatro vizeSa rahetA. vijJaptipatro sacitra rahetA tathA khUba lAMbA 20 phUTathI laIne 60 phUTa jeTalI tenI laMbAI 2hetI! ThIka ThIka pahoLA ane jADA kAgaLane ekabIjA sAthe joDI daIne lAMbu oLiyuM (vIMTo) taiyAra thAya; temAM sArA lekhakanA hAthe, uttama kartA dvArA taiyAra thayela patrAtmaka kRti lahiyA pAse lakhAvavAmAM AvatI. citrakAro pAse temAM citro AlekhAvavAmAM AvatAM. lakhANanI AjubAju suzobhana citro, vela-buTTA patranI zobhA vadhAratA hatA. je grAma ke zaheramAMthI AkADhayAM. vijJaptipatra lakhAyo hoya tenI AbAdInA varNano vizeSatAo; derAsara tathA tevA sthaLo, bAga-bagIcAnA dazyothI patrane AkarSaka banAvavAmAM Avato. prabuddha jIvana zahenazAha akabaranuM nAma bhAratanA muslima ItihAsamAM suprasiddha che. duniyAmAM pracalita evA judA judA dharmonA tattvajJAna, siddhAMto tathA AcArano paricaya pAmavAnI tIvra jijJAsAne kAraNe, zAha akabara, potAnA darabAramAM vividha dharmonA jJAtAone ke dharmaguruone AmaMtraNa Apato, ane temano paricaya/satsaMga karI temanA dharma-saMpradAyomAMthI potAnI rucine mAphaka Ave tevI vAto te grahaNa karato. A mATe teNe khAsa 'IbAdatakhAnuM' paNa sthApeluM. tenI A zodha daramiyAna ja tene jainadharma ane te dharmanA vidyamAna AcArya hIravijayasUrijI vize jANavA maLyuM. teNe jaina AgevAnone bolAvI hIravijayasUrijIne AgrA bolAvavAnI ane pratyakSa maLavAnI IcchA pradarzita karI, ane amadAvAdanA potAnA sUbA upara AcAryazrIne mAnapUrvaka AgrA sudhI pahoMcADavAnuM pharamAna paNa mokalI ApyuM. A pachI thayelI samagra prakriyAna phaLarUpe, vi.saM. 1639mAM zrI hIravijayasUrijI ane akabaranI mulAkAta thaI; jeno silasilo traNa varSa sudhI cAlu ja rahyo. AcAryazrInA naiSThika vrata-niyamo, kaDaka AcArapAlana, jIvamAtra pratyenI ananya karuNA tathA niHspRhatA vagerenI akabara upara bahu UMDI chApa paDI, jenA pariNAme teNe potAnA khorAka mATe rojanAM pAMcaso cakalAMnI hiMsA baMdha karI, zikAra karavAnuM choDayuM temaja varSamAM cha mAsa sudhI mAMsAhAra paNa tajyo, vadhumAM, varSamAM amuka divasoe samagra deza (hiMdu)mAM jIvahiMsAnI baMdhInAM pharamAna sacitra vijJaptipatro paNa pAchalA dAyakAomAM ghaNA prakAzamAM AvyAM che. saMskRta patro tenI bhASA, kAvyamayatA tathA yamakAdi alaMkAro, RtuonAM ke nagarAdinAM varNano tema ja citrabaMdhonA vaibhavane lIdhe jijJAsuo mATe eka rasaprada abhyAsa sAmagrIrUpa banI zake tevAM che. vijJaptipatrono samaya mukhyatve 15 mA zatakathI 18mo zataka gaNAvI zakAya. A gALAmAM anekaneka samRddha traNa varSa bAda, zrI hIravijayasUrijI to vihAra karI gujarAtamAM pAchA AvyA; paraMtu akabaranA ati dabANane kAraNe temanA ziSyo zrI zAMticaMdragaNi tathA zrI bhAnucaMdragaNi vagere tyAM ja rokAyA. kALAMtare zAhanA AgrahathI zrI vijayasenasUrijI paNa zAhanA darabAramAM padhAryA. A badhA ahiMsaka sAdhupuruSonA satata samAgamanuM rUDuM pariNAma e nIpajyuM ke akabare samagra hiMdamAM varSanA cha mAsanI amAri ghoSaNA karI, ane gauvadhabaMdhI kAyama mATe pharamAvI, je ghaTanA muslimo dvArA zAsita hiMdustAnanA ItihAsanuM eka suvarNapRSTha banI rahe tevI che. vijJaptipatro racAyAM tathA lakhAyAM che. vi.saM. 1662 mAM akabaranA avasAna pachI zahenazAha dIne IlAhI' nAme svataMtra dharmasaMpradAyanA pravartaka tarIke jahAMgIranuM zAsana pravartye. teNe akabaranAM ahiMsA-pharamAno rada jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 35 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyA, ane jaino pratye potAnI aruci darzAvI temanI kanaDagata paNa zarU karI. paraMtu zrI vijayasenasUrijInA ziSya vAcaka vivekaharSagaNie saM. 1666-67mAM AgrAmAM cAturmAsa rahI, potAnI asAdhAraNa pratibhAthI zAhane punaH prasanna karyo, ane paryuSaNane lagatA bAra divasonuM amAri pharamAna navesarathI tenI pAsethI meLavyuM. e pharamAna bakSatA bAdazAha jahAMgIra, te pharamAna rAjA rAmadAsa dvArA prApta karIne laI jatA upAdhyAya vivekaharSagaNi, te pharamAnanuM saMgha dvArA svAgata, pachI te pharamAna devapATaNamAM cAturmAsa rahelA gacchapati zrI vijayasenasUrijInAM caraNomAM pahoMcADavuM. ItyAdi aitihAsika ghaTanAonuM citrAMkana tathA zabdAMkana rajU karatuM A vijJaptipatra che. ane AvI mahattvapUrNa aitihAsika ghaTanAne varNavato patra hovAthI ja A vijJaptipatra eka aitihAsika dastAveja banI rahe che. citrono paricaya sAmAnyataH vijJaptipatrono prAraMbha maMgalakalaza athavA aSTamaMgala jevAM maMgalacihnonA citrAMkanathI thato hoya che. A vijJaptipatramAM tevuM kAMI jovA maLatuM nathI. saMbhava che ke teno uparano - AraMbhano aMza naSTa thayo hoya. tera phUTa lAMbA ane tera iMca pahoLA A vijJaptipatranA AraMbhe zAha jahAMgIrano darabAra Alekhelo jovA maLe che. jyAM 'Ama-khAsa'mAM beThelo jahAMgIra madyapAna karato joI zakAya che. tenI pAse (cAmaradhArInI pAchaLa) teno zAhajAdo khurrama (zAhajahAM) Ubho che. che. (citra 1), zekha pharIda vagerenI haroLa pachInI adhakhulA phATaka pAse UbhelI cha-sAta vyaktio nA mukhabhAvo tathA hAvabhAvo jotAM, teo A jIvadayAno DhaMDhero sAMbhaLIne Azcaryacakita temaja pramudita thayA hovAnuM jaNAI Ave che. tathA DhaMDhero pITato karmacArI che, to temanI sAmenI bAjue aMgreja athavA speniza jaNAtAM be paradezI mANaso che, je paikI eke potAno Topo, A DhaMDherAnA mAnamAM hoya ke pachI zAhanI kacerInI adaba jALavavA mATe hoya, UtArIne hAthamAM pakaDayo che, te paNa joI zakAya che. tenI pachI zAhano hAthI vegapUrvaka paNa maMgaLa vAdyo sAthe jaI rahelo jovA maLe che. tyAM 'sAvaga jJAthI dUrana' AvuM lakhANa paNa vAMcI zakAya che. hAthI ghaNA bhAge amArinA pharamAnane darabAramAMthI vAjategAjate upAzraye laI javA mATe jato haze, tevI kalpanA karavI anucita nahi gaNAya. te hAthIne nihALanArA traNa viziSTa prekSako dhyAnapAtra che. (citra-3) temAMnA benI oLakha A rIte vaMcAya che : AravI, romI. arabastAnI ane romI (romana?) vyaktio te hovI joIe. pachI lAgaluM ja phATaka che. tyAM Ubho che te che mAna vavAna. tene be jaNa praveza ApavAnuM kahetAM jaNAya che. e pachI tarata ja dekhAya che varaghoDAnuM nIcenA bhAgamAM rAjA rAmadAsa tathA vA. vivekaharSa amArighoSaNAnuM pharamAna svIkAratA UbhelA che. ane teo teno DhaMDhero zaheramAM piTAvavAnI tajavIja karI rahyAullAsa jagADanAruM dRzya. 36 | ogasTa - 2018 A pachI Ave che hAthI poLa'nuM dvAra. (citra-4), darabAragaDhanuM A mukhya - paheluM dvAra hovuM joIe. tyAM lakhyuM che H ziA oti. vacce, be sadgRhastho che, je paikI eke jamaNA hAtha vatI pAtaLI lAMbI sITI ugAmelI che. be tarapha be (citra-2) phATakanI bahAranA avakAzamAM eka tarapha chaDIdAro hAthInAM zilpo che, te upara jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA be mahAna vIronAM bAvalAM besADelAM che. nAmo A vinayasenasUri vapaIT B. pramANe lakhelAM vaMcAya che : nayamana, pattA, akabare cittoDagaDha 2. vahita vivekarSa ramAna para savArI mAMDI, tyAre A be zarA rajapUtoe potAnI sivasa varada. 3. vega guMhalI karaihai. khUMkhAra vIratA dvArA akabaranA dAMta khATA karI nAkhelA. Ama A citra jotAM samajI chatAM temanI apUrva vIratA ane parAkramanI evI gherI ane zakAya che ke amAripravartana amITa chApa akabara para paDI ke te banne vIra puruSoneM mRtyuthI jevA mahAna dharmakRtya mATenA tene bhAre uga thayo, ane temanuM smaraNa kadI na vIsarAya te pharamAnanuM paNa keTaluM badhuM hetuthI teNe potAnA rAjabhavananA dvAre be bhavya hAthI bahumAna haze ke vivekaharSa banAvaDAvI te upara te bannenI mUrtio mukAvI hatI. tenuM ja gaNa jAte te laIne AgAmI A dazya che. A pachI pAlakhI ane hAthI sAmasAmAM vihAra karIne gurujI pAse AvatAjatAM jovAya che. (citra-5), ane tenI nIce zarU thAya (devakA pATaNa) pahoMcyA che! che - bajAra. eka tarapha ane pharamAna paNa poTalAmAM nAnAra che, ane tenI bAMdhIne nahi, paNa khAsa sevakanA zire upaDAvIne lAve che ane zrI sAmI tarapha che vaghu . gurujIne potAnA hAthe soMpe che! vAnAra Dhola-trAsA zrAvikAo dvArA lAla kaMkunA sAthiyArUpa gahulI (citra-7) sAthe hAthamAM noMdhapAtra che. mAtra sAthiyo che. traNa DhagalI ke siddhazilA vagere kAMI pharamAnano rUkko ja nathI. naMdAvarta paNa nahi. laIne cAlatA vAcaka paDakhe kaMkAvaTInI thALI che. vivekaharSa che. temanI akSata (cokhA) hAthamAM che, pAchaLa temanA ziSya tenAthI te vadhAve che. (udAharSa) tathA uchaLatA akSata AlekhI zrAva paNa che. te banAvIne ucAre potAnI samayano muniveSa kevo kamAla dazAvI che . haze teno A citrathI zrAvikAonA samUhanI aMdAja maLI rahe che. pAchaLa, citramALAnI satvare dazya badalAya che. maMDapikA che, temAM vyAkhyAnanA pUrNatA thAya che tyAM, vaLI pATalA para zrI vijayasenasUrijI birAjelA dekhAya che. teo maMgala vAdyo vagADanArA hAthamAM pothI laIne vyAkhyAna karI rahyA che, tyAre ja paMDita kalAkAro tathA nRtyakAranI vivekaharSagaNi, potAnA ziSya sAthe, cAUsanA mastake maMDaLI joI zakAya che. pharamAna upaDAvIne tyAM pahoMce che (citra -6) ane pharamAna gherA raMgo, pAradarzI vastro, gheradAra jAmA, nAjuka kholIne vijayasenasUrigurune samarpaNa kare che. te samaye tyAM makhAkatio. pAtaLapeTI nArIo ane temanA banne hAthamAM kALo upasthita sAdhuo, zrAvako tathA sAdhvIjI temaja gahulI kADhatI kamatAvALAM dorA - A badhAM mugala citrazailImAM paNa ustAda zrAvikAo-e caturvidha saMghanI vividha kriyAo tathA mudrAo zAlivAhananI kalamanAM AgavAM lakSaNo che. khUba ja hRdayAlAdakArI lAge che. bha. vijayasenasUrijInI citramALA pUrNa thAya che ke tarata ja vijJaptipatranuM lakhANa zarU mukhAkRti, citrapaTane lAgI gayelA pANIne lIdhe jarA bagaDI thA che (citra- 8,9), teno mULa pATha tathA tenuM lokabhogya saMskaraNa gaI jaNAya che, to paNa teonuM svarUpa/AkRti kevAM haze teno A sAthe ja ApavAmAM Ave che, je uparathI vijJaptipatranA Acho aNasAra to A citrAMkana thakI avazya sAMpaDe che. svarUpano Acho paNa aMdAja jijJAsuone maLI zakaze. samagra citramAM vaMcAtA akSaro AvA che: 1. bhaTTAra chIpU zrI prabuddha jIvana 'jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa- 2018 | 37 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vANI vAcaka jasataNI koI naye na adhUrI AcArya zrI pradyumnasUri mahArAja (zrata kevaLI upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanI jIvanarekhA) dhanya kanoDI dhuna sobhAgade, dhana nArAyaNa dharma zUrA dhana suhaguru zrInavijayajI, dhana dhana e dhanajI zUrA dhana siMhasUrijI jeNe, hita zikSAnAM dIdhAM dAna vandana karIe trividha tamane, dejo amane sAcuM jJAna. | vikramanI 17mI sadImAM thayelA nyAvizArada nyAyAcArya, gujarAtanA mahAna jyotirdhara,adabhuta vyaktitvazALI, saMkhyAbaMdha graMthonA cayitA, laghu haribhaka nuM biruda pAmelA, sarasvatIlabdhaprasAda, pArzaMniSNAta, siddhakavi pUjava upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanA jIvanamAM banelA adbhuta pavitra prasaMgo ane ahIM raju thayA che. citrakAra : gokaLadAsa kApaDiyA yazovATikA pAdukA pratiSThA roja savAre zrI bhaktAmara stotra sAMbhaLyA pachI ja pANI DabhoI vi. saMvata 175 (hamavatI tI) mAgasara suda 11 vAparavuM evo mAre niyama hato. comAsAnA divaso hatA. ahIMthI najIkanA gAme javuM ane tyAM sAdhvIjI mahArAja pAse saMpUrNa bhaktAmara sAMbhaLuM. pachI ghare AvI paccakhANa pAruM. A mAro nityakrama. (A lekhanA citronAM sarjaka kalAkAra : gokuLadAsa kApaDiyA) e comAsAmAM varasAdanI bhAre helI thaI. traNa divasa ane gujarAta deza. mahesANA jillo. gAMbhU tIrtha. traNa rAta satata varasAda varasato rahyo. ghara bahAra paga na mukAya. najIkamAM kanoDu vara (uttama) gAma. upavAsa upara upavAsa thayA. cotho divasa hato. A nAnako mane tyAM nArAyaNa ane saubhAgyadevI vase. temane be saMtAna. - pUche che, mA! tuM kema kAMI khAtI-pItI nathI? eTaluM chokaruM samaje padamazI ane jasavaMta. evI bhASAmAM meM samajAvyuM ke peluM stotra sAdhvIjI mahArAja nAnuM gAma ane temAM jainonAM thoDAM ghara. sAdhuonuM saMbhaLAve pachI ja pANI levAya. varasAda raheto nathI. rUpeNa nadI be vihAranuM gAma. traNaso uparAMta varasa pahelAnA gujarAtanA kAMThe thaI che. eTale upavAsa karuM chuM. A chokaro kahe, mA! mane e A gAmaDAnI vAta che. vi.saM. 1689nI vAta che. kuNagera gAmamAM comAsuM bolatAM AvaDe che. mane thayuM ane badhuM kevI rIte yAda hoya? chatAM ene rAjI rAkhavA meM kahyuM; bola, tane AvaDe to tuM bola. ane e rahIne paMDita nayavijayajI gaNi Adi ThANA vihAramAM ja kanoDe padhAryA. kanoDA gAmanA saubhAgyadevImAM dhArmikatA kaDakaDATa pUrepUruM bhaktAmara stotra bolI gayo.' AsAMbhaLI garadeve apAra ane zraddhA paNa tIvra hatI. prasanna svare kahyuM: zAsananuM ratna thaze. gAmamAM sAdhu mahArAja padhAryA che te khabara paDatAM guru mahArAjanI kRpApUrNa dRSTi bALaka jasavaMta para paDI ane saubhAgyadevI emanA nAnA putra jasavaMtane sAthe laIne vandanA TharA. sabhA tA basa, IrArA kAphA che. vRla upara jama aka phaLa karavA mATe upAzraye AvyAM. sAdhu mahArAjane vandanA karI paripakva hoya ane ene aDavA mAtrathI e tamArA hAthamAM AvI pachI gaucarI - pANI mATe vinaMti karI. jAya tema jasavaMtanA lalATa paranI bhAgyapaMkti vAMcIne enI mAtA - eka comAsA daramiyAna bhara varasAdanA divasomAM banelI saubhAgyadevI pAse bALa jasavaMtanI mAgaNI karI. zraddhAbharI eka vAta paNa gurudevane karIH mAtAe saMmati paNa ApI! 38 | ogasTa - 2018 | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvanA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtAnA harakhano koI pAra nahIM. khobA jevaDuM kanoDA gAma. paMDito che. jagadguru zrI hIravijayajI mahArAjathI bhAvita kSetra hatuM thoDI vAramAM ja vAta phelAI gaI saubhAgyadevIno putra dIkSA le che. tethI tyAM padhAryA. cAra varSa sthiratA karI. tyAM aneka vidyArthIo te veLA vijayadevasUrIzvarajI mahArAjanuM rAjya pravarte. teozrI maLyA. AgrAnA zrI saMghe ghaNI bhakti karI ane emane caraNe rUpiyA aNahilapura pATaNamAM virAjamAna hatA. tyAM jaI cAritra rahaNa 700 dharI, jyAM vAparavA hoya tyAM vAparavAnI anumati ApI. karyuM. gharamAM jasavaMtanI dIkSAnI vAta cAlI. gAmanA lokonI avara- teo vidyArthIone jarUrI pustaka vagere sAmagrI apAvI. javara cAlu thaI gaI. badhuM vAtAvaraNa dIkSAnA raMge raMgAI gayuM. kAzI vagere pradezamAM kula sAta varSa vicarIne teozrI gujarAta vAtAvaraNanI chAlaka padamazIne paNa lAgI. banne bhAIoe sAthe tarapha padhAryA, banAsakAMThAmAM gobA gAmamAM paM. zrI RddhivimalajIne dIkSA lIdhI, nAnI vayamAM ja jJAna pratyeno khUba lagAva dekhAyo. kriyoddhAra karAvavAno hato. teone samAcAra maLyA ke paMDita 'sAmAyika Ade bhaNyAjI zrI jasa guru mukha Apa, nayavijayajI sameta zrI yazovijayajI A tarapha Ave che. sAkaradalamAM miSTatAjI tima rahI mati zrata vyApa, temanA sAMnidhyamAM kriyoddhAra karAvyo. zrI saMghamAM jasavijayajInI pratibhA alaga tarI AvavA lAgI. pachI pATaNa AvyA ane tyAM vi.saM. 1710mAM poSa mahine samaju mANasonA dhyAnamAM paNa AvyuM ke: 'A mahArAja judA che.' mAtra paMdara divasa mATe nayacakra ganja meLavyo. sAta munivaro sAthe emane guru mahArAja para apAra zraddhA, jJAna parano gADha pAra zraddhA, zAna paranA gADha besIne tenI nakala karI lIdhI. (A nakala ApaNI pAse rIte tenI nala che anurAga. je Apo te badhuM kaMThastha. kSayopazama paNa suMdara. dIkSA , pachInAM daza varSamAM to karavA lAyaka badhuM ja aMke karI lIdhuM. A tyAMthI guru mahArAja sameta vi.saM. 1710nuM comAsu joI, zAdhanajI zrAe kAzI jaI abhyAsa karavAnI vAta mUkI. siddhapuramAM karyuM. tyAM "jJAnasAra' ane 'dravyaguNa paryAyanA rAsa'nI sAthe sAthe be hajAra dInAra sudhIno kharca ApavAnI taiyArI paNa racanA thaI. zrI saMghane mahAna bheTa maLI. e pachI vi.saM. 1718mAM batAvI. AcAryazrI vijayaprabhasUri mahArAjanA varada haste upAdhyAya-pada zubha muhUrta ane zubha zukane vi.saM. 1703mAM kAzI tarapha pradAna thayuM. vi.saM. 1722mAM surata comAsuM rahyA. tyAM agiyAra prayANa karyuM. traNa varSa kAzI rokAyA. traNa varSanA aMte eka vAdI aMganI sakjhAyanI racanA karI. Avyo. baMgALI bhaTTAcAryanA kahevAthI zrI yazovijayajIe vAdI vacce vacce saMskRtamAM dArzanika granthonI racanA cAlu ja hatI. sAthe vAda karyo. evA akATya tarka karyA ane te vAdamAM vijayanI A samayagALAmAM zrI AnaMdaghanajI mahArAja sAthenuM milana saMbhavI varamALa varyA. zake. citrakAra : gokuLadAsa kApaDiyA - citrakAra : gokuLadAsa kApaDiyA kAzInI paMDita maMDalI DolI UThI ane eka jaina sAdhunI vidyAnI kadara thaI. nyAyAcArya ane nyAya-vizArada evI be vi.saM. 1738nA varSamAM zrIpALarAjAnA rAsanI puravaNI ane padavInI navAjeza karI. baMgALI bhaTTAcArye kahyuM ke tamAre anubhavajJAnanI prAptino ullekha emAM karyo. vidyArthIonI sAthe besavAnI jarUra nathI. vi.saM.1743nuM comAsuM DabhoImAM karyuM ane tyAM aNasaNa paMDita nayavijayajInA jANavAmAM AvyuM ke AgAmAM paNa AvA AdarI devaloka pAmyA. (pradyumnasUrinI "pAThazALA'' mAMthI) prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya virISAMka ogasTa - 2018 | 39 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAyajI mahArAjano jaya ho! jaya ho! jaya ho () vidhAbhyAsa mATe hAthamAM praveza kastAM pahelA gaMgA nAnA kinAre; yuvAna muninIyazovijayajI sarasvatI devInI zAhanA harIzahaache. | (a) thvaze pU. upAdhyAyajI mahArAja lekhanamAM lIna che. teo ja kahe che ke, "vALa namaka jarA taed, voka yena adhurI re" samaya sAMjano hato, pArTI cUkavavAnuM hatuM. riAgye pANIthI bhareluM pAtra dharyuM. pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje kahyuM ke ATalI gAthA lakhIne pachIthI vAparuM chuM.. lakhavAmAM to evAmagna banI gayAM hatA ke lakhavAnuM pUruM thayuM tyAre to astAcaLe jato sUrya AthamI gayo hato. e joI gurudeva sahaja bolyA: 'kazo vAMdho nahIM.' (boya citronA citrakAra- gokuladAsa kApaDiyA) to | ogasTa- 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrakaLAnA pazvAdbhUmAM raheluM darzana ( Do. abhaya dozI bhaktimAM samarpaNano mahimA savizeSa che. bhakta potAnA evI apUrva raMgayojanA kare che. zilpI triparimANane jIvaMta kare che. paramArAdhya ISTadeva AgaLa tana, mana, dhana badhuM ja samarpita karavA tyAre citrakAra ddhiparimANamAM triparimANane jIvaMta karI batAve che, Icche che. A samarpaNa mATe potAnI pAse rahelA uttamottama dravyo e enI vizeSatA che. samarpita kare che. sarjanAtmaka kSamatAvALA manuSyo potAnA hRdayanA kalAkAra e evA janmAMtaranA saMskAra laIne avatarelI uttama bhAvokone kalArUpa ApI potAnA ArAdhyadevatA AgaLa viziSTa prajJAvALI vyakti che ke eka apUrva sauMdaryamaya vastunuM samarpita kare che. jaina AgamomAM sUryAbhadeva ane bahuputrikAdevIe nirmANa karI zake. emAM paNa A kalAkArane dharmanA tattvajJAnano prabhu AgaLa karelA vividha sAtha ane sahakAra maLe, tyAre prakAranA nRtyo prasiddha che. temAM viziSTa bhAvasRSTinuM jinacaityonA nirmANanI sAthe ja nirmANa thAya. zilpa ane sthApatyanI kaLA manuSyanA cittataMtramAM vividha astitvamAM AvI, to bhAvo rahyA hoya che. A bhAvonuM caityAlayonI AMtarika sajA mATe citrakAra raMgonA mAdhyamathI rasamAM tenI divAlone suzobhita karatI saMkramaNa kare che. prAcIna jaina citrakaLA paNa prAcInakALathI kalAmImAMsako anusAra hAsa, hayAta che. e sAthe ja graMthonuM rati, dayA, jugupsA, bhaya, hastalikhita lakhANa thatuM, e utsAha, vismaya, krodha Adi tADapatrI tathA kAgaLa para paNa bhAvo manuSyahRdayamAM sthAyIbhAva prasaMgAnusAra citraNo ane rUpe rahyA hoya che. yogya nimitta suzobhano thatA. maLatA A bhAvo rasarUpe ApaNA bhAratamAM prabhu parivartita thAya che. abhinavaRSabhadeve strIonI 64 temaja gupta kahe che A ATha sAMsArika puruSonI 72 kaLAo pravartAvI bhAvo eka zAMta saravaramAM paththara hatI. A kaLAmAM mukhya 5 nAkhavAthI janmatAM bubudda kaLAo sarjanAtmakatA sAthe (parapoTA) samAna che. paraMtu A saMkaLAyelI che. sthApatya, zilpa, buddabudI zame pachI paNa je sthira citrakaLA, saMgIta ane kavitA rahe che te mahArasa te zAMtarasa che. (sAhitya), zilpI jyAre hathoDI zama jeno sthAyIbhAva che e ane pASANanI madadathI AkRti zAMtarasa e "mahArasa ke nirmita kare che. tyAre citrakAra rasAdhirAja' kahevAya che. paraMtu phlaka pIchI ane raMgonI madadathI AkRtinuM nirmANa kare che. zilpI vAstavamAM enuM Alekhana kaThIna che. tripariNAmavALA mAdhyamathI triparimANavALA kalAsauMdaryanuM nirmANa zramaNa saMskRtinI jaina ane bauddha ane zAkhAonI kalA kare che, tyAre citrakAra ddhiparimANavALA mAdhyamathI traNa parimANane upAsanAnuM mukhya lakSya zRMgAra, hAsya, vIra, karuNa, bibhatsa, anubhava thAya evI sauMdaryasRSTinuM nirmANa kare che. citrakAra mAtra bhayAnaka, adabhuta, raudra Adi ATha rasonI manamohaka sRSTinuM laMbAI ane UMcAIvALA lUka para UMDANano paNa anubhava thAya nirmANa karIne paNa aMte A rasothI para rahelA rasAdhirAja zAMtarasa prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 |46. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarapha bhAvakanA cittane sthira RjuvAlikA kinAre kevaLajJAnane karavA rahyuM che. pAtratA prabhuvIranI karmavijayanI jainacitrakaLAmAM tIrthaMkara apUrva kSaNone citrakAroe khUba caritronA saMdarbhe thayeluM Alekhana kamanIyatAthI pragaTAvI che, to mahattvapUrNa che. jaina aiyAlayonI pAvApurImAM nirvANa pAmatA divAlo para thayelA manamohaka prabhunA lokottara tejane kuzaLa rekhAMkano ApaNA manane AkarSe citrakAroe suMdara rIte upasAvyA che. tatkAlina rUci anusAra che. kyAMka sametazikharanI kyAMka bhaDaka raMgo ane sonerI pahADIomAM 33 munio sAthe rekhAMkanothI suzobhita khAsa mokSagamana karatA pArzvanAtha karIne zrI AdinAtha, pArzvanAtha, bhagavAnanA aMtima dhyAnane mahAvIrasvAmI, zAMtinAtha ane citrakAroe kuzaLatAthI AlekhyuM neminAthanA bhavacitrAMkano che. digaMbara paraMparAnA derAsaranI divAlomAM paTacitrarUpe citrakAroe RSabhadeva caritramAM to hastapratomAM tIrthakaracaritranI prabhu rAjarUpe bhavyasabhAmAM sAthe laghucitrarupe AlekhAyelA saparivAra virAjamAna che, ane jo vA maLe che. citrakAra tyAM ja AyuSya pUrNa thatI tIrthakaronA aneka bhavonI kathAnuM nIlAMjanA apsarAnuM citra Alekhana karatAM karatAM praNaya, AlekhAyeluM jovA maLe che. raMgamAM rAjabhogavaibhava, mahotsava godohana mudrA - citrakAra gokuLadAsa kApaDiyA thayela A bhaMga pachI svayaM vairAgI AdinA aneka citro Alekhe che. paraMtu A citrAMkanamAM aMtima prabhu kSaNabharamAM ja bhoga tyAgI dIkSAdharma mATe pravRtta thAya che. bhavamAM A sarva bhogavaibhava vacce paNa aMtimabhavamAM sthitaprajJa Ama, bhoganA uccatama zikharathI yoga taraphanI gatinuM alaukika kamaLasamA tIrthaMkaradevanI manoramya mukhamudrA parano zAMtarasa abhaNa Alekhana jovA maLe che. neminAtha kathAmAM paNa vAsudeva zrIkRSNa cittane AkarSe che. dIkSA grahaNa samaye aneka lokothI parivarelA, prerita atyaMta vaibhavI lagna mahotsavanI taikazyanI kSaNe abola utsava-mahotsavathI vyApta zibikAmAM birAjamAna tIrthaMkaraprabhunI prANIonA rakSaNa mATe ahiMsAdharmanuM pravartana karatI neminAtha alipta mukhamudrA darzakone vairAgyarasathI bhIjave che. nagarabahAra prabhunI vairAgyamAna, saumya chatAM deDha mudrA bAhya zRMgArathI udyAnamAM siddhonA smaraNa sAthe vata uccaratI ane paMcamuSThiloca aMtaratamanA zAMtarasa tarapha gati karavA prere che. tIrthakaronA karatI urdhvagamana sAdhatI mukhamudrA bhavikone paNa urdhvagamana mATe samavasaraNanA paNa aneka alaMkArasabhara citro upalabdha thAya che. prere che. prabhu mahAvIranA caritramAM krodhanA samudrasamo caMDakauzika A citranA kendramAM rahelI tIrthakara mukhamudrA mATe kavi sarpa rahyo hoya ane sAme prazAMta daSTi prabhu mahAvIra dekhAya ke kAMtivijayajInA zabdomAM kahIe to; pArzvanAthacaritramAM upasarga karato kamaTha ane nivAraNa karatA tArI ajabazI yoganI mudrAre, lAge mane mIThI re dharaNendra pratye alaukika samadaSTi dAkhavatA prabhu pArzvanuM darzana e to TALe mohanI nidrA, pratyakSa dIThI re bhAvakonA cittamAM zAMtarasanI apUrva laharI jagave che. 13-13 lokottara zI joganI mudrA, vAlhA mArA nirUpama Asana sohere, mAsanA tapasvI prabhu RSabhane IzurasathI pAraNuM karAvatA zreyAMsano sarasa racita zukaladhyAnanI dhAre, sura naranA mana mohe re apUrva bhaktibhAva aMtara tamane ajavALe che, to sAme trigaDAmAM ratana siMhAsana besI, akhaMDadhArAthI IzurasapAna karatA prabhunI alipta mukhamudrA vAlhA mArA ciMhudizI cAmara DhaLAve, tyAgadharmano rAjapatha ajavALe che. gohiDAsane virAjamAna arihaMtapada prabhutAno bhogI, to paNa jogI kahAve re... 42| ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvanA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bAha balI svAmI ne upasI zAMtinAtha caritramAM dasamAbhavamAM medharatharAjAnA bhavamAM eka kathA, to prasannacaMdra rAjarSanA mananA AvartanonI kathA paNa pArevA mATe potAnA prANanuM balidAna devA tatpara thayelA citrarUpe upalabdha thAya che. megharatharAjAno zAMtavIrarasa nA dharmamAM ahiMsAdharma ane AvAM kathAcitromAM navapadakhArAdhaka zrIpALa mayAzAnA paNa zaraNAgatanA rANA dharmanI apUrva pratiSThA kare che. aneka citro jovA maLe che. rajapUtAnA rauDhIno prabhAva cahanna karatI pArzvanAthacaritramAM bIjA bhavamAM hAthInA rUpamAM karAyelI apramatta jainacitrakAmAM manohara zRMgAra dhAraNa karelA A citromAM paNa dharmasAdhanA ane kSamAdharmano alaukika guNa darzakacittane 'tiyacanI mukhamudranI alaukika zAMtinuM laNasa moTebhAge jovA maLe che. paNa AvI samAli' evA vismaya tarapha laI jAya che, baprasiddha kazcikacAryakaLAmAM kartavyabhAnathI prerita vIra rasano tIrthakaracAritronI sAthe anubhava paNa jaina paraMparA ja prabhAvaka mahApurUSonA mATe thoDo vilakSaNa bodha citro paNa jaina maMdiromAM jagAve che. samAdityacaritra pAmyA che. prathama nI ' aMtargata yazIdharakathAnA tIrthakara RSabhadevanA putro citro paNa ahiMsA dharmano bharata ane bAhubalinA bodha jagAve che. racaya mATenuM bhayAnaka yuddha AvA tII karo, vIra, raudra ane bhayAnaka mahApuruSonA citronI sAthe rasanI bhUmikA UbhI kare che. ja aneka yaMtro, sumitraparaMtu A yuddhanI praNe potAnA vardhamAnavidhAtA thaze tema ja ja mastakano loca karatA adhiSThAyaka devI-devatAonA bAhubalinuM AMtarika vIratva manohara citronI paNa vyApaka gadda kare cheeka varSanI zuMkhalA jainabhaMDAromAM ati gAya sAdhanA ane upalabdha thAya che. paraMtu, A velIthI vITAye bAhubalinuM citrazRMkhalAonuM nimitta citra sAdhanAnA merUne viziSTa sAdhanAparaka che. abhivyakti kare che. A ema chatAM, caritranA kendrasAdhanAnA meramAM pravezelI sthAnamAM rahela gautamasvAmInI. ahaMnI kaDakAInuM mArdavathI mukhamudrA dharmazAMtino bodha parimArjana karatI prabhunI karAve che, saMdezavAhikA tapasvI vividha tIrthonA sAdhvIo jALI ane paTacitro paNa bhaugolika rIte suMdarInA madhura bhoMdha 'vIrA dUra rahelA tIrthanuM sAmIpya morA gaja thakI heThA utaro' no saMdeza anokhA dAzilpAno paricaya prere che. AvA padacitro sAdhakone nitya zatruMjaya, sametazikhara karAve che. A zabdano vicAraparAmarza karatI bAhubalinI mukha Adi tIrthonuM bhAvabhInuM sAnidhya bakSe che, to jyAM javuM zakya nathI mudrAne kyAMka kALa citrakAroe suMdara rIte AlekhI che. aneka evA aSTApada, naMdIzvaraplIpa AdinI bhAvayAtrAnuM prabaLa nimitta upasargo chatAM nijasAdhanAmAM dRDha rahetA deDhaprahArI aneka prakAro bane che. vacce paNa upazamarasasAdhaka caMDarUdrAcAryanA ziSya, sonI dvArA jaina bhaMDAromAM cauda rAjalonA citro paNa vyApakapaNe upasarga pAmatA metAramuni AdinI kyAo vividha sthaLe upalubdha thAya che. puruSAkAra evuM cauda rAjalokanuM citra ke citrarUpe yA paTarUpe upalabdha thAya che. sthUlibhadranI kAmavijayanI aDhIdvIpanuM citra vidyArthIone jaina bhUgoLa bhaNavAmAM sahAyaka bane pazuSka jIvana jina dharmamAM cAkaLA vaSiSa viESAMha ogasara - gaSak[n Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' I che. sAdhako mATe lokasvarUpa upayoga karI zakAya. tenA bhAvanAnuM ciMtana karavAmAM DijhITala svarUpa mATe paNa sahAyaka bane che. sAdhako A gurubhagavaMto sAthe yogya cauda rAjaloka joI vicAre che vicAravimarza karIne kArya karI ke, vizALa A ca da zakAya. rAjalokamAM dravyo potapotAnuM jainacitrakaLA kyAMka samakAlIna kArya kare che, to huM AtmA zA prabhAvane lIdhe gADhA raMgo mATe pudgalanA phaMdamAM phlAI dhAraNa karatI dekhAya, kyAMka tenI gulAmI svIkAruM chuM? huM kalAkAranA anavadhAnane lIdhe AtmA paNa svataMtra, rekhAo gADhI dekhAya, paraMtu sArvabhauma, mukta chuM ane mAre aMte A kalA ane tenA nijasvabhAvamAM rahevuM e ja prayojaNono hetu darzakone mArUM kartavya che. zAMtarasanI anupama sudhAno guphAcitrothI prAraMbhAyelI pAna karAvavAno rahyo che. saMdarbhasUcijainacitrakaLA jinamaMdironA 1. Masterpieces of Jain Painting - bhIticitro, padacitro, Surya Doshi (Marg Publication) 2. zrIpAlarAsa - sacitra - saM. premala hastapratanA laghucitro evI kApaDiyA aneka svarUpomAM vistarI che. 3. devacaMdrajI kRta stavanacovIsI - saM. premala kApaDiyA paryuSaNAdi prasaMgomAM saMvatsarInA divase bArasAstranA zravaNasamaya 4. divya yaMtra, maMtra stotra- saM. hiteza paMDyA zrAvako bhaktibhAvapUrvaka A citronA darzana kare che. paraMtu citronuM 5. mahAprabhAvika navasmaraNa - saM. sArAbhAI navAba kada nAnuM hovAthI saune yogya darzana sulabha thatA nathI. AjanA e/31 gleDaharTa, phirojhazAha roDa, sAMtAkrujha (pa.), muMbaI - 400054. yugamAM teno moTA suMdara seTa paNa taiyAra thayA che, tenA darzana mATe mo. 9892678278| abhaydoshi9@gmail.com viziSTa koTinA parvamAM paryuSaNa parvanuM sthAna mokhare che. temAM jema pratikramaNa karavAnuM mahattva che, yathAzakti upavAsa vagere tapasyA karavAnuM mahattvanuM gaNAya che tema zrI kalpasUtranuM zravaNa karavAnuM paNa eTaluM ja mahattvanuM che. zrI kalpasUtranA pahelA divasanA pahelA vyAkhyAnamAM indra mahArAjAnI vAta Ave che tyAre kArtika zeThanI kathA Ave che, kathA jANItI che; temAM Avato airika tApasano prasaMga paNa jANIto che. A nAnA lAgatA prasaMgano boye ghaNo moTo che. A bogha eTalo badho kiMmatI che ke ene jo samajI zakIe to ApaNA jIvanamAMthI AdhyAnane kAyama mATe dezavaTo maLI jAya! "zrI kArtika zeTha pAraNuM karAve to ja huM pAraNuM karavA AvuM" AvuM garika tApase rAjAne kahyuM. rAjAnA kahevAthI kArtika zeTha AvyA. garikane pAraNuM karAvyuM, te vakhate tApase nAke AMgaLI mUkIne bharI sabhA vacce kArtika zeThanuM je apamAna karyuM tyAre dharmapariNata evA kAtika zeThe zuM vicAryuM e mahattvanuM che. apamAnita thayelA potAnA AtmAne, rAjA mATe, garika mATe ghaNI jAtanA vicAra Ave tema hatA chatAM vicAra mAtra potAnI jAtano ja Avyo. ane te paNa vAMjhiyo vicAra na karyo, vicAranuM svarUpa AvuM hatuM, "jo meM munisuvrata svAmI pAse dIkSA lIdhI hota to apamAnano A prasaMga Avyo ja na hota." Ama, AvA du:khada prasaMge darpaNa hAthamAM lIdhuM: dUrabIna nahIM.kathAnaka ema samajAve che ke, jIvanamAM jayAre jayAre koI paNa jAtanA duHkhanA prasaMgo Ave tyAre tamArI jAtano ja vicAra karajo. tamAre zuM karavuM joI e e ja vicAra karajo. sAmAe zuM karavuM joIe vicAra nirarthaka che; ane e vicAra AtmA mATe anarthaka paNa che. cahero jovA darpaNa ja upakAraka che, dUrabIna nahIM. parvAdhirAjanA A divasomAM saMkalpa karIeH duHkhamAM darpaNa hAthamAM rAkhIzuM ane caherAne sudhArIzuM. --- AcArya zrI pradyumnasUri 44 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya viOSAMkA prabuddha jIvanI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sacitra hastapratomAM yaMtravijJAna AcArya zrI vijayanaMdighoSasUrijI mahArAja sAheba saMsAramAM jIva mAtra sukha icche che, koI duHkha icchatuM nathI. astitva dharAvatI hoya che. alabatta, saMsAramAM dareka sukhI ja thAya che ke sukhI ja hoya che tevuM bhAratIya prAcIna sAhityamAM AvI aneka maMtra, yaMtra ane kyAreya banyuM nathI. saMsAramAM koIka sukhI to koIka duHkhI hoya che. taMtranI paraMparA cAlI Ave che. temAM maMtrAkRtio Apela hoya che jo ke sukha ane duHkha vyakti sApekSa, sthaLa sApekSa ane saMyoga tathA tenI vidhi paNa darzAvela hoya che. Ama chatAM temAM jaNAvyA sApekSa hoya che. saMsAramAM pratyeka manuSya ane eka manuSyanI pramANe vidhi karavA chatAM Icchita siddhi thatI nathI. tenuM kAraNa eka vibhinna samaye sukha ane duHkhanI vyAkhyAo badalAtI rahe che. sukha ja hoya che ke hastapratamAM je vidhi batAvela hoya che, te saMpUrNa hotI ane duHkhanI badhI ja vyAkhyAono samAveza eka ja vyAkhyAmAM ane nathI. yaMtra darzAvanAra mahApuruSe te vidhimAM ekAda mahattvanI bAbata te paNa mAtra cAra ja zabdomAM vAcaka zrI umAsvAtijIe bahu ja gopanIya rAkhI hoya che, je te yogya vyaktine ja batAve che. ane adbhuta rIte karI Apyo che. teoe kahyuM ke ISTano saMyoga ane tethI ja maMtra, yaMtra saMbaMdhita pustakamAM batAvela vidhi arthAtu aniSTano viyoga te sukha, ane tethI ulaTuM ISTano viyoga ane AmnAya pramANe vidhi karavA chatAM tenuM yogya phaLa maLatuM nathI. Ama aniSTano saMyoga te duHkha. alabatta, sukha ke duHkhanI prApti dareka chatAM te sadaMtara niSphaLa paNa jatuM nathI. A rIte prAcIna jIvanA potAnA pUrvabhava saMbaMdhI zubha ke azubha karmanA AdhAre hastapratomAM prApta thatA maMtra, yaMtra sAcA hovA chatAM jANakAra gurunA prApta thatAM hoya che. Ama chatAM manuSya mAtra sukhI thavA mATe bharapUra mArgadarzana vinA siddha thaI zaktA nathI. tethI rakhe koI ema na prayatna kare che. to zuM tenA te prayatno saphaLa thAya kharA? mAnI le ke A maMtra, yaMtra sAva khoTAM ja haze. vastutaH maMtra, yaMtranI saMsAramAM kyAreka bAhya svarUpe dekhAtuM aihika sukha, vastutaH sAthe tenA mULa nirdezaka mahApuruSanI lokone sukhI karavAnI sukha na paNa hoI zake, to kyAreka bAhya svarUpe dekhAtuM duHkha vastutaH bhAvanA paNa joDAyelI che. A bhAvanA jeTalI vadhu prabaLa teTalI duHkha na paNa hoI zake kAraNa ke e duHkha bhaviSyamAM sukhaprAptinI maMtranI zakti, yaMtrano prabhAva vadhAre hoya che. A maMtrasiddhi mATe AzA ane AkAMkSAvaza bhogavavAmAM koI takalIpha paDatI nathI. ghaNA paribaLo javAbadAra hoya che. tethI temAMnuM ekAda paribaLa paNa kharekhara to, ApaNI mAnasika svasthatA e ja ApaNA sukhanuM mULa kArya na karatuM hoya ke apUrNa hoya to maMtrasiddhi thaI zakatI nathI. maMtra eTale cokkasa prakAranA kArya mATe, cokkasa prakAranA ane e mAnasika svasthatA prApta karavA saMsArano pratyeka devothI adhiSThita thayela, cokkasa prakAranA mahApuruSo dvArA, manuSya prayatnazIla che. A prayatnomAM prAcIna kALanA yogI, cokkasa prakAranA zabdo ke akSaronA saMyojana dvArA lipibaddha karAtuM sAdhaka, RSi-munionA zaraNe gayela jIvo, temanA AzIrvAda dhvaninuM svarUpa. prAcIna kALanA mahApuruSoe AvA viziSTa dvArA potAnI mAnasika ane zArIrika, Adhi, vyAdhi ane prakAranA maMtronA cokkasa nizcita artha eTale ke viSayo potAnI upAdhione sahana karavAnI ane tene haLavuM banAvavAnI zakti atIndriya jJAnadRSTithI joyA che ane te kAraNe ja zabda-maMtranA meLave che. AvA viziSTa raMgone jonAra zrI azoka kumAra datta, ApaNA ApaNA prAcIna maharSioe ApaNAM duHkha dUra karavA ane prAcIna RSi-munio mATe "maMtrArthadraSTA' zabda prayoje che.' sukhanI prApti karAvavA mATe aneka prakAranI maMtra, yaMtra ane taMtra dhvaninA raMgone potAnI atIndriya zaktithI vidyAo ApI che. A rIte maMtra, yaMtra, taMtra, auSadhi dvArA ApaNe pratyakSa jonAra zrI azoka kumAra datte potAnA ApaNAM azubha karma haLavAM karI zakIe chIe ke saMpUrNapaNe dUra paNa anubhavonA vizleSaNa dvArA siddha karyuM che ke karI zakIe chIe. kyAreka jo zubha nimitta ane zubhabhAva AvI paramAtmAnA nAmano jApa ane anya viziSTa jAya to azubhakarmanuM zubhakarmamAM parivartana paNa thaI jAya che.' maMtronuM uccAraNa saMpUrNapaNe vaijJAnika che. tenA zrI azoka kumAra datta, ane alabatta, e sAthe bIjI paNa vAta karavI joIe ke AvA jeo AbhAmaMDaLa ane dvArA sUkSma zarIranI tejasvitA - camaka vadhI mahApuruSo AvI atyaMta mahattvanI vidyAo yogya pAtra joIne ja ninA raMgone carmacakSa dvArA joI zake che. jAya che.' ApatA hoya che. ane jyAre yogya pAtrano abhAva ja hoya to, te lepha. karnala sI. sI. bakSI temanA "vaizvika cetanA' nAmanA vidyA te mahApuruSanA avasAna bAda mAtra daMtakathA svarUpe ja pustakamAM maMtrazAstranI vaijJAnikatA aMge lakhe che ke dareka avAja, prabuddha jIvana jaina dharmamAM uke, 'jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa- 2018 |45 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhvani ke zabda, tenuM mAnasika uccAraNa thAya ke vAcika, te vakhate amuka nizcita svarUpanAM spaMdano utpanna thAya che. ApaNe vicAra karIe chIe tyAre paNa te akSaronI cokkasa prakAranI chApa ApaNA mana samakSa racAI jAya che. arthAt ApaNA magajamAM zabdanI - dhvaninI aspaSTa utpatti thAya che, jene saMskRta vyAkaraNanA niSNAto-ciMtako sphoTa kahe che. - sAmAnya rIte maMtra ane yaMtra dviparimANIya hoya che. jo ke A mATe lepha. karnala sI. sI. bakSI lakhe che ke maMtrano dhvani eka parimANavALo arthAt yuniDAImenzanala hoya che. alabatta, ApaNe dhvanine joI zakatA nathI tethI kadAca ApaNA mATe te eka parimANavALo-yuniDAImenzanala kahI zakAya paraMtu jeo dhvaninA raMgo tathA AkAra joI zake che teo mATe to dhvani paNa triparimANIya thI-DAImenzanala ja che. maMtrAkSaro ane tenI AkRti svarUpa yaMtro dvi-parimANavALAM arthAt Tu-DAImenzanala hoya che. jyAre mUrti tri-parimANavALI arthAt thI-DAImenzanala hoya che. prAcIna kALamAM, prAyaH mahAbhAratanuM yuddha thayuM te kALamAM, yuddhamAM zastravidyA ane astravidyAno upayoga thato hato. AmAM zastra eTale sAmAnya zastro jevAM ke talavAra, bANa vagere. jyAre maMtra dvArA athavA vidyAo sahita choDavAmAM AvatA zastrone astra kahe che.' A astro zatruno saMhAra karI punaH prayoktA pAse AvI jatAM. te astrone niSphaLa banAvavAnI paNa vidyAo te kALanA rAjA, senApati vagere jANatA hatA. Ama bhAratIya paraMparAmAM maMtravidyA, yaMtravidyA khUba ja prAcIna hovAnuM jaNAya che. bhAratamAM ja janmela ane bhAratamAM ja vikAsa pAmela maMtra, yaMtranI vibhinna paraMparAomAM 1. brAhmaNa (hindu), 2. bauddha ane 3. jaina mukhya che. brAhmaNa - hindu paraMparAnA traNa peTA vibhAga che. (1) vaiSNava, (2) zaiva (3) zAkta. mAnavAmAM Ave che. temAM paNa bAramuM aMga dRSTivAda sauthI viziSTa che. alabatta, A aMga atyAre upalabdha nathI, viccheda gayela che. Ama chatAM, temAM 14 pUrva agatyanAM hatAM e cauda pUrvamAM vidyApravAda nAme eka pUrva hatuM. A pUrva saMpUrNapaNe tenA nAma pramANe maMtra, yaMtravidyAno akhUTa bhaMDAra hato. zramaNa bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInI paTTa paraMparAmAM ghaNA mahAna prabhAvaka AcAryo maMtra, yaMtranA jJAtA ane niSNAta hatA. kalpasUtranI TIkAmAM sthavirAvalImAM jaNAvyA pramANe Arya vajasvAmI, vaikriya labdhi ane AkAzagAminI vidyAnA dhAraka hatA. te sivAya Arya sthUlabhadra, Arya priyagraMthasUri, jhuluka roguptanA guru zrIguptAcArya, Arya samitasUri, vagere paNa maMtra, yaMtranA jJAtA hatA. 46 ogasTa - 2018 A sivAya zrIvRddhavAdIsUri, zrIsiddhasena divAkara, zrI mAnatuMgasUri, zrI nAgArjuna, zrI naMdiSaNa, zrI mAnadevasUri, zrI skaMdilAcArya, zrI pAdaliptasUri, zrI haribhadrasUri, zrI hemacaMdrAcArya, zrI jinabhadrasUri vagere aneka AcAryo maMtra, yaMtranA jJAtA hatA. jaina paraMparAnA maMtra, yaMtra sAhityano vicAra karIe tyAre namaskAra mahAmaMtra kalpa, logassa kalpa, namunthuNaM kalpa, temAM jaina maMtra, yaMtranI paraMparA paNa khUba ja prAcIna che. zrI saMghadAsa gaNi viracita ''vasudeva hinDI'' nAmano eka graMtha che. je I. sa.nI pAMcamI sadImAM racAyelo mAnavAmAM Ave che, temAM maLatA saMdarbho anusAra A avasarpiNI kALanA prathama tIrthaMkara zrI RSabhadevanA be pautro nami ane vinamine nAgarAja dharaNendra prasanna thaI 48000 vidyAo ApI hatI. ane teo vidyAdhara kahevAyA. prAcIna jainAcAryonA vividha kuLomAMthI eka kuLanuM nAma paNa vidyAdhara kuLa hatuM.to kalpasUtramAM jaNAvyA pramANe vidyAdharI zAkhAnuM nAma che. A pramANe maMtra, yaMtravidyAnuM mULa eka koDAkoDI sAgaropama varSa pUrvenuM mAnavAmAM Ave che. jaina Agama paraMparAmAM dvAdazAMgI - bAra aMgane mukhya ArAdhanA-sAdhanA mukhya Avazyaka mAnavAmAM AvI che. A sUrimaMtra paka uvasaggaharaM stotra kalpa, saMtikaruM kalpa, tijayapahutta kalpa, bhaktAmara kalpa, kalyANamaMdira kalpa, RSimaMDaLa kalpa, hrI~kAra kalpa, vardhamAna vidyA klpa, sUrimaMtra kpa vagere khUba ja pracalita ane prakhyAta sAhitya dRSTigocara thAya che. jainAcArya mATe sUrimaMtranI jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prazuddha jIvana Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrimaMtramAM mukhyatve anaMtalabdhinA dhAraka gaNadhara zrI che. eTaluM ja nahi bhAratIya paraMparAnA prAcIna graMthomAM nirdiSTa gautamasvAmInI ArAdhanA karavAmAM Ave che. maMtra, yaMtra aMge saMzodhanAtmaka pustako teo prakAzita kare che. A zrI gautamasvAmI vagere gaNadharo jeo dvAdazAMgInA racayitA prakAranuM saMzodhana atyAre paNa pAzcAtya dezomAM cAlu che. vibhinna che tathA jeo cauda pUrvanA dhAraka che te sarvane zrutakevalI kahe che. pustako dvArA jaina-jainetara maMtra, yaMtranAM rahasyo vaijJAnika paddhatie teonuM eka vizeSaNa "sabrakharasannivAIrNa'' arthAt badhAja rajU kare che. akSaronA vividha prakAranA sarva saMyogathI banatI sarva vidyAonA maMtra ane yaMtra baMne paraspara saMkaLAyela che. yaMtra, e maMtramAM jANakAra che." rahela akSaronA saMyojana dvArA banela zabdonA dhvaninuM AkRti svarUpa che. pUrvanA mahAna puruSoe je te maMtranA yaMtra potAnI * divyadRSTi dvArA joyela che ane te pachI tene bhojapatrake kAgaLa upara aMkita karela che. lagabhaga paMdara varSa pahelAM iMgalenDathI prakAzita "YANTRA nAmanuM eka aMgrejI pustaka jovA maLyuM. A pustakamAM. ronAlDa nAmetha nAmanA eka vijJAnIe eka vaijJAnika upakaraNa dvArA IlekTronika vAIbozana klimAMthI zrIsuktanA maMtranI dhvani pasAra karyo ane te dhvaninuM zrIyaMtranI AkRtimAM rUpAMtara thaI gayuM, tenuM sthira citra ApavAmAM AvyuM che. teno artha e thayo ke zrIyaMtra e zrIsuktanuM AkRti svarUpa ja che. FIRSTlo * A sUrimaMtramAM zrI gautamasvAmI sivAya zrutajJAnanI adhiSThAtrI devI sarasvatI, mAnuSottaraparvata-nivAsinI tribhuvana svAminI devI, lakSmIdevI arthAt zrI devI, zrI yazarAja gaNipiTaka tathA ra4 tIrthaMkaranA adhiSThAyaka yakSa-yakSiNI, 64 Indra, nava graha, daza dikyAla vagerenI ArAdhanA karavAmAM Ave che."A ArAdhanA karanAra AcArya mahAna prabhAvaka bane che te vAtamAM koI zaMkA nathI. vaLI AcAryoe jinazAsananuM sukAna saMbhALavAnuM hovAthI jinazAsana upara AvanArI AphatonuM nivAraNa karavAnuM sAmarthya keLavavuM jarUrI hovAthI, A maMtra sAdhanA dvArA teone devonI sahAya prApta thAya che. atyAre ApaNA samAjano eka varga evo che ke je maMtra, yaMtramAM je rIte grAmophonanI rekarDamAM dhvanine mudrita karavAmAM Ave che ja racyopacyo rahe che. ane lokomAM aMdhazraddhA phelAvI teno geralAbha te ja rIte koIpaNa maMtrane jo upara darzAvela sAdhanamAMthI pasAra uThAve che. to bIjo varga je maMtra, yaMtrane sAva khoTA mAne che, tenI karavAmAM Ave to tenuM AkRti svarUpa prApta thaI zake che. vaLI ThaThThAmazkarI kare che, ThekaDI uDAve che, gapagoLA-vahema kahe che. zabda- gAmophonanI rekarDamAMthI punaH dhvani prApta karI zakAya che, tema dhvaninI keTalI zakti che tenI temane khabara nathI tethI maMtravijJAnamAM maMtrAkRtimAMthI punaH maMtra prApta karI zakAya che, tema keTalAkanuM mAnavuM mAnanArane murkha-pachAta gaNe che, utArI pADe che. paraMtu atyAre che. vaLI je rIte Adhunika vijJAnamAM zaktinuM pudagalamAM pazcimamAM thayela vividha prakAranA vaijJAnika saMzodhana dvArA maMtra, dvicakaNomAM) ane dravyakaNo(pagala)nuM zaktimAM rUpAMtara thAya che. yaMtranI asara siddha karela che. tethI tene vaijJAnika AdhAra prApta thayo tema yaMtranuM maMtramAM ane maMtranuM yaMtramAM rUpAMtara zakya che ane mATe ja kA ja mana netA ke e kaya kAmamAM prabuddha jIvana 'jaina dharmamAM citraNa-LA vaividhya viroSakri ogasTa - 2018 | ie. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtronA dhvani taraMgoe e pratimAmAM akhUTa UrjA bharI dIdhI hoya che. tenAthI sAdhakanI unnati thAya che. temaja tenAM manovAMchita prApta thAya che. AvuM ja yaMtromAM paNa bane che. sAmAnya yaMtra karatAM vidhipUrvaka, uttama divase, sadbhAvapUrvaka banAvela hoya ane maMtrayaMtravidyAnA niSNAta mahApuruSe maMtra dvArA e siddha karyuM hoya to suratamAM mahAna phaLa ApanAra bane che. - Adhunika saMzodhanakAro yaMtrane mUlAkAza tathA maMtrane pavitra dhvani mAne che. temanI mAnyatA pramANe yaMtra ane maMtra, baMne ekabIjAthI taddana abhinna che. yaMtra e maMtranuM zarIra che to maMtra e yaMtrano AtmA che. eTaluM ja nahi paNa yaMtra e bhAratIya paraMparA pramANe deva-devIne sUkSma svarUpe rahevAnuM sthAna che. khAsa karIne aMbikA, durgA, kALI, mahAkALI, mahAlakSmI vagere devIonI mukhya zaktipIThomAM mUrti karatAM ya devIonA yaMtronuM vizeSa mahattva hoya che. yaMtranA sthAne maMtra ane maMtranA sthAne yaMtra mUkI zakAya che." A yaMtromAM vividha prakAranA paTono paNa samAveza thAya che temAM vastutaH yaMtra e eka prakAranuM vividha bhaumitika AkRtionuM khAsa karIne jaina sAdhu bhagavaMto ane AcArya bhagavaMto mATenI saMyojana che. je rIte judA judA vyaMjano tathA svaronA saMyojana dvArA sAdhanA mATe vardhamAnavidyA ane sUrimaMtranA paTa mahattvapUrNa che. maMtra bane che te ja rIte vividha prakAranI bhaumitika AkRtionA temAM maMtro ane adhiSThAyaka deva-devInI AkRtio mukhya che. maMtra saMyojana dvArA vividha prakAranA yaMtra bane che. pratyeka yaMtranA jApa dvArA tenI pratiSThA thAya che. A vardhamAnavidyA ane sUrimaMtranA adhiSThAyaka deva ke devI hoya che. deva, devInuM nAma ke svarUpa paTo chellA 600 varSathI vastra upara citrita karavAmAM Ave che ane badalAtAM maMtra ane maMtra paNa badalAya che. sAmAnya saMyogomAM badhAM Aje paNa jayapuranA citrakAro vastra, hAthIdAMtanI pleTa ke sukhaDanI ja maMtro ane yaMtro mAtra paugalika svarUpamAM arthAt jaDa. pATalI upara A prakAranA vardhamAnavidyA ane sUrimaMtranA paTo caitanyarahita hoya che. temane caitanyayukta karavAnI viziSTa prakriyA citrita kare che. hoya che. yaMtrone mULa maMtro dvArA cetanavaMtA banAvAya che. to maMtrone cetanavaMtA banAvavA mATe varNamAtRkA dvArA saMpuTa karavAmAM Ave che.' je rIte prabhupratimAnI prANapratiSThA karavAmAM Ave che. A vidhi uttama prakAranA maMtrothI tenA adhikArI AcArya ja kare che. maMtradhvanithI utpanna thayela viziSTa taraMgo dvArA AcArya potAnA prANa kSaNArdha mATe Aropita kare che. tyArapachI te pratimA mAtra nirjIva Arasano TUkaDo na rahetAM sAkSAt prabhu tulya banI jAya che kAraNa ke temAM rahela mUlAkRtIya AkAza dhvanitaraMgothI akhUTa sAriepaNAsa sAMbhiyApine samadhiniyAmA gautamasvAmine nmH|| UrjAno bhaMDAra banI jAya che. te ja rIte yaMtrone paNa siddha karavAmAM surimaMtra pATalI Ave che. tenI ArAdhanA-sAdhanA karanArane paramAtmA-parama tattva vardhamAnavidyAnA paTanI ArAdhanA, bhagavatI sUtranA sAthe saMbaMdha thaI zake che. yogoddhahana karela sAdhu ke jemane gaNipada pradAna karavAmAM AvyuM te, jaina paraMparAmAM 100 varSa karatAM vadhu koIpaNa prAcIna paMnyAsa pada athavA upAdhyAya pada jemane pradAna karavAmAM AvyuM hoya pratimAne acinya prabhAvazALI mAnavAmAM Ave che kAraNa ke 100 tevA sAdhu bhagavaMta kare che. jyAre sUrimaMtranI ArAdhanA AcArya varSa karatAM vadhu samaya daramyAna ghaNA ghaNA sAdhaka AtmAo dvArA bhagavaMto kare che. vibhinna maMtro ane sadabhAvanA dvArA tenI pUjA thaI hovAthI, te paTa sivAya prAcIna hastapratomAM prApta yaMtro be prakAranAM hoya 48 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prazaddha jIvana Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte vividha prakAranA AMkaDAkIya yaMtromAM vividha prakAranI gUDha zaktio rahelI hoya che. jaina paraMparAmAM paNa baMne prakAranA yaMtro maLe che. maMtra sAthe saMbaMdhita yaMtromAM zrIsiddhacakra mahAyaMtra, zrI-RSimaMDaLa yaMtra, zrIpadmAvatI yaMtra, zrI vairoTyA devI yaMtra, zrI ghaMTAkarNa mahAvIra yaMtra, zrI gautamasvAmI yaMtra, zrI labdhipada yaMtra, zrI, mANibhadradeva yaMtra vagere aneka prakAranA maMtro che. to saMkhyA sAthe saMbaMdha dharAvatA yaMtro paNa jaina paraMparAmAM maLe che. temAM khAsa karIne zrItijayapahatta stotra saMbaMdhI ekaso-sitteriyo (sarvatobhadra) yaMtra, covIza jinezvara saMbaMdhI pAMsayiA yaMtra ane navapada saMbaMdhI paMdariyA yaMtra prApta thAya che. padamAvatI rAMga OM che. yaMtromAM AkRtionuM saMyojana to hoya ja che paraMtu temAM maMtrAkSaro paNa hoya che. jo ke upara batAvyuM tema yaMtramAM AkRtinuM ja mahAttva hoya che kAraNa ke maMtranuM dazya svarUpa che. chatAM te yaMtra kayA maMtranuM te darzAvavA temAM maMtra lakhavAmAM Ave che. tethI ja yaMtra ane maMtra saMyuktapaNe jovA maLe che. to keTalAka yaMtromAM mAtra khAnA dorI, athavA vibhinna AkRti dorI temAM AMkaDA lakhavAmAM Ave che. AvA saMkhyA sAthe saMbaMdha dharAvatA yaMtronA paNa judA judA prakAra hoya che. dA. ta. paMdariyA yaMtra, vIzA yaMtra, cotrIzA yaMtra, pAMsaThiyA yaMtra, ekaso sitteriyA pI.paDadyAvalyai namaH yaMtra. A darekanA paNa judA judA prakAra hoya che. dA. ta. paMdariyA yaMtro. A yaMtramAM 1thI 9 sudhInA AMkaDAono upayoga karavAmAM kyAreka sAMpradAyika maMtra-yaMtranI paraMparAthI ajJAta lekhaka ke Ave che ane te rIte goThavavAmAM Ave che ke ADA, UbhA, trAMsA saMzodhaka yaMtra ke yaMtramAM rahela akSaro athavA yaMtranI paddhatine barAbara ema dareka rIte gaNatAM traNa-traNa aMkono saravALo 15 Avato samajI na zakavAnuM paNa bane che. dA. ta. 'Yantra' pustakamAM jaina hovAthI tene paMdariyA yaMtra kahe che. yaMtra-maMtra saMbaMdhI pustakomAM cAra paraMparAnA sUrimaMtra saMbaMdhI labdhipada yaMtra prakAzita thayela che. temAM prakAranA paMdariyA yaMtro batAvela che. te darekanuM tattva, varNa tathA labdhi padonA maMtro prAkRta bhASAmAM Apela che, eTaluM ja nahi paNa asaro judA judA hoya che, eTaluM ja nahi, te yaMtro kAgaLa ke te dareka padanA akSarono krama paNa ulaTo ApavAmAM Avyo che. dA. bhojapatra upara viziSTa prakAranA dravyathI lakhatI vakhate eka ja ta. " namo jiNANe 1" padane "1 NaM NA ji mo na leM' prakAranA yaMtramAM aMko lakhavAno krama judo judo hoya to tenI paNa svarUpamAM lakhyuM che. alabatta, A yaMtra 2 250 varSa pUrve asaro judI judI thAya che.' AlekhAyela che. A prakAranA maMtromAM kyAreka sAdhakanuM athavA jenA to AvAM ja bIjA yaMtro sarya, caMdra, maMgaLa vagere grahane mATe yaMtra banAvela hoya tenuM nAma vacce lakhAya che. uparyukta yaMtramAM anulakSIne temanI zAMti mATe batAvela che. temAM sUrya mATe paMdariyo kalyANadAsa evuM nAma lakhela che. tenA AdhAre saMzodhake A yaMtrane che, je upara batAvela cAreya yaMtrathI judo che. to caMdra mATe aDhAriyo kalyANacakra "Wheel of Fortune nAma ApyuM che, je saMzodhakanI yaMtra, maMgaLa mATe ekavIsIyo yaMtra che. A ja rIte anya grahonA bhUla che. paraMtu te kharekhara, kalyANadAsa nAmanA bhakta mATe banAvela paNa yaMtro batAvela che. hovAthI tenuM nAma lakhela che. prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 |49 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A jayaMtra sUrimaMtra kalpasamuccayamAM navuM banAvIne Apela che. vAstavika rahasya to mAtra kevaLajJAnI mahApuruSo ja jANI zake che. paraMtu temAM akSarono krama sulaTo che.* kevaLajJAnI mahApuruSo mATe A samagra brahmAMDanA pratyeka jIvo ane maMtrajApa be prakAre karavAmAM Ave che. 1. pUrvAnupUrvI arthAtu je pratyeka padArthanA bhUtakALa, bhaviSyakALa ane vartamAna kALanI pratyeka kramamAM maMtranA pado athavA akSaro hoya te ja krame maMtrajApa karavo. avasthAnuM jJAna hAthamAM rahela svaccha jaLa jevuM spaSTa hoya che teo 2. pazcAnupUrvI arthAt je kramamAM maMtranA pado akSaro Apela hoya mATe bhUtakALa, bhaviSyakALa jevuM kazuM hotuM ja nathI. badhuM ja tenAthI ulaTA krame jApa karavo. A baMne prakAranA maMtrajApanA phaLa vartamAnakALa svarUpa hoya che. Adhunika vijJAnanI paribhASAmAM judA judA hoya che. sAmAnya rIte pUrvAnupUrvIthI maMtrajApa karavAthI aMgrejImAM eka ja vAkyamAM kevaLajJAna mATe kahI zakAya ke AdhyAtmika phaLa maLe che, jyAre pazcAnupUrvIthI maMtrajApa karavAthI "Omniscience is nothing but the hologramic effect/power of aihika-bhautika phaLa maLe che. the Soul regarding time, space, matter and all souls del AvA kevaLajJAnI ja A yaMtronA sAMketika cihnonuM saMpUrNa rahasya zA bAbAiDhavadha jANI zake che. vividha prakAranA maMtromAM prAcIna kALathI ja gUDha-rahasyamaya yaMtra hoya to te zrIyaMtra che ane te aMgenI carcA anyatra joI levA vinaMti. ahIM phakta tenI AkRti Apela che. koIpaNa yaMtra banAvavA mATenI vidhi darzAvela hoya che. te pramANe te yaMtra bhojapatra, tAMbA, cAMdI ke sonAnA patarA upara, vidhimAM batAvela muhUrta arthAt zubha tithi, vAra, nakSatra, yogamAM bhojapatra ke kAgaLa upara banAvavAnuM hoya to aSTagaMdha jevA padArthathI Alekhana karavAnuM hoya che. ane tAMbA, cAMdI ke sonA upara banAvavAnuM hoya to te muhUrtanA samaye yaMtra kotaravAnuM hoya che. TRI ratvata padamAvatImA Adhunika vijJAnamAM jema TelipathI vijJAna zAkhA che tema cikitsAzAstramAM zrI binitoSa bhaTTAcArya jevA baMgALI homiyopethI DaoNkTare TelitherapI nAmanI cikitsA paddhatino vikAsa karyo che. A cikitsA paddhatimAM teo auSadhino to upayoga kare ja che paNa sAthe sAthe upara batAvyA tevA maMtra ane maMtrano paNa upayoga kare che. te maMtra tathA yaMtrane viziSTa prakAranA sAdhana upara goThavI temAMthI viziSTa prakAranA spaMdano-vibrations utpanna karI tenI sAme goThavelA dardInA phoTA ke nAma dvArA adazya svarUpe dardI sudhI pahoMcADe che ane tenAthI dardImAM Azcaryajanaka sudhAro paNa noMdhAyela che. yaMtra e sAMktika cihna che, tenuM arthaghaTana bhinna bhinna paraMparAvALA bhinna bhinna rIte kare che, tenuM kAraNa teone prApta thayela jJAna athavA anubhava hoya che. e ja rIte jemanA AtmA uparanAM jJAnanuM AvaraNa karanArA karmo saMpUrNapaNe dUra thayA nathI tevA alpajJa ApaNe sau ApaNI mAnasika avasthA pramANe yAMtrika cihnonuM arthaghaTana karIe chIe. te cihnonuM saMpUrNa athavA pa0 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya viauSAMka prabuddha jIvana | Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAHANA TIRUPCO Leonii manA bharata tatat salma .. . praNaya QQ TNaway he be atta en the tablets an oath exoti Angl yuvAno 16 Kalyana Chakra, the Wheel of Fortune. The mystic syllables radiating from the centre are grouped in a cryptic manner in order to conceal the yantra's esoteric significance from the nirnitiated. Rajasthan c. 19h century, Ink and colour on paper to prAcIna hastapratomAM ke sAmAnya rIte alaga kAzmIrI kAgaLa upara aSTagaMdhathI yogya murtamAM Alekhana karela yaMtro paNa prApta thAya che. A yaMtronuM paNa eka vijJAna che. temAM yaMtrAlekhana mATe bhojapatra sauthI zreSTha che. bhojapatra Aje paNa kAzmIramAM upalabdha che. te kudaratI vRkSanI chAla svarUpa che. ane amuka bhojapatra atyaMta pAtaLA hoya che. te ApaNA kAgaLa karatAM paNa pAtaLA ane haLavA hoya che, tethI amuka prakAranA yaMtro je mAdaLiyAmAM mUkIne gaLAmAM paheravAnA hoya che te mATe zreSTha che. upara batAvela paribaLo ane e sivAyanA paNa keTalAka ajJAta paribaLo jo anukULa hoya to maMtrasiddhi saraLatAthI thaI zake che. upara batAvela paribaLomAMthI eka paNa paribaLa anukULa ke zuddha na hoya to maMtrasiddhi zakya banatI nathI. uparanA dareka paribaLomAM anukULa spaMdano pedA karavAnI kSamatA rahelI che ane te dvArA je te maMtra-yaMtranA adhiSThAyaka deva-devIne prasanna karavAnI zakti utpanna thAya che. jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka A dareka vAta saMpUrNapaNe vaijJAnika che ane pAzcAtya dezomAM tenA upara vizALa pAye saMzodhana thaI rahyuM che tyAre ApaNA vijJAnIoe paNa te aMge saMzodhana karavuM joIe. ityAM vistareza, zivamastu sarvajagataH pArnodha: 1. (juo, 'prakRti' graMthamAM 'romannakaraNa") 2. jainadarzana : vaijJAnika dRSTie'' (le. yuni nadIyoSavijayajI, prakA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI -40036) mAM zrI azoka kumAra dattano lekha ''raMgIna zaktisono zarIra tathA mana upara paDato prabhAva'', pu. 45 "varNamALA anemaMtroccAraNanuM asya'' le. azoka kumAra datta, phArbasa traimAsika, eka 4, okTo.naDase. 1992, pU. 279 Y. The mantras are also intimately associated with the theory of eternal word Sphotvada expounded by the philosophers of Sanskrit grammar, who traced the gem of speech or words back to divine source (an Imperishable unit of speech: Sphot also known as vak or Pranav or Sabda Brahman) (Yantra by Madhu Khanna, p.44) 5. (vaiyaka cetanA' te, veTa. karnala sI. sI. baLI, pU. 97) .. ana - mantra by whch a mlsslle Is consecrated before It Is thrown. (The StandardsanskritEnglish Dictionary, p. 88) mantravidyAne, raLIyAnoDiyA, prastAvanA, 6-15 mererito khaM viAhanovAneDito dhAvayuoi pAM viggAvI sADA nimAyA (zrI pAnasUtra, aSTama jIna, sthavirAvatI, pR.110) 9. asaMkhyAtA varSono eka palyopama thAya che ane 10 koDAkoDI (10) palyopame eka sAgaropama thAya che, AvA eka koDAkoDI 10" sAgaropama varSa arthAt 10" palyopama varSa thAya che. 10. zrI zavasUtra, aSTama thAna, dhvAivatI, suAidIna 19. samaNassa bhagavana mahAvIrassa tinisamA caudasmukhINaM ajinAgaM jinasaMkAsAnaM sakkharasanivAInaM jiNo viva bhavitaI vAgaramAnANaM ukkosayA caudaspubbInaM saMpayA hutyA // 137 // ( zrI kalpasUtra, SaSTha gaH 1-118) 12. yAnI hi aNasAminI siridevI jkraaygnnipiddhgaa| gaha disipAla-suriMdA samAvi kvantu binamaE 11 (AMtimAM patrAcA-4) 13. "Yantra"byMadhu Khanna P 6 7. 8. maMtra-yaMtra upara asara karanAra vividha paribaLomAM nIce jaNAvela paribaLo mukhya che. 1. maMtra-yaMtranA racayitA athavA draSTA mahApuruSonI paraklyANa karavAnI bhAvanA. 2. maMtramAM Avela akSaronA dhvani saMbaMdhI spaMdano, 3. maMtra-yaMtranuM nirmANa karanAranI 14. "antra" by Madhu Khanna :116 sAttvikatA-pavitratA, 4. maMtra ke yaMtranA AmnAyanI pUrNatA, 5. maMtra-yaMtranuM prayojana, 6. maMtra-yaMtranA sAdhaka gurunuM mArgadarzana tathA AzIrvAda, 7. maMtra-yaMtranI sAdhanA karanAranuM prayojana arthAt Azayazuddhi, 8. sAdhakanI potAnI sAttvikatA-pavitratA, 9. sAdhakanI niyamitatA, 10. sAdhanA mATenA eka ja nisthita sthAna ane tenI zuddhi, 11. eka ja samaya, 12. maMtrajApamAM manano upayoga arthAt mana, vacana, kAyAnI ekAgratA, 13. maMtrane yogya Asana, mALA vagere, 14. sauthI vadhu mahattvanuM sAdhakanuM potAnuM 22. sUSTimaMtrArpamukhyapabhAga-2vuM. 360, 561 (la, pU. munizrI mUvinayabI) bhAgya athavA zubhakarma, 21. Yantra'by Madhu Khanna P. 48 14. Mantra and Yantra are parallel to each other and In some cases may be interchangeable. ("Yantra" by Madhu Khanna, P.38) 16, 1lamparaNitA mantrA: probatta maLatu mam|| ('agocara vizva le. deveza mahetA, gujarAta samAcAra, tA. 13-10-1993 pR. 6) 17, maMtra-taMtra-yaMtra pAsapucya prakA. gajAnana pustakAlaya, surata. pU. 15 16. Yantra and mantra present the union of archetypal space and sacred sound. Each Is Inseparable from the other, with mantra 'soul' and yantra 'body' of subtle sound. ('Yantra' by Mahu Khanna, P.44) 19, maMtraviyA-RSiyA 54, ze. jaLIyana seliyA pU. 28,26,30 maMtra-taMtra-yaMtra mahAsamucya prakA, gajAnana pustakAlaya, surata, pR. 320, 321, 322 20. maMtraviyA-yaMtraviyA vALa, pU. 31 23. karAmalakavad vizvaM kalayan kevalazriyA (zrI sakalAI stotra zloka 11, kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI) --- ogasTa - 2018 | 51 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cavale meM dekhanA no ni s> cothA devaloka me deva batA bhAratanA zilpa-sthApatya ane citrakaLAnA vikAsamAM rAjasthAnano bahu moTo phALo che. rAjasthAnI citrakAroe potAnI AgavI citrazailIo dvArA potAnI svataMtra oLakha ubhI karI che. viziSTa dehAkRti, AkarSaka vezabhUSA, nayanAbhirAma raMgavinyAsa temaja tadanurUpa AbhUSaNAdinA citraNa dvArA te citrakAroe jANeajANe paNa potanI prAMtiya saMskRtinuM parivahana karyuM hoya tevuM te citromAM anubhavI zakAya che. jodhapurI, jayapurI, mevADI, buMdI, koTA, nAtha dvArI vigere citrazailIonI jema bIkAneranI paNa 'ustA' nAme oLakhAtI eka viziSTa citrazailI che. prastutI lekhamAM ApaNe te ustA citrazailIno saMkSiptamAM paricaya joIzuM. ustA kaLAno ItihAsa nagarI meM bhAradvAja nAmaka POLISH bikAneranI 'ustA' citra zailI muni zrI saMcamacaMdra mahArAja mULe A kaLAno udbhava kayAM thayo? kyAre thayo? tenI amone jANakArI prApta thaI zakI nathI. paraMtu prAyaH vikramanI 16mI sadI AsapAsa IrAna, mulatAna, aphaghAnasthAna thaI te kaLA bhAratamAM AvI tevI noMdha maLe che. tyArapachI samrATa akabaranA zAsanakALamAM bikAneranA rAjavI rAyasiMghajI dvArA 'zAhI citrakAra'nA birUdanuM pralobhana ApI dilhIthI citrakArone bolAvI ahIM bIkAneramAM temano vasavATa karAvAyo. te citrakAro potAnA kAryamAM ati nipuNa hoI 'ustAda' tarIke oLakhAtA je samaya jatA 'ustA' evA apabhraSTa nAmathI oLakhAvA lAgyA. aMte samaya jatA te ustA zabda ja temanI citrakaLAnI oLakha banyo. te citrakAromAM ustA alirAja, zAha muhammada, muhammada rukAnuddina jevA aneka khyAtanAma citrakAro thayA. vela-buTTA jevA 52 | ogasTa - 2018 tIjA devaloka meM deva ha / DG ET CCC+ para nagara meM dina vA pa Com prAkRtika citraNa upara suvarNanA varakhathI karAtI nakazI karavAmAM temanI hatharoTI hatI. temaNe vaibhavanuM pratika gaNAtI A kaLAne rAjamahelanI chato para, divAlo para, sthaMbho para temaja daravAjAdi sthAno para citrIta karI. jemAMnI keTalIka nakazIo Aje paNa bIkAneranA anupa mahela, darabAra hola, zIzA mahela, DuMgara nivAsa, surata vilAsa jevA prAcIna aitihAsika sthAno para sacavAyelI che. mahelAdinA suzobhana bAda rAjA karNasiMha vaDe sau prathama lakSmI nArAyaNaprabhunuM maMdira A citrakaLAthI zaNagArAyuM tyArabAda A jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ \ \ \ ' SYv VYANG A kaLAnA mULa svarUpamAM thoDA ghaNA pheraphAro samaye samaye umerAtA citrakAra thayo. A citronI vizeSatA kevaLa suvarNanA varakhathI sAmAnya janasamudAyamAM paNa A vaibhavI kaLAno pracAra prasAra karAyela vela-buTTAnI nakazI ja na hatI, paraMtu te citronI raMgapUraNI vadhyo. jo ke briTizaronA sattAkALa pachI rAjyonA vilInIkaraNa paNa tyAM vizeSa mahatva dharAvatI. ughaDatA-camakadAra raMgothI vakhate A kaLAne thoDo dhakko lAgyo. paNa paraMparAgata kaLAne upasAvelA citrano pRSThabhUnA raMgonI sAthe sumeLa karI citranI jALavI rAkhavA mathatA ustA kalAkAro dvArA te kaLAsaMrakSaNanA tripArSiya (thI.DI. AkRti ubhI karavI te paNa ustAono Agavo bharapUra prayatno karAyA. jenA phaLa svarUpe rAjamahelo, maMdiro, kasaba hato. jinAlayothI zarU thayelI te kaLA Aje cheka jharUkhA, attaradAnI, ahIMnA zeTha bhAMDA zAha vaDe nirmita karAyelA railokyadIpaka surahI, palaMga, phoTophrema, dhAtunA ke mATInA rAcaracIdi sAmagrIo nAmanA sumatinAtha prabhunA jinAlayamAM uparokta bane paddhatinA para citrIta thaI lokonA ghara sudhI pahoMcelI dekhAya che. saMyojanathI citarAyelA ghaNA citro Aje paNa dazyamAna thAya che. ustA kaLA vikAsamAM jainonuM pradAna jinAlayanA raMgamaMDapamAM guMbajanI uparanA bhAge AlekhAyela bIkAneranA lakSmI nArAyaNa maMdira, gaDamaMdirAdinI jema citromAM sthUlibhadrajI, bharata-bAhubalIjI, vijaya zeTha-zeThANI, jainoe paNa ahIMnA jinAlayAdinI zobhAmAM abhivRddhi karavAnA IlAyI-putra, sudarzana zeTha, neminAtha tathA pArzvanAtha prabhunA uddezathI ustA kArIgarone Azraya ApI temanI pAse jinamaMdiromAM jIvana caritranA citro temaja vizvanA sauthI lAMbA vijJaptipatra temaja upAzayomAM mahAparuSonA jIvanacaritranA ke gasa (97 phuTa)nA citro A zailInA utkRSTa namUnA che. bhagavaMtonA citro banAvarAvyA. AvA jaina darzananA citro bhAMDAzAhanA jinamaMdiranI jema boharo kI zerInuM prabhu banAvanArA citrakAromAM ustA murAdabakSa ghaNo prasiddha temaja kuzaLa mahAvIrasvAmIjInuM jinAlaya paNa bIkAneranuM adbhuta citra sthApatya che. vi.saM. 2002 mAM eTale ke 72 varSa pUrve zeTha bherudAna hAkima koThArIe A jinAlayanuM nirmANa karI jinAlayanI pradakSiNAmAM mahAvIra svAmIjInA ra7 bhavo ne tathA pRthvI caMdraguNasAgara, zAlibhadrajI metAraja muni, zrIpALa-mayaNAdikanA jIvananA viziSTa prasaMgone A ja citrazailImAM AlekhAvyA. te sivAsa paNa ciMtAmaNi pArzvanAtha prabhunuM jinamaMdira, neminAtha prabhunuM jinAlaya, pArzvacaMdragacchanA caityAdimAM ustA citrakArInA thoDA ghaNA namUnAo najare paDe che. samRddha jaina zrAvakoe jinAlayo ne zaNagAryA bAda potAnA gharone, havelIone paNa A ja citrazailI dvArA bhavyatA ApI. jemAMnI rAmapuriryo kI havelI, DhaDho kI havelImAMnI keTalIka kalAkRtio Aje paNa tyAM mojUda che. Ama A ustA kaLAnuM parivahana karavAmAM jainonuM vizeSa pradAna rahyuM che. jo ke phakta ustA saMprati guNasAgarako caMvarI meM kevljnyaan| II E LE'S TECH BrA li || hA kahI. pat TENIvi tri1 kiffiliate.f1 (rAjA garaje prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 53 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni In The nhi , LL kaLA ja nahIM paraMtu zilpakaLA, citrakaLA, kASThakaLA, lekhanakaLAdi mATI, guMdara, goLa tathA nausAdara kSAranuM mizraNa taiyAra karI pachInI anya kaLAone vikasAvavAmAM paNa jaina zramaNoe temaja madadathI te citramAMnA Icchita bhAgane upasAvAya che. pachI zreSThioe tevo ja suMdara puruSArtha karyo. sAMpradAyikatAnA baMdhanone upasAvelo te bhAga sUkAI jatA tenI upara be vAra pILA raMgano dUra karI, udAracarita thaI temaNe A kaLAone poSI tenA sarvocca hAtha mArI sonAnA varakhanA pAnA tenA para lagADAya che. ane zikhara sudhI pahoMcADI. Abu-delavADAnA deharA, ustAda chelle pIMchInI madadathI citranA zeSa bhAgomAM raMgapUrti karI AuTa zAlivAhananA citro, khaMbhAtanA pArzvanAtha prabhunA jinAlayanA lAIna dvArA citranA aMtima tabakkAne pUrNa karAya che. vizeSa karI kASThazilpo teno bolato pUrAvo che. A prakAranuM kAma vela-buTA ke kUla-pAMdaDAdi prAkRtika citraNamAM, utAcitra nirmANanA tabakkA athavA strI-puruSo ke deva-devInA alaMkAro ke vastrAditA cheDAmAM anya citrakaLAnI jema A citranuM kAma paNa keTalAka tabakkAmAM vigere tathA siMhAsana, citraborDarAdimAM jovA maLe che. karavAmAM Ave che. sau prathama temAM kudaratI lepadravyathI ke ghasIne citrabhUmine sapATa karavAmAM Ave che. tyArapachI Icchita citranuM pramANa laI citrabhUmi para tenuM kAcu citra doravAmAM Ave che. 'akabarA' nAmanA tyArapachInA staramAM citrane anurUpa raMgapUrti karI citra sukavI devAmAM Ave che. te sUkAI gayA bAda cIkaNI prAMte prastuta lekhananuM mULa amArI rAjasthAna vihArayAtrA che. pU. guru ma.sA.pu.A.zrI. vijayasomacaMdrasUrijInI nizrAmAM ame prAya: 70 jeTalA sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtoe rAjasthAnanA keTalAka tIrthonI yAtrA karI. jinAlayothI maMDita te bhUminI jyAre ame sparzanA karI tyAre anAyAsa ja te-te tIrthonI, gAmonI koIne koI aitihAsika ke sAMskRtika sAmagrI amane jaDI AvI. temAMnI keTalIka sAmagrIonuM amArA vaDe saMkalana paNa karAyuM. te saMkalanamAMnI ja eka sAmagrI te ustA citrakaLAnA citro. atyAre paNa kadAca seMkaDo bhAviko tIrthayAtrAe jatA haze. hajuya tyAM AvI ghaNI sAmagrI paDI haze paraMtu samayAbhAve ke tadanurUpa dRSTinA vaikalyathI sAmagrI hote chate yAtrALuo te mANI zakatA nathI. prastuta lekha vAMcI, vicArI tIrthayAtrAe jatA bhAviko raghavATane choDI daI tIrthanA bAhyAbhaMtara sauMdaryane mANe, temaja vaDavAonA dUraMdezitA, udAracaritAdiguNone samajI, jIvanamAM utArI sva-paranA kalyANane sAdhanArA bane eja zubhecchA. DT THEAra pa4 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra ane kaLA viSe asaMkhyakALathI prayatno thatA AvyA che. A avasarpiNInA prAraMbhamAM paramAtmA RSabhadeva prabhue potAnA rAjyakALa daramiyAna brAhmI ane suMdarI banne putrIone kalAonuM zikSaNa ApeluM. bihAranA cakradharapura vagere sthaLoe che. ajaMtA ane vAgha guphAnA citro vidvAnonA mate sAtamI sadInA che. ane rajaputa citrakalA soLamI sadInI che. AjathI so varSa pUrve jyAre jaina graMthomAM rahelA citro vize jaina AgamagraMthonA ullekho joIe to zAnAdharmakathAnAmanA duniyAne jANakArI na hatI tyAre vidvAno evuM mAnatA ke - sAtamI aMga graMthamAM (1.1.17) mallikuMvarInA citrano ullekha Ave che.thI 15mI sadI sudhI citrakalA kSetre kaMI kheDANa thayuM nathI. paraMtu A mallikuMvarInA suvarNanA banelA pUtaLAno paNa nirdeza che. gerasamajane DaoN. AnaMda kumArasvAmie dUra karI. praznavyAkaraNa (2.5.16) nAmanA upAMga Agama graMthamAM citranA mukhya traNa prakAro batAvyA che. 1 sacitra (pazu, pakSI, mANasa vagere) 2 acitra (AkAza, pahADa vagere) 3 mizra (alaMkAra-yukta mANasa vagere) kapaDAM, paththara, kASTa jevA mAdhyamo upara aneka raMgonI madadathI citaravAmAM AvatA citro mATe AgamomAM 'lepyakarma' zabdano ullekha maLe che. jaina kaLA zailImAM vaividhya AcArya zrI municaMdrasUri mahArAja i.sa. 1924mAM emaNe barlina myujhiyamamAM surakSita 'kalpasUtra'nI sacitra pratano paricaya Apyo. ane duniyAne 'gurjara citra zailI' viSe jANa thaI. gurjara citra zailInA seMkaDo suvarNAkSarI citra yukta graMtho tyAra pachI dhyAnamAM AvyA. A graMthomAM kalpasUtra ane kAlaka thAnI saMkhyA vipula che ja. taduparAMta nizIthacUrNa ane uttarAdhyayana sUtronI paNa sacitra prato maLe che. gurjara zailInA citra jaina graMthonA nAma gItagovinda 'bAlagopAlastuti', 'devImAhAtma', 'ratirahasya', 'vasanta vilAsa', 'bhAgavatA' Adi che. ekaMdare ajaMtA-ilorAnI citrazailIne surakSita rAkhavAnuM ane ene vikasita karavAnuM ane vividha tIrthonA vastra upara cItarelA paTo paNa prAcIna kALathI rajapUta citrazailIne janma ApavAnuM kArya 11thI 15mI sadI sudhI arvAcInakALa sudhInA aneka maLe che. tADapatra vagere upara citrita kalpasUtra vagerenA citro dvArA thayuM che AvuM zrI maMjulAla raNachoDadAsa majUmadAra vagere vidvAnonuM mAnavuM che. vartamAnamAM upalabdha citro viSe vicArIe to bhArata ane bhArata bahAranA spena, phrAnsa, peru, alaskA vagere dezomAM maLatAM gurucitro isvIsana pUrve pa0000thI i.pU. 100000 varSa sudhInA hovAnuM vidvAno mAne che. bhAratanA prAcIna citro madhyapradezanA AdamagaDha, rAyagaDha ane thoDo pheraphAra paNa che. taraMgavatInI kathAmAM jAtismaraNa dvArA joyelA pUrvabhavanA citronuM pradarzana cA yojavAnI vAta che. e citrAvalI jotAM enAM pUrvabhavanA sAthIne paNa jAtismaraNa jJAna thAya che. prazuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ISS G 2;&D gurjarazailI jainazailI pazcimabhArata zailI ane apabhraMzazailI nAmathI paNa oLakhAvAya che. keTalAka vidvAnonA mate emAM thoDo ogasTa - 2018 | 55 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zailInA mukhya lakSaNo DaoN. motIcaMde (kalAnidhi aMka 1, vAcaspati nairolAnA mate jaina citra zailimAM AMkhonI viziSTa varSa 1, 2005 vi.saM.) A pramANe jaNAvyA che. racanA jaina pratimAonA cakSunirmANanI dena che. (1) ravAnI nAda nivaTanI durUM mA~, (2) paravata bhAvArI (juo bhAratIya citrakalA pra. 139-14) je kriya jaivanitA vALanI revA (3) guNInI tADapatrIya citromAM mukhyatve pILo raMga ane sonIrI raMga nA, (4) roTarI duhI (1) mude gI hAtha tathANaMDI g guniya (6) vAparavAmAM Avyo che. mArutirupa se marI chAtI (7) rivanIne vaza tara5zu-pataya pothI upara rAkhavAmAM AvatI lAkaDAnI pATI upara paNa suMdara #aa banevara (8) manoraleiravAthI (1) prAkRta vyaoN vI maf (10) citrakAma thayuM che. ikaTTA dharAtalapara aneka dRzyoM kA aMkana (11) paMdaravI zatAbdI ke paMdaramI sadI pachInI sacitra pothIomAM cAre bAjunI kinAro aMtima caraNa ko lekara 16vIM zatAbdI taka hA~siyoM kA alaMkaraNa aura / (borDara) upara paNa suMdara citro jovA maLe che. (12) caTakadAraraMgo tathA sone kA atyadhika prayoga. tADapatrIya graMthomAM doro parovavAnI paddhati hovAthI vaccenI tADapatro ane kAgaLa upara citrakAma sahuthI pahelAM jainagraMthomAM ja maLe che. saMyazAvara idhAnavidhAmalAmamanamAdhyaliyAMyaganAsakA jaumankarAIsamA, cI || kAlikAvArthakAmamAyA jani/artiRTHilliIT IT'/'varanI A laE! Thi pIne TdhI | TT TT TT I sArimAyAmAnaviyana nI ra (TRIFT THRii jagyA kANA mATe choDavAmAM AvatI pAchaLathI kAgaLanI prato para lekhana zarU thayuM tyAre kANuM pADavAnuM na hovA chatAM vacce jagyA zvetAMbara jaina jJAnabhaMDAromAMthI kalpasUtra ane kAlaka kathAnA choDavAnI paraMparA kAyama rahI ane e jagyA evI rIte choDavAmAM sacitragraMtho vipula pramANamAM maLe che. digaMbara jaina jJAnabhaMDAromAM AvatI ke vacce chatra ke kamaLa ke sAthiyAnI AkRti ubharI Ave. yazodharacaritranI sacitra hastaprato moTI saMkhyAmAM maLe che. jaina - muni kAMtisAgarajI emanA lekha jaino dvArA pallavita citrakalA kalAkAroe vaiSNava saMpradAyanA graMtha AdhArita prasaMgonuM paNa citraNa (ti ' (vizAlabhArata Dise. 1947 nA. 40 aMka 6 ka. 341-8) mAM jaNAve che ke - tADapatrIya graMthonI laMbAI doDha phuTathI cAra phuTa sudhInI hoya che ___kalpasUtra kI eka prati jo amadAvAdameM surakSita hai... bhAratIya paNa pahoLAI bethI aDhI Ica AsapAsa ja hoya che. ATalI ochI nATya, saMgIta aura citrakalA, tInoM dRSTiyoM se usakA sthAna apUrva hai| jagyAmAM cItarelA citronI sUkSma rekhAo kalAkAranA kauzalane ina citroM meM rAga-rAgInI, mUrdanA tAna Adi kI yojanA saMgItazAstra ke ujAgara kare che. anusAra hai, aura AkAzacArI, pAdacArI, bhomacArI vageraha bharatamuni ke nATyazAstra meM varNitanATya ke vibhinnarupabaDe hI bhAvapUrNa hai, pratyeka kI flag!dM THIS TILAul mukhamudrA unake hRdayagata bhAvoM kA spaSTIkaraNa karate hue vividharupa kAmavAvAvALI strI para paNa utpanna kara sAdhAraNa mAnava ko bhI apanI ora AkRSTa karatI hai| yahI mAdhi pAttApravAsI uktapratikI kucha vizeSatAe~ hai|" | narmadA prasAda upAdhyAya emanA graMtha jaina citrAMkana paramparA (pra. 202mAM) lakhe che ke2 dikarI TIkA kagdhAreka vaESI : "jaina 'kalpasUtra' kI sabase purAnI sacitra prati kA saMdarbha cauthI zatAbdI IsApUrva kA hai| yaha kahA jAtA hai ki yaha prati saMbhavataH abhI basanemAmadhAganiyoM kisI nAhara parivAra meM hai|" sakhAvahAbIraramamA mAyAmAnakAmAsAhAsanamaNamAmAmAkamilAmA itihAsa ane kalAnA adbhuta saMgama jevA vijJaptipatro jaina citrakAronI adbhuta dena che. paccIsa ke pacAsa phuTa lAMbA ane myAreyaaria Tw rasAyAsAbamAmAsakSa viER kAzthibahAnAMsamavAyakhalajhAekA rasIyArakaNIkAmAvaramariyANadisthApita nigamagadhamahAvIrAmamAyanAmichAtAmA nI majA le-trama "" ma mAyaNa nA kAkAnana, vADaja vAra mArA mA- rAka na ja lifmaEURTMs >>Rega 3 BAriNAWI; ;Ama //IT!HutrAI ja jarAka * an at:-cakrokoriTaier Win TaarI/YBtA ne dAdaDBIrujlAD / Fri rahsADhiyA! mArapeyara pAyAnAcAkamAsamA jhAmAviyAbalamAsamAna mAninadhArAbhimAyogNayabarakhAmAnava mamatAmaNasilAkhamhahinimAvimoniyamalApabArakAIkimAmA-NAMMAR sASTAmasAvarakSanikAlANAta samayamAsamA tathA pan I? - nAma: jANo - pa6 | ogasTa-2018 'jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LIFE 6 sAyaktitaramizAsAnAgAziyama paTihAsavisavAnadAra 1 T itta mA T Hit) it 2 | R etri[T 1 Ratii RAtA jAva upAdhyAya samayasuMdarajIe rAjAno dadatta saukhyam' A eka yAni vikAsAsAdiyA (ii baTAkSAlA vAkyanA AThalAkhathI vadhu artha kholatI "artharatnAvalI' TIkAnI upAkSiAmauinial prata bAdazAha akabarane bheTa ApelI. A pratamAM akabarakAlIna ManimAvadizAsAlA [1] mAmalona bhIMtacitro ane bIjA citronuM varNana che. bRhatsaMgrahaNI vageremAM bhaugolika citrovALI aneka pratio prApta thAya che. slAmikA vAcaspati kauzalAnuM mAnavuM che ke - jainakalAmAM je lokakalAne viro samarthana maLyuM che. kalpasUtra ane kAlakA kathAnA citromAM ka paTa karaja lokajIvana, lokasaMmatinI jhalaka dekhAya che. (pR 143) pAdanoMdha: ekAda phuTa pahoLAI dharAvatA vijJaptipatromAM vividha citro sAthe 1. bhAratIya citrakalA lekhaka vAcaspati nairola 2. Aspect of Jain Art and Architecture AcArya bhagavaMtane potAnA nagaramAM padhAravAnI vinaMtI karatuM 3. Jain Paintings Vol.1-11 lakhANa hoya che. rastAmAM AvatA gAmonI vigata ane sthaLacitro Jain Art from India 4. 'vizAla bhArata' i.sa.1947 DiseMbaranA aMkamAM "jaino dvArA pallavita citrakalA' lekha vagere hoya che. pragaTa thayo che. lekhaka muni kAMtisAgarajI che. vi.saM. 1667 mAM lakhAyela AgarAnA vijJaptipatramAM 5. jaina citra kalpalatA saMpAdakaH sArAbhAI navAba citrakAre potAnA nAmano ullekha A pramANe karyo che : sattAva 6, jaina citra kalpadruma bhA. 1-2 saMpAdaka sArAbhAI navAba 7. jaina kASThapara citra vAsudeva amAta zAlivAhana bAdazAhI citrakArane jaise bhAva apanI A~kho se dekhe, vaise 8. jaina citrAMkana paraMparA (Ahera kalpasUtrake vizeSa saMdarbha meM) TI Y=na sanma Rrmi che aSanI masta dava yuvA jyanA sahAre 9. jaina kalA evuM sthApatya bhA. 1-2-3 bhAratIya jJAnapITha tUlikAse nirmita kiye| 10. New Documents of jainPaintings pra. mahAvIravidyAlaya mugala bAdazAha jahAMgIranA A citrakAra zAlivAhanane A 11. Jain Artle. AnaMda ke kumArasvAmI 12. Jain Art and Aestherics vijJaptipatra uparAMta atisAra racita dhanAzAlibhadra caupAImAM paNa citro citaryA che. - samaja ane svabhAvanA aMtarane ogALIe samaja ane svabhAvamAM koNa kayAre jIte che e jotAM rahevuM paDe. loko to thANe thANe samajane jue, traNe, oLakhe; kAraNa ke tenA AdhAre bolAya che, lakhAya che, jyAre svabhAva to sIdho vartanamAM DokAya che. svabhAva mujabanuM vartana ane samaja mujabanI ghaNI - tenI vacce aMtara dekhAya tyAre loko samajano cheda uDADe, kAraNa ke svabhAve samajane cheha dIdho, sAcI vAta to e che ke, samaja vadhatAM svabhAvamAM paNa yathAyogya kaeNraphAra thavo jarUrI che. svabhAvamAM pheraphAra e mApaNI samajanuM phaLa che. samaja jJAnathI nIpaje che. jJAna to darpaNa che. darpaNamAM joI jema mApaNA mukhane ApaNe ThIkaThAka karIe chIe tema samajane AdhAre svabhAvane sudhAratA rahIe, pachI samajano bhAra nahIM rahe. svabhAvanI suMdaratA vadhaze. samaja ane svabhAvanuM aMtara jeTaluM ochuM teTalI e vyakti mahAna ! - AcArya zrI pradyumnasUri. THIchalI ane hA, taMdabhAva ata zA21 1 gAdakakI jevo tala same ol.vAtI baERAto. tharato chevaTe haMja jevI zua - 1.mlana kaMI, nIe afInA laMda pAnI ke evI zafja keLavI, cheka pAtALagAvI unne dikSAe tAkAhAthamANI thaI jJaktinI kiMchAna chola karI A parivartana An vo che ane kinADhANe -hajapaNuM hatuM. jayAkhyAna kaSAhAra eNca. rUhI kaLAvI dAna thayuM che. prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizISAMka ogasTa - 2018 | pa7. ogaNa baTA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrakalA bhAratI bI. zAha bhAratIya Artha mahAsaMskRtinA AvirbhAva ane tenA raMgaberaMgI svarUpe viziSTa darajjo apAvyo che. jaina dharma zilpa, pAyAone majabUta karavA mATe bhAratavarSanI traNa mahAprajAoe sthApatya hastakalA, citrakalAmAM niHzaMka rIte satya svarUpamAM pratyakSa khAsa bhAga bhajavyo che. jaina, baudhdha ane hiMdu dharmanI e traNa thAya che. A kSetramAM teno koI pratispardhI nathI. bhAratIya prajAo paikI jaina bhAratIya saMskRtine pagabhara karavAmAM, enA citrakalAno sarva prathama nirdezana pahelI zatAbdImAM ajaMtAnI vikAsamAM ane vizvavyApI banAvavAmAM adbhuta bhAga bhajavyo che. guphAmAM jovA maLe che. A satya hakIkata che. varSonA varSo agAu pAzcAtya tema ja bhAratIya jaina zrutAMga "nAyAdhammanI kahAo'mAM dhAriNI devI nAM zayanagRhanuM jainetara vidvAnoe jaina sAhitya ane jaina ItihAsanA vividha je varNana karavAmAM AvyuM che. temAM batAvyuM che ke temanA zayanakakSanI aMgone je UMDANathI ane jhINavaTathI chaNyA che, ane enuM ja mahatva chato latA ane pAMdaDIothI suMdara rIte citrita karIne alaMkRta AMkyuM che, teno ApaNane khyAla sarakho paNa nathI. vividha banAvI che. A graMthamAM rAjakumAra malladIna nirmita pramodavana mAM kalAomAM zilpa, saMgIta ane citrakaLAnuM sthAna bhAratanI prAcIna citra sabhAnuM nirmANa karyAnuM varNana che. maladIne citrakArone saMskRti che. bhAratIya citrakalAno ItihAsa bahu ja prAcIna che. jaina AmaMtrita karI pramodavanamAM citra sabhA nirmANa karIne teone citrakAroe hastaprata dvArA kAgaLa, kApaDa, kASTha ane tADapatra vagere hAva-bhAva, vilAsa ane bhamathI susajjita karavA kahyuM hatuM. upara ati suMdara ane manohara, nayanaramya citronuM nirUpaNa karIne citrakAro temanI AjJA svIkArIne potapotAnA gharethI raMga ane samagra vizvamAM bhAratanI jaina citrakalA - Jain Paintings ne pIMchI vi. sAdhano laIne AvyA ane citra banAvavAmAM majhA banI gayA. teoe bhIMtonA bhAga karyA, tenA para lepana karI citra doravAnuM zarU karyuM. A citrakAromAM eka citrakAramAM evI praviNatA hatI ke ekavAra te koI paNa nara, nArI, pazu ke pakSI nuM mAtra eka ja aMga joI le to tenA parathI hubahu enuM ja citra banAvI leto. teNe rAjakumArI mallInAM pagano eka mAtra aMgUTho joIne pUrNa citra mallIkumArInuM banAvyuM. bRhatakalpabhASya' graMtha mAM eka gaNikAnI jIvanakathA che. je cosaThakalAmAM praviNa hatI. tenI citrasabhAmAM vividha prakAranA, vividha jAtIonA vyavasAyika puruSonA citro aMkita hatA. te potAnA mahemAnone sauthI pahelAM A citra sabhAmAM laI AvatI. ane temanI je pratikriyA jotI, tevo ja vahevAra temanI sAthe karatI. "Avazyaka TIkA''mAM kahevAmAM AvyuM che ke; "niraMtara abhyAsa dvArA ja uttama citrakAra banI zakAya che. jene koI parimApanI jarUra hotI nathI.' A graMthamAM citrakAronI hastakalA kauzalatAnuM varNana karatA kahyuM che ke, eka zilpIe moranuM eka evuM citra aMkita karyuM ke rAjA sAco mora samajIne pakaDavA doDayo. Aja che jaina citrakalA. Jain Paintings nuM prathama nirdezana ApaNane ajaMtAnI guphAmAM jovA maLe che. jainoe dakSiNa bhAratanAM aneka maMdiromAM divAla para citrakalA dvArA yogya kalAnuM nirdezana prAcIna samayamAM karyuM hatuM. jemAM vizeSa ullekha tirUmalAInAM jaina maMdirono karavAmAM paTa | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che. AkAzamAM vAdaLomAM uDatA devatAonuM citra atyaMta dAMDIone ukhADI pheMkavAnuM citra darzAvyuM che. kayAMka gAyo carI rahI saMdara rIte citrAMkana karyuM che. hArabadhdha devatAo tIrthaMkara prabhuno che, to kayAMka haMsayugala krIDA karI rahyuM che, pataMgiyA kamaLa para upadeza zravaNa karavA AvI rahyA che. temAM koI devatA jANe prabhu Amatema uDyA kare che. mAchalIo jaLakrIDA karI rahI che tenI ja mATe puSpa levA udyAnamAM ubhA che. to bIjI tarapha eka sAdhu bhikSA sAthe bIjAM citra anusAra eka puruSa toDelA kamaLanI chAba laIne ApanAra zrAvikAone upadeza ApI rahyA che. A citromAM paNa ubho che, tathA sarovaranA pANImAM hAthI-gAya vagere krIDA karI raMgonI camaka ajaMtAnA citro jevI che. rahyA che. zravaNabelagoDAMnAM jaina maMdiromAM paNa aneka bhIMta citro cittannavAsalanI chata jevuM bIjuM citra IlorAnA kailAza aMkita che. jemAM eka citramAM bhagavAna pArzvanAtha upadeza ApI maMdiramAM jovA maLe che. A che to zaiva maMdira paNa ahIM eka citrano rahyA che, to bIjAM citramAM ariSTanemi che, anya citronI vacamAM viSaya jainano che jemAM digaMbara saMpradAyanA sAdhunI zobhAyAtrA ane lezyAvRkSanuM manohara citra che. maisuranA rAjA kRSNarAja oDayAra rAja dvAra para temane vaMdana karatAM samudAyanuM dazya che. IlorAnI (trIjA) no dazerA darabAra paNa aMkita che. IndrasabhA nAme zaiva maMdiramAM je badhAM bhIMta citro che te (chaThThI thI jaina citrakaLAnuM sauthI prAcIna bhIMtacitranuM kAma (I. dasamI zatAbdI)nAM suMdara manohara citro che Aje te khAsa jovA 625)mAM mahendra varmAnA zAsanakALa daramyAna tAMjora najIka maLatA nathI. sittanavAsalanI guphAmAM aMkita thayuM hatuM. A rAjA zaiva dharmI jaina bhIMtacitronI kalAno vikAsa 11mI zatAbdI che te banyo te pahelAM jaina dharmI hato. citrakalA pratye tene bahuja prema uparAMta tADapatronA citronI zarUAta 11 mI zatAbdIthI 14 ane hato. tene 'dakSiNa citra nAmaka eka zAstranuM saMkalana karyu hatuM. eka 15mI zatAbdI sudhIno rahyo. tyArabAda kAgaLano yuga zarU thayo. samaya gakAnI divAlo para, chato ane sthaMbho para sarvatra citro Aje paNa ghaNAM jJAna-bhaMDAromAM jaina tADapatronI prato ane pustako aMkita karAvyA hatA. paraMtu Aje te khAsa jovA maLatA nathI. tema hajAronI saMkhyAmAM che. temAMthI ghaNAM kharA to uttara-dakSiNanAM jaina chatA A kalAnuM mUlyAMkana karI zakAya tevA koI koI citro jovA zAstranA jJAnabhaMDAromAM surakSita che. temAM citro sAmAnya rIte maLe che. AkAzamAM vAdaLonI vacce nRtya karatI apsarAo ane lekhanI upara athavA nIce, DAbI-jamaNI bAjumAM ane kyAMka to rAjA-rANInI suMdara AkRtio spaSTa rIte jovA maLe che. chata para lekhanI vacamAM paNa jovA maLe che. A citro moTe bhAge graMthanA padamAvananAM be citro che. ekamAM sarovaranI vacamAM eka strI tathA viSaya sAthe bahu ocho saMbaMdha dharAve che, jaina tADapatrIya graMtha je eka puruSa che, strInAM jamaNA hAthamAM kamaLa che. puruSa tenA DAbA sauthI vadhAre prAcIna mAnavAmAM Ave che. te che "nizIthamUrNi'. hAthanA khabhA para kamaLanI DALI laIne ubho che. ati suMdara, A graMtha pATaNa sthita saMghavInA pADAmAM jaina jJAnabhaMDAramAMthI nayanaramya A citra che. bIjA sthAna para hAthInI sUMDha dvArA kamaLanI prApta thAya che. graMthanI prastAvanAmAMthI jANavA maLe che ke A graMtha bhRgukaccha'nAM solaMkI rAjA jayasiMha (I.sa. 1094 thI 1143)nAM samayamAM lakhAyuM che. AnA ja samakAlIna dakSiNa bhAratanA muDabidrInA zAstrabhaMDAromAM surakSita "SaTakhaMDAgama'nuM tADapatrIya pustaka che. digaMbara saMpradAya dvArA surakSita sAhityamAM A graMtha sauthI prAcIna che. mULa graMtha chaThThI zatAbdIno che ane TIkA navamI zatAbdInI che. I.sa. 1127 mAM likhita khaMbhAtanA zAMtinAtha jainamaMdiramAM, nagInadAsa jJAna bhaMDAramAM jJAtAdharmasUtra'nI prata tADapatrIya che tenAM para padmAsana mahAvIrasvAmInI AsapAsa caurIvAhako tathA mA sarasvatI devInA tribhaMga citra bahu ja suMdara che. cAra sitanavAsala-guphAmAM bhIMtacitra hAthAvALI devInA be uparanA hAthomAM kamaLa ane prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | pa9, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIcenA hAthomAM akSaramALA ane pustaka che. bAjumAM haMsa che. mAtAnA mukhanI prasannatA ane aMga-pratyaMganA hAva-bhAva tathA vilAsa ati suMdara bhAvothI aMkita karavAmAM AvyA che. vaDodarA najIka chANI jaina bhaMDAramAM 'oniyukti'nI tADapatrIya prata (I.sa.1161)nuM citra eka vizeSa kAraNathI ullekhanIya che. kAraNake temAM 16 vidyAdevI ane anya deva-devIyakSonAM paNa bahu ja suMdara citro aMkita che. badhI ja devIo cAra hAthovALI ane bhadrAsanamAM che. mAtra aMbikA mAtA be hAthovALA che. A badhAM ja citromAM nAka, cibuka nI koNAkRti ane bIjI AMkha mukhAvayanI bahAra aMkita che. (side face) I.sa. 1288mAM likhita 'subAhu kathAdi' kathA saMgrahamAM tADapatrIya pratamAM bhagavAna neminAthanA varaghoDAnuM citra suMdara rIte citrAMkana karyu che. rAjImatI vivAha maMDapamAM beThI che, daravAjA pAse hAthI para savAra vyakti neminAthanuM svAgata karI rahI che. nIce vADAmAM pazuonI AMkhomAM AMsu dekhAya che. eka citramAM haraNa vagere anya pazuo baladeva munino upadeza sAMbhaLI rahyA che. A graMthanA citro mATe DaoN. motIcaMdanA matAnusAra pazu-pakSI ane vRkSonuM citra prathamavAra tADapatrIya pratamAM aMkita thayuM. A citromAM pazcimI bhAratanI citra zailI prApta thaI. sana 1350 thI 1450 vacce je tADapatrIya citro maLe che. temAM zAstrIya ane sauMdaryanI dRSTie khAsa vizeSatA dekhAya che. AkRtio ati sUkSma rIte aMkita thaI che. raMgomAM vividhatA ane camaka AvyA che. te uparAMta A samayamAM pahelI ja vAra suvarNaraMgono upayoga thayo. je musalamAnonI sAthe AvelA IrAnI citrakArono prabhAva hato. A zailInI prato vadhAre 'kalpasUtra'mAM jovA maLe che. AmAM sauthI mahatvanI IDaranA jJAna bhaMDAramAM e prata che jemAM 34 citro che. jemAMnA thoDA prabhu mahAvIra, prabhu pArzvanAtha ane prabhu neminAthanA jIvananA aneka prasaMgo (pAMca kalyANaka) sAthe saMbaMdhita che. temAM paNa prathama vAra sonAnA raMgono prayoga thayo che sAthe sAthe AkhA graMthanuM lekhana paNa sonAnI zAhIthI thayuM che. 'kalpasUtranI ATha tADapatra prato tathA vIsa kAgaLanI prato parathI 374 citro sahita 'kalpasUtra'nuM prakAzana thaI cUkyuM che. sArAbhAI navAbe potAnA 'kAlaka kathA' saMgrahamAM cha tADapatra ane nava kAgaLanI prato para 88 citro prastuta karyA che. Do. motIcaMde potAnA 'jaina miniecara peInTiMgsa phoma vesTarna InDiyA''mAM 262 citro ApyA che. 60 ogasTa- 2018 I.sa. 105mAM sarvaprathama kAgaLano AviSkAra cInamAM thayo. I.sa. 10-11 zatAbdImAM Araba deze paNa kAgaLa banAvavAnI zarUAta karI ane tyAMthI kAgaLa bhAratamAM AvavA mAMDyo. muni jinavijayajInA mata mujaba jesalameranA jaina jJAnabhaMDAramAMthI dhavanyAloka locana' nI aMtima prata maLI. tenA lekhanano samaya I.sa. 1160 nI AsapAsano che. kAraMjA jaina jJAnabhaMDAramAM surakSita 'ratna kareMDa zrAvakAcAra'nI zrI prabhAcaMdradata TIkA sahita je pustaka che teno samaya I.sa. 1358 che. hAlamAM A pustaka laMDananI InDiyA ophisa lAyabrerImAM surakSita che. A pustakamAM 31 citro che. sAthe 'kAlakAcArya kathA'nAM 13 citro che. lAla, kALo, sapheda, rUperI ane sonerI sahInA upayogathI lakhavAmAM Avyo che. pratyeka pAnAnA kinAre kinAre hAthI, haMsa, phula ane kamaLonAM citro doravAmAM AvyA che. lakSmaNa-gaNikRta 'supAsanAha caritra'nuM sacitra pustaka pATaNanAM hemacaMdrAcArya jaina jJAna bhaMDAramAM surakSita che eno samaya I.sa. 1411 no che emAM 37 citro che. tyArabAda sacitro sAthenI 'kalpasUtra'nI aneka prato judA judA jJAnabhaMDAromAM maLe che. baroDAnAM narasiMha jJAna bhaMDAramAM rakSita 'kalpasUtra'nI prata, jonapuramAM sonerI zAhIthI, ATha citro sAthenI husaina sAhebanA zAsana daramyAnanI che. jemAM RSabhadevano rAjyAbhiSeka, bharatabAhubalInuM yudhdha, trizalAnA 14 svapno, kozA nartakInuM nRtya, vi. jovA maLe che. citromAM lAla bhUmikA para pILo, lIlo nIlo vi. raMga sAthe sonerI raMgano prayoga karavAmAM Avyo che. eka vadhu noMdhanIya prata amadAvAdanAM devasena pADAnA bhaMDAramAM che. kalAnI samavasaraNa-tiruvanamAlAI jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTie AmAMnA 25-26 citro sarvazreSTha mAnavAmAM AvyA che. 1369mAM lakhAyela "dharmopadezamAlA'nuM kASTha paTa 35'' lAMbu ane citromAM bhArata nATayamanuM varNana, vividha nRtya mudrAo aMkita 3' pahoLuM che. AmAM paNa bhagavAna mahAvIranuM jIvanacaritra aMti karavAmAM AvI che. eka citramAM mahAvIra dvArA caMDakauzikane zAMta cha karatuM dazya batAvyuM che. kapaDA para citrakAma karavAnI padhdhati paNa bahu ja prAcIna che. kAgaLanI A badhI prato zvetAMbara jaina saMpradAyanI che. jaina sAhityamAM mahAvIranAM ziSya maMjalI putra gozAlAnA pitA 'kalpasUtra' ane 'kAlakAcArya kathA' nAM eka thI vadhAre citro graMthamAM dIkSA letA pahelAM citro banAvIne jIvana nirvAha karatA hatA. paraMtu aMkita che ane prakAzita karavAmAM AvI che. paraMtu digaMbara jaina kApaDa paranuM citrakAma vadhAre samaya sudhI cAlatuM nahotuM. tethI tenA bhaMDAromAM sacavAyela sacitra A prato Aja sudhI nathI prakAzita bahu prAcIna namUnA jovA maLatA nathI. tema chatAM 14mI zatAbdInAM thaI ke nathI mudraNa thaI. dilhInAM zAstra bhaMDAramAM rakSita aneka vastra para bikAneramAM agaracaMda bhaMvaralAla nAhaTA. puSpadantakRta "mahApurANa' kathA, jemAM sauthI vadhAre citro che. saMgrahAlayamAM jenI laMbAI x pahoLAI 181,''x17'' che. A nAgauranAM zAstra bhaMDAramAM rakSita "yazodhara caritra'mAM paNa khUba citrapaTa para saparivAra bhagavAna pArzvanAthanuM citra aMkita che. suMdara citro che. nAgapuranAM zAstra bhaMDAramAM rakSita "sugaMdha sArAbhAI navAbanA saMgrahAlayamAM eka kASTano maMtra paTa che. dazamI'nI kathAmAM 70 thI vadhAre citro che. muMbaImAM "bhaktAmara A maMtrapaTo sAmAnya upAsanA mATe taiyAra karavAmAM AvatA hatA. stotra'nI eka sacitra prata maLI che. jemAM 40 citro che. nemicaMdrajInuM 'trilokasAra'nuM sacitra pustaka ullekhanIya che. kAgaLa citrakalAnA mAdhyamathI, citrono vikAsa thayo. parivartana AvyuM. tADapatrIya yugamAM citromAM be athavA aDhI IcathI vadhAre jagyA nahotI maLatI. paraMtu have to kAgaLamAM joIe te mujaba mApa maLI rahe che. tADapatramAM raMga bharavA adharA hatA paNa kAgaLamAM raMga bharavAnuM kAma saraLa banI gayuM. tyArabAda kASTha (lAkaDuM) ane kapaDAMno upayoga karavAnI prathA zarU thaI. A kASTha tADapatrInI surakSA mATe upara ane nIce rAkhavAmAM Ave che. citrakAro tenA para citro aMkita karavA lAgyA. 20oTI mAM tirUnamAlAI-jana maMdiranI chata paranuM citrakAma eka sacitra kASTha para jesalameranA jJAna bhaMDAramAMthI muni jinavijayajIne prApta thayuM. jenI laMbAI-pahoLAI 27''x 3'' kalAnI dRSTie paNa tenuM mUlyAMkana koI ja rIte ochuM nathI. ica hatI. raMga evo pAko hato ke pANIthI paNa dhoI zakAya nahI bikAneranA moTA upAzrayanA jJAna bhaMDAramAM 108 phuTa lAMbu paTanI vacamAM eka jaina maMdira, jemAM jaina tIrthaMkaranI mUrti che. jenI kASThanuM vijJapti patra che. jamaNI bAju be bhakta aMjalibadhdha ubhA che. bIjA eka kASTa mogalonA AvavAthI jaina citrakalA thoDI ochI prabhAvaka rahI citramAM vyAkhyAna zravaNa karatAM jaino, ane AcArya jinadattasUri hatI. paraMtu thoDAMka jaina kalAkAro dvArA jahAMgIranA darabAramAM citra beThA che. temanI bAjumAM paMDita jinarakSita beThA che. muninI sAme banAvyAnI mAhitI maLe che. eka lAMbA samaya sudhI jaina dharma ane sthApanAcArya che. jinadattasUrino samaya I.sa. 1132thI 1211, jaina citrakalAno prabhAva dezanA moTA bhAgamAM rahyo hato. jene vikrama saMvata (1076 thI 1155)no batAvyo che. A sivAya kAraNe jaina saMpradAyanA sacitra graMtho Aje paNa hajAronI saMkhyAmAM bIjAM kASThapaTa para je 30''x5' Ica che. temAM vAdI devasUri ane prApta che. AcArya kamudacaMdra vacceno suvikhyAta vAda karatuM citra aMkita che. pATaNanAM jaina jJAnamaMdiranAM bhaMDAro ; sArAbhAI navAbanAM saMgrahamAM eka 30" lAMbu ane 24 cAvaDa vaMzIya mahArAjA zrI vanarAja cAvaDA ane jainAcArya zrI pahoLuM kASTha paTa che. jemAM bharata bAhubalI vaccenA yudhdhanuM varNana zIlaguNasUrinA sahakArathI pATaNamAM gujarAta rAjyanI sthApanA tathA prabhu mahAvIranuM jIvanacaritra paNa aMkita che. I.sa. thayA bAda uttarotravidyA, vANijya, kaLA, sAhitya, saMskAritAnA, prabuddha jIvana 'jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 |61 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmikatAnA zrI gaNeza maMDAyA. kaLA ane saMskAra premI gujarazvara AkAro temAM lakhAtA akSarAMko, pratomAM AlekhatAM vividha mahArAja zrI sidhdharAja jayasiMha ane zrI kumArapALa mahArAjAnA zobhano ane citro, ItyAdI dRSTie paNa A prAcIna jJAnabhaMDAro samayamAM dharmapuruSa AcArya zrI kalikAla hemacaMdrAcAryanA ojasa vidvAnonA adhyayananAM sAdhanarUpa che. ane puruSArthabharyA sahakArathI ane tarka paMcAnana AcArya zrI saMghavInA pADAnA tADapatrIya bhaMDAranI sthApanA tapAgacchIya abhayadevasUri, zrI vAdidevasUri tathA anya AcArya bhagavaMtoe AcArya zrI devasuMdarasUrie vikramanAM paMdaramA saikAmAM karI che. A deza-videza bhramaNa karIne vizALa jaina sAhityarAzI pATaNamAM saMgraha "loDhI posALano-bhaMDAra''nAM nAme oLakhAya che. A maMgAvI e ja kAraNe Aje jJAnabhaMDAromAM prAcIna hastaprato tathA saMgraha sAtaso thI AThaso pratono che. vikramanA bAramA saikAnA graMthono amUlya khajAno jovA maLe che. je bhAratIya ane pAzcAtya prAraMbhathI paMdaramAM saikAnA aMta sudhImAM lakhAyelA A graMtho che. hajAro vidvAnonuM AkarSaNa banyA che. jesalameramAM je jJAnabhaMDAro AmA citra samRdhdhi moTA pramANamAM che. jeno upayoga bhAI zrI che. temAM paNa hastapratono moTo bhAga che, je pATaNa ane khaMbhAta sArAbhAI navAbe 'cittakalpadruma' AdimAM ane DaoN. normana bAu khAte lakhAyelo che. jesalameramAM mahAna tADapatrIya pratono saMgraha Adie 'sTorI opha kAlakA' mAM karyo che. che. kahevAya che ke temAMno eka caturthAMza jeTalA bhAga khaMbhAtanA gAyakavADa oriyenTala sIrIjhanA saMpAdanamAM pATaNanI dhanika vepArI dharaNAzA ane udayarAja balirAje mATe potAnA hastapratono moTo pAye upayoga karavAmAM Avyo che. hastapratonI dhanano upayoga karyo hato. anyatra alabhyatA ane prAcInatAnI dRSTie kamalazIlakata pATaNamAM bhAbhAno pADo, khetaravasIno pADo, saMghavIno pADo tatvasaMgraha' ullekhanIya che. kApaDa upara lakhAyela paMcatithI darpaNa vigerenAM jJAnabhaMDAromAM prAcIna tADapatrIya pratono saMgraha che, paTTa tathA lAMbAmAM lAMbI hastaprata (85 se.mI.) ahIM upalabdha che. durlabha sAhitya tathA prAcIna-arvAcIna kAgaLa upara lakhAyela saMkhyAbaMdha sacitra hastaprato paikI 'kalpasUtra, kAlikAcArya kathA, hastapratono saMgraha che. badhAM bhaMDAro maLIne Aje lagabhaga paccIsa sidhdhahemazabdAnuM zAzana'. AcArAMga sUtra, triSaSThizalAkApuruSa thI trIsa hajAra jeTalI hastaprato che. vizeSa ullekhanIya e che ke caritra' vigere jaina citrakaLA ane pazcimI bhAratanI citrazailInA pATaNamAM saMghanA jJAnabhaMDAramAM vikrama saMvata 1410mAM kApaDa upara uttama namUnA pUrA pADe che keTalIka hastaprato suvarNa ane rajatAkSarI lakhAyelI dharmavidhI prakaraNa - kaccha lIrAsa AdinI patrAkAra eka che. to keTalIka citrakalAnA zreSTha namUnA pUrA pADe che. A paikInI lAMbI pothI che e pATaNanA bhaMDAronI vizeSatA che. vidvAnonI keTalIka hastapratonI mUlavaNI karatAM paMDita amRtalAla bhojake nodhyuM Aja paryatanI zodhamAM kApaDa upara patrAkAra pothI rUpe lakhAyelI che; "prAcIna, prAcInatama citrakalAnI dRSTie paNa prastuta koI hastaprata prApta thaI nathI. pratonI anekavidha lipIonAM bhaMDAromAM vividha citrazailInA aneka graMtho che jemAM tADapatra para palaTAtAM rUpo, tADapatro ane kAgaLanI vividha jAtIo, tripAThI, citrakalAnI AgavI vizeSatA che. kAgaLa upara lakhAyeluM sacitra paMcapATha, Adi aneka prakAranI lekhanazailIe hastapratonA vividha kalpasatra. sacitra uttarAdhyayanasUtra, vigere graMthonI prato to ati suMdara citrakalAnA namUnArUpa che. supArzvanAthacaritranI sacitra prata khUba ja mahatvano citrakalAno vAraso dharAve che. saMpUrNa citravibhAgavALuM eka vijJaptipatranuM oLiyuM paNa pATaNanA bhaMDAramAM che. jemAM te samayanA jesalameranA varNanane citrita kareluM jovA maLe che. sirohI, jodhapura vagere aneka sthAnomAMthI lakhAyelA sacitra vijJaptipatro paNa ahIMnA bhaMDAromAM che. saMskRta, prAkRtanI hastaprato uparAMta madhyakAlIna gujarAtI 'sitanavAsala-guphAmAM bhIMtacitro 62]ogasTa- 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvanI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtiono bhaMDAra ahIM upalabdha che. ATalI badhI bhavya prAcInatAvALI hastapratono saMgraha ane prAcIna hastapratonI sAcavaNI eka samasyA che. pATaNanA saMgopananuM gaurava dharAvI zake che. A hastaprato yuropanI koIpaNa jJAnamaMdiramAM bhojapatra, tADapatra, kAgaLa ane kApaDa upara I.sa. vidyApIThano magarUbI levA lAyaka ane IrSyA Ave evI rIte 11 thI 19-20 mI sadI daramyAna lakhAyelI hastaprato che. Aga, sAcavI rAkhelo khajAno thaI zake tema che.' garamI, bhejavALA havAmAnathI tathA dhULanA rajakaNothI bacAvavAnA muni puNyavijayajI ma.sA. nAM zabdomAM pATaNanA hetusara phAyara bhavanamAM havAcusta lokhaMDanA 40 kabATomAM, jJAnabhaMDAranI mahatvatA alabhya-durlabha-prAcIna sAhitya, lAkaDAnI peTIomAM kApaDa yA kAgaLathI vIMTALIne mUkavAmAM Ave hastaprato, tADapatro prato citrakaLA tathA kAgaLanI vividha che. A uparAMta jaMtunAzaka davAono upayoga paNa karavAmAM Ave jAtIo, tripATha, paMcapATha, stabaka Adi aneka prakAranI lekhana che. A badhI hastaprato bhaMDAra mujaba anukrame naMbarathI goThavavAmAM zailIe, pratomAM AlekhAtAM vividha suzobhano vigere dRSTie paNa AvI che.'' vidvAnonA adhyayanamAM sAdhanarUpa che. pAlitANA - kalpasUtra" nI jaina citrakaLA muni zIlacaMdra vijayajI bhAratIya citrakalAnA ItihAsamAM eka mahatvapUrNa zRMkhalA samAna banI rahelI ane judA judA kAraNosara jainAzrita citrakaLA, 20 ) Din gujarAtI citrakaLA, pazcima bhAratIya citrakaLA, apabhraMza zailInI citrakaLA ane mAruM-gurjara zailInI citrakaLA ema judA judA nAmo vaDe oLakhAtI jaina citrakaLAno eka viziSTa gaNI zakAya tevo dastAveja eTale ke eka viziSTa hastaprata, hamaNAM tAjetaranAM - tiruvanamAlAI) deza videzanA aneka saMzodhako pATaNa AvIne jJAnasAdhanA kare che. karnala jemsa Toka (1832), elekajhAnDara kinloka phorbasa (1853), jI. buhabara (1873), epha kilahone (1880-81), pro. maNilAla ena. dvivedI (1892) pI. pITarsana (1893), sI.DI. dalAla (1914), muni puNyavijayajI (1939) muni jaMbuvijayajI vigere ullekhanIya che. A bhaMDAronuM sarvekSaNa karatAM pITarsane noMdhyuM che ke, "pATaNa kalpavRkSa prazuddha jIvana 'jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa- 2018 |63 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSomAM ja prakAzamAM Avela che. Do. umAkAMta zAhe, potAnA Treasures of Jain Bhandaras mAM A sacitra pratanI noMdha lIdhI ja che. A prati kalpasUtranI tADapatrIya prata che. DaoN. umAkAMte tene "pAlitANA-kalpasUtra' evI saMjJA ApI che. A pratanI viziSTatA tenAM citrone AbhArI che. 39 x 6 se.mI. mApa dharAvatI A hastapratanI kula pRSTha saMkhyA 145 che ane temAM pahelAM 110 pRSThomAM kalpasUtra che. bAkInA pRSThomAM kAlakAcArya kathA che. A prata saM. 1439 mAM lakhAI che ane te paNa pATaNamAM lakhAI che jo ke te aMge koI spaSTa ullekha nathI, paraMtu tiruvanamAMlAI - guphAmAM jina pratimA khataragacchIya A jinarAjasUri tathA sAdhu dharaNA- e beno ullekha "khataragacchapaTTAvalI saMgraha'' saMpAdita kauzalya eTale ke eka ja laghu-citramAM eka thI vadhu svataMtracitro thaI zake tevI ghaTanAone samAvI devAnuM kauzalya. e A pratanI graMthamAM kare che. zAha dharaNA e pATaNano vatanI hato ane teNe A. citrakaLAnuM noMdhapAtra lakSaNa che. bIjI vizeSatA e jovA maLe che ke jinarAjasUrino sUripada utsava karyo hato. tethI A prastuta prati je pRSThomAM citra che te pRSThanA - je tarapha lAIna skeca dorI sAdhu dharaNAe lakhAvI haze. A pratanA pRSThonI baMne bAjunA be batAvavAmAM Avela che. te taraphanAM hAMsiyAmAM, haratAla vaDe, ema kula traNa hAMsiyAomAM dorAyelI kinAromAM sonerI zAhIno citranuM nAnakaDuM ne jhaDapI rekhAMkana karI skeca batAvyo che. sAthe bIjAM upayoga karelo dekhAya che. hAMsiyAmAM citranI vigata ane sUcanA lakhatA paNa je kALamAM AvuM I.sa. 13pa7 thI 1500 nAM samayamAM bIjI tADapatrIya lakhI devAnI prathA zarU nahotI thaI. tyAre te kALamAM citrakArane pratomAM sacitra prato paikI eka ujamaphaInI dharmazALAnA saMgrahanI sUcanA kaI rIte apAtI haze? jo lakhanAra pote ja citrakAra hoya bIjI be pratio anukrame Avazyaka laghuvRtinI (khaMbhAta) vi.sa. ) 1. to AvI sUcanA ApavI paDatI nahotI. paraMtu lakhanAra ane 1445 mAM lakhAyelI che tathA IDaranI zAha ANaMdajI kalyANajI citrakAra jadAM hoya tyAre maukhika athavA bIjI koIpaNa rIte peDhInA saMgrahanI kalpasUtranI prata che. baMnemAM citromAM sonAno mArgadarzana ApavAmAM AvatuM haze. upayoga thayo che. vidvAno IDaranI pratano aMdAjita samaya caudamA A zaMkAnuM samAdhAna pAlitANA-kalpasUtra' jotAM maLI rahe saikA nA aMta bhAgamAM lakhAI hovAnuM mAne che ane e uparathI, A che. A padhdhatimAM kyAreka bhUla thaI javAno pUro saMbhava raheto. A cAreya pratono krama A pramANe goThavI zakAya. pratamAM eka citra naM 6 "zakrastava ane zayanapalaMga para sUtelI (1) ujamaphoInI dharmazALAnI "kalpasUtra'nI prata (I.sa.13%) devAnaMdA' e be dazyo ekI sAthe AlekhAyA che, bIjAM citramAM (2) pAlitaNA -kalpasUtra-saM. 1439 (I.sa. 1782) "badhe ThekANe sUtelI mAtAnI sAthe bALaka hoya ja che.'' evI (3) IDaranI kalpasUtra-14mAM saikAnA aMtamAM mAnyatAnA AdhAre citrakAre A citra paNa devAnaMdAnA hAthamAM (4) khaMbhAtanI Avazyaka, laghavRtinI prata saM. 145 (I.sa. 1389) navajAta bALaka AlekhI dIdhuM che, hakIkatanI daSTie A moTo doSa pAlItaNA kalpasUtramAM 56 citro che. emAM pahelAM 40 citro che.' kalpasUtranAM ane aMte 16 citro kAlaka kathAnA che. vizeSa karIne pAlitaNA kalpasatramAM ra4 naMbaranuM citra zrI gautama svAmInuM prabhu mahAvIra, prabhu pArzvanAtha, prabhu neminAtha, prabhu AdinAtha che. A citra kharekhara abhuta kahI zakAya tevuM to che ja. taduuparAMta vigerenAM pAMca kalyANakonA prasaMgo che. A citrakaLAmAM lAghava- emAM mukhAkRti evI to vilakSaNa rIte AlekhAI che ke jonArane 64 ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvanI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama najare e bhagavAna budhdhanuM citra hovAno bhrama thayA vinA na rahe. budhdhanI prAcIna citrita mukhAkRtione ghaNI maLatI A citranI mukhAkRtI che, koI ema kahe ke budhdhanI AMkho DhaLelI hoya che, ne AmAM to khullI ApaNI sAme jotI hoya tevI AMkho che. paraMtu AvuM hovA chatAMya bIjAM keTalAMka tatvo evA hoya che, jenA AdhAre Avo zrama sahaja rIte thaI jAya. dA.ta. "The Development of style in Indian Paintings" mAM zrI kArya khaMDelavAle mUkelA - citra - ''abhimAnI rUpI hAthI para caDhI beThelA bAhubalIne hAthI uparathI nIce utAravA mATe samajAvatI be bIno brAhmI-suMdarI nAM citrane '"marudevI''evo paricaya ApIne mUkyuM che. evI ja rIte bhAratIya jJAnapIThe prakAzita karelA jaina kalA ane sthApatya''nAM trIjA bhAgamAM citra naM 28 mAM ''kalpasUtra''mAM eka citra, sthavirAvalIno, rohagupta muninA paravAhI sAthenA vAdano ane te baMnee sAmasAmI prayojelI pratispardhInA sAta sAta vidyAonA prasaMgane darzAvatuM citra hovA chatAM tyAM te citrane 10) zrI mahAvIra svAmI kevaLajJAna pAmyA 11) zrI caturvidha saMgha 12) paMcasUtra tADapatrIya pothInI pratikRti - pATaNa bhaMDAra bAkInAM citro zrI sArAbhAI navAba -Jain PalntingsVolume|mAMthI lIdhAM che. ''gardabhilla ane kAlakAcArya''nAM citra tarIke oLakhAvyuM che. A lekhanAM saMdarbha graMtho nIce mujabanA che. jenA AdhAre A mAhitI prApta thaI che. Ama pAlitaNA-kalpasUtranAM citromAM bIjI ghaNI ghaNI vizeSatAo che. jema jema eno abhyAsa thato jaze. tema tema navuM jANavA maLaze. A kalpasUtra pAlitaNAnA zrI nemi-darzana jJAnazALA bhaMDAramAM che. a V === sara prabuddha jIvana EET VIDE sa | ra 41 - - - - Fer > 'N' h 1) 2) jaina citrakalA - Jain Paintings tasvIro nI sUcI hemacaMdrAcArya jaina jJAna maMdira - pATala ''paMcasUtra prathama'' - 1) sUri puraMdara 2) zrI haribhadra sUrIzvarajI 'pAThazALA prakAzana'' kalpasUtra jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka kalpasUtra - 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) arihaMta bhagavaMtone namaskAra ho. mAtA-sarasvatI - ''vAesarI putthayavAga hatyA'' aciMtya ciMtAmaNi samAna mane arihaMtanuM zaraNa ho sidhdha bhagavaMtanuM zaraNa ho. sidhdhazilA para birAjamAna arihaMta bhagavaMto zrI vijayasenasUri mahArAja kalyANamitra guru bhagavaMto - vAdI devasUri mahArAja caMDakauzika uddhAra sUtrano sArI rIte pATha karanAra, sAMbhaLanAra, smaraNa karanAra zrAvaka zrAvikAo 1) jaina citrakalA - nitzayarA vizeSAMka - varSa 25 2) madhyakAlIna jaina citrakalA - kuMdakuMda jJAna pITha - IMdaura-lekhaka-kumakuma bhAradvAja 3) zrI pATaNa jaina jJAnabhaMDAra - zrI hemacaMdrAcArya jJAna-maMdira graMtho 4) ''pAlitannA kalpasUtra'' - vizeSa prakAza - jaina citrakaLA -muni zIlacadra vijaya non 9324115575 hastapratomAM chaTAdAra akSaronI AjubAju racAtA sUzobhanomAM velabuTTA, aMkacitro vagere AcArya zrI rAjahaMsasUri mahArAja patrAMka lakhavA mATe bahudhA hAMsiyAnI jamaNI bAju nIce ke DAbI bAju upara te eka lakhAto ane tenI bAjumAM jIvaMta ane nAjuka pazupaMkhIonA citro dorAtA. temAM eTaluM badhuM vaividhya jovA maLe : jaLacara, hathacara, bhUcara jIvo, jalacara pazuo ane pakSIo kyAreja mAnava AkRtio paNa dorAtA. A badhu jotAM jANe sacarAsara vizvane potAnI LAmAM Aropita karyuM na hoya! jaina sAdhuo te samaye khuba kaLApremI hatA. te samayamAM kaLAprema chalakAto hato! saMskRta, prAkRta ane junI gujarAtI bhASA paNa pothIone 'citrapothI' jevA sajAvatA. eka citra hajAra zabdone mahAta kare tevI kaLA vikasI hatI. Aje paNa lekha lakhANane suzobhita karavAnI AvI AkarSaka prathA cAlu rahI che. vela, buDhDhA, baoNrDara temaja lakhANanI AjubAju tathA vacce paNa lahiyo temanI nAjuka pIMchIthI (kyAreka to eka ja vALa hoya tevI pIMchI!) kalAkAro adbhuta kAmo upasAvIne darzakane cakita karI detAM hoya che. ogasTa - 2018 | 65 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAzita laghucitrakalA ane sulekhanakalA nisarga AhIra satyam, zivam ane suMdaramane enI paramAvasthAmAM jaina dharma zilpAMkana, citrAlekhana, kASThakalAno viniyoga, bharatagUMthaNanI svIkAre che. jIvana satyanA saMsparze bhavya bane, zivatvanA kAraNe samyaka yojanA e badhAMno eka atyaMta samRddha ane bhAtIgaLa pUrNa bane, suMdaratAnA svIkArane lIdhe ramya bane. saMtulita-saMyamita khajAno lagabhaga dareka maMdira parisaramAM jovA maLe che. aneka jIvana, mohatyAga, aparigraha, zarIrazrama, ahiMsA, sAttvikatA, maMdiromAM hastapratono samRddha bhaMDAra paNa hoya che. eTale, devadarzana vidyAbhyAsa, nitya devapUjA, satata tIrthATana, kalAtmaka kalA ane vidyAnI paNa yAtrA banI rahe che. devasthAnanirmANa vagere jaina dharmanA prazasya AyAmo che. dharmAcAryo jaina dharmamAM kalAprema ane zrAvakonI paraMparita dharmabhAvanA paratve daDhatA hovAne kAraNe prAcIna kALathI poSAto varasothI jIvana sata, citu, AnaMdanI samyakatAno paryAya banI rahyuM Avyo che, puSTa thato rahyo che. nijamaMdirathI AraMbhAtI dharmaparaka cetanA koI parvatanI Toca che. prAcIna jaina sAhityamAM para, nadInA kinAre, ramya araNyamAM vizALa derAsara baMdhAyuM hoya kalAnI utkRSTatAnA aneka tyAM sudhI satata saMbaMdhAtI rahe che. ema lAge ke UMcI patAkAmAMthI ullekho Ave che. mahAvIra pRthvI para zAzvatInAM gIto avatarI rahyAM che. ArasanI pratimAmAM svAmInI bhavya pratimAo, peTALanuM amI kAvya banI vahetuM rahe. UMcAM zikharo ane vizALa guphAo, maMdiro, dhAtu ane vitAna aneka dizAmAMthI AsthAnI madhurapa ekaThI karI kASThakalAnA namUnAo, mAnavahaiyAmAM zraddhAnA dIpane prajvalita rAkhe. stavanamAM cittanI sacitra pratono bhavya vAraso pavitratA che, pUjAarcanAmAM AtmAnI parama siddhi pragaTa thAya che. kalAsiddhi paratve ahobhAva sAdhumahArAja ane sAdhvIjInI vANI cetavistAranuM zravaNatIrtha jagAve che. hajI paNa evAM puSTiothana, hINo, 'kalpasUtra' banI rahe. jIvanalakSI karma ane kalAnI jaina sAhityamAM je mAvajata bhavya maMdiro satata banatAM rahe che, jemAM pAraMparika kalAvArasAne karavAmAM AvI che te yathAtatha jALavavAmAM Avato hoya che. maMdira racanAmAM anupama che pratimAvidhAna ane citrazailIne pAraMparika rIte ja AlekhavAmAM jaina dharmamAM vidyA Ave che. devAlayanirmANa mATenA sthaLanI pasaMdagImAM prAkRtika ane ane kalAne prAthamya prApta anya sauMdaryamaya aMgono khyAla rAkhavAmAM Ave che. raLiyAmaNA thayuM che. darzana, dharmagraMtha, parvato, nadInuM sAnnidhya, lIlotarIthI sabhara pradeza, vizALa preraNAtmaka kathAo, jagyA, zAMta vAtAvaraNa e jainamaMdironI khAsiyata che, je sarjanAtmaka sAhitya, sauMdaryazAstranAM mULabhUta aMgo paNa che. emAM suMdaratAno vividha zAstronI racanA, anekastarIya vicAra karavAmAM Avelo hoya che. sAMpratamAM dezavideza TIkATIppaNIothI jaina sAtatyapUrNa maMdironuM nirmANa thAya che temAM jaina mUrtividhAna sAhitya samRddha che. zikSaNa zilpazAstranA niyamo cUstapaNe pALavAmAM Ave che. ArasapahANa ane adhyayanane mahattva ItyAdi paththaro, suvarNAdi dhAtu, kASThakalA, sphaTika, ArasanuM Apato jaina dharma bezaka jaDAvakAma, kapacIkalA, kAcakAma vagere kalA ane kasabanI aneka 1. kAyotsarga, kalpasUtra' nirALo che. vidyAtapathI prayuktiothI bhavyatA siddha karavAmAM Ave che. vizuddha ane ucca banelI dharmabhAvanA ekalAkArI-garIne khUba gujarAtI kalA ane sAhityanI carcA thAya to jainonA pradAnane mahattva ApyuM che e eTaluM ja noMdhanIya che. dharmasthaLo sAMskRtika avazya natamastake yAda karavAM paDe. sAMskRtika kaTokaTInA kALamAM saMvardhana-zikSaNanAM kendra paNa banI rahyAM. bhavya sthApatya, kamanIya jyAre amUlya khajAno nAza pAmI rahyo hato tyAre hastaprato ane 66TogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghucitromAM paNa ajaMtAnI zailInA paDaghA jovA maLe che. A vize bauddha lekhaka tArAnAthe cheka I.sa. 1609mAM lakhyuM che ke bhAratIya kalAnI dhArA pazcima bhAgamAM sAtamI sadImAM khUba jANItI hatI, teno ja eka phAMTo nepAla ane barmA gayo ane bIjo gujarAtamAM vyApaka banI bahyo. A rIte ajaMtAkalA ane mughala-rAjapUtakalAne joDatI mahattvanI kaDI te gujarAtI kalA che. kalAkRtione saMrakSavAnuM, saMgrahavAnuM, sAcavavAnuM, saMvadharna karavAnuM amUlya ane ajoDa kAma jaina dharma dvArA karavAmAM AvyuM che. jaina sAhitya to kharuM ja, jainetara sAhitya paNa eTaluM ja sacavAyuM bAramIthI soLamI sadI sudhI maLatI laghucitrakalA mukhyataH jaina e graMthabhaMDAromAM. pATaNa, dharma saMlagna che, eTale e gALAnI kalAne 'jainAzrita' kahevI ucita amadAvAda, khaMbhAta, surata, che. pATaNa, amadAvAda, bharUcanA graMthabhaMDAro ane khaMbhAta, surata, jesalamera rAjasthAnanA jesalamera, ItyAdinAM jJAnamaMdira ke jodhapura jevA aneka graMtha-graMthabhaMDAromAM, dezavidezanAM bhaMDAro samagra bhAratIya sAhityanI bhavya vADmaya-samRddhi che. e saMgrahAlayomAM, derAsaromAM, badhuM na sacavAyuM hoya to sAhitya, kalA, prAcyavidyA ane upAzrayamAM, khAnagI saMgrahomAM vividha zAstronA aneka AyAmo upalabdha na thayA hota. jaina dharma saMlagna lAkho prato jainAcAryonI vidyAprIti, sUjha, AvaData ane vyavasthAtaMtrane jeTaluM sacavAyelI che. saMkhyA ane mAna ApIe eTaluM ochuM che. vidyAkIya ke sAMskRtika karma mATe guNavattAnI dRSTie samRddha A zreSThIo ane zrAvakoe je udAra hAthe dAna ApIne bhagIratha karma kalAvAraso jaino dvArA racAyo, karyAM che te prazasya che tema virala che. saMgrahAyo, saMvardhita karAyo e samagra bhAratIya cetanA mATe gaurava levA jevI bAbata che. 4. kAlikuMDa pArzvanAtha, 'kalpasUtra' citrapothI ke svataMtra citrarUpe je atyaMta samRddha khajAno prApta thAya che te nAnA parimANamAM racAtAM laghucitro che. bhAratamAM enI khUba lAMbI ane samRddha paraMparA che. samagra vizvamAM miniecara peInTiMgsa tarIke e samRddhinI AgavI oLakha che. DaoN. AnaMda kumArasvAmIe laghucitrone 'mughala' ane 'rAjapUta' ema be zailImAM vibhAjita karyAM. rAjapUto dvArA saMvardhita, protsAhita evI pahADI tema ja rAjasthAnI kalAne temaNe samagra rIte 'rAjapUta citrakalA' tarIke oLakhAvI. jyAre rAya kRSNadAsa jevA vidvAno samaya, sthaLanA taphAvatane kAraNe rAjapUta zailIne rAjasthAnI' ane 'pahADI' evAM be alaga alaga nAme oLakhAvA kahe che. gujarAtamAMthI, pazcima bhAratamAMthI prApta thayela citrakalAnA namUnAo mATe Dabalyu. naoNrmana brAune 'vesTarna InDiyana peInTiMga' nAmAbhidhAna zarUAtamAM prayojyuM hatuM. te pUrve AnaMda kumArasvAmI mAnatA hatA ke jainacitrazailI gujarAtanI che. rAya kRSNadAse A ja zailI mATe 'apabhraMza' nAma ApyuM. sArAbhAI navAbe ghaNA badhA pUrAvAo ApIne gujarAtanI A kalAne 'jainAzrita' kalA 3. mAMbalI-pIpaLInI ramata, 'kalpasUtra' ajaMtAnAM bhIMtacitro ane kAgaLa paranAM laghucitro bhArate vizva kalAvArasAne arpelI khUba mahattvanI saMpadA che. vidvAno mATe prazna e hato ke ajaMtAnI sAtamI sadI sudhI phAlelI bhavya kalApraNAlInA baranI kalApravRtti cheka soLamI sadInAM laghucitro (miniecara peInTiMgsa)mAM jovA maLe che, to vaccenAM ATalAM badhAM varaso sudhI zuM kalAyAtrA khoravAI gaI hatI? kayAMya javAba maLato nahoto, tALo maLato nahoto. paraMtu, vIsamI sadInI zarUAtamAM bhAratIya kalA vize bhAratIya ane pAzcAtya vidvAnoe dadhimaMthana karyuM temAM aneka navA aMkoDA maLI AvyA ane bhAratIya kalAnA sAtatyanI pratItijanaka sAmagrI maLavA lAgI. bhAratamAMthI bauddha dharma paDozanA dezomAM vistaravA lAgyo tethI ajaMtAzailInI kalA zrIlaMkA, barmA, tibeTa ItyAdi dezomAM navArUpe prasaravA lAgI hatI. bhAratamAM paNa te AMzika parivartano sAthe cAlu ja rahelI. bAgha, IlorAnI guphAomAMnAM bhIMtacitro ajaMtAkALa pachIno tabakko darzAve che. dakSiNa bhAratanI A kalA pachIthI pazcima bhAratamAM, te vakhatanA vizALa gujarAta evA gujarAta ane rAjasthAnamAM tADapatra paranI kalArUpe vikasatI rahI. bAramI sadInI AsapAsanA gALAmAM nepAla ane baMgALanAM tADapatra paranAM prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 67 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarIke oLakhAvI. ena. sI. mahetA ane maMjulAla majamudAra citrazALAmAM 100 jeTalA pratibhAzALI citrakAro hatA. jemAM gujarAtI zailI'ne sthApita karavA mathanArA mahattvanA saMzodhako basAvana, tArAcaMda, sAMvaladAsa, kezava, jagannAtha jevA bhAratIya rahyA che. A banne saMzodhakoe jainetara evI 'vasaMtavilAsa', citrakAro tema ja khvAjA abdusa samada, mIra saiyada alI, pharuMkha 'bAlagopAlastuti', 'gItagoviMda' vize paNa saMzodhano karIne bega, AkA rijhA jevA IrAnI-parziyana citrakAro hatA. gujarAtI jainaparaMparAnI samAMtara vaiSNava ane anya citraparaMparA hatI tema kalAkAronuM paNa temAM AgavuM pradAna hatuM. sUra gujarAtI, kezu paNa darzAvyuM. gujarAtI citrakalA vize mahattvanuM saMzodhana karanArA gujarAtI, bhIma gujarAtI, zaMkara gujarAtI, sUraja gujarAtI ane umAkAMta pI. zAha paNa 'vesTarna InDiyana peInTiMgsa' saMjJA paramajIva gujarAtI e cha prakhyAta citrakAro akabaranI svIkArIne cAle che. kAle khaMDAlAvAlA ane motI caMdra jevA citrazALAmAM hatA. mughala kalA A saMdarbhe gujarAtI ane IrAnI saMzodhakoe A ja saMjJA apanAvI che. ratana pArimU gahana zailIno samanvaya che. saMzodhana pachI gujarAtI zailI' saMjJA sthApita kare che. kalAsamRddhi mATe gujarAta kAyama agatyanuM kendra rahyuM che. have spaSTa thayuM che ke gujarAtanI rasika ane dharmapriya prajA, kalApriya ane samRddha bAramI sadI pachIthI gujarAta, rAjAo, udAra ane vidyApriya zreSThIo, vyApaka darzana dharAvatA rAjasthAna ane madhyapradezamAM dharmAcAryo, sAMskRtika pravAhonI aneka dhArAonuM mizraNa, aneka vyApaka rIte sthApita thayelI dharmanAM ke saMpradAyanAM tIrthasthAno, vizALa dariyAkinAro, aneka kalAzailInuM mukhya kendra pATaNa mahattvanAM vyApArI kendro, Arthika samRddhi ItyAdine kAraNe hatuM eTale e zailIne gujarAtI gujarAtamAM prAcIna kALathI ja kalApravRtti aneka staramAM vikasatI zailI kahevI joIe. mughala rahI che. solaMkIkALamAM ane tyAra pachInA kALamAM kalApravRtti satata zailI ane rAjapUta zailI cAlu ja rahI che. astitvamAM AvI te pUrve bAramI-teramI sadI daramiyAna tADapatra para ane pachI caudamI gujarAtamAM potIkI, AgavI sadIthI kAgaLapatra para citravidhAna thatuM tenA aneka namUnAo lAkSaNikatA dharAvanArI prApta thAya che. kAgaLapatranuM pracalana vadhatAM jUnI tADapatra paranI gujarAtI zailI bAramIthI 5. kaNa ane neminAthanI pratone kAgaLa para punaH avatAravAnI pravRtti vyApaka banI. eka ja kustIkIDA, kalpasUtra' soLamI sadI sudhI khUba samRddha kRtinI aneka prato taiyAra thatI ane samagra bhAratamAM te prato banelI ane emAM aneka kalAkRtionuM nirmANa thayuM che. mukhyatve pahoMcatI. soLamI sadIthI gujarAtamAM ja poNA bhAganA caherA ane jaina dharmakadrI kRtio ane keTalIka jaina dharmetara kRtiothI gujarAtI be AMkhonA Alekhanane badale ekapArSIya ane eka AMkhavALA zailI atyaMta samRddha che. havethI laghucitranI samRddha dhArAomAM mughala caherAo doravAnuM zarU thayeluM. citraphalaka paNa pramANamAM moTuM thavA zailI'. 'pahADI zailI'nI jema gujarAtI zailI' paNa svIkRta banaze. lAgeluM ane alaMkaraNanuM pramANa vadhI gayeluM. pahelAM mAtra jenAzrita aneka AdhAro dvArA sthApita thayuM che ke gujarAtI zailI pachIthI kalA hatI. jemAM pAchaLathI jainetara dhArmika ane sAhityika kalAnI mughala zailI vikasI che. humAyue mughala citrakalAnAM bhavya bIja racanA paNa thavA lAgI hatI. ropyAM, te jyAre I. sa. 1550mAM kAbulamAM hato tyAre tyAMnA jainAzrita gujarAtI citronI keTalIka khAsiyato che, je bIjI citrakArothI khUba prabhAvita thayo hato ane jyAre bhArata pAcho pharyo kalAothI khAsa judI paDe che. A citromAM poNA bhAgano cahero, tyAre zirAjhanA be parziyana citrakAro mIra saiyada alI ane khvAjA temAM dekhAtI bIjI AMkha, aNiyALI moTI AMkho, tINI nAsikA, abdusa samadane potAnI sAthe lAvIne temanI pAse citro dorAvavAM aNIdAra cIbuka, bharAvadAra vakSa:sthaLa ane pAtaLI kaTI, zarU karyA. humAyu ane akabaranA samayamAM irAnI ustAdo pAsethI bhAvavAhI cahero, layAtmaka ane jIvaMta pAtrAlekhana, sabaLa dezI kalAkAroe saphAvIda kalamanI tAlIma meLavI. citrazALAne rekhAMkana, zuddha raMgono viniyoga, pramANasara pariveza, laherAtAM kArakhAnAM' kahevAtAM ne citrakArane "ustAda'. akabare phatehapura vastro, pAradarzaka paridhAna, pAkRtika sRSTinuM samyaka Alekhana, sikkImAM citrazALA zarU karI. abula phajhala anusAra e pratIkAtmaka ke rUpakAtmaka nirUpaNa jevI lAkSaNikatAo viziSTache. 68 ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A BHINJAY GHUMALI LIFE citromAMnI jIvaMtatA jatAM ApaNane ema avazya lAge ke tarIke oLakhAtAM pavitra ATha pratIko ane cauda svapna vAraMvAra nAnA parimANamAM paNa dazyakalAnI aneka prayuktio vyakta karI citrita thayAM che. zakanArA citrakAro avazya pratibhAzALI haze ane AgavI samRddha gujarAtI prajAno raMgarAga, bhAtIgaLatA ane jIvanarasa A raMparA dharAvatA haze. emanuM zarIrazAstra-eneTomInuM jJAna paNa citromAM sapere dRzyamAna thAya che. bAramIthI soLamI sadI sudhInI prazasya che. eka bAbata avazya svIkAravAnuM mana thAya che ke A rIte gujarAtI sAmAjika-sAMskRtika gatividhinI jhalaka emAMthI maLI jovA maLatAM citro kaMI rAtorAta astitvamAM nahi AvyAM hoya paNa rahe che. jema ke, jaina sAdhunI citraNAmAM eka khalmo khullo pUrvanI samRddha kalAparaMparAnA bhAgarUpe ja dekhA de che. cheka I. sa. rAkhavAmAM Avato, jyAre sAdhvIjIne pUrNapaNe vastrAvRtta karavAmAM 1100mAM tADapatra para racAyela 'nizIthacUrNa' graMtha dvArA ApaNane AvatAM. rAjasammAna prApta karelA AcAryane siMhAsana para citrakalAnA namUnA maLe che, paraMtu te pahelAMnI atyaMta bhavya sthApita karavAmAM AvatA. puruSo ane strIo baMne lAMbA vALa kalAsamRddhi haze, je kALagrasta thaI che eTale enA vize kazuM spaSTa rAkhatAM. puruSo bahudhA dADhImUcha rAkhatA. puruSo kAnanAM ghareNAM kahI na zakAya. paheratA ane anya AbhUSaNo paNa paheratA. strIo mastaka para jaina dharmanI kathA, koIka caritra, koI prasaMga ke koI ujavaNIne oDhatI nahi. strIo goLa cAMdalo karatI, puruSo UrdhvapuMDa tilaka dhyAnamAM rAkhIne dorAtAM citromAM kedramAM to dharmacetanA ja che. karatA. paraMtu, mAnavIya UrjA ane jIvananI vividhAne paNa eTaluM ja dezyarUpa ApavAmAM AvyuM che. dareka laghucitra eka sAdhaMta bhAvakhaMDa, E HAUzAkabhAjapa nA WITwiliarIyda [hidvaBENHHAIrldNI layanvita gIta ke hRdya kAvya hoya evI anubhUti thayA kare che. rekhA, ninAmArakhavAyAkhyAtAnamA kAzaT IBREATEla rUpa, raMganuM sucAru sAmaMjasya niratizaya AnaMdanuM nayanaparva ja It' 'DIT HINDIETY CEB Ta gAmAta zikSA vikadinAcanAvAcA lAge. bhAratIya citrakalAmAM ajaMtAnAM citro pachI jo koie vyApaka prabhAva pADyo hoya to te AvAM laghucitroe. jIvanarasathI 7. lekhana ane citrano samanvaya, "kAlakAcAryakathA' sacitra prata dhabakatAM komalAMga pAtra, bhAvasamRddha dehasauSThava, najAkatamaya bhAratIya kalAmAM aneruM sthAna dharAvanAra laghucitrazailInI aMgabhaMgi, nAjuka vadana, keTalIya agatyanI, mULabhUta siddhi to prAraMbhika evI gujarAtI zukasamAna nAsikA, mIna zailIe hAMsala karI lIdhI hatI. sAhityakRtine dazyabhASA ApavI, athavA kamaladalazI AMkha, kathanAtmaka varNanane eka karatAM vadhAre dezyamAM sAMkaLIne nirUpaNa taNI paNacha sama bhamara, karavuM, bhAvanI tIvratA lAvavI, layAtmaka ane jIvaMta pAtronuM unnata rIvA, gheradAra nirmANa karavuM, rUpakAtmaka ane pratIkAtmaka Alekhana karavuM, pA2darzaka vezabhUSA, prAkRtika ane sAmAjika parivezano upayoga karavo, nAnA lUka AlaMkArika kezabhUSA, para ekAdhika sAmagrInI rajUAta karavI, raMgarekhA ane saMyojanAmAM kamanIya AbhUSaNa, pazu eka karatAM vadhAre dRzyAtmaka paribhASAno viniyoga karavo ItyAdi pakSInuM sayuktika Alekhana, kalAkIya aMgo to pATaNanA ane gujarAtanA citrakAroe siddha karI bahudhA uddIpana vibhAvarUpa ja lIdhAM hatAM. kathAne dezyarUpa ApatI vakhate anekastarIya nayanaramya prAkRtika pariveza saMyojanA karavAmAM AvatI. Ane kAraNe aneka dezyamAM kRti - ThAMsI ThAMsIne sauMdarya bharyuM vibhAjita thatI ema ekabIjI dezyAvalimAM saMyojAtI paNa kharI. 6. uSA ane neminAthanI jahaThIDa, kalpasUtra' che A ladhu citromAM. nAnA phalaka para AvI nATyAtmakatA siddha karavAmAM AvatI te alaMkaraNa ane suzobhana mATe vRkSa, phUlavelI ane zobhanabhAtono kharekhara Azcarya pamADe tevI bAbata hatI. cheka teramI sadIthI viziSTa viniyoga thayo che. rAjahaMsa, gaja, azva, haraNa, mora prakRticitraNA thavA lAgI hatI. vaLI, mughala kalAmAM citrane cAre jevAM pazupakSIonI anekastarIya citraNA thaI che. nRtya ane bAju alaMkRta karavAnuM zarU thayuM ema kahevAya che te satya nathI. vAdanano yazAvakAza upayoga karAyo che. jaina dharmamAM aSTamaMgala phUlavela ItyAdinAM atyaMta suMdara alaMkaraNo, suzobhanonI zarUAta prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 69 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DEUS BRAM caudamI sadIthI thavA lAgI hatI. paravartI bhAratIya zailIo vyApaka eka tADapatrIya kRtino ullekha karyo che. tADapatranI citra vagaranI ane bahuAyAmI banI e kahIkata che, paraMtu tenAM dRzyAtmaka jUnAmAM jUnI prata vi.saM. 1139nI sAlanI maLe che. siddharAja aMgono daDha pAyo nAkhanArA jayasiMha ane kumArapALa to gujarAtI kalAkAro che ema jevA gurjara narezonA samayamAM taiyAra thayelI aneka tADapatrIya avazya kahI zakAya. katio maLe che. vi.saM. 1294mAM taiyAra thayelI 'triSaSThI prAraMbhika laghucitro zalAkApuruSa' kRti ke vi.saM. 1298mAM taiyAra thayelI pothIcitro hatAM, hastapratonI 'neminAtharitra' kRtio sacitra che. tADapatrIya kRtionI A yAdI vacce cItarAtAM. temanuM kada ghaNI lAMbI che. caudamI sadI sudhI enuM pracalana rahyuM che. pramANa ghaNuM nAnuM hatuM. tADapatra ane kAgaLanI pratonI samAMtare lAkaDA para atyaMta pazcAdbhUmAM citraNa na thatuM. kalAtmaka citrakAma thatuM. hastapratanA AdhAra tarIke upara ane nIce yathArthatA karatAM alaMkaraNane kASTha vaparAtAM tenA para kamanIya kalAkarma siddha karavAmAM AvyuM che, prAdhAnya apAtuM. Alekhana jene kaMbikA kahevAmAM Ave che. lAkaDA paranAM jUnAmAM jUnAM citra bahudhA jaina mUrtizAstra vi.saM. 1425mAM 'puSpamAlAvRtti nI prata paranAM maLe che. vi.saM. pramANenuM hatuM. viSaya tarIke 1454mAM tADapatrIya kRti "sUtrakRtAMgavRtti' paranI kaMbikAnAM citro kalpasUtra, jaina dharmanA prasaMgo, kAlakAcAryakathA vagere hatAM. po thIcitro kAvya ane citrakalAno subhaga samanvaya che. A pothI citro samagra 10. tADapatra paranI sacitra prata. 8. lokapuruSa, "saMgrahaNIsUtra' uttara-pazcima bhAratamAM khyAta hatAM, paraMtu gujarAta ane paNa noMdhanIya che. A pachIthI A kalA uttarottara utkRSTa thatI gaI. rAjasthAnamAM tenuM pracalana vadhAre hatuM. jaina dharmanI mukhya citrita vastra paranAM citro I.sa. 13pa3thI maLavA lAge che. kRtio tarIke "kalpasUtra', 'kAlakakathA', 'uttarAdhyayanasUtra', vi.saM.1408mAM taiyAra thayelAM "dharmavidhiprakaraNa ane 'supArzvanAthacaritra' vagerenuM prAcarya rahyuM che. A uparAMta kachUlIrAsa'nAM citro temaja "paMcatIrthI paTa'nAM vi.saM. 1490nI 'vasaMtavilAsa', 'bAlagopAlastuti', 'ratirahasya', sAlanAM citro maLe che e jUnA namUnA tarIke noMdhanIya che. rAjapanIyasatra' jevI dharmetara athavA jainetara katio paNa sArA kAgaLano pUrNapaNe vaparAza caudamI sadIthI thavA lAge che. evA pramANamAM maLe che. vi.saM. 1472mAM "kalpasUtra'nI prata kAgaLa para taiyAra thaI hatI. laghucitro pahelAM tADapatra. kASTha ke vastrapaTTa para taiyAra thatAM. kAgaLanA vaparAzane kAraNe tADapatranI citraNA ochI thavA lAge che. tADapatranI kalAnA kendra tarIke pATaNa ane bharUcanI nAmanA hatI. amadAvAdanA devazAnA pADAnA dayAvimalajI zAstrasaMgrahanI gujarAtamAM i. sa. 1100 AsapAsa racAyelI tADapatranI "kalpasUtra'nI suvarNAkSarI prati kalAkArIgarIno utkRSTa namUno che. temAM mAnavAkRtionI suMdaratA to che ja, sAthesAthe rAga, rAgiNI, mUchanA, tAna temaja nATyazAstrasaMgata vivaraNa paNa karavAmAM AveluM che. paMdaramI sadImAM jaina dharma saMlagna hajAro prato lakhAI, citrita thaI. sonArUpA ane enAM alaMkaraNono upayoga vadhavA 9. tADapatra paranI sacitra pratA lAgyo. kAgaLane kAraNe citromAM cokasAI AvI, raMgomAM vaividhya 'nizIthacUrNi' kRtimAM citrAMkana maLe che te laghucitrano jUnAmAM jUno AvyuM. mAnavAkRti vadhAre spaSTa banavA lAgI. kadamApamAM paNa namUno gaNAya che. sArAbhAI navAbe vi.saM. 927mAM lakhAyelI vadhAro thayo. 'kalpasUtra' prata parathI vi.saM. 1427mAM nakala karavAmAM AvelI moTe bhAge siyAlakoTI kAgaLano upayoga thato. sauprathama ' ' T T 2 ) =TATIka che ENI THITHING T 70 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka | prabuddha jIvana Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rekhAMkana karI, pAtaLuM AvaraNa karI lissA paththara ke koDI vaDe ghasI pIThikA cakacakita karavAmAM AvatI. tyAra bAda jarUriyAta mujaba raMgapUraNI thatI. citra anusAra raMganA be ke traNa thara lagAvAtA. ghaNI vAra guru athavA mukhya citrakAra ziSyo ke anya citrakArone patranI pAchaLa sUcanAo lakhI ApIne raMgapUraNInuM kArya soMpI detA. kImatI paththaro, vanaspatio, gaumUtra, kAjaLa, haLadara, guMdara jevA padArthonA saMyojana dvArA raMgo banAvAtA. vizeSa suzobhana mATe sonAno ane cAMdIno upayoga thato, suvarNa-aupya varakha paNa vaparAtA hatA. prAraMbhika citromAM sonerI, lAla, zveta, zyAma raMga vaparAtA, kvacit lIlo raMga vaparAto. kAgaLanA TVS 26 11. kASkapaTTa paranuM citraNa vaparAza pachI raMgomAM aneka prakAranI vividhA AvI. laghucitrakalAnI samAMtare sulekhanakalA (keligrAphI) vikasI ane samRddha banI. bahudhA lekhanane citra sahAro ApatuM. jainAzraye aneka maroDamAM, atyaMta kalAtmaka rIte lekhanakauzalyano vikAsa thayo che. prAcIna nagara vallabhIpura jaina graMthalekhananuM mukhya kendra hatuM. vIra saMvata 980mAM vallabhIpuramAM sthavira Arya devarkiMgaNi kSamAzramaNanA pramukhapaNA nIce pustakalekhana aMgeno saMghasamavAya maLyo hato. siddharAja jayasiMhe 300 lahiyAo rokyA hatA. vaLI, 'siddhahema zabdAnuzAsana'nI savA lAkha nakalo taiyAra karAvI sarvatra mokalI hatI. kumArapALe 700 lipikArone poSaNa ApyuM hatuM ane 21 graMthabhaMDAronI sthApanA karI lekhanapravRttine protsAhana ApyuM hatuM. jaina AgamagraMthonuM chevaTanuM saMkalana tenA rAjyakALa daramiyAna thayuM hatuM. keligrAphI mATe lipikAra-lahiyAnuM kArya karanAra eka viziSTa varga hato. vArasAgata ke guru-ziSya paraMparA dvArA lekhananI zailI, alaMkAra, citrAMkana, zAhI banAvavAnI rIti vagere jIvaMta rahetAM, mukhyatayA A varga brAhmaNa, nAgara, kAyastha, bhojaka, nAyaka vagere jAtino hato. lakhavA mATe mukhyatayA kALI ke lAla zAhIno upayoga thato. khAsa alaMkaraNa mATe sonA ane cAMdImAMthI paNa sonerI-rUperI zAhI banAvavAmAM AvatI. zAhI banAvavAnI paddhatinA ghaNA ullekho maLe che, paNa temAM upayogamAM levAmAM AvatI sAmagrInA prazuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka pramANa vize spaSTatA nathI. mukhyatayA badAmanAM photarAMno kolaso banAvI tene gaumUtramAM ukALI tathA kAjaLa, guMdara, lAkha, hIrAboLa, haraDAMbeDAM, bhAMgaro vagerenA mizraNa dvArA kALI zAhI banAvavAmAM AvatI. e zAhI khUba TakAu hatI ane varSo sudhI jhAMkhI paDatI nahIM. lAla zAhI aLatA ke hiMgaLokamAMthI banAvavAmAM AvatI. zAhI banAvavA mATenI alaga alaga paddhationA nirdezo maLe che, jemake - sahavara - bhRGga- triphalAH kAsIsaM lohameva nIlI ca / samakajjala - bolayutA bhavatI maSI tADapatrANAm / / rAjasthAnamAM nIce pramANenI rIta pracalita hatI : kAjala katthA bIjA boLa, usameM par3e gUMda ko jhola / bAMgariyA bhI jala paDe, akSaramotI jaDe / / tenuM gujarAtI svarUpa A pramANe che H jitanA kAjaLa utanA boLa, tethI dUNA guMda jhakoLa, jo rasa bhAMgarAno paDe, to akSare akSare dIvA baLe.. lekhana mATenI Avazyaka sAdhanasAmagrIne 'ka' varNathI zarU thatA zabdo dvArA nIce pramANe cAturIpUrvaka darzAvavAmAM AvI che H kuMpI kajjala keza kaMbalamabo madhye ca zubhraM kuzaM / kAMbI kalma kRpANikA kataraNI kASThaM tathA kAgalam / / kIkI koTarI kalamadAna kamaNe kaTI stathA kAMkaro / etai ramyakakAkSaraizca sahitaH zAstraM tanitya likheta / / zAhIne maSI ane khaDiyAne kUMpI ke maSIbhAjana kahevAtuM. kalama barunI vaparAtI. chaMdaNa ane sAMkaLa zAhIno khaDiyo rAkhavA mATe hatAM. kAMbI AMkaNI ke mApapaTTIne kahevAtI. te mATe yujavala ke jUjabaLa zabdo paNa hatA. oLiyuM ke rekhApATInA nAmathI pracalita 12. kASThacitraNAmAM ajaMtAzailInuM pratibiMba lAkaDAnA pATiyA para kAgaLa dabAvI sIdhI lITImAM lakhavA mATenI samAMtara rekhAo upasAvavAmAM AvatI. pATI nAme oLakhAtA lAkaDAnA pATiyAmAM namUnA mATenA mULAkSaro lakhI rAkhavAmAM AvatA. paDakAla ke prAkAra vaDe vartuLa-ardhavartuLa AkAro doravAmAM AvatA. kalamadAnamAM kalama ityAdi sAmagrI mUkavAmAM AvatI. pothInA mukhya AvaraNane kaMbikA kahevAmAM AvatuM jenA 52 citrAMkana ke alaMkaraNa karavAmAM AvatuM. pothI bAMdhavA mATenI phUmatAMvALI dorIne graMthikA kahevAtI. pUThA nAme oLakhAtA ogasTa - 2018 | 71 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanamAM prata rAkhIne vAMcavAmAM AvatI, to thoDo samaya prata rAkhI mUkavA mATe kavalI nAmanuM sAdhana hatuM. hastaprata ke pothInA jIvAta vagerethI rakSaNa mATe kALIjarI, ghoDAvaja, sApanI kAMcaLI, tamAku vagere vaparAtAM, kUMpI, klamadAna, kaMbikA, kavalI, pUThA ityAdimAM kalAtmakatA, alaMkaraNa vagerenuM vaividhya supere joI zakAya che. sulekhanakAro-lahiyAoe hastapratomAM potAno prANa reDyo hato. dareke potAnI sUjha, maulikattAthI avanavAM pariNAmo parimANo siddha karyAM hatAM. vividha raMganI zAhI, citra-phUlavelabhaumitika AkAronuM alaMkaraNa, vividha lekhanarIti vagerenuM vaividhya apAra hatuM. sUkSma akSaro, moTA akSaro, maroDadAra akSaro evA akSaronanA vaividhyane AdhAre pratone sUkSmAkSarI, skUlAyarI, madhyakullikA, jijmA ityAdi nAmathI oLakhavAmAM AvatI. vaLI, pratamAM pADavAmAM Avela lekhananA AMtarika bhAga anusAra tenAM tripATha, paMcapATha, zUDA, citrapustaka jevAM nAmo ApavAmAM AvelAM. prato ke pothInA AkArane AdhAre tenAM gaMDI, kacchapI, muSTi, saMpuTAlaka, chivADI jevAM nAmAbhidhAna thayelAM. darpaNamAM. joIne vAMcI zakAya te rIte UlaTA akSare paNa lakhAtuM. pauSIcitromAM citraklA ane sulekhanaklAno subhaga samanvaya thato. A bAbato parathI khyAla Avaze ke keligrAphImAM keTaluM vaividhya hatuM! samagratayA ema kahI ja zakAya jaina dharmanuM gujarAtI citra ane sulekhanakalA saMdarbhe pAyAnuM ane prazasya yogadAna che. dharma sAthe vidyA ane kalAne joDavAne kAraNe aneka jaina graMtho lakhAyA, enI paNa alagaalaga sthaLe aneka nakalo thaI. emAM lahiyAonI 72 | ogasTa - 2018 lekhanA ane citrakAronI jugalabaMdhI che, athavA to siddhahasta kalAkAranI citrakalA ane lekhanakalAno samanvaya che. kalAniSNAta AcAryo ane klApriya zrAvakonI dIrghadraSTithI mAtra jaina dharmane nahi, samagra lAjagatane phAyado thayo che. jaina zreSThIonAM dAnanA avirata pravAhane kAraNe kalAkArone poSaNa maLatuM, aneka pratonuM sAtatyapUrvaka nirmAnna thatuM. Avo madhyakALano Azcaryajanaka khajAno joIe tyAre ApaNane jainadharmanA pradAna pratye avazya ahobhAva thAya che. AvA graMthabhaMDAro atyAre bhAratIyatAnA bhavya staMbharUpe zobhe che, prAcyavidyAnI jJAnajyota tarIke jhaLahaLe che. citrasaujanya : ela. DI. InsTiTyUTa opha InDolojI, amadAvAda saMdarbhasUci: navAba sArAbhAI maNilAla, jainacitrakalpadruma, prakA. sArAbhAI maNilAla navAba, amadAvAda, 1936 navAba sArAbhAI maNilAla, jainacitrakalpadruma bhAga-2, prakA. sArAbhAI maNilAla navAba, amadAvAda, 1958 Bassigli Mario, Indian Miniatures, PaulHamlyn, London, 1966 Chandra Moti, Studies in early Indian Painting, Asia Publishing house, Bombay, 1970 Fu * * 0 * * * * * Doshi Saryu, Dr., Edi., The iconic and the narrative in Jain Painting, Marg Publication, Bombay Parimoo Ratan, Gujarati School and Jaina Manuscript Paintings, Gujarat Museum Soclety, Ahmedabad,2010 Parimoo Ratan, Rajasthani, Central Indian, Pahari and Mughal Paintings, Gujarat Museum Society, Ahmedabad, 2013 Parimoo Ratan, Treasures from The Lalbhai Dalpatbhai Museum, Lalbhai Dalpatbhai Museum publication, Ahmedabad, 2013 Shah Umakant P., Dr., More ducuments of Jaina Paintings and Gujarati Paintings of sixteen and later centuries, L. D. Institute of Indology, Ahmedabad,1976 DO keTalAka varSothI ApaNA sAdhvIjI mahArAja samudAyanI eka viziSTa pravRtti najare caDI Ave evI thaI rahI che, khUba sarAhanIya kAma thatuM dekhAya che. A che baheno-dIkarIone gaphulI zIkhavavAnI kaLAmAM mAhira karavAnI, daseka varSa pahelAM navasArImAM sAdhvIjI mahArAje khUba ullAsathI cAturmAsanI zarUAtathI ja bahenone gahulI banAvavAnuM zIkhavavAnuM zarU karela. tenuM pariNAma divALInA tahevAromAM jovA maLyuM. eka ekathI caDe evI 100thI vadhAre gahulI eka sAthe tyAM eka moTA haoNlamAM sajAvI hatI. kharekhara A moTI upalabdhi gaNAya. A uparAMta sAdhvIjI mahArAja pAsethI bahenadIkarIo mATe baporanA samayamAM zIbIro goThavI rAga-rAgiNIthI stavana gAtA zIkhAvAtuM hoya, rasoIkaLAmAM zuddhi kema rAkhavI, sacitta-acittanA bheda samajAvAtuM hoya che. A yugamAM DAyeTizyanano prabhAva vadhatAM teo dore te pramANe khANIpINI badalatA rahIe chIe; tyAM bahenone lAlabattI dekhADI sAdhvIjI mahArAja Arogya sAthe dharma paNa sAcavI le che. A badhuM saMskAra preraka che, sAttvika jIvana jIvavAnI A paNa adbhuta kaLA che! - saMpAdaka jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalAvArasAnAM jatananI eka AgavI praNAlikA jaina hastapratomAM rahelI citrakaLA bhAratI dipaka mahetA jainadharmanAM sthApatyo tathA sAhityamAM rahelI viziSTa sauthI pahelAM tADapatro uparanI hastapratomAM rahela laghucitro 11 mI citrakaLAo vizvakaLA kSetre AgavuM pradAna kareluM che. koI khAsa sadInAM maLe che, pachI pATalI upara pazu-pakSIo, gujarAta vyakti, vyakti samuha, avasara ke samayakhaMDanI oLakha apAvavA rAjasthAnanI pazcima bhAratIya citrakaLAnAM phUlapattAo vagere paNa citro dvArA suMdara ane vistRta rIte varNana tathA arthaghaTana karAvavA maLe che. ArabonAM AkramaNa pachI vallabhIpuranI bacelI mATe TheTha prAcIna ane madhyayuganAM jainadharmamAM laghucitro hastapratonI nakalo karIne pATaNa lAvavA mATe rAjA siddharAja (mInIecara), bRhad paTTAvalIo, bhIMtacitro uparAMta tADapatra- jayasiMhe (I.sa. 1094 thI 1143) eka sAthe 300 lahiyAo patthara-dhAtu-kApaDa-kAgaLa vagere upara banAvela hastapratomAM ke pAse lekhana karAvyuM hatuM. jinAlayonAM supa-dhummaTa Adi temAM rahelI citrakaLAne hemakhema sthApatyomAM citrakaLA anupama rIte rAkhavApUrvaka rAjA siddharAja jayasiMhe nikharI uThI che. Adhunika yugamAM "siddhahema vyAkaraNanI savA lAkha paNa citromAM anokhI bhAta pADavA nakalo taiyAra karAvIne vividha mATe jainadharma sthita citrakaLA vidyAkendromAM mokalela. jagamazahura che. ghaNAM jaina AgamagraMtho kumArapALa jaina AgamomAM dAnanAM sAta rAjAnAM rAjyakALa pU. zrI kSetromAM (jinamaMdira, jinapratimA, hemacaMdrAcAryadi mahAvidvAna jinAgama, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA) jinAgamane paMDitonI nizrAmAM I.sa. 1143 thI 1174mAM pATaNamAM racAyA, hastapratomAM lakhAvavAnAM kAryane paNa samAvI laIne, jaina saMpradAye jemAM rahelI AgavI citrazailIne yathAtatha rAkhavA eka moTAM sAhitya evAM citrakaLA jatananI eka deDha praNAlikA ubhI karI sthAnamAM zAhInI paDanALa bharelI rahetI, temAMthI aneka lahiyAo dIdhI che. graMthonI nakalo utAre jatAM. lahiyAo moTo graMtha ekasarakhA akSare hastapratono AdhAra che zruti ne smRti. hastapratomAM ApaNA zloko ke paMktionAM zabdone alaga pADayAM vinA bheguM bheguM ja bhavya evA zrutavArasA tathA kalAvArasAne AvatI aneka peDhIo lakhatA. temAM pharate rahela kinArIonI bhAta ane AkRtiomAM sudhI sAcavavAnuM sAmarthya che. hastapratonI saphaLatA che lipi ne vividha raMgonI pUraNI karI AkarSaka dekhAtI hastapratone kApaDamAM citro ukelavAmAM ane zAstra saMzodhana karavAmAM, ApaNA majabUta rIte bAMdhI rAkhatA. astitvanAM vikAsanuM mULa bIja eTale hastapratomAM jaLavAto 12mI sadImAM IrAnathI pazcima bhAratamAM Avela kAgaLanI zrutavAraso ane citrazailIno vAraso kahI zakAya. zodha pachI lApIjha lAjhalI ratnomAMthI banAvelI krImasana zAhI pratilipio mATe hastapratonI nakalo karanAra lahiyAonI ane sonA-cAMdInA varakhamAMthI banAvAtAM citrone kAraNe I.sa. paraMparA prAcIna che. pAMcamIthI AThamI sadI paryata saurASTranuM 1350-1550 vacce citrakaLAmAM pheraphAra Avyo. dilhIvallabhIpara bAhmaNa. jaina ane bauddha vidyAonuM vizALa kendra hatuM. gvAliyara kSetramAM cAMdI-sonAnI zAhIthI kAgaLa, kApaDa, bhIMto jaina graMtho ane temAM rahelI viziSTa citrakaLAnI jALavaNI mATe tathA hastaprato upara alaga bhAtanAM suzobhita-ramya-manohara citro I.sa. 453mAM devardhigaNi kSamAzramaNanAM adhyakSa sthAne magadha tathA banyA. vallabhIpuramAM jaina pariSada maLI hatI. te samaye samaga jaina kalpasUtra ane kAlakAcArya kathAnI aMdara sau prathama anokhI zAstrone lipibaddha karIne tenI pratilipio dezanAM vividha zailInAM citro dorAyA. bhAgomAM mokalavAmAM AvI hatI. saMvat 1336mAM lekhana pAmela eka tADapatrIya pratamAM 5 thI 11mI sadInI vacce tADanAM patro upara citro thatAM. tIrthakaronAM caritro saMpUrNapaNe citrita thayelA maLe che. hastapratonAM prabuddha jIvanA jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 73 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GR AvaraNo upara paNa suMdara citro jovA maLe che. Aje paNa pATaNanAM samovasaraNa, yaMtro-maMDalo, sUrimaMtra ItyAdI viSayo upara citro bhaMDAramAM premeyakalama mArtaDa' nAmanI tADapatranI prata che, je 30 banyA che. vaLI suvarNazAhIthI dorela aSTamaMgaLapaNa nayanamanohara Ica lAMbI ane I.sa.nI bIjI sadInI che tathA temAM ya camakadAra rUpe nikharI uThyA che. utkRSTa citrazailI pradarzita che. vallabhIpura, pAlItANA, pATaNanAM citrakAro purUSonI dehayaSTi cItaravAmAM nipUNa amadAvAda, pATaNa, jesalamera, mahesANA Adi jagyAoe Aje gaNAtA. siddhArtha rAjA mallayuddhamAM jatA pUrve telamardana kare che, tyAre paNa jainonAM evA graMthabhaMDAro upalabdha che, jemAM jainoe potAnAM trizalA mAtA 14 svapnanI vAta kahevA Ave che tevA citro mATe hastalikhita ke mudrita sAhityanI tathA citrakaLAnI sAcavaNInI tathA Indra sabhAmAM ardhaparyakAsanA sthita Idra, tenA Ayudho-zastro, eka sudaDha vyavasthA ubhI karI che, jenAthI kudaratI ke rAjakIya hariNagamaiSI devanAM hAthamAM prabhuvIrano garbha (kalpanA mujabanAM Apattio temanI graMthasaMpattio ane citrakaLAne nukazAna na karI suparahyumana je AkAzamAM tarI zake - ardhamAnavapazu) vagere zake. cItaravA mATe kaLAkArone tyAre khAsa dUra dUrathI AmaMtrAtA. - I.sa. 1440-1750 vacce mogalakALanAM guphAmAM-stupo- dAnadharma darzAvavA mATe kauzAMbInagarImAM caMdanabALAe ApeluM vihAromAM bauddha citrakaLA nikharI. I.sa.1465mAM uttarapradeza bAkaLAnuM dAna, jIvadayA darzAvavA mATe kabUtara-megharathajonapura madhyethI maLela kalpasUtranI hastapratamAM trizalAmAtAne zAMtinAthanAM citro, varadahasta darzAvavA mATe hemacaMdrAcArya ane AvelA 14 svapno lApIjha lAjhalImAMthI bla ane suvarNAkSare kamArapALanAM citro, 108 ghaDA sAthe zeraDInA rasa thakI prathama citarelA maLI AvyA che. 15-16mI sadImAM pazIyana pAraNuM darzAvavA mATe zreyAMsa -AdinAthanAM citro, sAdhuveza. citrakaLAmAMthI prerita thaIne AkArela samRddha alaMkArothI susajja darzAvavA mATe prabhuvIranAM kAyotsarganAM citro Adi pUrve ArIsAbhuvanamAM rahelA bharatamahArAjAnuM citra khUba prazaMsA citrakaLAnAM mukhya viSayo rUpa pasaMdagI pAmatA. pAmela. caurA-paMcAzikA zailI mujaba I.sa. 1425mAM ghATA raMgo daralAlAmAMthI pILI zAhI anAjAno. ane Imozanala viSayo paNa umerAyA. IfRG lift /// ca77a1431 (111/ -t1URRR RB 3, jaina AcAryo, prabhAvako, rAjAonAM maMtrIzvaroe marfulfathi[ERI retI sadhyasimyavAmiviya banAvaDAvela citrothI bharapUra jaina kathAnako pATaNa ane khaMbhAtanAM sapaNavAdhayAdAmAdazamama graMthabhaMDAromAM tADapatrIo rUpe sacavAyela che. I.sa. 15561605 maLe mogala bAdazAha akabaranAM rAjyamAM che. jaina gujarAtI citrazALAnuM nirmANa thayuM. jemAM mukhya citrakAro tarIke pUrve A rIte taiyAra thayela citronAM raMgo uDI na jAya tenI khAsa gujarAtamAMthI gayelA 4 sitArAo kezo gujarAtI, mAdho jALavaNI mATe tathA hastapratone UdhaI ke anya jIvajaMtuothI gujarAtI, bhImo gujarAtI ane surajI gujarAtInAM nAma mazahara bacAvavA ahiMsaka upAyo rUpI dravyo vaparAtA jevA keH ghoDAvaja, che. teoe saMgrahaNI satra, kalpasatra, kAlakAcArya kathA tathA kALIjIrInI poTalI, sApanI kAMcaLI, tamAkunAM pAna ItyAdI. uttarAdhyayanasUtramAM AvatA prasaMgone hastapratomAM zAhI rIte bhojapatro, tADapatro pachI dhIme-dhIme dharmanI kRtio kApaDa, kASTha, DhALyA. carma, dhAtuo. paththara ItyAdI padArtho upara paNa lakhAvAnI zarU raMgo uparAMta jaina hastapratomAM rahelA amuka AkAro ane thaI, jethI upara citrakaLA vadhu zobhAyamAna banatI gaI. pramANa paNa abhyAsuo mATe AkarSaNa rUpa banI rahyAM che. gaMDI tADapatromAM rahelAM raMgonuM sarjana tathA naLavaNI pustaka, kacchapI pustaka, muSTi pustaka, saMpuTalaka, sRpATi pustaka, te kALe tADapatro prathama pANImAM palALI, sUkavI, zaMkha ke tripATha, paMcApATha, sUDa AdinAM khAsa nAma, AkAra ane lIssA paththarathI ghasIne suMvALA banAvI pachI citrakaLA upasAvavA parimANo saMge temAM sthita citrakAma paNa saune viziSTha ane tathA lakhavAmAM vaparAtA. lakhavAnI zAhI "maSI' kahevAtI. darzanIya lAgyA che. citrakaLAmAM zyAma raMga paNa adhika vaparAto. te mATe badAmanAM tIrthakaronAM cyavana-janma-dIkSA-kevaLajJAna tatha nirvANa photarAne bALI, kolaso banAvIne, tene gomUtramAM ukALAtA. kalyANako, teonAM yakSa, yakSiNI, neminAthanI jAna jevA kAjaLa, gaMdara. lAkha. hIrAboLa, haraDAM, beDA, bhAMgaro vagere tIrthakaronAM jIvanamAM banelA viziSTha prasaMgo, gaNadharo, vATIne temAM bheLavIne kALI zAhI banAvavAmAM AvatI. lAla zAhI r lAmarasAgararayamAmAmavatArayA in TET , TAT 74 | ogasTa 2018 jainuM dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aLato ke hiMgaLokamAMthI banAvAtI. te saikAo sudhI jhAMkhI na thAya TIkAvAMcana dizA batAvI che te pramANe citrakaLAnI sahAyathI eTalI TakAu banatI. haratAlamAMthI pILI zAhI banAvAtI. sonA- karAya che. cAMdInA varakhamAMthI sonerI ane rUperI zAhI banAvAtI. paththara tADapatra, bhojapatra, kApaDa, cama, agara, paththara, tAma, dhAtu ane bIjA kotarelA pAtranAM akSarone suvAcya banAvavA siMdura kAgaLa AdimAM lakhAyela hastapratonI sAcavaNI guTakA, pothI, pUrIne paNa raMga ApavAmAM Avato. ApaNane prazna thAya ke surakSA peTI, paTArA, poTalAdimAM thAya che. 6' thI 8' pahoLI ane 15 mATe bahudhA lAla raMga kema vaparAto haze? enA uttaramAM lAMbI pothInuM zodhana thayuM, kAraNake anubhavAyuM ke bhojapatro to vaijJAnikoe saMzodhana karyuM che ke jaMtuo lAla pUMThA ke lAla kApaDathI uSNa havAmAnamAM cIrAI jAya che, tethI pUrve bahudhA kAzamIra-nepALa dUra bhAge che. jevA pradezomAM ja te rAkhavA paDatA. lakhavAnA evaM raMgone rAkhavAnAM sAdhanonAM nAma jaina gurjara kavionI sAmagrImAM jainetara hastaprata saMcayomAM 9 khaDiyAne lipyAsana, maNIpAtra tathA vataraNuM kahetA. kalamane tathA jaina hastaprata saMcayomAM 200 prato, pATaNanAM hastaprata varNatiraka, lekhinI kahetA. phUTapaTTI ke AMkavAnAM upakaraNane phAMTiyuM saMcayamAM 20,000 prato, gujarAta vidyAsabhAmAM 1,500 ne kahetA. badhAM tADapatrone upara nIce AvaraNa tarIke je lAkaDAnAM be phArbasa gujarAtI sabhAmAM 1,000 prato je prApta thayelI che, te pATiyAMthI bAMdhavAmAM AvatA, te pATiyAMne pUrve loko kaMbikA nAme darekamAM samayakALa mujaba citronI zailIo badalAtI rahI che. oLakhAvatA. hastapratonAM pratyeka tADapatra vacce athavA be bAju hastapratonAM AkAra, lipi, lekhanamAM vaparAyela vastu, jemAM saMgraha kANAM pADIne temAM dorI parovIne, je be lakhoTA jevuM bAMdhavAmAM karAyela hoya te vastu. viSaya vastu, pothInI jarjarItatA vagere AvatuM tene satrakAro saMthI kahetA. A baMdhananAM kAraNe 'graMtha' nAma uparAMta khAsa to citro ane temAM rahelI citrazailI uparathI astitvamAM AvyuM. hastaprato keTalI prAcIna che teno khyAla Ave che. hastaprato vAMcavA hastapratamAM sthita jaina sAhitya prakAro phAgu, rAsa, prabaMdha, la, mATe ya pUrve guNa tathA citrone samajavAnAM kauzalya pramANe adhikAra pavADo, hariyALI, gajhala, gItA kAvyo, arvAcIna gIto, pUjA apAto. sAhitya, horI gIto, kathA, bAramAsA, pado, pada kavitA, jaina paTaNAnAM myujhiyamamAM rahela trIjI sadInuM zrI pArzvanAtha prabhunuM gItA kAvyo, chaMda kAvyo vageremAM citro dvArA khAsa prasaMgonuM citra, pUrve kaTakanI guphAo tarIke prasiddha udayagiri ane nirUpaNa karavAmAM citrakAroe koI pAchI pAnI karI nathI. khaMDagirinI ardha prAkRtika guphAomAM zilpanI saMge je citrakaLA hastapratonI bhASA bhale mahadaMze prAkRta, saMskRta, apabhraMza, jovA maLe che te adbhuta che. Ama guphAomAM paNa surUcipUrNa jUnI gujarAtI, paMjAbI, bAMglA, nAgarI, urdu, tAmila Adi citrakaLAno upayoga thayo che. hoya, paraMtu te saumAM rahelA citronI bhASA to jANe sarvagamya rahI ane che. pUrve rAjAo potAnI rIte rahasyamayI sAMketika bhASA ke bAramI sadImAM jaina vepArI zrI jijA bhAgaravAlA pAsethI jaina kuTalipi ke gUDhalipimAM paNa saMdezAo mokalatA, jethI tenuM rahasya saMskRtinI vAto suNIne abhibhUta thayela rAjA rAvalakumAra siMghe anya koI samajI na zake. dA.ta. ka ne 5 vAMcavo, kha ne te vAMcavo, paravAnagI arpatA baMdhAvela 22 mITara UMcA kIrtistaMbha upara paNa ItyAdI. e ja rIte citro dvArA paNa sAMketika bhASAnI Apa-le pUrve citrakaLA thakI jaina yazogAthA gavAyela. auraMgAbAda samIpa thatI jovA maLI che. sthita pahelI sadInI guphAomAM je bauddha, hiMdu ane jaina zilpo che, hastapratonI lekhanazailImAM maMgalasacaka prAraMbhacihna saMtha ke temAM have prAyaH jhAMkhA thaI gayelA bhIMtacitro darzAya che. prakaraNanI AdimAM jevA lakhANa hoya che, te lipikAre karela citra pUrve vahIvaMcAmAM jaLavAyelA viSayo joIeH adhyAtma, sAthenuM maMgalasucaka prAraMbhacihna hoya che. teno uccAraH 'be daMDa, vijJAna, sAhitya, vyAkaraNa, karmakAMDa, jyotiSazAstra, bhale mIMDu, be daMDa" evo thAya che. prAcIna lekhanazailImAM maMgalasUcaka khagoLavijJAna, Ayurveda, vidhividhAna, yaMtra-maMtra-taMtra vijJAna, aMtima cihna graMtha ke prakaraNa vagerenA aMtamAM jevuM aMtima kuLaparaMparA, vaidakazAstra, citrakaLA, rasazAstra, pravAsavarNano, vedamaMgalasUcaka cihna manAya che. A cihno citrakArInAM apratima upaniSadono udeza ne upadeza ItyAdImAM citrakaLA eka ja viSaya udAharaNo che. keTalAka saTIka graMtho paMcapATha paddhatie lakhAyA hoya, evo jovA maLe che ke je upara darzAvela dareka viSayomAM samAviSTa tyAM graMthapaThananI rIta mujaba vacce mULagraMtha moTA akSare hoya che. hoya. prabuddha jIvana 'jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 75 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 thI 18mI sadInA madhyakALamAM mukhyapaNe racAyela jaina bhagavaMtazrI Adi mukhya prasaMgo manoramya citro dvArA nirUpita sAhitya mATe to 20mI sadImAM Agama ratnAkara zrI jebavijayajI thAya che. gaNi samA zAstradhuraMdharoe graMthabhaMDAro samIpa upasthita rahI, citronI saMgInakaLAne tathA kathAnAM hArdane kevI jhINI rIte hastaprato tathA temAM rahela citrakaLAnAM samArjana-saMvardhanamAM samajavI tenuM thoDuM vihaMgAvalokana karavA traNa citronAM draSTAMto potAno mahad jIvanakALa vyatIta karyo che. laIe: ItihAsamAM kyAreya hastaprato kharIdavAno upakrama jovAmAM citra kramAMka 1 : Avyo nathI, temAM rahelA jJAnavArasA tathA citrakaLAnAM vArasAne jALavavAno ja upakrama che. yAvat caMdra divAkarI A bhavya udAtta citrakaLA tathA sAhityika vArasAnuM jatana thatuM rahe, te AvatI peDhIonI zreNI mATe Avazyaka ja nahIM, anivArya che. saMdarbha sUci: (1) mAsTara pIsIjha oNpha jaina peInTIMga, le, sarayubena dozI (mArga pablIkezana, 1985) (2) Peaceful conquerors, Jain Manuscript Paintings. (3) Textiles in ancient Jain Kalpsutras. (8) The Art Blog by wovensouls.com jainazAsananuM sauthI mahAna dharmajAgarIkA parva paryuSaNA mahAparva, temAM utkRSTa mahAbhya dharAvato aMtima aSTama dina eTale citranA prathama bhAgamAM potAnAM mahArANI saMge saMvatsarI. A divase upAzrayomAM mahAna kalpasUtra maMthanA eka saMprati mahArAjA jharUkhe besIne rAjamArga uparathI pasAra thatI je bhAgarUpa zratakevalizrI bhadrabAhusvAmI racita, prAkRta bhASAmAM rathayAtrA nihALa che. be ghoDAvALI gADI, temAM birAjela lakhAyela 120 gAthAnAM bArasAsUtra'nuM pUjya munibhagavaMtonAM mahAnubhAvo. ratha-sArathi, adhyAtmabhAve raMgAyelA sAdhvIjI zrImukhe paThana ane zrAvakagaNa thakI thAya zravaNa. bhagavaMto, raMgaberaMgI vezabhUSAmAM sajja zrAvikAo, te kALe sAmAnyajanane sahelAIthI samajamAM na AvatI prAkRta bhASAmAM pravartamAna kALiyAM-baMDI-khesavALA rezamI vastromAM sajja zrAvako racela A 1200 gAthAnuM jyAre paThana thaI rahyuM hoya, tyAre temAM tathA teonAM alaMkAromAM DokiyAM karatI AgavI zrImaMtAI, ziSyo AvatA aneka prasaMgone hastapratomAMnA citronI sahAya dvArA saMge rathayAtrAmAM netRtva karatA AbhAmaMDaLa sahitanAM zrotAjanone darzAvAya che. AryasuhastisUrijI bhagavaMta, AgaLa bherI-bhUMgaLa-nagArA bArasAganI cigAnukramaNikAmAM raheja najara karIe : vagADatAM vAjIMtrakAro ane nepathyamAM rAjamahelanA jharUkhAo, tIrthakara zrI vIraprabhunuM avana kalyANaka, saudharmendralokamAM ghummaTonI vidhavidha raMgazreNI! birAjela zakrendra, zakrastava, trizalAmAtAnI zaiyA, 14 svapno, citranAM bIjA bhAgamAM citarAyuM che saMpratirAjAnuM siddhArtha mahArAjA snAnagRhamAM, prabhuvIrano janma, meruzikhara upara samarSitapaNuM. pUrvajanmanI smRti pazcAt mahelanI bahAra rAjamArga prabhuno janmAbhiSeka, prabhunAM jIvanamAM banela mukhya ghaTanAo, upara ja gurumahArAjanAM caraNe thaI raheluM saMpratirAjA-rANInuM rAjya dIkSA mATe prabhuvIrane vinaMtI karatA lokAMtika devo, paMcamuSTi tathA svayaMnuM samarpaNa evaM teonAM astitvamAMthI jhamatuM kRtajJatAnuM loca, kaTapUtanA vagerenAM upasargo, kevaLajJAna tathA nirvANa jhaLahaLatuM teja! sUrijIbhagavaMtanI abhayamudrA, saumya mita ane kalyANaka, zrI aSTApadajI tIrtha, zrI pArzvakumAra, kamaThano AtmAnI unnati IcchanAra rAjA samA bhavijIvanAM paMcAgnitapa, prabhupArthanuM nirvANa, zrI RSabhadevanAM pUrvabhavo, dharmamArgajoDANanI katArthatA! sAthe pAchaLa ubhela nagarajanonAM mukha IrasathI varasItapanuM pAraNuM. yajJa karatAM zrI zayaMbhavabhaTTa tathA uparano acaMbo darzAvIne ya citrakAre kamAla karI che! AryaprabhasvAmI, bALaka vajakumAra rAjasabhAmAM tathA citranAM tRtiya bhAge pazcAdbhUmAM gaganacuMbI jinAlayanI AgamasUtrone graMthArUDha karatA AcArya devardhigaNi kSamAzramaNa pharapharatA dhajAjI, uttuMga sopAnazreNI, AgaLanAM bhAge rAjA 95 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana, Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpratie potAnA jIvanakALamAM je savA karoDa jinapratimAjIo upakaraNo, hAthamAM puSpapujArthe tAjAM puSponI kASTanI TokarI, bharAvI, temAM suMdara maMtroccAra sAthe zalAkA vaDe pratimAjImAM prANa teonAM vaividhyapUrNa, AbhUSaNo-kaMdoro, TIko, dAmaNI, pAyala, pUratAM AryasuhastisUrijI ane pAchaLa teonAM sahAyaka mudrikAo, kaMThAbharaNa, karNaphUlo tathA vastrasajjAmAM citrakAre mahAtmAnAM mukha upara paNa chavAyelI parama AnaMdanI lherIo! rAkhelA baMnenA darajjAnA stara pramANenAM sUkSma pheraphAro paNa ghaNIvAra vicAra Ave ke te samayanAM citArAo keTalA badhA bhAvakanI najaramAM noMdhAyA vagara rahetA nathI. sAme ja mahAtejasvI nipuNa haze ke jaina zreSThIo ke munibhagavaMto samIpethI prasaMganI nAnA bALakanuM svarUpa dharIne devalokathI dharitrI upara padhArela, kathA suNIne te kathAne yathAtatha citromAM avatarita karI, bhAvake potAnA have pachInAM janmamAM thanAra mAtArUpe vAmAdevInAM darzana anupama bhAvonmAda jagAvI zakavA samartha banatA hatA! karI pulakita thaI vismaya pAmatA ane dhanyatA anubhavatA. citrahmaka 2: prabhupArzvanAM mukha uparanAM vibhinna bhAvo upasAvatI raMgapIMchIne dhanya che! bALakanI kutuhalabharI draSTimAM ja keTakeTalAM aramAna utarI jAya tevuM uttama citrakAma che A. citra kramAMka 3: lIlochamma meru parvata, zikhara upara IndranuM siMhAsana, temAM AruDha thayela kendranAM hIrAjaDita mugaTa-karNakuMDaLo-bAjubaMdhakaMThahAra. Indra tarIkenA vizeSAdhikAra tarIke potAnA karadvayahastasaMpUTamAM birAjIta tAjAM ja janmelA, traNa jJAnanAM dhaNI zrI tIrthaMkara paramAtmA, bAlIvayanuM e bhoLuM smita, teonI kumaLI trIjA citranuM TUMkANamAM nirUpaNa samajIe to prathama bhAgamAM AkhI palAMThI tathA IndramahArAjAnI ardhapalAMThI, pAchaLa rahela najare caDe che zrI nAbhirAjA dvArA IkvAMku vaMzanI sthApanA, bIjAAbhAvalaya, teonAM alaMkAro, prabhujIne snAna karAvavA utsuka trIjA nAnakaDA bhAgomAM darzAvAyuM che trIjA ArAnAM e kALe thayelA aneka devo, teonAM vastrAbhUSaNo, hAthamAM kaLazo, temAMthI vahI nara yugalikanuM akALa mRtyu ane 'yugalikamAMnI A ekalI nArI rahelI jaLadhArAnI zikaro... uparathI utarI rahelA aneka sunaMdAnuM have zuM thaze?' te prazna laIne nAbhirAjA samakSa devavimAno ane temAM virAjIta kaLazAdhArI devo, potAno krama rAjyasabhAmAM upasthita nagarajano ane citranAM aMtima kyAre Ave tenI vATa jotAM anya devo, parisaramAM ugelAM rakta cothAbhAgamAM putra RSabha sAthe sunaMdA ane sumaMgalA ema baMnenAM ane zveta raMgI kamaLapuSpo, nabhanA vAdaLo, dUranI girimALAo vivAha karAvatA nAbhirAjA tathA bAhmaNo, atithio, ane devavimAnonAM AvAgamanathI thaI raheluM vividharaMgI nagarajanonuM AbehUba citrikaraNa thayeluM che. prasannatAcchAdita AkAza... citro ApaNane ghaNuM kahI detAM hoya che. ane Ama carmacakSu A ja citranAM anya bhAgamAM dUra rahela nAnakaDAM jinAlayamAM dvArA citro jotAM jotAM draSTi khUlatI jAya ane bhAvavAhI rasadarzana zobhatuM dhavala jinabiMba, prabhujInI aSTaprakArI pUjA karavA jaI karatAM AMtaracakSu khUlI jAya to ApaNuM jIvana dhanya banI jAya! rAga rahelAM azvasena rAjAnAM mahArANIzrI ane anAgata janmanAM mAtA pItIne tigamAM parivartita thaI jAya! vAmAdevI, rAjasevikA, baMnenAM hastamAM rahela pUjAnI sAmagrInA prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 77 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zI zarAjaya tIrNapaNa eka -ra, nAnAmAM ane te nI che. tamAM ma +1 kakara ma ++ In fja maka ra mA thaze Tha - kama ka. . makara : yama ne mane , | fiAma kAma, . - pe ma aa. para */ - pa ka aa aa nA nA | | mane mAre. ramata nAnuM ara dha che . = In - pAra vividhatA bhaya zrI zatruMjaca tIrthapaTa. TukonA maMdirono samAveza karIne ApaNA bhAratamAM bhAtabhAtanAM anAvelA tIrthadhaTanI sthApanA karI deza-pradeza paddha che. heDa hima zA. tIrthayAtrAnA bhAva sAthe vidhi karI. himAlaya ane dajhAtAM baLabaLatAM vAsakSepa pUjA karatA hoya che, rakSa che; cekathI vadhAre vastIthI pratiti pratye paNa zuddha bhAvathI khadabadatA zahera che tau thauDIkra hajara zAko sudhI ramamANa rahetA hoya che, lokonI vastIvALA, paNa, potAnI AvA eka alaga ane kSAtmakra AgavI saMskrati sAcavI rAkhanAra kArapaTanI viauSA kalAkSara sI. nAnAvidha gAma gAmo che; ane narenanA zabdonI jaEIe. gAmaDAMo to gawAM gAya nahIM eTalAM badhAM varSe varSe navA navA pradeza bhamIe to paNa, AyakhuM khUTe jevA pharavAnuM na khUTe pUrva rivAra haravAnAra pazcima-uttara-Rtri darekanI alaga vI . nona akSaNa saMskRti, pariveti baso ahIso varSa pahelA ane sAdhu to caLatA bhalA' e krioIne aivI suMdara vicAra AvyuM tyAre judA judA nimitte loddha tAM cho ke, 'bhAIhuM to zatrujayanI rahe che, paryaTana karatAM rahe che ane yAtrA karI dhanya thayo, prabhuno vahetAM pANI nirmalAnI jema mana nirmaLa che. sAkSAta saMniribhAva thatAM jIvana sArthaka thayuM, paNa mArA svajano A kAraNathI tI dara ane UMce khADo para nirmANa pA temaja suvidhA na hoya, azakta hoya evA bIjA aneka rAzino. kaze? nAnapaNamAM parivAra Ano jAtrAe jAvA nIto. vaLI AbAla-vRddha dharmaparASaNa kavone mane je lAbha maLyo che te temane 'dIe deva ane pahomI janA' evuM nahIM akvAhita dasa divasa sulabha thAya e mATe eka citrapaTanirmANa karAvavuM.' kharca ja siddhagirinI jAtrA to vAraMvAra thatI. pradAnA | tAbaDatoba tamane mita tAbaDatoba temaNe sitArAmone bolAvI, pratyA rAjayanI. darabAramAM jatAM palA navaTuMkamAM to avazya jatAM tyAM eka eka yAtrA karAvI. nAnAmAM nAnI vigata te citrakAromeTamAvI, suMdara, caityamAM paMjarI-goLa mAMDIne irisa kahete Aja sudhI yAda rahI rIte goThavaNI ane Ayojana karI suratanI pAvaka zerInAM A che. ane veNa to ramatAM vitarI jatAM. derAsara mATe taiyAra karAvI. Ajano samaya badalAyo che. jo ke klAknI vIsa miniTa e A paTacitrane bArIkAIthI joIe to ahIM pUrI 'zirato' haju sudhI kAryo nathI.. zistabaddhatAthI arAjaktAmAM umaTelI A mAnava-maherAmajJa pUrA AvA sthaLoe viroSa pAlItANAgirirAja zatru5) bhaktibhAvathItimAM mUkI rahyo che. cAturmAsane lIdhe tathA pANI cita bAdhA ne agavaDanA kAraNe ahIM cAmaThArA potapotAnA hAthIone sAvIne. mAtrA "baMdha rahe che. tevI vAtamasa samApti thatAM katala maoi potapotAnI suMdara pAlakhImomAM, dUra koI DolImAM to pUrNimAnA divase jainonI vasatI vizeSa hoya tevA gAma-kheromAM bAkInA badhAM cAlatAM mahAlatAM cAlyo jAya che. biratIo pakhAla moTo varaghoDo kADhI. vAjate-gAjate gAmane cheDe jyAM vizALa jagyA laIne to phUlamALAo laIne bAhyaNo cokrAM UbhI rahI che. caMdana para pADyuMjaya taLeTIthI laIne pAtrAmA. tathA zikhara paranI badhI utAratA pUjArIo ane pUjAnI rAha joI katAramAM ubhelA nara ogasTa - 18 jaina dharmano dhirANA hiivazeSAMka patruddha jIvana Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***** GAYEI ME GALLE zatruMjaya mahAtIrtha nArIo bhInnabhInna prAMtIya vaMza-pariveza-raMgomAM sajja dekhAya che. rAjA zrImaMto sAthe vaLAviyA sainiko, dezI-arabI-phiraMgI sau potAnAM hathiyAra-DaMkA nizAno laI AvI gayA che. darekanA alaga poSAka, alaga pAghaDIo che. tatkAlina agala poSAkono paNa ahIM meLo che. hAthI, ghoDA, UMTa thAkIne ekamekanI hUM, seve che. gADethI chUTelA dhorI paNa suMdara citra race che. haraNAM-sasalAM, vAgha-sUvara, kabUtarone uDatA ToLAM, haMsalA-bagalAM, sarpa, jAtajAtanI vanarAI, vividha prakAranA kUMDAM, alaga alaga kUDomAM nahAtA nara-nArIo paTamAM ghaNuM saraLatAthI samAvI lIdhuM che. raMga-Ayojana, citranI goThavaNamAM nAnA-moTA corasa AkAro, vartuLa-aSTakoNa-laMbacorasa zaMku(zikhara) AkAra ane A badhAnI vaccethI ADI kapAtI gaDhanI dIvAla citra-saMyojanAnuM majabUta pAsuM che. saMgemaramaranA devAlayamAM birAjelA bhagavaMto para khUba ja mahenata levAI che. kendra pUrepUruM sacavAyuM che. prekSakanI AMkha prathama tyAM jaI pachI sArA paTa para pharI vaLe che. tyAra bAda sUkSma nirIkSaNa vaDe vinodapUrNa nAnA nAnA prasaMgo dekhAvA mAMDe che. badhuM pharI pharI jovA chatAM AMkhone ane aMtarane 'dharava' thato nathI. 000 ARAMA prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka HIRI CE kASTa temaja Arasa para paNa Bas Relief -bhArya zailIthI paTa banAvAtA hoya che. kApaDanA moTI sAIjhanA paTa upara bArIka citrakAmathI paNa paTa banAvAtA hoya che. kapaDAMnA paTa bahAra lAvavA-laI javA saraLa rahetA hoya che. paTanA kApaDanA mApa mujaba tene lAkaDAnI moTI phremamAM maDhI levAthI te darzanIya bane che. AvA eka ekathI caDe tevA uttama ane kaLAmaya tIrthapaTo ApaNane pratyeka zaheromAM jovA maLe che. sametazikhara paTa ogasTa - 2018 | 79 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM pIMchI, nahIM raMgato ye thaIe sau daMga! 2] 198 - PET PANAS Y EMA namo arihaMtANa nAnA namo siddhANa namAAyArayAma CHERRERS vALa AI. bhaiyA rAmaprasAdanuM adbhuta kalA-kauzalya sapheda jADA kAgaLa para nakha kApavAnI nareNI jevA mAmUlI sAdhana vaDe kotarelA citro kalAkAra rAmaprasAdanI ajaba zaktinA udAharaNo che. jagatamAM vyApI jatI taraMgarekhAo kramabaddha vistAra letI mukhya AkRtine kAgaLanI bArIka rekhAo vaDe AdhAra ApI rahI che. kAgaLanI kotaraNInI bArIka sukumAratA ne bArIkAInI adbhutatAno khyAla sapheda lITIothI Ave che. kAdaLa para kotarelA nAjuka rekhAMkano to koI citrakAranI pIMchI sAthe saMpUrNa spardhA kuzaLatAthI karI batAve che. citro ane suzobhanonI kotaraNInI bArIkAIno jANe camatkAra! pATaNanA kalAkAra rAmaprasAdanI aneka kalAkRtiomAMthI A traNa bhAvavAhI namUnA. 80 ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prazuddha jIvana Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrakalAmAM puSponuM Alekhana DAM. thomasa paramAra prakRti puSya dvArA haro che. maMdAra, kumuda puSpo sarasvatI devIne priya che. viSNumunI pUjAmAM (vizvanI vividha saMskRtiomAM dhArmika ane sAmAjIka caDhAvAtA puSponI lAMbI yAdI skaMdapurANa, vAmana purANa, prasaMgoe viziSTa kasumono upayoga thato hoya che. moTe bhAge to agnipurANa ane nArada purANamAM ApavAmAM AvI che. pUjA ke sanmAnArthe vaparAzamAM Ave che.) zivapurANamAM zivane caDhAvAnAM puSponI yAdI ApI che. prAcIna bhAratanA RSi munione puSponuM tenI vividha kAlidAsanA 'abhijJAna zAkuMtalamAM' RSi kaNvanI kuTIranI jAtonuM tenA attaranuM ane raMgonuM UMDuM jJAna hatuM. trasveda AsapAsa khIlelAM aneka kUphlonuM varNana jovA maLe che. temAM kamaLa (10.84.3) mAM jaNAvyA pramANe yazvinIkumAro gaLAmAM kamaLanI mATe judAM judAM trIsa nAmono ullekha karyo che. Rtu saMhAramAM paNa mALA dhAraNa karatA hatA. zrI devIno janma kamaLamAMthI thayo hato. puSponAM suMdara varNana che. puSpa vize svataMtra graMthonI racanA paNa thaI che. puSpa ciMtAmaNI' nAmano graMtha tADapatranI hastaprata svarUpe che ane te nepALamAM darabAranI lAIbrerImAM surakSita che. temAM ziva, viSNu, durgA, dakSiNAkAline mATe zubha ane azubha puSponI vigata ApavAmAM AvI che. A uparAMta puSpamahAbhya, puSparatnA, kara taMtrama, pArijAtamaMjarI vagere graMthomAM puSpanI carcA che. jaina vidvAna sumaMtabhadra svAmIe I.pU. (lagabhaga) puSpAyurveda' nAmanA graMthanI racanA karI che. temAM 18 hajAra puSpono ullekha che. triSaSTizalAkA puruSacarita'nA pahelA parvamAM hemacaMdrAcArye kusumAM jalino ullekha karyo che. bhagavaMtanA kalyANako vakhate merU parvata upara janma-abhiSeka mahotsava thAya che. tyAM puSpAMjali pArijAtanI apAya che. pArijAta, jUI, jAI A badhAM nAjuka ane masta-haLavI sugaMdhavALAM puSpo kusumAMjali mATe ja che. kasuma eTale puSpa ane aMjali eTale khobo. Ama be hAthe khobo bharIne prabhune vadhAvavAmAM Ave che. ApaNe tyAM paccIsa kusumAMjalinI vAta che. eka-eka rAmAyaNanA araNya kAMDamAM judAM judAM puSponAM sauMdaryanA varNano kusumAMjalinA pAMca zloko eTale paccIsa kusumAMjalinA savAso che. paMcavaTInA araNyamAM vividha prakAranA kamaLono ullekha che. zloko thAya. enA upara dharmadhuraMdharasUrijI mahArAje saMskRtamAM mAlatI, mallikA, vAsaMtI, mAdhavI, caMpaka, kizuka, aMkola, vivaraNa lakhyuM che. emAM eka kusumAMjalinA bolatAM pahelAM pAMca karela, mucakunda, kovidara, paribhadraka vagere klo phinDinA zloko bolIne prabhujIne vadhAvavAnA che. jaMgalamAM ugatA hatA. caMpAnuM sarovara kamaLothI bhareluM hatuM. bhagavaMtanA samavasaraNa varNanamAM kusumAMjatithI vadhAvavAnI mahAbhAratanA vanaparvamAM azoka, Ama, IndIvara, utpala, vAta Ave che, pArijAta e kusumAMjatinuM dravya che, prabhujIno karNikAra, kaTalara, kanda, kumuda, kurabaka, koDAnada, kovihAra, bAjumAM pagAra bhare. hiravijayajI mahArAje A vAta puNiyA zrAvaka khajura, caMpaka, tamaravasa, nalinI, nIpa vagere puSponA ullekha che. mATe karI che. jina puNiyo zrAvakare, phUlanA pagara bhare' prabhujIne purANomAM devapUjA mATe vaparAtA phUlonuM vargIkaraNa ApavAmAM caDhAvavAmAM je lAbha che e ja lAbha bAjumAM pagara bharavAmAM che. AvyuM che. padmapurANamAM jaNAvyA pramANe durA, raMbhA, bIlA, prabhujInI AjubAjunI khAlI jagyAmAM puSpane kalAtmaka rIte tulasI, zveta ane lAla puSpo gaNapatine priya che. mAlatI, kuMda, jAIno, jUIno Dhagalo kare ane pharatAM lAla gulAla hoya, upara prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMkA ogasTa - 2018 | 80 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gulAla hoya to suMdara lAge, Ane pagara bharavA ema kahevAya che. badhI RtuonA puSpa pUrepUrAM khIlyA pachI svayaM nIce kharI paDe tyAre jamIna para svaccha kapaDuM pAtharI e phUlo vINI levAya ane prabhujIne caraNe dharI zakAya. prabhujIne phUlonI AMgithI zaNagAravAmAM Ave che. Ama jaina dharmamAM phUlonuM anekagaNuM mahattva che. jaina citrakaLAmAM puSponuM Alekhana AkarSaNa upajAve che. bhinna citro ane laghu citromAM te jovA game che. i.sa.nI 7mI sadInI sijana vAsalanI guphAmAM phUla cUMTanArAonuM Alekhana che. temaNe dhAraNa karela kamaLamA praphullita puSpo ane kaLIonA Alekhana vAstavika che. A guphAmAMnAM citro jaina dharmanA sauthI jUnA citro che.mahAvIra svAmInA janmapUrve temanA mAtA trizalA devIne 14 svapna AvyA hatA. temAM pAMcamuM svapna puSpamALAnuM che. puSpamALA judAM judAM paccIsa phUlonI banelI hatI. to puLo sarasa - tsuna - maMvAra - vAma - maLikhkhu - mUrchA, caMpAsojItrA - nAda - picaMdyusirIsa - mumbara - maqhiA -nAr - bhUtti - saMponna - hopnoriTa - pattamaya - navamAniA SaNanatinaya - vAsaMti - paNamukhana - pAyana - vuMvAmutta - sahAra surabhigaMdhi - - arthAt (1) maMdAra (2) caMpaka (3) azoka (4) pUnAga (5) nAgakesara (6) priyaMgu (7) zirISa (8) mudugara (9) mallikA (10) jAI (11) jUI (12) aMkola (13) kojja (14) koraMTa (15) damanaka (16) navamAlikA (17) bakula (18) tilaka (19) vAsaMtika (20) padma (21) utpala (22) pADala (23) kuMda (24) ati mukta ane (25) sahakAra vagere phUlothI e puSpamALA zobhAyamAna hatI. jaina hastapratomAM jyAM 14 svapnonuM Alekhana che tyAM A puSpamALA nuM Alekhana paNa jovA maLe che. navAba sArAbhAI nA 82 ogasTa - 2018 zuma "zuSumAMti" be zabdono samAsa che. kusuma hone aMjali / kusuma eTale puNA-la aMjalieTale saMpuTa kholo. khobo bharIne jhINAM jhINAM nAjuka phUlo jeke jAI, jaI, borasalI ane pArijAta kusumAMjalimAM levA. enI sAthenIdaDIo paNa ema ja rAkhavI. chUTI na karavI. (ka)akSata sobata levA) pradeza dvArA saMpAdita kalpasUtranAM eka graMthanA citramAM svapnanuM Alekhana che. munizrI puNyavijayajI dvArA saMpAdita 'jesalameranI citra samRddhi' graMthamAM svapnane lagatAM cAra citro che. iDaranA saMghanA bhaMDAramAM saMgrahita tADapatra para lakhAyelA eka hastapratamAM 14 svapnanuM citra jovA maLe che. 'kalpasUtra' nAmanA graMthamAM svapnane lagatA cAra citro che. saMdarbha : SheshadriK.G- 1, amadAvAdanA pAlaDI vistAramAM parimala jaina saMghanA prabhu mahAvIra svAmInA jinAlayamAM staMbho para cauda svapna aMtargata pAMcamA svapna - puSpamALAnAM paccIsa puSponA citro supere sacavAyA che. muMbaI - hAla amadAvAda bhAvuka kalAkAra bharata bhaTTanI A atIva suMdara ane ananya kalAkRti che. parimala ane puSpa! kevo ajaba suyoga puSpa hoya tyAM parimala hoya ane parimala tyAM puSpa hoya ja! ane puSpa samu mahAvIra svAmInuM A hoya jagatamAM phelAze evuM arthaghaTana puSpamALAnA puSponuM karI zakAya. jinAlaya! mahAvIra svAmInA upadezanI suvAsa-parimala AkhAye Classification of Flowers as Gleaned from Ancient Indian Literature and culture Asian Agri History Vol.20No. 3, 2016 {From Internet) 2. navAba sArAbhAI- klpasUtranA sonerI pAnAo tathA citro jaina citrakalpadruma 3. munizrI puNya vijayajI - jesalameranI citrasamRdhdhi - kusumAMjali : 291 : pAThazALA - (aMkaH 81) 4. paramAra thomasa - jaina vibhAgano aitihAsika paricaya jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka unn prabuddha jIvana Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. (Rit. : -- - IT tIrthakara bhagavaMtonI mAtAne AvelA cauda svapna | mAlatIbena kizorakumAra zAha covIsa tIrthaMkaronA janma pahelAM temanI dareka mAtAone zubha 'tamAro putra samartha puruSono paNa guru thaze; ghaNA baLanA eka phaLa sUcavatA eka sarakhA cauda svapno, AvelA te jaina dharmamAM sthAnakarUpa thaze ane saMsAranA karmarUpa jaMgalane mULamAMthI ukheDI svIkata hakIkata che. A svapnAono zubha artha e thAya ke 'tamArI nAkhavA samartha thaze." putra cauda rAjalokano svAmI thaze.' 2. vRSabha. mAtA svapnamAM suMdara bhagavAna mahAvIra svAmInuM aMgovALA, kadAvara, baLavAnane jue cAritrAlekhana 'kalpasUtra' graMthamAM che. 'tamAro putra saMsAranA kAdavamAM trizalA mAtAne AvelA cauda khUMpI gayelA AtmAono uddhAra karIne svapnono krama A rIte darzAvela che : temane bahAra lAvI zaktAnuM kAma gaya vasaha sIha abhiseya dAma sasi diNayaraM karaze." jhayaM kuNbh| paumasara sAgara vimANabhavaNa 3. siMha. mAtA prabhAvaka siMhane rayaNuccayaM sihic|| jue che. 'tamAro putra puruSamAM hAthI-vRSabha-siMha-lakSmI siMhasamAna dhIra, nirbhaya, zUravIra phUlamALa-candramA-sUrya-dhvaja-kaLaza ane asmalita parAkramavALo thaze.' pAsarovara-kSIrasamudra-devavimAna 4. lakSmIdevI. uttama kamalAsana ratnarAzi-nidhUma agni. para birAjamAna, AbhUSaNothI 'kalpasUtra'nI gAthA 34thI48mAM zobhAyamAna lakSmIdevI. 'tamAro putra tIrthakaranA mAtAe joyelA svapnanA railokyanI sAmAjJi lakSmIno svAmI jyotiSa daSTie ApelA phaLa sArarUpa thaze ane lokonuM dAridraya dUra karaze. joIe: 5. phUlamALa. chae RtumAM khIlatAM 1. hAthInA svapnamAM manohara rUpa mahekabharyA vividharaMgI 25 judI judI dharAvatA airAvata hAthInuM varNana che. zilA gAtAne AvelA gauda svanA - kalpasUtrapothI bhAtabhAtanA vividha puSponI mALa. Ex prabuddha jIvana 'jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 83 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. kSIrasamudra. je samudranuM svapnadarzana thAya che te dUdhanA dariyA sarikho ati ujvaLa che; pavanathI tenAM mojAM uchaLe che. magaramaccha vagerenA pUMchaDA pANI sAthe athaDAvAthI ujaLA phINa thAya che to mahAnadIono pravAha temAM bhaLavAthI temAM bhamarI thAya che, ghumarI thAya che. A svapnanuM phaLa e che ke samudra jema svaccha ane nirmaLa jaLa yukta hoya che tema Apano putra sadguNorUpI ratnothI bharelA samudra jevo thaze. 12. devavimAna. svapnamAM je darzana thayuM te sonA ane maNithI camakatuM, jhaLahaLatI zobhAvALuM tathA bhAtabhAtanA citro yukta svapna hatuM. tenuM phaLa e che ke vaimAnika devo ApanA putranI rakSA karaze. 13. ratnapUMja. ratnono Dhagalo bhoMya upara dazyamAna thAya che ane tenuM jhaLahaLa teja gaganamaMDaLa sudhI pahoMce teTaluM che. sarasa rIte goThavAyela uttama ratnono Dhagalo sUcave che ke jema ratnonI jema Apano putra jJAna-darzanacAritrarUpI ratnothI mahimAvaMta thaze. kAMtiyukta ratnapuMjanI jema te sarva guNarUpa ratnonI khANa jevo thaze. 14. nidhUma agninuM svapna dhagadhagatI jvALAothI suMdaratama citrakAra gokuLadAsa kApaDiyA lAge che; jANe ke A agni AkAzane pakavato hoya tema jaNAya che. 'tamAro putra puNya darzanavALo thaze, akhila jagata tene phUlamALanI A nidhUma agni ema sUcave che ke devo karatA paNa tejasvI Apano jema mastaka para dhAraNa karaze ane temanI AjJAnuM premathI pAlana pUtra azubha karmono nAza karI, pavitra teja phelAvaze. karaze. Ama covIseya tIrthakaronI mAtAne garbhAvasthA daramyAna 6. candra. zubha ane pUrNa candra darzana. tamAro putra manohara AvelA A cauda svapno temanI kUkhe janma dhAraNa karanAra jagatanA ane netrane AnaMda ApanAra thaze. pUrNa candra nihALIne zAtA vaLe tAraNahAranA vyaktitvanI jANe jhAMkhI karAvatA hoya tema tema ApanA putranA darzanathI loko prasannatA anubhavaze. anubhavAya che. 7. sUrya. sahasra kiraNIyukta sUryanA darzana thAya che. 'Apanoputra moharUpI aMdhakArano nAza karI jagatamAM udyota karanAra, prakAza phelAvanAra thaze. 8. dhvaja. pharapharatA dhvavajane svapnarUpe jovAno lhAvo mAtAne maLe che. arthAt jema dhvajathI maMdiranI zobhA vadhe che tema dharmarUpI mahAlayano zaNagAra bananAra Apano putra moTI pratiSThAvALo thaze. 9. pUrNa kaLaza. zuddha cokhkhA jaLathI bharela kaLaza uttama ratnothI jADita che. arthAtu AvanAra putra sarva atizayayukta thaze ne traNa jagatane kalyANathI pUrNa banAvaze. 10. padma sarovara. svapnamAM jenuM darzana thayuM te sarovara sUryakiraNathI khilelA hajAra pAMkhaDIvALA kamaLothI manohara baneluM che. teno artha e ke sau koI ApanA putrane joIne potAnA duHkha bhUlI jaze. te saMsArarUpI aTavImAM paDelA pAparUpI tApane haraze. ne mA lai 84 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zatruMjaya zAzvata girirAja : citrakalA zibira ( AcArya zrI rAjahaMsasUrijI mahArAja sarva tIrthomAM ziromaNI che girirAja, vizvamAM bIjA badhA tIrtho paramAtmAnA kAraNe tIrthasvarUpa banyA jyAre zatruMjaya tIrtha hatuM mATe prathama tIrthapati zrI AdIzvara bhagavAna vAraMvAra tyAM padhAryA. A bhUmi ja eTalI badhI pavitra che e pAvanabhUminA pratApe ja aneka bhavyAtmAo A tIrtha upara padhAryA ane pAponI zuddhi karIne paramapadane pAmyA. A pavitra tIrthAdhirAjanA kAMkare kAMkare anaMta AtmAo siddhipadane pAmyA che mATe jinAlayamAM jema paramAtmA pUjya hoya che teTalo ja pUjya A saMpUrNa girirAja che. zrI AdIzvara bhagavAnanA darzanathI ane pUjanathI je phaLa maLe che eTaluM ja phaLa ke ethI paNa ghaNuM vadhAre phaLa zrI zatruMjaya girirAjanA darzanathI ane pUjAthI. prApta thAya che. paramAtmAnA darzana karanArane bhavyatvanI chApa maLatI nathI jyAre tIrthAdhirAjanA darzana-sparzana-pUjana karanAra bhavya kahevAya che. prabuddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa- 2018 | 85 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA pAvana-pavitra tIrthAdhirAjanA A mahimAne-prabhAvane zravaNa karIne, preraNA laIne pAlitANA dhAmamAM aneka kalAkAroe maLIne potAnI kalpanAnA bhAvA bheLavIne, pIMchIne raMgothI sajAvIne, paroDhathI saMdhyA sudhI magna rahIne magana thaIne hRdayaMgama citro doryA. traNa divasamAM traNasothI vadhu citro citrita karyA. 80 jeTalA citrakAronI maMDaLIe taLeTIthI laIne zikhara sudhI phelAI jaIne saMpUA girirAja ApaNI najara sAme sAkAra karI Apyo che! eka eka citrakArane tIrthanI pavitratA jALavIne 'lAIva' citro doratA jovA e lahAvo hato. ghaNA citrakAroe dazyacitromAM potAnI kalpanAnA raMgo umerIne girirAjanI addabhUta sajAvaTa karI che. taLeTIthI zarU thatAM rastA, yAtrApatha, maMdiro, pagathiyA, daravAjAnI bhavyatA, visAmA pAsenI paraba, yAtrIo... A badhuM jovAnI eka majA che. prAyaH zrI zatruMjaya girirAjanuM AvuM kalAkhacita kArya prathama ja vAra thayuM! 86 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizaiSAMka prabuddha jIvanI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE SPIRITUAL EXTRAVAGANZAS ... JAIN PAINTINGS(PATTAS)! Prachi Dhanvant Shah A famous painter Picasso once said, "Art washes small floral and geometric patterned border and some away from the soul, the dust of everyday life". A qualm figurative drawings in the margin. This idealistic of and tranquil painting would certainly divulge the painting is probably just to enhance and decorate the silence of acuities and the music of sight. I believe, it is manuscript. Eventually, in the mid-14th century, with much likely, that a vista on a portraiture may imprint a the introduction of paper, the exemplified illustration pictorial inscription on our soul to eternity. An art is the was of "Kalpa sutra" in 1346. Although, use of palm leaf literature captured with colors in a frame. Just as for producing manuscripts continued until 1450. During literature encompasses words revealing paintings this century, manuscripts were manufactured with captured in a writer's thoughts, panting portrays words elaborated and lurid paintings enhancing the in the literature by means of colors and art of an artist. manuscripts, leading to the unique stylization of figures. The most auspicious religion - Jainism, has been these figures mainly constituted of Tirthankars, Jain enriched with an exquisite heritage of Jain art and monks, and lay devotees. Jain manuscripts of "Kapla culture. Jain art refers to spiritual art related to Jainism. sutra" is elaborated with paintings on the life story of The opulent collection of Jain art has aided to an Jain Tirthankars and the pedigree of seniors. Alongside, inordinate level towards Indian art and architecture. elaborated paintings of "Kalakacharyakatha" portrays Jain art is a source of great inspiration for many artists, adventures of a Jain monk Kalaka bestowing astounding designers and calligraphers in the current epoch. Jain pictorial depiction of narratives. The figural style of Jain art beholds a long ancient history. Ancient venerable painting made its own remarkable history. During the artists have given us the heritage of spiritual aesthetics 15th century, painting the manuscripts with stunning in the form of marvelous paintings (Pattas) and borders became more extravagant and luxurious. Jain manuscripts. Affluently these scholarly artists have manuscripts of the fifteenth century became been able to create a pictorial form of sacred spiritual predominant with the evolution of new colors such as scriptures and bestowed us with the assets of incredible ultramarine, lapis lazuli blue, and crimson red, along manuscripts and paintings. The legacy continues till with the sporadic use of gold and silver leading to more date with novel artists fabricating the epics of expounded and exemplified manuscripts and paintings. spirituality although the material used may differ. The chief centers of Jain manuscripts and paintings During ancient era, this treasure was illustrated on undertaking production and refurbishment of ancient Palm leaves, and eventually on paper, cloth and many art subsists in Ahemedabad and Patan in Gujarat, other while today it has been replaced with canvas Cambay, Jaisalmer-India. When one parleys about Jain boards. Introduction of paper in around mid-era of the manuscripts and paintings, the initial thought 14th century benefitted into a better depiction of larger emphatically flashes L.D. Institute of Indology - composition along with its versatile and vibrant Ahemedabad, India. Lalbhai Dalpatbhai (L.D.) Institute decorative form. It enabled artists to personify their of Indology is one of the largest reserves and treasure artwork with exquisite borders and flamboyant colors, houses of Jain manuscripts and paintings beside the without mislaying its originality and legitimacy. predominant Gyan Bhandar in Patan. Today several Eventually, these paintings were enhanced with gold, museums around the world behold such masterpieces silver, crimson and precious ultramarines. Researchers of Pattas .. These paintings besides just depicting the have acclaimed that the earliest illustrated Jain longs history of Jain tradition also portrays the social manuscript is Nishithachurni which is beautifully and economic development within India of the time portrayed on palm leaf. The painting majorly includes they were originated in. Just a painting and it reveals prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka 22 - 2090 | C9 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09 history!! Isn't that nostalgic? It is like that one serene mind started wondering if in those days also kids played glance which edifies your soul to eternity. Snakes and Ladders? I went and asked my father about it One of the Jain paintings cherishes very close to my and he told me with his fascinating smile "Yes my dear". heart and reinstates memories of my childhood. The He explained to me, it is called as "Gyaanbaaji Patta", i.e. reason why L.D. institute flashes in my memory is my game of Jain knowledge and studies, which can be father Dr.Dhanvant Shah, being very closely associated called as Jain Snakes and ladders. Besides just the fact it with Jain literature, often visited Ahemedabad and also is a game, its aesthetics were applauding and many times visited the institute. Whenever he visited charismatic too. The bright vibrant colors, the patterned L.D. institute, I would visit the museum of Jain gorgeous border, the flamboyant figurative layout was manuscripts and Paintings. I did not understand much just stunning. I was thrilled and amused. I wanted to know more about it and so I made sure I saw "Gyaanbaaji Patta" again the next day as I wanted to figure out how did they play this game at that time. Next day I straight away went to gaze this painting. I looked at it for nearly one hour to figure out how to play this game, but it seemed very complicated. I gave up and finally went back home. I asked papa about it and he did explain to me something but it all faded into fumes. The only thing I understood was it was a game that taught Jain religion to the children of the ancient era. But couldn't really have understood how it was played. I gave up and the image with its story restored in the back of my reminiscences. Today this article enthralled me again to refresh my memories. Just to summarize, this game of snakes and ladders called as "Gyanbaaji Patta", made on the cloth during early 14th century epitomizes a person's progress in life and is divided into 84 numerical squares. Each square contains writings in Devanagari language about rules of conduct stipulating good and bad results. The ladder moving upwards denotes virtuous behavior and leading the player to move up to a higher level. Whereas, the snakes, signifies a downfall descending Gyanbaaji Patta the player to a lower level. As per Jain cosmology, every soul wonders around in four worlds "Gati" such as in my childhood besides the fact I was told that these Hell (Narak), Flowers & Plants (Tiryanch), Human are the paintings and manuscripts of ancient time and (Manushya ) and Divine beings (Dev). The 84 squares each painting reveals a unique story, message, and represent 84 lacs types of beings within which the soul history. This fact was indeed fascinating at that time as wonders in these four worlds. When the soul acclaims to how such ancient paintings were restored and good karmas, he progresses upwards but when this soul preserved for the world to foresee them and visualize performs bad karmas, it faces a downfall. The first block the ancient time of Tirthankar Bhagwaan and decade numbered 1 is the "Nigod" from which the soul starts its after that. These paintings are called as Vastrapatas journey and is an undeveloped stage. The blocks that (Paintings made on cloth and paper). Out of all the illustrate Snake's mouth leading to downfall are the painting, one of them caught my fascination. It looked Wrong beliefs (five Mithyatva), Killing living beings like modern days game "Snakes & Ladders". My curious 88 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka | prabuddha jIvana Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Jiva-Hatya), wrong addictions, dark aura or black karmic tints of life ( Krishna Leshya), sinful and non-religious thoughts (Adharm and Ashubh Parinam), Lack of self-confidence (Asamyam), Lack of religious vows (Avrat - Dosh), Egoism and pride (Rajas Ahankar), Irate superiority (Taamas Ahankar), Mistaken views and act ( Mohaniya Karma) which leads to downfall of your karmic cycle in life. The ladders that are represented in the form of fine lines begin in the blocks of good conducts. These are Jain great vows (Mahavratas), Good action (shubh kriya), Penance (Tapa), twelve contemplations (12 Anuvratas), Meditation (Dhyan), JCNJ Jinalaya Chitrapat showing Bhagwaan Mahavir's life wisdom (Vivek), which leads to the upliftment of soul constituting a good Jinalaya, along with adding quintessence to the karmic cycle. The elaborated patta of "Gyanbaaji" Jinalaya's aura enhancing its allure. The committee finally illustrates on top on either side two peacocks along with Himanshubhai Shah, Ashokbhai Shah and showering flowers on Devas. You can see Siddhashlla many more came up to the conclusion, to fabricate a right in the middle. Jain Snakes & Ladders (Gyanbaaji) is chitrapat of Bhagwaan Mahavir's life. Bhagwaan an epitome of learning the Jain way of life, keeping you Mahavir being the last Tirthankar, and generally very cognizant of your deeds and conducts in your daily life conversant to the youngest of generation, they thought with the aspects of delight and excitement. Gyanbaaji is portraying Bhagwaan Mahavir's life starting from a marvelous painting with spiritual lesson one must scratch would be idyllic and most appealing to the encounter in life-enriching your soul in every aspect. upcoming generation. Although the project was Allow me to meander your attention to the other challenging keeping in mind logistics as well as financial part of this world, to Franklin township Munisuvrat concerns. But the thought was affirmed and the swami Jinalaya (temple) of Jain Center of New Jersey volunteers of JCNJ committee were dedicated on (JCNJ). When you visit this Jinalaya, I can assure you, conveying results to this proposal. what your eyesight and insight would captivate, would With the right faith and aura, they adopted the first be an experience of tranquil exquisite and fascination. step and that was to raise funds in 2009. Shri This Jinalaya pageant overwhelming and breathtaking Askhokbhai Shah a member of JCNJ core committee illustrations of Bhagwaan Mahavira's life in the form of willingly took the lead and along with Himanshubai exceptional hand painted paintings (Chitrapat). JCNJ shah and all the other committee members, initiated enthralls marvelous Jain paintings painted in the the administration. The source of stimulus concerning current era that would indeed remark history in near pictures was inspired from a book named "Tirthankar future. Bhagwan Shree Mahavir, 35 Chitro Ka Samput" Let me brief you with some history about these (Collection of 35 painting on Bhagwan Mahavir). masterpieces that enthralls in New Jersey. It was that Ashokbhai visited India and the search begun on moment of yearning when the committee at JCN) proficient and skillful artist. Several artists were decided to undertake the project of embellishing shortlisted and given a picture to portray the same on Jinalaya with Jain art. Their primary motives were to canvas. Many good artists managed to replicate the educate upcoming generation thriving on this foreign pictures from the original picture given, but that was land in a capitative form whenever they visited the prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 99 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ which certainly would take longer time. Maintaining the color quality and the excellence of canvas for such a long time due to ocean weather, was another encounter to deal with. But Asitbhai, dealt with this challenge and packed framed paintings into specialized fabricated papers and bubble wrap, packing each of the painting separately into a 20 feet container, which certainly ensured ideal delivery of these masterworks to the Jinalay as anticipated. Today New Jersey's Franklin Township Munisuvrat-swami Jinalaya beholds 16 magnificent chitrapat illustrating Bhagwaan JCNJ Jinalaya Chitrapat showing Bhagwaan Mahavir's life Mahavir's life. Starting from Garbh Transplant, to Swapana Darshan, Pakshal by Indra, Bal not just the rationale and what the requirement Krida , Bhagwan with his family, Diksha Kalyanak, expected. Forthe JCNJ jialaya, an innovation and unique Varshi Daan by Bhagwan Mahavir , Upsarg on acclamation were awaited. Some original pictures were Bhagwan in forest by animals -1, Upsarg on Bhagwan in portrait form, so to prepare landscape layout, some Mahavir II - Chandkausik - Snake bite, Upsarg on addition and innovation in the painting was compelled, Bhagwan Mahavir III - Nail piercing in Bhagwan's ear, which not all painters could succeed in. Upsarg on Bhagwan Mahavir IV - Tejolesya on Finally, one artist, Mr. Dev Dusawar who was Bhagwan, Chandanbala, Keyval Gyan, Samovasaran, working on some project at Ashokbhai's nephew Mr. Bhagwan with Gandharas and finally Bhagwan's Asit Shah's workshop, was the personage! He was asked Nirwan. The inimitable attribute of these paintings is to prepare one painting for approval and that was an that Bhagwaan's facial peculiarities are the same in all illustration of an episode from Bhagwaan Mahavira's 16 paintings which makes them uncanny! life where he was receiving Bhiksha from Chandanbala. A shrawak, if visits NJ and oversights on an This layout needed a lot of deviations and erasure from overwhelming experience of these Jain paintings, the original picture provided to Mr.Duswar. But that was would certainly miscue relishing magnum opus of the the challenge and purely his visionary, which he world that certainly adds to the paragon of Jain astonishingly accomplished in just three days, and his Paintings. Because each painting beside just depicting creation was on the way to New Jersey for approval the episodes of Bhagwaan's life communes a spiritual from the committee at JCNJ, and it undoubtedly caught message that is indispensable, routing our soul to the everyone's endorsement. The procession of creation path of tranquility and liberation! "Better than a commenced. Selection of pictures portraying important thousand hollow words, is one piece of art that brings episodes of Tirthankar Mahavira's life, sending them serenity" across to India and communication with Mr. Duswar "Art exists only to communicate spiritual message" through series of emails, conversing conversions and Alphonse Mucha excision of illustrious paintings, finally bequeathing masterpieces. Incredible paintings were ready. Asitbhai "I do not intend to broadcast any organization herewith from India-Baroda encompassed these paintings into on this platform of Prabhudh Jeevan, unintentionally, if I glorifying frames, adding garland to its beauty. But did so, I seek your apology. I only desired to share there was no end to challenges yet. Mailing occurrences that are close to my thoughts and articulate these paintings by air was turning out to be very my spirits. expensive and so the only option was shipping, QO0 90 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka Ho le Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamApanA pahelA potAnA AtmAnI, pachI samaSTinI! | padmazrI DaoN. kumArapALa desAI Atmazuddhi ane ArAdhanAnA sAta divasano saravALo prApti thAya. kSamAyAcanAmAM che. kSamAnA bolathI ane premanA cakSuthI saMsArane A AtmAno sahaja svabhAva che kSamA, eno svAda che kSamA. saMbodhavAnI ane jovAnI zIkha ApanAra paryuSaNa parvano saMvatsarI paNa te kSamAnuM pariNamana na karatAM enA vibhAva samA krodhano dine prativarSa sahunI sAthe heta ane prIta baMdhAya te mATe "micchAmi mahimA karyo che. have Aje tArA AtmAnI kSamA mAga. bIjAne dukkaDam' kahetA AvyA chIe, paNa hakIkatamAM pahelI kSamA ApaNe anaMtavAra kSamA karI zakIza, paraMtu AtmAnI kSamA e sauthI pahelI ApaNA zuddha svarUpI AtmAnI mAgavAnI che. bAbata che. A AtmA kevo mahAna che? e to siddha bhagavAnanA AtmA tArA AtmAmAM joIza to khyAla Avaze ke kSamA to emAM jevo che, paNa e AtmAnI evI bUrI dazA karI che, te to juo! paDelI ja che. jema sUraja para vAdaLAM chavAyAM hoya, paNa vAdaLAM e enA para eTalAM badhAM thIgaDAM lAgelAM che ane ene eTalI badhI sUraja nathI, ema tArA para krodhanAM vAdaLa chavAyelA che. ene haTAvI jagAe sAMdhelo che ke mULa kapaDuM karyuM che, eno khyAla paNa nathI tArA zuddha svarUpamAM AvIza eTale ApoApa kSamA jAgaze. have Avato. e AtmA para kaSAyanA eTalA badhAM AvaraNa caDhI gayAM jo kSamA tAro svabhAva hoya, to emAM levaDa-devaDa kyAMthI hoya! che ke ene enA zuddha svarUpano khyAla paNa nathI. kAraNa ke kSamA pote ja kSamA che. bhale tame tamArA e AtmAne anaMta guNa, anaMta zAMti ane kAmadeva zrAvakanI aDaga dharmazraddhAne vicalita karavA mATe svarganA anaMta zaktimAna kahetA ho, paraMtu e anaMta guNanA bhaMDAramAM deve tophAnI hAthI, vizALa phaNAvALA sarpa ane hatyA karavA mATe ekeya guNa jIvanamAM utAryo che kharo? anaMta zAMtinA sAgaramAM khaDaga laIne AvelA hatyArAnuM rUpa laIne tene bhayabhIta karavA snAna karavAnuM to ThIka, paraMtu enA kinAre rahIne paganI pAMca prayAsa karyo, paraMtu kAmadeva zrAvaka dharmamArgamAM sthira rahyo. garviSTha AMgaLIo bhInI karI che kharI? kaho cho ke e anaMtazaktiono deva parAjita pAmyo ane eNe kahyuM, "tamArA AvA samakitarUpane saMgraha dharAve che, paNa emAM to Aje azaktionuM myujhiyama UbhuM jovAthI mAruM anAdikALanuM mithyAtva nAza pAmyuM che. caMdananA. thaI gayuM che. vRkSanI jema Ape keTalAMya vAvAjhoDAM sahana karIne sAhajika kSamAthI bhagavAna mahAvIre kahyuM ke nAnakaDI goTalImAM jema AMbAnuM mane samyakatvarUpI sugaMdha ApI che ane A rIte aneka upasargo vizALa vRkSa samAyeluM che, tema AtmAmAM paramAtmA chupAyelo che. sahana karanAra kAmadeva zrAvaka sahaja kSamA dhAraNa kare che ane svayaM paraMtu tame hajI kyAM AMbAnA vRkSa rUpe ke pachI AmamaMjarI rUpe bhagavAna mahAvIra pUrNabhadra caityamAM upadeza ApatA A zrAvakanI mahoryA cho? hajI kayAM AMbAnA vRkSa rUpe ke pachI AmamaMjarI rUpe dharmazraddhAnI anumodanA kare che. mahoryA cho? hajI bhUmimAM e ja goTalInA rUpe karmarasathI malina, kSamA ApoApa thavI joIe. bIjAne kSamA ApatI vakhate kaSAyathI gherAyelA, doSothI bharelA yAcanA karatA goTalI jevA paDyA ahaMkArano koI sparza thavo na joIe. ane hakIkatamAM kSamA e cho. AthI ja Aje bIjA badhAnI pachI, paNa pahelI tamArA saMvAda che. tame mane mApha karo tema nahIM, paraMtu tamane paNa mApha karI AtmAnI mAphI mAgIe ke mane kSamA Apaje ke huM tArAmAM vaselA devAnuM kahe che. ane eTale saMvatsarIe pahelAM potAnI jAta pratye dayA, zAMti ane pavitratAnI sadaiva upekSA karato rahyo. tArA para karelA durvartAvanI kSamA mAgavAnI che. A kSamA bhale sahaja gaNa eka pachI eka karmanAM AvaraNa oDhADato gayo. kaSAyonI pArAvAra hoya, paNa ApavI ghaNI muzkela che. kSamA mAgavI muzkela ane ramata khelato gayo ane pariNAme he AtmA, tArA zuddha svarUpathI huM ApavI to enAthIya kaThina. paraMtu samaya jatAM A mAgavAnI ane ghaNo dUra cAlyo gayo chuM. sthiti to evI AvI ke tArA zuddha ApavAnI prakriyA vilIna thaI jAya ane jIvananI kSaNekSaNamAM kSamA svarUpane bhUlIne kAvAdAvA, kalaha, kaMkAsa ane kuTilatAmAM huM khUMpI vaNAI jAya eja sAcI kSamA. gayo chuM. ane tethI Aje paheluM sopAna che kSamA mAgavAnuM. ane te Ama pahelI kSamA e potAnA AtmAnI mAnavAnI ane pahelo potAnI jAtathI mAMDIne samagra sRSTi sudhI. bIjuM kAma che kSamA nizcaya emAMthI bahAra AvavA mATe karavAno. ene mATe mana, ApavAnuM ane trIjuM kAma che A mAgavAnI ane ApavAnI pravRtti vacana ane kAyAthI sAco puruSArtha joIe. jJAna, darzana ane ke paristhiti sAva kSullaka lAge evI sahaja sthiti pragaTAvavAnI. cAritranI keLavaNI joIe, e badhuM maLe to ja pUrNa zAMta svarUpanI AtmA satata kSamAmAM ja vAsa karato prabuddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 91 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAbhAvika bAbata che. ema kSamA paNa svAbhAvika banavI joIe. jema zvAsa e zarIrano dharma che, e rIte kSamA paNa jIvanano dharma banavI joIe. AthI ja kSamA te tejasvIonuM teja ane tapasvIono brahma kahI che, paNa kharekhara ApaNe tapasvI rahyA chIe kharA? ke pachI daMbha, Dara ke kAyaratAno aMcaLo oDhIne beThA chIe? ApaNe joIe chIe ke ghaNAMne jUThano bhaya nathI paNa jUThANuM pakaDAI javAno bhaya che; pApano bhaya nathI paNa pApa AcaratAM jhaDapAI javAno bhaya che; corInI bIka nathI paNa corI ughADI paDI javAnI bhitI che. mAnavI jyAM sudhI bhayabhIta che tyAM sudhI kSamApanAne pAmI zakato nathI. ApaNe mAtra bIjAnuM ja mana duHkhI nathI karatA, mAtra anyane ja kaTu vacana kahetA nathI ke mAtra sAmI vyaktinA ja AtmAne nathI dubhavatA, paraMtu ApaNA potAnA AtmAne paNa dubhavIe chIe. mana, vacanathI tene trAsa ApIe chIe. khuda ApaNe ApaNA para gusse thayA chIe. Ama mAtra sAmI vyakti tarapha karelAM pAponI ja nahIM, paNa sva pratyenAM ApaNAM pAponI paNa jANa meLavavI joIe. e eTalA mATe jarUrI haze ke te pApanI mAphI ApaNe mAgI zakIzuM, kAraNa ke mAnavIe potAnA pApano ekarAra karavo paNa jarUrI che. eNe koI garIbanuM zoSaNa karyuM hoya ke koInA zoSaNamAM sAdhanarUpa banyA hoya, koIne lAMca ApI hoya ke koInI lAMca lIdhI hoya, parigrahathI bIjAne pIDA ApI hoya ke hiMsAthI koInuM hanana karyuM hoya tyAre mAnavIe pote potAnI jAtanA tAjanA sAkSI banIne aparAdhono ekarAra karavo joIe. kSamApanAmAM A nikhAlasa ekarAra ghaNo mahattvano che, AthI ja AcArya bhadrabAhusvAmIe kahyuM che : jaM dukkaDaM ti micchA, te bhujjo kAraNa apUrato, tiviheNa paDihaMto, tassa khalu dukkaDaM micchA. (je sAdhaka mana, vacana ane kAyAnA traNeya yogathI pratikramaNa kare che, je pApane micchAmi dukkaDaM de che ane punaH te pApa karato nathI, tenuM duSkRta-pApa mithyA thaI jAya che. pApane jANIne, teno nikhAlasa ekarAra karIne tema ja e pApo pharI na karavAnI kRtanizcayI pratijJA levAya tyAre ja kSamApanAnI najIka pahoMcAya che.) micchAmi dukkaDaMno artha ja e che ke eka vAra je bhUlane mATe kSamApanA karI, je doSane mATe pazcAttApa karyo, je pApane mATe prAyazcita karyuM evI bhUla, evo doSa ke evuM pApa karavAthI haMmezane mATe dUra rahIzuM evo saMkalpa karavo. jaina dharmamAM to zramaNane evI AzA karavAmAM AvI che ke jyAM sudhI tArI bhUlanI kSamA mAge nahIM tyAM sudhI thUMka paNa gaLAthI nIce utAravuM nahIM. paraMtu kAMTA bichAvanAra tarapha sneha rAkhavo e kSamAnI agniparIkSA che. eka vAra bhagavAna buddhanA potAnA ja 92 | ogasTa - 2018 ziSye IrSyAnA AvezamAM bhagavAna buddha para eka moTI zilA pheMkI. bhagavAna buddhanA pagamAM IjA thaI. ghaNA divaso sudhI teo cAlI zakatA nahotA. Ama chatAM bhagavAna buddhane temanA ziSya tarapha saheje kaTutAno bhAva nahoto. ethIya vadhu teo kahetA ke ApaNe AvuM sahana karIzuM to temane aMte to bhUla samajAze. kSamA e dharmaanuSThAnano mApadaMDa che. dharmanA anuSThAna keTale aMze AtmasAt thAya che teno tALo kSamA parathI maLI zake, kSamAvRttinA vikAsa parathI maLI zake. kSamA dharmabhAvanAnuM beromITara che. kSamA na hoya to badhAM vrata, japa, tapa, dhyAna, anuSThAna saphLa thatAM nathI. A kSamA te AtmAno guNa che, je krodha ane kaSAyathI vikRta thAya che. jema pANI svabhAve zItaLa che paNa agnino saMyoga thatAM uSNa thAya che. Ama uSNatA e jaLano svabhAva nathI paraMtu eno vibhAva che. agnino saMparka dUra thatAM ja e jaLa potAnI svAbhAvika zItaLatA prApta karI leze. pANImAM zItaLatA mATe koI anya sAdhananI jarUra paDatI nathI kAraNa ke e eno svAbhAvika guNa che. e ja rIte kSamA AtmAno sthAyI guNa che. ene mATe anya koI bAhya sAmagrInI jarUra nathI. paNa pANImAM jema uSNatA Ave che e rIte AtmAno svAbhAvika guNa kSamA krodha, kaSAyanA udayathI vikRta thaI jAya che paNa e vikRti svAbhAvika hotI nathI. e ja rIte agninA saMparkanA abhAvamAM uSNatA zAMta thaI jAya che, e ja rIte krodha, kaSAyanA abhAvamAM vikAra zAMta thaI jAya che. jyAre jIva potAnA nijabhAva rUpamAM pariName che tyAre sukhI thAya che. kAraNa ke sukha enA AtmasvabhAvathI prApta thAya che. potAnA svabhAvamAMthI DagI jaIne parabhAva athavA vibhAvane prApta kare che tyAre e duHkhI thAya che. Ama krodhabhAva e AtmAno svabhAva nathI paraMtu anya padArthanA saMyogathI utpanna thayelo vibhAva che ane tethI ja e AtmAne ahitakAraka che. Ama krodha jevI koI hAnikAraka vastu nathI ane kSamA jevI koI guNakAraka bAbata nathI. krodha mAtra AlokamAM ja nahIM, paralokamAM paNa durgati apAve che. AthI ja kSamA vize kahyuM che uttama khama tilloyaha sArI, uttama khama jammodahitArI, uttama khama rayaNattaya dhArI uttama khama durgAiduhahArI. uttama kSamA traNe lokamAM sArarUpa che. janmamaraNarUpa saMsAramudrane tAranArI che. ratnatrayane prApta karAvanArI che tathA durgatine haraNa karanArI che.) ann 13-bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhkhu mArga, pAlaDI, amadAvAda - 380007. phona 079-26602675 mo. 09824019925 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva jIvo mane khamAvo (savva jIvA khamaMtu ke) padmazrI Do. amArapALa dezAI khAmemi saba jIve, sabve jIvA khamaMtu me, gaNatarI pramANe pahelAM dasa hajAra varSe pRthvI parathI pazu-paMkhInI mittI me savvabhUesa veraM majjha na keNai. eka mahattvanI jAti kAyamI rIte naSTa thatI hatI. virATakAya DAyanosora (sarva jIvonI huM kSamA mAguM chuM. sarva jIvo mane khamAvo. sarva AvI rIte ja naSTa thayA, jyAre Aje dara vIsa miniTe pazujIvonI sAthe mAre maitrIbhAva che. koI paNa jIva sAthe mAre verabhAva pabanA eka jAta naSTa thaI rahI che, to tame jANo cho? ba nathI.) vizvayuddhono mAnavajAtie anubhava karyo, paNa Aje cha rIte A zlokanA A eka ja sUtra vize vicArIe to khyAla keTalAya dezo vacce trIjuM vizvayuddha khelAI rahyuM che! Avaze ke e nathI prAcIna ke nathI arvAcIna, e zAzvata che. jyAre ApaNAM A sUtromAM mAtra mAnava, prANI ke prakRtinI ja vAta jyAre A sUtranuM uccAraNa karuM chuM, tyAre ApaNA vikhyAta nATyakAra, nathI karI, paraMtu emAM vaizvikadarzana che. eka arthamAM kahIe to e citrakAra ane 'gaThariyAM'nA pravAsalekhaka zrI caMdravadana mahetAnA Unity of Life and Cosmic Vision & 242 dello $ 44722 hastAkSaramAM lakhAyeluM mArI pAsenuM emanuM "cakalInAM baccAM" bALakAvya pazu-paMkhInuM astitva, prakRtinuM astitva ane mAnavaastitva- e yAda Ave che. emaNe lakhyuM : tamAmano samAveza karatA brahmAMDane potAnA vyApamAM lIdhuM che. saMsArI jIvo, sthAvara jIvo, vanaspatikAyanA jIvo, trasakAyanA jIvo, eka paMkhInI ToLI, paMcendriyanA jIvo, narakanA jIvo, tiryaMca paMcendriyanA jIvo, emAM cakalI bolI; sthaLacaranA jIvo, manuSyanA jIvo ane devonA jIvo - e tamAmanI cakalI kahe, huM nahAvA jAuM, A saMdarbhamAM enA judA judA bheda ane uttarabheda sAthe carcA karI cakalo kahe, huM pharavA jAuM. cakalI baccAM rahI gayAM, pratikramaNa samaye "IriyAvahI sUtra' bolAya che, sAmAyika, cakalo cakalI UDI gayAM. pratikramaNa ane caityavaMdana pUrve bolAtuM A sUtra vAstavamAM cakalI baccAM cIM cIM kare, adhyAtmajagatanuM ane vyavahAravizvanuM eka mahAna sUtra che. A IriyAvahI sUtra' saMskRtamAM 'IryApathikI sUtra' tarIke oLakhAya khAdhA vinAnAM bhUkhe mare; che. AtmazuddhinA prayAsa karanArane mATe A sUtra prathama sopAnarUpa cIMcIM carcA kIdhuM, che, AthI ja jaina dharmanA ArAdhaka strI-puruSo jyAre zikArIe sAMbhaLI lIdhuM. uttama dharmAnuSThAno kare che, tyAre A sUtranuM uccAraNa kare che. prAkRta zikArIe nAkhI jALa, bhASAmAM lakhAyeluM A sUtra ahiMsAnI sUkSma bhAvanA darzAvanAruM che. ane kharekhara huM vicAra karuM chuM ke mAnavazikArIe mAnavasahita jaina dharma e ahiMsA dharma che ane tethI ja IriyAvahI sUtra e tamAma jIvo tarapha evI zikArI jALa nAkhI che ke e mATe ene enuM pravezadvAra che. A pravezadvAramAM pravezo pachI ja dharmArAdhanAnI tamAma jIvo pratyenA potAnA aparAdhonI kSamA mAgyA sivAya ImArata sudhI pahoMcI zako. dharmanI ArAdhanA vakhate ArAdhaka eka chUTako ja nathI. daseka varSa pahelAMno vicAra karIe to gharamAM sthAnethI bIjA sthAne jato hoya che. AvA samaye enAthI jANatAMcakalIno mALo hoya ane vahelI savAre cakalInA ca... ca... ajANatAM jIvonI hiMsA thavAno saMbhava che. ArAdhanAnA prAraMbhe avAjo sAthe jAgavAnuM thatuM hatuM. have Aje e cakalI ja adRzya jAgRta ArAdhaka A sUtra dvArA kSamA mAge che. thaI gaI che. e kAbara khovAI gaI che ane hiMdu dharmamAM zrAddha vakhate A bAbata e darzAve che ke dharmakriyA karanAre pUrve AvI je koI kAgaDAne zodhavA javuM paDe che. hiMsA thaI hoya, tenI kSamA mAgavI. Atmazuddhi pAmavA mATe Aje jIvono nirdayI mahAsaMhAra cAlI rahyo che ane enuM hRdayanuM AMgaNuM pAvana ane cokhkhuM hovuM joIe. mahAne sUtronA kAraNa che jaMgalono nAza, prANI pratye krUratA, jamInono udyogo racanAkArIe ArAdhanAno keTalo UMDo vicAra karyo haze. sAmAyika ane raheThANo mATe upayoga, dhIre dhIre jIvaleNa banI raheluM pradUSaNa, - pratikramaNanuM A sUtra mAnavInA "mAMhyalA'ne jagADe che. AtmAnA AtaMkavAda ane paramANuzastrono bhaya - e badhAne kAraNe Aje sarva hita mATe jAgRti ane sAdhaka mATe sAvadhAnI baMnene AmAM jIvo pratye kSaNe kSaNe ghora aparAdha thaI rahyo che. eka sAmAnya tANAvANAnI mAphaka gUMthI levAyA che. taddana saraLa ane prAthamika prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 93 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaNAtuM sUtra sAdhakane mATe atyaMta mUlyavAna mArgadarzana ApanAruM hiMsAne aLagI karavA mATe ahiMsAnI jAgRti joIe. AvI sUkSma banI rahe che. ahiMsaka bhAvanA vyaktinA cittamAM hiMsAnA prAdurbhAvane aTakAve ziSya guru pAse potAnA pApanI kSamA karavA mATe rajA mAge che, AthI A sUtronI gahanatA pAmavA mATe manana-maMthana joIe. che. ane kahe che ke ApanI IcchA hoya ane Apa AjJA Apo to A saMdarbhamAM joIe to hiMsA be prakAre thAya che : eka huM IryApathikI virAdhanAnuM pratikramaNa karavA mAguM chuM. ahIM AkramaNathI ane bIjI saMkramaNathI. AkramaNathI eTale paganI nIce IcchAkAreNa' zabda prayojAyo che. sAmAnya rIte je kArya potAnI jaMtuo caDAI jAya ane saMkramaNa eTale jIvajaMtu upara thaIne IcchAthI ke potAnI marajIthI thayuM hoya e "IcchAkAra' kahevAya che. javAyuM hoya - A baMne prakAre je jaMtuo mArAthI virAdhanA pAmyA ahIM A IcchA zabda e gurunI IcchAnA arthamAM vaparAyo che. tenI hoya, mArAthI duHkha pAmyA hoya tenI kSamA mAgavAnI vAta che, pAchaLa hetu gurunI AjJA mAgavAno che. virAdhanAno eka bIjo paNa artha che ane te e ke jenA vaDe jaina darzananI sukSmatA e che ke emAM sAdhanAnA pratyeka sopAna prANIomAM duHkha mukAya arthAt du:kha upajAvAya te virAdhanA che. vize UMDANathI vicAravAmAM AvyuM che. mAtra kSamAnA zabdonuM uccAraNa A sUtramAM ekendriya, beIndriya, Indriya, cAra Indriya ane karavAthI kSamA maLe tevuM Alekhana A sUtramAM nathI, kiMtu e kSamA pAMca IndriyavALA jIvanI vAta kare che. ane e vize hiMsAnI kaI rIte mANI zakAya enI samagra prakriyA paNa sUtromAM pragaTa karI zakyatAo joIne tenI sUkSma samaja Ape che. kaI rIte A jIvo che. jene AtmasAdhanAnA mArge cAlavuM che enI AMgaLI pakaDIne hasAyA haze tenI zakyatAo darzAvatAM kahe che ke lAta mAravAmAM AvAM sUtro eka pachI eka sAdhanAnA UMcA pagathiyAM para laI jAya AvI hoya, dhULa vaDe DhaMkAI gayA hoya, jamIna sAthe ghasaDAyA hoya, arasaparasa zarIro dvArA aphaLAvAyA hoya athavA to kheda pamADAyA - pApanI kSamA mAgavAnI gurajI pAsethI rajA maLyA bAda sAdhaka hoya, DarAvavAmAM AvyA hoya, eka sthAnathI bIje sthAna pheravAyA potAnAthI thayelI hiMsAnI zakyatAo jAgRta banIne zodhe che ane hoya ane jene mArI nakhAyA hoya te sarvane kAraNe thayelA aticArano e tamAma zakyatAonI kSamA mAgavAno bhAva seve che. e vicAre nirdeza karyo che. che ke kayA kayA jIvo meM hayA haze. ane e pachI e kevI rIte hAsyA "AvuM mAruM duSkRtya mithyA thAo." evI sAdhaka arajI kare che. haze tenI paNa e vAta kare che. ane aMte A sarva hiMsaka kriyAnI A rIte AtmanirIkSaNa, jIvananuM avalokana ane bhAvazuddhi mATenI kSamAnI vAta kare che. mAtra potAnAthI thayelI hiMsAne kAraNe ATalA kriyA jemAM nihita che evA pratikramaNa dvArA vyakti jIvavirAdhanA jIvonI hiMsA thaI haze ema kahIne vAta pUrI karI nathI, kiMtu kaI aMge pazcAtApa kare che ane adhyAtmasAdhanAnI duniyAmAM ahiMsAnI rIte e hiMsA thaI haze e darzAvIne AtmasAdhakane bhaviSyamAM evI parama bhAvanA sAthe praveza pAme che. hiMsAthI vegaLA rahevAno saMketa kare che. guru pAse enI kSamA mAge "zrI IriyAvahI sutra' dvArA aDhAra lAkha covIsa hajAra ekaso che, paraMtu A sUtranA zabda zabda pastAvAno bhAva pragaTe che. jANatAM- ne vIsa prakAranI kSamApanA mAgavAmAM Ave che. A sarva jIvone ajANatAM thayelI hiMsAnA kAraNe ArAdhakanI kSamA meLavavAnI IcchA arihaMta, siddha, sAdhu, deva, guru ane AtmA - A chanI sAkSIe gurajInI upasthitimAM pragaTa thAya che, tyAre emAM sAdhakanI AtmAnA khamAvavAnA che. ane 'IriyAvahI kulaka' graMtha to kahe che ke jeo hita mATenI jAgRti jovA maLe che. zuddha aMtaHkaraNathI, akhila brahmAMDanA tamAma jIvo pratye karelA ArAdhanAno prAraMbha karatAM pUrve agAu thayelI virAdhanAmAMthI potAnA aparAdhonI kSamA mAge che, micchAmi dukkaDam de che, te mukti meLavavI joIe. pratikramaNanI AMtarayAtrA karanAra AthI ja bhavaduHkha chedIne kALakrame mokSanuM akSaya ane avyAbAdha sukha pAme IriyAvahiya sUtrathI dharmakriyAno prAraMbha kare che. mAnavInA jIvanamAM che.' kudaratI rIte ja keTalIka hiMsA thatI hoya che, AthI potAnA gamana- jaina dharmano samagra jIvavicAra viziSTa che. bI.bI.sI.nA AgamanathI thayelI hiMsAnI vAta karI che. prANIo mArAthI virAdhAyA Natural History UnitnA digdarzaka jhona gAyanare "eNna eNnDa hoya ke mArAthI duHkha pAmyA hoya, te sahunI kSamA mAguM chuM. eNnimala' nAmanI bI.bI.sI. mATe cAra bhAgamAM dastAvejI philma eka savAla e jAge che ke zA mATe kIDI, makoDA ane karoLiyAnI taiyAra karI. Ane mATe cAlIsa dezomAM pharIne eNe mAnavI ane ciMtA karavAmAM AvI che? AvI sUma ahiMsAnI bhAvanAno keTalAka prANIonA saMbaMdho vize cAra bhAgamAM dastAvejI citra taiyAra karyuM. majAka ke upahAsa karatA hoya che, kiMtu ene AnA marmanI khabara bhAratamAM AvyA pachI eNe mane kahyuM ke "mAre jIvAtakhAtAnuM nathI. hiMsAnuM prabhavasthAna mAnavInuM citta che. e cittamAM hiMsA philliMga karavuM che.' eNe lakhyuM ke zahenazAha akabare jainone ApelAM prahAra, AkramaNa ke yuddhamAM parivartita thatAM hoya che. manamAMthI ja e pharamAnamAM A jaina komano 'jIvAtakhAnAvALI koma' tarIke ullekha 4| ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyo che. amadAvAdamAM Aje te vaLI AvuM jIvAtakhAnuM maLe kyAMthI? eNe manuSyajAtinA prAraMbhanI vAta karatAM ema kahyuM ke badhI jAtio amadAvAdanA rilIpha roDa para AvelI rUpama sinemA pAchaLa eka eka phemilI TrI' sAthe joDAyelI che. jyAre vikhyAta aMgeja nATyakAra jIvAtakhAnuM hatuM te sApha karAvIne tenuM philliMga karAvyuM. noMdhapAtra jyorja barnArDa zoe bahu mArmika rIte kahyuM ke "mAruM peTa e koI bAbata e che ke jona gAyanare A kAma pUrNa thatAM noMdha karI, "mAnava prANIonuM kabrastAna nathI.' hakIkata e che ke Aje vizvamAM ane prANI vaccenA saMbaMdhono zreSTha ukela jaina dharmae Apyo che.' nItizAstrane badale bhojanazAstra nirNAyaka banI cUkyuM che. koI paNa vi.saM. 1639nA jeTha vada terasane zukravAre AcArya zrI prajAnuM Arogya, jIvanazailI ane vaicArika saMskRtimAM enI hIravijayasUrijI zahenazAha akabarane maLe che, tyAre e mahelanA bhojanazailI nirNAyaka bane che. prajAno nAza karavAno gaLacaTo kImatI gAlicA para cAlavAnI nA pADe che. kAraNa ke enI nIce upAya e enI bhojanazailIne naSTa-bhraSTa karI nAkhavAno che. koI jIvajata hoya to kacaDAI jAya. sATha varSanI vaye cheka gujarAtathI AjathI ekaso covIsa varSa pUrve amerikAno pravAsa karanAra pAdavihAra karIne AvelA AcAryazrIne zahenazAha akabara suvarNa- vIracaMda gAMdhIe bhAratIya bhojana ane pINAM vize amerikAnA rajata svIkAravAnuM kahe che, tyAre AcAryazrI kahe che ke jo ApavuM zrotAjanone "Science of Eating' vize pravacana ApyuM hatuM. hoya to tArA nagaranA pAMjarAmAM pUrelAM pazu-paMkhIne mukta Dara, emaNe saryAsta pahelAM bhojana karavAnI ane jamatAM pUrve hAtha DAbara nAmanA bAra kozanA vizALa taLAvamAM hajAro jALo nAkhIne dhovAnI bhAratIya paddhatinI vaijJAnikatA batAvI. amerikAmAM rahIne thati mAchImArI baMdha kara ane parvAdhirAja paryuSaNanA divasomAM koI amerikAne enI rAMdhavAnI paddhatinA doSo samajAvyA ane kahyuM, paNa mAnavI koI paNa prakAranI hiMsA na kare evuM pharamAna kara. A mAtra TelikorniyA rAjyamAMthI ja AkhA amerikAne parata anAja che jaina dharmanA jIvavicAranuM sakriya rUpa. ahIM kalikAlasarvajJa maLI zake tema che. ene mAMsAhAra karavAnI kazI jarUra nathI.' hemacaMdrAcAryanA samayamAM samrATa kamArapAle karelI 'amAri ghoSaNA'nuM A saMdarbhamAM teo kahe che, "mANasa e mULabhUta rIte mAMsAhArI paNa smaraNa thaze. prANI nathI. eNnimala phUDa'thI mANasamAM eNnimala necara' jAge che eka bAju Aje hiMsAno prasAra vadhI rahyo che, sauMdarya prasAdhanomAM, ane enAthI aneka prakAranA rogo thAya che. kensara jevA rogomAM AhAramAM, manoraMjanamAM ane vaijJAnika prayogomAM prANIono dayAhIna paNa A khorAka kAraNabhUta che ane vaLI mAMsAhArI khorAka sAthe banIne nAza karavAmAM Ave che. hakIktamAM ahiMsA e mAtra AcAranI uttejanAtmaka pINuM mAge che. koI kahe che ke mAre bhUkhyA rahIne marI nahIM, paraMtu mAnavInA jIvanasamagane AkAra ApatI jIvanazailI javuM ke pachI mAMsa ArogavuM? to vIracaMda gAMdhI uttara Ape che ke che. e jaze to jIvanamAMthI saMvedanA, samabhAva ane samAnatA dUra to bhUkhyA rahIne maravuM bahetara che.' emaNe kahyuM ke bhAratamAM briTiza rAjya AvyuM te pahelAM cAno sarva jIvone kSamA ApavI e ja mAro zuddhAtmAno svabhAva che paNa pracAra na hato. bhAratamAM sauthI moTuM pINuM te pANI che. emaNe. ane kSamA nahIM ApIne jIvaMta rakhAto verabhAva e AtmAno ripu - e Azcarya pragaTa karyuM ke jarmana lokone pIvA mATe pANI pUratuM nathI, zatru gaNAya." mATe biyara pIe che. jyAre bhAratamAM koI biyarane aDe to snAna AcArya umAsvAtijIe lakhelI 'tattvArthasUtra'nI pahelI gAthA kare che. bhAratanI bhojana-paddhati vaijJAnika che. parasparopagraho jIvAnAmu'nI mahattAno tamane tyAre ja khyAla jaina dharmanA dhArmika abhyAsamAM jIvavicAra zIkhavavAmAM Ave Ave jyAre AjanA paryAvaraNa-vijJAnano UMDo abhyAsa karyo hoya. A che ane temAM dekhAtA ane nahIM dekhAtA jIvo vize vicAraNA IgleMDanA bakiMgahAma pelesamAM 1990 nI 23mI oNkTobare karavAmAM AvI che. DyUka oNpha eDinabaro prinsa philipane jaina dharmamAM paryAvaraNa vizenuM kalyANakoDijaNaNI, duraMtaduriyAvarivaccaNivaNI. pustaka ApyA bAda jaina dharmanI paryAvaraNanI vibhAvanAnI vAta karI. "varlDa vAIDa phaMDa phaoNra necara'nA adhyakSa prinsa philipane apAra saMsArajalahitaraNI, ekacciya hoI jIvadayA Azcarya thayuM ke hajAro varSa pahelAM jainadarzanane kaI rIte khyAla Avyo i 2 hajAro varSa pahelAM tadarzanane kaI rIte khyAla Avyo 'karoDo kalyANane janma ApanAra, vividha prakAranA dANa ke vanaspatimAM jIva che? tyAre ame kahyuM ke For us, ecolowls du:khone nAza karanAra ane saMsArasamudrane tAranAra eka jIvadayA ja religion and religionisecology. ApaNe jainadarzananI jayaNAnI che.' bhAvanA joIe, eTale saghaLuM samajAI jaze. aDhAra pApasthAnakomAM prANAtipAtane pahele sthAne mUkyuM che. I.sa. 1859 mAM cArlsa DArvine On the origin of Species prANAtipAta eTale prANano atipAta jIvahiMsA. potAnuM hita nAmano jagatanI vicAradhArAmAM krAMti sarjato graMtha lakhyo. emAM IcchanAre jIvahiMsA choDavI joIe. jIvahiMsAnI sAthe abhayadAnano thaze. prabuddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 95 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahimA karIne paoNjhiTiva bAju batAve che. A jagatamAM jIvono je samUha vyApelo che tene jIvarAzi kahevAya che. have je jIvarAzinA svarUpanuM ja jJAna na hoya, to jIvonI dayA kaI rIte pALI zakAya? pRthvI, pANI, vAyu, agni, vanaspati, kIDA, jatuM, pazu, manuSya vagerene jIva mAnavAno ane tenA AraMbha samAraMbhathI dUra rahevAno vicAra karavAmAM Ave che. AcArya zrI zAMtisUrijI mahArAje Ane vize khUba vyApaka vicAraNA karI che. AcArya zrI umAsvAtijIe kahyuM ke jIvonuM jIvana ekabIjAnA sahakArathI cAlI zake che ane enuM eka uttama udAharaNa moreziyasa TApumAM eka samaye jovA maLatuM ApaNA bataka jevuM DoDo nAmanuM pakSI che. Aje to mAtra enuM citra joIne saMtoSa mAnavo paDe che! varSo pahelAMnuM moreziyasa TApunuM citra juo to e Akhoya TApu ane eno dariyAkinAro puSkaLa kaeNlveriyA vRkSothI bharelo hato. A vRkSo para bahu ochuM UMce UDI zakatAM evA DoDo pakSI besatAM. e medAna para potAno mALo bAMdhatAM, paNa banyuM evuM ke DoDo pakSInA mAMsanI vAnagI pAchaLa phrAnsanI prajA ghelI thatAM eno nirdaya rIte saMhAra karavAmAM Avyo. bIjI bAju UMcA tADa jevA kaeNlveriyA vRkSanuM AyuSya ghaNuM lAMbu hatuM, paNa atyAre mAtra tera ja kaeNlveriyA vRkSa rahyAM che. koI navAM vRkSo UgatAM nathI. kaeNlveriyA vRkSa para UgatA phaLane jamInamAM nAkhavAmAM AvyuM, chatAM koI vRkSa UgatuM nathI. samaya jatAM khyAla Avyo ke DoDo pakSI A vRkSa paranAM phaLa khAtuM ane enI aghAramAMthI (zaucamAMthI) A vRkSanuM phaLa bahAra paDatuM ane e phaLa jyAM paDatuM tyAM kaeNlveriyA vRkSo UgatAM hatAM. Aje have A tera kveriyA vRkSone bacAvavAnuM abhiyAna cAle che. keTakeTalI kSamA mAgazo A jIvonI athavA to kyAre vicArIzuM ke A jIvo sAthe AvuM vartana karIne ApaNe ApaNA pRthvInA grahane ane A mAnavajAtane jeTaluM nukazAna karIe chIe. jo jagatamAM badhe anAja ugADavAmAM Ave, to A jagatamAMthI bhUkhamaro dUra thAya. AthI to mahAna mAnavatAvAdI AlbarTa svAItjhare kahyuM, Any religion which is not based on a respect for life is not true religion... Until he extands his circle of compassion to all living things, man will not himself find peace. jIvo pratye mAtra bhAvanA ke lAgaNIthI nahIM, paNa sakriya rIte emanI khevanA, jayaNA, ciMtA ane jALavaNI karavAnuM jaina dharma kahe che. eka samaye kUtarA mATe roTalAdhara rAkhavAmAM AvatuM, gAmaDAmAM gAya ne kUtarAne khAvA mATe dareka galImAM cATa rAkhavAmAM AvatI. gharanI pahelI roTalI gAya-kUtarAne khAvA mATe rakhAtI ane gharanI vadhelI rasoI cATamAM naMkhAtI. 96 | ogasTa - 2018 kIDInAM dara hoya tyAM loTathI kIDiyAruM bharAvatA hatA. taLAvamAM mAchalIne loTanI goLI ApatA hatA, taLAva sukAI jAya to pANInuM Tenkara nakhAvatA hatA, jethI mAchalAM marI na jAya ane ethIya vizeSa to eka samaye gharanA makAnanA bahAranA bhAgamAM UMce nAnI bakhola rAkhavAmAM AvatI; jemAM popaTa, cakalI, kAbara vagere paMkhI mALo karIne rahI zake ane ene kUtarA ke bilADAno bhaya rahe ke nahIM. e ja rIte pANI gALIne emAM cUno rAkhavAmAM Avato. ane emAM ja kapaDuM dhovAmAM AvatuM, jethI jIvo marI jAya nahIM. paccakkhANa, aparigraha jevI ghaNI bAbato aMte to jIvo taraphnI sakriya ahiMsA mATenuM sopAna che. adyatana vizvamAM judAM judAM dezo bhUtakALamAM anya deza para karelA atyAcAronI kSamA mAge che. amerikAnA pramukhe vizvayuddha samaye nAgAsAkI-hirozimA jevAM zahero para vIMjhelA aNuboMbanI thayelA vinAza mATe jApAnanI kSamA mAgI. laMDananA meyara sAdika khAne amRtasaramAM zahIdone zraddhAMjali ApyA pachI kahyuM ke briTiza sarakAre jaliyAnavAlA bAganA hatyAkAMDa mATe bhAratanI mAphI mAgavI joIe. A bhAvane vadhu vyApaka banAvIne ane mAnavahRdayane vadhu saMvedanazIla ane samajadAra banAvIne 'savva jIvA kharaMtu me'nI bhAvanA vizvamAM phelAvavI joIe. Aje jagata hiMsAnI Toca para beThuM che, tyAre A sUtra jagatane mATe lAMbA gALAnI vizvazAMti, mAnavaastitvano AdhAra ane vyApaka kalyANanI AdhArazilA banI rahe tema che. ann 13-bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhkhu mArga, pAlaDI, amadAvAda - 380007. phona 079-26602675 mo. 09824019925 aSTa prakArI pUjA graMthanuM amadAvAdamAM vimocana thayuM 5.pU.AcArya zrI vAtsalyadIpasUrijI ma. likhita-saMpAdita 'aSTaprakArI pUjA' graMthanuM vimocana zeTha zrI vaibhavabhAI zAhanAhaste nAraNapurA,amadAvAdamAM thayuM. A prasaMge gujarAta vidyApITha nA kulapati Do.anAmikabhAI zAha,prasidhdha Do.sudhIrabhAI zAha, zrI bhIkhubhAI zAha,zrI surezabhAI zAha ane aneka jaina saMdhanA agraNIo,vidvAno,sAhityakAro ane moTI saMkhyAmAM bhAviko upasthita rahyA ane zruta bhaktino lAbha lIdho.saMcAlana saMjaya datrANIyAe karyu. jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaniSadamAM brahAcaka vidhA | DaoN. nareza veda upaniSadanA aSTae brAhmatattva ane brahmAMDane samajAvavA mATe ane upAdAna kAraNa che ane e ja mAdhyama che. A vAta vigate judA judA upaniSadomAM judAM judAM rUpako yojIne vAta rajU karI che. samajAvavA RSie e bahma ratharUpe kalpanA karI tenA rathanA cakranuM evI eka agatyanI vidyA-vAta "zvetAzvatara upaniSadamAM rajU thaI rUpaka yojI, e samayanI bhASAmAM A vidyA rajU karI che, kevI rIte che. A vidyAnuM nirUpaNa tenA pahelAM adhyAyanA zloka 4 thI 12 te have ApaNe joIe. sudhImAM thayuM che. e upaniSadanA AraMbhamAM koI jijJAsu ziSya koI e brahmarU5 rathanuM cakra eka nemi (paridhi) vALuM che, traNa brahmajJAnIne prazna pUchalo hoya e rIte A vidyAnI vAtanI mAMDaNI pATAvALuM che, soLa cheDAvALuM che, pacAsa ArAvALuM che, vIsa nAnA karavAmAM AvI che. ArAvALuM che, cha aSTakovALuM che, vizvarUpa eka pAzavALuM che, traNa ziSya AvA brahmajJAnIone pUche che : A jagatanA kAraNarUpa judA judA mArgavALuM che, ane be nimittathI utpanna thayelA eka bAhma zuM che? ApaNe zAmAMthI utpanna thayA chIe? zA vaDe jIvIe mohavAnuM che. pAMca yoni (maLa) vALI, pAMca jharaNovALI, bhayaMkara chIe? kyAM ApaNI sthiti che? ane konA niyama taLe rahIne, ane vAMkIcUMkI, pAMca prANorUpa taraMgovALI, pAMca jJAnendriyathI ApaNe sukha-duHkharUpa vyavasthAne anusarIe chIe? jIva, jagata, utpana thatA jJAnanA prathama mULarUpa, pAMca ghumarIovALI, pAMca jIvana ane brahmAMDanI utpatti konA vaDe thaI, zA mATe thaI? kevI klezarUpa vegavAna pravAhavALI - Ama A cha paMcakozI yukta evI rIte thaI? e badhAM vacce zo saMbaMdha che? kyAM dhArAdhoraNone anusarIne pAMca vibhAgavALI A bahmarUpa nadI che, enuM jJAna meLavavuM jarUrI A sauno pArasparika vyavahAra cAle che? A badhuM jANavAnI utejArI che. ApaNane saune hoya e svAbhAvika che. A praznonA uttaro kALAntare Ama, ahIM be rUpako rajU thayAM che : (1) bahamarUpa rathanA judI judI rIte judA judA zAnIo dvArA apAyA che. paraMtu emAM cakrana ane (2) bahamarUpa nadInuM. RSie je vAta saMkSiptarUpe matamatAMtara ghaNA che. lAghavathI karI che, te kALano vikasamAja eno artha samajato haze. jemake koI kahe che A jagatanuM kAraNa kALa che. koI kahe che ke ApaNA mATe e samajavo agharo che. mATe pahelA A rathacakra ane niyatinA niyama anusAra A badhuM utpanna thAya che. koI kahe che ke, bahamarUpa nadInA rUpakamAM je vigato rajU thaI che te samajIe. jagatanI utpatti svAbhAvika rIte kudaratIpaNe thAya che. koI kahe che jema ke brAhamarU5 rathanuM cakra eka nemi eTale eka avyaya puruSa. ke jagata ane jIvana yadacchAthI (manasvIpaNe) athavA akasmAta traNa pATA eTale kSara, akSara ane avyaya puruSa. soLa cheDA eTale utpana thAya che. koI pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane AkAza jevAM AMkha, kAna, nAka, jIbha ane tvacA jevI pAMca jJAnendriyo, hAtha, paMcamahAbhUtane jagatanuM kAraNa mAne che, to koI prakRtine to koI paga, mukha, vAyu ane upastha jevI pAMca karmendriyo, mana tathA puruSane, to koI A badhAMnA saMyogane jagatanuM kAraNa mAne che. vaLI pathivI, jaLa, agni, vAyu ane AkAza jevA pAMca mahAbhUta, ema AtmA to A badhAthI judo che ja, kadAca e ja kAraNarUpa na hoya? soLa cheDA. bIjI rIte joIe to anya eka upaniSada paraMtu jIvAtmA to sukha-duHkha baMne anubhave che, ane tethI ene paNa 'prazropaniSada'mAM varNavAmAM AvI che te prANa, zraddhA, AkAza, A badhAMne utpanna karavA mATe kAraNarUpa kema mAnI zakAya? A vAya. jyoti, jaLa, pRthivI, Indriya, mana, anna, virya, tapa, maMtra, praznonA uttaro zodhIne potAno mata rajU karanArA dArzanikoe je karma. loka ane nAma evI soLa kaLAo. pacAsa ArA eTale pAMca khyAlo rajU karyA che temanuM vargIkaraNa karatAM khyAlamAM Ave che ke A viparyaya (1) tama (2) moha (3) mahAmoha (4) tamisa (pa) aMdha praznonA uttararUpe daza prakAranI avadhAraNAo rajU thaI che, je A tamistra. aThayAvIsa azaktio eTale agiyAra IndriyonI mujaba che : (1) brAhmavAda (2) kALavAda (3) svabhAvavAda (4) (baherApaNu, mUMgApaNuM, AMdhaLApaNuM, bobaDApaNuM, gUMgaLApaNuM, huMThApaNuM, niyativAda (5) bhatavAda (6) yonivAda (7) puruSavAda (8) eta- laMgaDApaNuM, kaddarUpApaNuM. nivAryapaNuM, arNapaNuM. ane mUDhapaNuM) jevI. saMyogavAda (9) AtmavAda (10) devAtmavAda. azaktio. nava tuSTinA pratibaMdharUpa nava azaktio eTale A badhI vicArasaraNIonuM adhyayana karanAra RSimunine jaNAyuM prakRtituSTi, upAdAnatuSTi, kAlatuSTi, bhAgyatuSTi, arjanatuSTi, che ke A badhAM kAraNonuM kAraNa, eTale ke A badhAM kAraNonI upara rakSaNatuSTi, kSayatRSTi, bhogatuSTi ane hiMsAtuSTi. ATha siddho jeno amala cAle che. te bAhmatattva che. e ja A badhAnuM nimittakAraNa eTale aNimA, mahimA, ladhimA, garimA, prApti, prAkAmya, Izitva prabuddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaiviSya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 97 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane vazitva. moTA ArAne daDha karavA mATe dasa nAnA ArA eTale A vidyAmAM rajU thayelAM rUpako ane emAM prayojAyelI bhASA dasa Indriyo ane tenA dasa viSayo. cha ako eTale ATha AThanA tatkAlIna che eTale Aje ApaNane samajavI agharI jaNAya che. cha samudAyo, jema ke, pRthvI, jaLa, teja, vAyu, AkAza, mana, buddhi paraMtu RSino Azraya jIva, jagata, jIvana, ane jagadIzvaranAM ane ahaMkAra jevA ATha prakRti aSTako. tvacA, cAmaDI, mAMsa, udbhava, svarUpa ane svabhAvane samajAvavAno che. RSinuM pratipAdana lohI, carabI, hADakAM, majjA ane vIrya jevI ATha dhAtuonuM che ke sarvanA jIvanarUpa, sarvamAM rahelA ane mahAna evA A brahmarUpa aSTaka. upara jaNAvI te ATha sidhdhio eTale aizvarya aSTaka. cakramAM, potAne ane potAne preranArA parama AtmAne judA mAnanAro dharma, jJAna, vairAgya, aizvarya, abhiniveza, moha, Asakti ane jIva bhamyA kare che. paraMtu pachI te parama AtmAne jANIne amarapaNuM asmitA jevA ATha bhAvaaSTako, brahmA, prajApati, deva, gaMdharva, meLave che. Izvara vizvano AdhAra che. vaLI te vyakta evA kSara yakSa, rAkSasa, pitR ane pizAca jevA devaaSTaka, dayA, zAMti, zauca, bahmano ane avyakta evA akSara brahmano-ema baMneno ekI sAthe anAyAsa, maMgala, akArpaNya, anasUyA ane aspRhA jevuM guNa AdhAra che. asamartha jIva viSayabhogamAM baMdhAya che, paNa e jIva aSTaka. vizvarUpa eka pAza eTale kSara pazune bAMdhavA mATe akSara parama AtmA athavA parabrahmane jANIne baMdhAya baMdhanomAMthI mukta vAhmarUpa eka pAza. A vizvanA traNa mArgo eTale karmamArga, bane che. jJAnayukta Izvara ane ajJAnayukta asamartha jIva e baMne upAsanAmArga ane jJAnamArga. e je be nimittathI utpana thayela che janmarahita che ane eka janmarahita mAyA bhoktA (jIva)nA bhoga te be nimitto eTale tamomaya avidyA ane kAmamaya mana ane eka mATe yojAI che. avyaya AtmA anaMta ane sarvarUpa che. manuSya mohavALuM eTale vizvarUpa mohavALuM. jyAre avyaya, akSara ane kSara e traNeya bahmane eka sAthe jANe che. bIja upaka bApa nadIna che. tenI vigatomAM jaIe to A tyAre ja te bahAne barAbara jANe che. kSara bAhya sRSTine utpanna nadI pAMca jharaNo pravAho) vALI eTale AnaMda, vijJAna, mana, karanAruM prakRtirUpa che. akSara brahma amRta ane hare nAmathI oLakhAya prANa ane vAka ema pAMca pravAhovALI. enI pAMca yoni eTale che. hara eTalA mATe kahevAya che kemake te sRSTinuM saMhAra karanAra paNa AnaMda, vijJAna, mana, prANa ane vAka ema pAMca pravAhavALI. che. A kAra ane akSara brahmanI upara eka avyaya nAmano paramAtmA enI pAMca yoni eTale brahmA, viSNu, Indra, agni ane soma-ema amala calAve che. e paramAtmAnA dhyAna vaDe, buddhiyoga vaDe ane pAMca mULavALI. pAMca prANa eTale prANa, apAna, samAna, vyAna tenA tattvanA ciMtana vaDe chevaTe vizvarUpI (saMsArarUpI) mAyA dUra thAya ane udAna ema pAMca athavA prANa, Apa, vAka, anna ane che. e avyaya brahmane jANIne manuSyanAM badhAya baMdhano nAza pAme che, anAda ema pAMca prANarUpa. pAMca ghumarIo eTale pAMca tatpAtro - temaja rAga-dveSa, avidyA-asmitA ane abhiniveza jevAM badhA zabda, sparza, sparza, rUpa, rasa ane gaMdharUpa ane pAMca klezo eTale klezono paNa nAza thAya che. pariNAme manuSyanAM janma ane mRtyuno avidyA, asmitA, rAga, dveSa ane abhinivezathI bharelI. paNa nAza che. te trIjA avyayarUpa brahmanA dhyAnathI manuSyane paNa A be rUpako dvArA RSie jIva, jagata, jIvana ane avyaya re avyaya rUpa maLe che. te bahmarUpa sAthe ekarUpa thAya che, tenI badhI jagadIzvarathI AvRta bahmAMDa ane brahmatattvane samajAvyAM che. badha35 kAmanAo pUrI thAya che. te badhuM aizvarya meLave che. mATe manuSya rathacakranI nava lAkSaNikatAo ane bahmarUpa nadInI cha paMcako ane samajavAnuM e che ke A avyaya tattva nitya enA potAnAmAM ja raheluM pAMca vibhAgavALI rUparacanAnI vAta karI vyaSTi ane samarinI, che ane teNe tenuM ja jJAna meLavavuM joIe. sRSTinA upAdAna sacarAcara sRSTinI, enAM svarUpa ane svabhAvanI mAhitI ApI kAraNarUpa yara bahma che, nimitta kAraNarUpa akSara brahma che, mAdhyamarUpa che. e mAhitI mujaba jAhmanAM traNa rUpo che. enI soLa kaLAo che. mAyA che, ane A mAyAsRSTithI asaMga evuM avyaya athavA parabrAhma emAM pAMca viparyayo che. aThThAvIsa prakAranI azaktio che. nava che. bIjI rIte kahIe to bhogyakSara puruSa che, bhoktA akSara puruSa prakAranI taSTio ane ATha prakAranI siddhio che. dasa Indriyo che ane bhoga mATe preranAra avyaya puruSa che. A traNa rUpe rahelA ane tenA dasa viSayonI pravRtti che. emAM ATha AThanA samudAyavALA eka brAhmane jANyA pachI jIvAtmAne enAthI para evuM bIjuM kAMI cha aTho che. eka pAza che. be nimitto che. traNa mArgo che. eka paNa jANavAnuM rahetuM nathI. A bahmarUpe brahmAMDa (samaSTi)mAM ane moha che ane eka paridhi che. vaLI A bahmarUpa nadI kayA pAMca AtmArUpe vyaktimAM raheluM tattva ja mULa caitanyatattva che. A sacarAcara pravAhIvALI, pAMca mULavALI, pAMca taraMgovALI, paMcendriyathI utpana sRSTimAM, aTala ka bASTa na sRSTimAM, eTale ke vyaSTi ane samaSTimAM sarvatra rahela e vyApaka thatA paMcajJAnavALI pAMca ghumarIvALI, pAMca vibhAgavALI kevI vegavAna tattvane oLakhavuM emAM ja manuSya jIvananI kRtakRtyatA che. vAMkIcUMkI ane bhayaMkara che teno khyAla Apyo che. A vidyA dvArA brahmAMDarUpe rahela vyaSTi ane samaSTimAM rahelI 98| ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanyazaktinA ArvibhAva dvArA jIva, jagata, saMsAra, jIvana ane vilaya samudramAM che, tema vizvano uddabhava ane aMta bahmamAM che. nadI jagannAthanAM svarUpa ane svabhAva baMdhAraNa kevuM che, e sauno pArasparika jo samajapUrvaka upayoga karavAmAM Ave to lAbhadAyI ane ghoDApUra saMbaMdha kevo avinAbhAvi che, manuSya A sat ane Rtuno bodha Ave to hAnikAraka che, tema jo manuSya samajapUrvaka jIve to A pAmIne jIvanane kevI rIte saLa ane sArthaka karavAnuM che - te vAta vizva lAbhadAyI che kemake emAMthI e mukta thaI zake che. paraMtu e A vidyA samajAve che. A vidyAmAM jIvananuM vyAkaraNa ane vijJAna ajJAnI rahe to potAnAM mUrkha katyothI. emAM e taNAto rahe, hamezAM kevAM suMdara rIte pragaTa thayAM che e saunA dhyAnamAM Avaze. vahetI rahetI nadInuM pANI e ja jaNAya che, paraMtu kharekhara to e A vidyAmAM rathacakra ane nadInAM be rUpako dvArA manuSyajIvana roja badalAtuM rahe che, tema haMmezA parikramaNa karato raheto A saMsAra ane enA saMsArane samajAvavAno prayatna thayo che. A saMsAracakramAM ane A vizva ekasamAna ja lAge che, paNa tattvataH e paNa sarakato manuSya ATha prakAranI prakRtivALA, ATha dhAtuvALA, ATha mAnasika ane badalAto rahe che. samajavAnuM e che ke jema pANIne be nAmo zaktio (aizvaryo)vALA, ATha manodazA (mentalstate) vALA, apAyAM che. nadI ane samudra, paNa che to e pANI ja. tema A ATha devatAo (zaktio) vALA ane ATha guNovALA hoya che. brahmane be nAmo apAyAM che jIva ane jagata athavA vyaSTi ane enuM saMsAracakra karma, upAsanA anane jJAnanA mArga upara cAlatuM samaSTi, paraMtu e baMne che to bahmatattva ja. jema nadI ane samudra rahe che. A cakrane ghumAvato paTTo (belt) anekavidha pAsAovALo pANInAM ja rUpAMtaro hovAthI e be vacce bheda nathI abheda che, tema paNa eka ja che. e pATo Asakti (desire)no che. kAmanA eka brahma ane AtmA, vyaSTi ane samaSTi bahmanAM ja rUpAMtaro hovAthI ja hoya che paraMtu kAmanAnA padArtho asaMkhya hoya che. A cakranuM e be vacce vaita nathI, advaita che. A vAta samajanAra amaratA prApta pratyeka parikramaNa be asaro pedA kare che. eka jamaNAnI ane bIjI kare che. A vidyA dvArA zIkhavA maLato A bodhapATha (lesson) che. dvividha virodha (pairs of opposites)nI. A bhamaNA ane dvividha virodha eTale sukha ane duHkha, harSa ane zoka, jaya ane parAjaya, kadamba baMgalo, 35, prophesarsa sosAyaTI AzA ane nirAzA evA khyAlo. moTA bajAra, vallabha vidyAnagara - 388120 vaLI, A vizvane nadInuM rUpaka ApyuM che e paNa ghaNuM anvarthaka che. kemake baMne vacce ghaNI samAnatAo che. jema nadIno udbhava ane phona naM. 02692 233750 | mo. 9727333000 paMthe paMthe pAtheya | prakRtinA paramamUrti sAdhaka nalinamAmA | gItA jaina | cira sauMdaryano svAmI evo himAlaya prathamathI ja mArA AkarSaNanuM vaLI gayA sauMdaryadhAma nainItAlanI eka UMcI TekarI para sthita kendra rahyuM che. baraphAcchAdita parvato, UMcA totIMga vRkSo, phulonI araviMda Azrama bhaNI. e dizAnA kheMcANanuM eka mukhya kAraNa te kyArIo ne khaLakhaLa vahetAM jharaNA, dhasamasatI nadI ane jANe nalInabhAI, jemane huM 'nalInamAmA' kahuM chuM. kheMcatA rahe che. jyAM prakRti soLe kaLAe khIlI hoya evA pradezanuM Azare 1988 thI nainItAla avAranavAra jatI houM chuM paNa AkarSaNa to kone na hoya? sadnasIbe mane himAlayanI naisargika vana nivAsa- araviMda AzramamAM rokAvAnuM banyuM na hatuM. sau prathama sauMdaryazrIne mANavAno ane e tapobhUmine potAnA uttama kAryo ane DaoN. rameza bIjalAnI dvArA saMcAlita "mAInDa boDI, meDIsIna sAdhanAthI vadhu tejasvI banAvanAra nokhI mATInA sAdhujanonI saMgati enDa bIyonDa' viSaya paranI zibiranA upakrame AzramamAM javAnuM mANavAno paNa avasara prApta thayela che. 'amInA dho na hoya' e thayeluM. DaoN. haribhAI pamanAnIe nalInabhAIno paricaya karAvelo. kahevata jemanA saMgAthe rahI, jemanA anubhavonuM rasapAna karI vadhu bIjIvAra mAmAnA snehabhAvathI kheMcAIne jhAlAsAheba saMcAlita samajAyelI evA parama AdaraNIya zrI nalInabhAI dhoLakiyA sAthe "sAvitrI' mahAkAvya paranI zibiramAM javAnuM thayeluM. e divasomAM satsaMga karavAno pharI ekavAra moko maLyo. mAmA sAthe nikaTatA ora vadhI. trIjIvAra 'svayaM svastha bano. sonIpata hariyANAmAM vipazyanAnI vIsa divasanI zibiranI abhiyAna' sAthe saMkaLAyelA 60 sahasAdhako sAthe svAcyotsava' pUrNAhuti pachI tarata ja muMbaI pahoMcavAnI icchA nahotI. paga nuM Ayojana ja tyAM goThaveluM. bhAratanA vividha rAjyonA prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 9 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahasAdhakoe mAmAnuM sAMnidhya mANeluM. ne vaLI pAchA nainItAlA kolhApurI pAsethI saMgItanI zikSA paNa meLavI meTrIkano abhyAsa sAmAnya rIte bhAratanA vibhinna saudaryadhAmone pharI vaLavAnA manoratha pUrNa karI banArasa gayA jyAM bahukhyAta saMgItajJa paMDita omakAranAtha sAthe nIkaLelA hoIe tyAre eka ja jagyAe vAraMvAra javAnuM na ThAkura pAse be varSa saMgIta sAdhanA karI rIvA parata AvI. punaH vicArIe paraMtu kadI traNAnubaMdha ahIM adhika vakhata kheMcI lAvato bhaNavAnuM AraMbhyane hindI-aMgrejI sAhityamAM B.A. karyuM. temanI hato, tenuM pagerU paNa zodhavuM rahyuM! abhiruci temane saMgIta bhaNI kheMcI rahI hatI, jethI vizeSa abhyAsa nalInabhAI sAthenI pratyeka mulAkAte - saMtasaMgattie mane mATe paMDita kamAra gaMdharva pAse devAsa madhya pradezamAM paNa ekAda varSa paNatAthI bharI dIdhI che. dara vakhate navuM bhAthuM prApta thAya che. rahyA. saMgItamAM UMDuM jJAna meLavyuM. jIvana jIvavA mATenI Avazyaka jIvanarasa meLavI dhanyatA 'pAmavA karatAM mUkyuM vadhAre saMtoSa Ape che' - e pratyenI anubhavuM chuM. anubhUti vadhatAM emaNe ghaNuM badhuM mUkI dIdhuM - rIvAmAM rahevA karatAM chellA trIsa varSathI teo jANe A AzramamAM samAI gayA che, nIkaLI javuM yogya mAnyuM - emanuM maMthana emane prerI rahyuM - nokarI, e AzramanA avibhAjya aMga che. AzramanI gatividhiomAM paraNavuM. bALaka - emAM pariNAmanI sthiratA Ave che, bhaviSya prANa pUratA nalInabhAI saphaLa saMcAlaka, vyavasthApaka to che ja paNa atItamAM badalAI jAya che - jharaNuM paNa pachI e ja mArge AgaLa e to che temanuM bA pAsuM. bhItarathI to teo nIravatAnA sAdhaka vade che! himAlaya temanA paNa AkarSaNanuM kendra. nainItAla eka che. saMgIta emanI nasenasamAM vahe che. emanI saMgItanI sAdhanAnA kempamAM AvelA ne jaMgalamAM, zikharonI vacce AvelA A AzramamAM tAra jANe parama cetanA sAthe sUra meLavatA hoya tevuM anubhavAya. temane khUba gamI gayuM ne jANe temanI cetanA tyAM ja sthira thaI gaI. AzramamAM emanI pAse rahIne saMgIta sAdhanA karatA yuvAnone jyAre eo kahe jeTalI javAbadArI lezo eTalI vadhu svataMtratA maLe che e zIkhavatA hoya ane AlApa letA hoya tyAre je jhINI jhINI : evo emano anubhava che! sUcanA samaja ApatA hoya tyAre kharekhara adbhuta lAge. mItabhASI 80 varSanI Ayue pahoMcela A sAdhujana himAlayano eka mAmAne tAlIma ApatI vakhate joIe tyAre saMgItajJonI guru-ziSya khUNo ajavALatAM beThA che. chellA trIsa varSathI ekAda vakhata mAMdagInA paraMparAno kharo paricaya thAya che. emane gAtA sAMbhaLIe tyAre kAraNane bAda karatAM teo Azrama choDIne kyAMya gayA nathI. Aje lAge ke jANo saMgItakArane kalAkArane umaranI maryAdA naDatI nathI. paNa teone je AzramanA beMka Adi vahIvaTI kAma arthe nainItAla A uMmare paNa temanuM gAyana eTaluM ja madhuruM che. temanI pAse zaheramAM javuM paDe to teo pahADI rastAmAM ArAmathI cAlIne jAya ghaDAyelA vidyArthIo uttarAkhaMDa ane tenI AsapAsanA vistAramAM jAI saMgItanA kAryakramo dvArA zAstrIya saMgItano prasAra kare che. che. prakRtinA khoLAmAM rahIne prakRti sAthe jANe evuM tAdAtma cAre tarapha pustakothI gherAyelA vidyApremI nalInabhAIne mAtra A sadhAI gayuM che ke teo prakRtinA ja eka aMga banI gayA che. eka nIrakhavA e paNa eka lahAvo che, tyAM emanI anubhUtithI nikharatI vyavasthApaka tarIke temanI kaDaka ane rUAbadAra vyaktinI chApa vANInuM rasapAna karavA maLe e khare ja mAruM saubhAgya che. nitIzAstra prathama najare paDe, paNa aMdarathI to teo atyaMta Rju sAdhaka che. emano priya viSaya che. maharSi araviMda ane mAtAjInI sAthosAtha vAto kare tyAre temanA caherA para vAtsalyano bhAva chalakAto darzAya. kAlIdAsa, rAmakRSNa paramahaMsa, vivekAnaMda, je. kRSNamUrti, Albara AzramanA nAnAmAM nAnA kAryakaranI ciMtA kare, temanA bALako kAmu, kroIDa, zeksapiyara, zailI, bAyarana, dostovaskI, sokreTIsa, bhaNo, AgaLa vadhe te mATe teo satata prayatnazIla rahe ne te mATe jevA prakhara, vidvAna, zAstrajJa vidyApuruSonA graMthono emano abhyAsa potAnI jamApuMjI paNa khacI de. emanI vANImAM sahaja rIte saraLatAthI pragaTa thaI jAya che. emanI potAnI rasoI jAte karatAM, potAnAM kapaDAM paNa jAte ja potA vidvatAno na to ApaNane bhAra lAge na ApaNe asahaja thaI A mAmA jyAre vividha raMganA phulonA kuMDA sAthe goSThI karatAM jaIe... kazuMka advitIya jaNAvAzikhavAnA AnaMdanI anubhUti mALIkarma karatAM hoya, taDakAno AnaMda letAM letAM kUtarAne vahAla thAya! dara vakhate navuM navuM pAtheya' umerAtuM jAya! karatAM hoya tyAre kharekhara vahAlAM lAge! puSkaLa ThaMDImAM kyAreka to cAra ogasTa 1938mAM kaccha-gujarAtamAM emano janma. mAtra barapha varSA thatI hoya evI ThaMDImAM AzramamAM sAdhako nA hoya paNa ATha varSanI nAnI uMmare potAnuM vatana choDyuM- ke chaTayA paNa badhI mAmA emanI mauna ekAMta sAdhanAmAM nimagna hoya. kaMI keTalAya yAdI akabaMdha rIvAnA mahArANI kacchanA rAjakuMvarI hatA. mArA jevA loko emanA sAnidhyamAM zAMti pAmI rahyA che. nalInamAmAnA pitAzrI rAjakuMvarIne saMskRta zIkhavatA hoI temanI uttuMga zikhara para birAjamAna A sAdhujana sAthe racAyelA sAthe rIvA gayA. pitAnI sAthe temane paNa bALapaNathI rAjavI kaTuMba upaniSade mane lAdhyAM, temanA anubhavanA keTalAka motIo khare ja sAthe nikaTano gharobo rahyo. mahArANInA saMgIta guru, paMDharInAtha yAdagAra che. 100| ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarmana bauddha sAdhu ladAkhathI nainItAla cAlIne AvyA tyAre. nalInanAmAe pUchyuM. tamAruM khAvA-pIvAnuM zuM? sAdhuno javAba :- tamArA dezanI saMskRti ane paraMparAmAM khAvApIvAnI ciMtA hoya nahIM. jaMgalamAM bharavADanA chokarAo paNa be roTalI ApavA taiyAra che. "bhale padhAro' dareka ghara para lakhyuM che. zaherIkaraNa ane hoTala kalcarane lIdhe sAdhAraNa sAmAnya lokonA Atithya satkAramAMthI ApaNe vaMcita thatAM jaI rahyA chIe. yahudI dArzanIka mArTina lyubarane AtmasAkSAtkAra thayo tyAre e eTalA AnaMdamAM hatAM ke praznArtA yuvAnane pUrvatAthI UMDANAthI javAba na ApyA ane bIje divase samAcAra maLyA ke eNo ApaghAta karyo. upadeza ApavA karatAM mANasa tarIke je thatuM hoya te viSe pUchayuM - sahAnubhUti ApI enA jIvanamAM prakAza lAvI zakAya. manamAM muMjhavaNa hoya, jIvana maraNano prazna hoya to tarata ja javAba Apavo joIe. pachI emane aphsosa thayo ke potAnA AnaMda AgaLa chokarAnI samasyA samajavAnI vizeSa na karI. svAmI saccidAnaMdajI hameMzA jaNAve ke "samasyAne praznone ukele hala kare te ja sAco dharma.' AzramamAM eka svIsa yuvAna Avyo hato. tene himAlayanuM khUba gheluM. nainA pIka 8500 phuTanI UMcAI che tyAMthI badrInAthathI nepALa ane naMdAdevA sudhInI Toca dekhAya che. tyAM jaIne klAko bese. mAmAe katuhalavaza pUchyuM tamArA dezamAM to vizva vikhyAta Alpasa che tyArano eno javAba - Alpasa khullI AMkhe jovAya, phaoTA paDAya paNa himAlaya to baMdha AMkhoe dhyAnastha thaIne jovAya. jANe bhItaranI dRSTi ene nIrakhe! mAmA pAse klAko besIne saMgIta, sAhitya ane himAlaya vize vAto karavI e paNa jIMdagIno amRtamaya lahAvo! Aje saMvatsarI! karaje kSamAnu AdAna pradAna Adezvara dAdAnI mAtAnuM nAma.. pArzvanAtha prabhunI mAtAnuM nAma.. vIra prabhunI mAtAnuM nAma.. kadAca tamane khabara haze.. paNa, hAyakorTanI mAtAnuM nAma ne haoNspiTalanI janetAnuM nAma khabara na hoya to sAMbhaLI lo... A be joDiyA bhAI che enI janmadAtrI che "jIbha' jeTalI haoNspiTalo vadhI korTa ke hAyakorTa vadhI e badhAnAM muLamA A "jIbha' che AhAranI bhUle haoNspiTala ne uccAranI bhUle hAyakorTa sarjAI che... mahAbhAratanA yuddhano janma paNa dropadInI jIbhathI thayo hato, to zIlavaMtA sItAno vanavAsa paNa jIbhane AbhArI hato... barachaTa zabdo ane AkarI bhASA AgrahI ane AkramaNa banAvI deze... mATe sAvadhAna... vacana vAtsalya sabhara bano... TuMkamAM eTaluja saMpatti e jo saMsArano prANa che. to kSamApanA e parvAdhirAjano prANa che... sAkara vinA jo mIThAI jAmatI nathI. to kSamApanA vinA paryuSaNa jAmatA nathI.. zvAsa e jIvananI AdhAra zilA che, to kSamApanA e parvAdhirAjanI AdhAra zilA che.. 12, hIrA bhuvana, kuNAla jaina cauka, vI.pI. roDa, muluMDa (5), muMbaI - 40080. phona naM. 9969117958 zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha eDresa lIsTa apaDeTa karI rahyA hovAthI, vAcakone vinaMtI che ke ApanuM nAma, naMbara, ane grAhaka naMbara amane jANa karazo. jethI ame ApanA saMparkamAM AvI zakIe. Apa amane amArA navA mobAIla para meseja athavA phona karIne tamArI vigata jANa karI zako cho. mo. 9137727109 pravacana prabhAvaka, 5.pU. gurudevazrI devaratnasAgarajI ma.sA nA - parama ziSya muni caityaratisAgara sthaLAMtara thayela ophIsa zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha 26, pArekha mArkeTa, 39, je. esa. esa. roDa, keneDI brija, oNpare hAusa, muMbaI-400 004, mobaIla : 9137727109 patra vyavahAra uparokta ophIsa para ja karavo. | prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 101 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhutAna pravAsanA saMsmaraNo H 11 | kizorasiMha solaMkI (gatAMkathI cAlu) devI-devatAone samarpita che. A gelerInI nIce ghaNAM prAcIna 15. rInapunDA jovA citronuM Alekhana che jemAM mukhyatve cAra mitro ane lAMbu AyuSya have ame pAro jaoNnga jaIe chIe. bhogavanAra vRddha vyaktinAM citro che. pAro jaoNnganuM AkhuM nAma "rInapunga jaoNnga' (Rinping A cAra mitro e bhutAnanI lokakathA para AdhArita che. eka Dzong) che. jeno artha thAya che "ratna bhaMDArano killo' pakSI, eka sasalu, eka vAMdaro ane eka hAthI bhegA thaIne eka vRkSa 15mI sadImAM gleyayaoNka ane pelacaoNma nAmanA be bhAIo ugADe che ane tenA phaLano AnaMda mANe che. pakSI bIja lAve che, pAro velImAM rahetA hatA. te baMne bhUtAnamAM pracalita dhArmika saMpradAya sasaluM pANI pIvaDAve che, vAMdaro kudaratI khAtara pUruM pADe che ane vRkapA kAgyapAnA sthApaka phAjo goma zIgyonA vaMzaja hatA, samaya hAthI sUryanA tApathI vRkSanuM rakSaNa kare che. samUha bhAvanA ane jatAM pelacame gAntAkhA maThanI sthApanA karI. teno bhAI gelacaoNka sahakArano bodha ApatI A lokakathAnuM Alekhana bhutAnamAM ghaNI adhyAtma vidyAnA vadhu abhyAsa mATe tibeTa gayo. tyAM teNe tibeTanA jagyAe jovA maLyuM. mahAna gaDhao pAsethI jJAna meLavyuM ane jyAre te pAro pAcho bIjuM citra che lAMbu AyuSya bhogavanAra vRddha vyakti e cInanA Avyo tyAre tenA bhAIe AvakAravAno InkAra karyo kAraNa ke tAo saMpradAyanI vicAradhArA para AdhArita che. teno sAra e che ke, gelacaoNka pAse eka paiso paNa nahoto. tenA bhAIe tene kaDaka rIte dharmanuM yogya AcaraNa karIne nirAmaya AyuSya prApta karI zakAya che. kahyuM ke, temanA kuTuMbamAM bhikSukone koI ja sthAna nathI. - jharaNAM, parvato ane vRkSo amaratvanAM pratIka che. haraNa e buddhanA atyaMta du:khI ane nirAza thaIne maeNlacaoNka hamarelbA nAmanA prathama dharma pravacananuM pratIka che kAraNa ke, buddha haraNa udyAnamAM sau sthaLe nadI kinAre rahevA lAgyo. A sthaLanuM nAma pAronA rakSaNa prathama dharma pravacana karyuM hatuM. mATenA devatA hamArela gAmo parathI paDyuM che. tyAM pelacaoNke enI pagathiyAM caDIne Upara jatAM bIjA parisaramAM dhArmika vyaktiono nAnI kaTira banAvI ke je samaya jatAM pAro jaoNnga tarIke oLakhAI. nivAsa che. tenI DAbIbAjue vizALa sabhAkhaMDa jyAM saMto abhyAsa gelacaoNkanA vaMzajo bhutAnanA ItihAsamAM hamarelanA rAjavI tarIke ane bhojana paNa kare che. A gelerInI nIce brahmAMDamAM vividha oLakhAya che. pAro velIno vizALa pradeza temanA tAbAmAM hato. maMDaLonuM Alekhana karavAmAM AvyuM che. DAbI bAju AvelAM be maMDaLo I.sa. 1645mAM hamarelanA rAjavIoe potAnI A nAnI ImArata kAlacakramAM jaNAvyA mujabanAM che. pahelA maMDaLamAM cAra bhAga jovA zAinga gavAna nAmaAlane soMpI dIdhI. teNe tyAM eka vizALakAya maLe che. havA, agni, pANI ane pRthvI tattva. A cAra pachI killAnuM nirmANa hAtha dharyuM ane I.sa. 1946mAM pAro jaoNnga aDhAra vartuLo che. A aDhAra eTalA mATe ke pRthvI, samudra ane astitvamAM AvyuM. parvatane cha vAra punarAvartita karyA che. okTobara 1915mAM AgamAM te moTA bhAge nAza pAmyuM hatuM. AmAM je madhyabhAga che te ati agatyano che. e sumeru parvata paraMtu dAvA pejoe bhUtAnanI prajA para eka khAsa kara nAkhI paisA che. daMtakathA pramANe samagra vizva tenI Toca upara TakI rahyuM che. pachI udharAvIne pArI jaoNnganuM pahelA jevI sthApita zreNI pramANe punaHnirmANa cAra vividha raMganAM vartuLo varSanA 12 mahinA darzAve che. karyuM. Aje pAro jaoNnga e pAro DisTrIkanuM vahIvaTI mathaka che. emAM jamaNI bAjunuM maMDaLa prakhyAta bhAratIya vidvAna vasubaMdhu dvArA 20 jeTalA saMto paNa nivAsa kare che. pAMcamI sadImAM lakhAyela pustaka "abhidharma koza' AdhArita che. A pAro jaoNnganI aMdara pravezatAM pahelAM prAMgaNamAM vahIvaTI ahIM paNa, madhyamAM sumeru parvata jovA maLe che. sumeru parvatanI kAryAlayo che. praveza dvAranI be bAjue paraMparAgata be mUrtio che. AjubAju sAta suvarNa parvatamALAonuM Alekhana karavAmAM AvyuM ekamAM vAghane doraDA vaDe pakaDIne Ubhelo eka maoNgola vyakti ane che. bIjo eka kALA raMganA thAkane laIne Ubho che. janmanI madhyamAM vividha khaMDo dariyA para taratA batAvavAmAM AvyA che. e vakhate Avelo TAvara e kASTakalAno addabhuta namUno che. A TAvara evI mAnyatA hatI ke pRthvI sapATa che eTale tenI baMne bAjunI vividha lAmAone samarpita che. sarahado lokhaMDanA parvatothI surakSita che. ahIM eka hayagevanuM maMdira ane bIjuM maMdira vividha tAMtrika pAro jongamAMthI nIkaLIne utArA tarapha amArI savArI upaDI 12| ogasTa- 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oppone kAraNa ke Aje amAro pravAsa pUro thato hovAthI savAre pAchA javA DayuTI - phrI, dukAna, pustakonI zaoNpa, vagere paNa che. pAro vilejathI mATe nIkaLavAnuM che. eNraporTa aDadhA kalAkanA aMtare AveluM che. ame Akhu pAro nagara ane pAro velI, pAro gune haiyAmAM pAro jaoNnganA pulathI pAro vileja tarapha jatAM galImAM bhavya bhaMDArIne AvI gayA amArA nivAsa sthAne. jyAM rAtre bhutAnano coraTana AvelA che. jamaNIbAjue uzkena pelarI rAjavI mahela sAMskRtika kAryakrama joIne ThaMDImAM DhabUrAI gayA palaMgamAM te Ugajo Avelo che jenuM nirmANa 1930mAM zerIMga eNnjoe karyuM. hatuM. savAre vahelI.. DAbIbAjue tiraMdAjI mATenuM medAna che, jyAM amArAmAMthI ghaNAe hAtha ajamAvyo. enI pAse tyAMnA rAjavI DresanI dukAna hatI. (vAcaka mitro, A sAthe 'bhUtAna pravAsanA saMsmaraNo' lekhamALA jemAM tame Dresa paherIne rAjA banIne phoTA paDAvI zako. ghaNA rAjavI pUrI thAya che. bhUtAnano A pravAsa khUbaja sukhada ane smaraNIya rahyo. banyA. baheno rANIo banI ane phoTA pADyA. AnaMdanI vAta che ke te pustakarUpe upalabdha thayuM che. lekhakane pustaka pAro vilejamAM pravezatA Duka koDiMganuM maMdira Ave che jenI prAgaTayanI kSaNe anekAneka abhinaMdana. sthApanA I.sa. 155mAM gabAga kAMgrese karI hatI. pAro vilejanI pustaka prApti mATe saMparka karo - pArtha prakAzana, amadAvAda, 079 sthApanA 1985mAM ja karavAmAM AvI che. pAro jonganI AjubAju - 2642 4800) koI mAnava vasatI nahotI. A nagaranI racanA hamaNAMnI ja che. paraMparAgata zailImAM bAMdhavAmAM AvelAM makAno-dukAno mukhya mArga 'ta' 43, tIrthanagara, vi.01, solA roDa, para ja jovA maLe che. pAronA ati bhayAnaka eNraporTanuM udghATana ghATaloDIyA, amadAvAda - 380062. 1999mAM karavAmAM AveluM che. A nagaramAM posTa oNphisa, benka, mo. 9825098888 sthAnanA prakAra subodhana satIza masAvIA sAmAnya rIte ApaNe dhyAna' zabdathI eTaluM jANIe chIe ke niyaMca gatinuM kAraNa che, raudra dhyAna narakagatinuM kAraNa che. dharmadhyAna basa AMkha baMdha karI dhyAna mudrAmAM besI javAnuM paNa evuM nathI. dhyAna mukhyapaNe devagati ane manuSyagatinuM kAraNa che, jyAre zukladhyAna zubhapaNa hoI zake... dhyAna azubha paNa hoI zake... e mokSanuM kAraNa che. ekaja vastumAM ekAga banelI mananI avasthAne dhyAna' kahevAya ciMtA-bhAvanA-dhyAna ane anuprekSA AcAra pagathiyA che. jagatanA koIpaNa jIvanI cittavRtti jyAre ekAga ane pravRtti Arta-raudranA pAyArUpa azubha vicAraNA te ciMtA vicAraNAthI zIla hoya che tyAre te ciMtA-bhAvanA ke anuprekSAnA rUpamAM hoya che. AtmAne vAraMvAra bhAvita karavo te bhAvanA. emAM paNa jyAre AtmasAdhanAmAM dhyAnanuM atyaMta mahatva che. kalikAla sarvajJazrIe AjubAjunuM badhuMja bhulAI jAya tevI cittanI ekAgratA hovI te yogazAstramAM kahyuM che ke: "AtmAno saMsArathI mokSa karmakSaya thavAthI dhyAna ane dhyAnamAMthI bahAra AvyA pachI eja vicAraNAmAM uMDA ja thAya che. karmakSaya AtmajJAna vinA zakya nathI. ne AtmajJAnanI utarI javuM vadhu vistRta ciMtana karavuM ene anuprekSA kahevAya che. prApti dhyAna dvArA thAya che. mATe dhyAna AtmA mATe hitakara che.'' (1) priya vastunI abhilASA karavI (2) apriya vastuno dhyAnanA mukhya cAra prakAra che. ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna viyoga ciMtavavo (3) roga Adi aniSTano viyoga ciMtavavo (4) ne zukladhyAna. temAM Arta ane raudra A baMne aprasasta eTale ke parabhavanA sukha mATe niyANuM karavuM. azubha dhyAna che. jyAre dharma ane zukla baMne prasasta eTale ke A cAra pAyA para ArtadhyAna ubhuM thAya che. zubhadhyAna che. emAMpaNa zukladhyAna zreSTha che, kemake tenAthIja sarvakarmano manane na gamatI vastu, vyakti, na gamatAM saMyogathI bacAvanI kSaya thAya che. AvA sarvazreSTha zukladhyAna ne sidhdha karIne ja bhagavAna icchA. A pratikuLatA na joIe, eno paDachAyo paNa na joIe, mahAvIra svAmIe sarvakarmano kSaya karyo che ne jagatane sarvakarma kSaya e kyAre ane kaI rIte dUra thAya, tenAthI ulaTuM anukuLa vyakti, karavAno mArga batAvyo che. temAM AtmA ja mukhyapaNe varte che. vastu, saMyoga kyAreya mArAthI dUra na thAya. anukULatA maLe emAM jJAnIoe dhyAnane agninI upamA ApI che. karmarUpI IdhaNane 'hAza' thAya, anukULatAja joIe, pratikULatA nahiM e ruci, e bALavA mATe dhyAna agninuM kAma kare che. cAra dhyAnamAM ArtadhyAna vicAro, e vartana ArtadhyAnanuM kAraNa che. pratikuLa saMjogo aneka prabuddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 103 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAranA hoya. pratiphaLa pADozInA rUpamAM, patnI putranA rUpamAM, vyaktine khatama karavA sudhIno jo bhAva jAge to temAMthI raudradhyAna khAvAnI vAnagInA rUpamAM, kapaDAnAM raheThANanA rUpamAM AvI koIpaNa paNa thaI zake che. jema pratikULa vyakti, vastu ke saMyoga nathI gamatA prakAranI pratikULatA maLatA ja tenA pratyeno aNagamo aruci, tene tethI te samayanA vicAro vagere ArtadhyAnanuM kAraNa che tema anukULa dUra karavAnI vRtti ke enAMthI dUra thavAnI vRtti A badhAmAMthI vyakti, vastu ke saMyoga game che to te samayanA vicAro vagere paNa ArtadhyAnanuM sarjana thAya che. ArtadhyAnanuM ja kAraNa che. pratikuLa ke anukULa vyakti, vastu ke priyavastunI abhilASA ane apriya no viyoga ciMtavavo e saMyoga ArtadhyAnanuM kAraNa nathI paNa enA pratyeno gamo, aNagamo, ArtadhyAnano pahelo ne bIjo pAyo thoDAka udAharaNa sAthe samajIe ruci-aruci, rAga-durbhAva e ArtadhyAnanuM kAraNa che. eTale pratikULa dA.ta. basamAM beThA ne bAjunI beThakamAM musAphara aNagamato Avyo saMyogo dUra thatAM je je paNa anukuLatA maLe che, temAM je "hAza'' enA zarIramAMthI gaMdhAtI vAsa AvI, beThaka phATelI nIkaLI, koIka thAya che, te paNa anukULatAno gamo rUci che, e gamA, rucinA vicitra svabhAva nI vyakti maLI, tyAre je aNagamAnA, arucinA vicAro ArtadhyAnanuM kAraNa che. pratikuLatA na gamI "te jAya' e bhAva thAya che te ArtadhyAnane pedA karanArA che. vicAraNA jema ArtadhyAnanuM mULa che tema anukULatA gamI ne "e saMsAra jenI sAthe mAMDayo, te pAtra anukaLa na lAgyuM ane thAya kAyama rahe'' e vicAraNA paNa ArtadhyAnanuM mULa che. ke, 'na jANe A pAtra maneja kAM bhaTakANuM? mAro to bhava bagaDI tamane thaze ke manamAM AvI vicAradhArA to cAlyA ja karatI gayo,' potAnA svajano, bhAI-bahena, mA-bApa, sAsariyA, piyarIyA hoya, to ArtadhyAna ke raudradhyAnamAM garakAva thayA kyAre kahevAya? mosALIyA vagere paNa anukuLa na lAge, emanA pratyeno aNagamone juo manamAM vicAra satata cAlyAja karatAM hovA chatAM jyAM enAthI bacavAnI icchA AvA badhAja vicAro ArtadhyAnanuM kAraNa sudhI temAM tanmayatA ke sthiratA na Ave tyAM sudhI dhyAna AvatuM nathI. che. sAdhujIvana svIkAryA pachI paNa ArtadhyAna thavAnI pUrI zakyatA dhyAne AvyA pachI to koI bUmo pADIne bolAve ke jorazorathI Dhola che. gurU anukULa na lAge, gurUbhAI ke gurUbena na gamyAM, to thAya vAge to paNa khabara paDatI nathI, evI cittanI sthiratA hoya che. ke "have AmanI sAthe ja rahevAnuM?'' tenAthI bacavAnI - chUTavAnI sAdhakano upayoga je viSayamAM sthira thaI gayo hoya, te viSayamAM te icchA thAya, aNagamatI kAmaLI AvI to thAya ke "bAre mahinA garakAva thaIne evo UMDo UtarI jAya ke bahAra zuM vIte che, tenI Aja oThavAnI? bhagavAna jANe kyAre phATaze?' AvA badhA tene kAMI khabara ja na paDe. yuddhamAM raudra dhyAnanI tIvratAmAM zarIra para vicAro ArtadhyAnane kheMcI lAve che. talavAranA ghA paDe to paNa tenI khabara na paDe. evI ekAgratA ThaMDI na joItI hoya chatAM ThaMDI Ave, garamI na joItI hoya AvI jatI hoya che. evI ekAgra sthiti na hoya tyAre cittanI chatAM garamI Ave, koI avAja sAMbhaLavo na gamato hoya chatAM vicAromAM - bhAvanAmAM rahelI asthira calAyamAna avasthAne ciMtAeja sAMbhaLavAno Ave, evI jagyAe rahevAnuM thAya jyAM badhuM bhAvanA ke anuprekSA kahevAya che. jyAre cittanI sthira avasthI ne aNagamatuMja gherI vaLe, AvI DhagalAbaMdha bAbato hovAnI. je anukuLa "dhyAna" kahevAya che. azubha mAM thayelI cittanI sthiratA te ArtadhyAna, nahoya te vakhate tenA pratye aNagamo, aruci, abhAva, dveSa, ArtadhyAnamAM tIvratA ne raudradhyAna. zubhamAM thayelI cittanI sthiratA. durbhAva, dhRNA, jugupsA thAya ane thAya ke "mAre A na joIe. te dharmadhyAna, zudhdhamAM thayelI cittanI sthiratA te zukaladhyAna. sAmAnya mAre A sthiti have kyAre paNa na joIe,'' AvA vicAro rIte ApaNA badhAnI mAnyatA evI hoya che ke pratikULa vastu, ArtadhyAna ne pedA kare che. pratikuLatA gaI ne anukuLatA AvI vyakti ke saMyogone dUra haTAvI daIe athavA ApaNe enAthI dUra emAM paNa gamo ke rUci thaI to paNa ArtadhyAna ne kheMcI lAve che. haTI jaIe to ArtadhyAnathI bacI javAya. tamane thaze ke... paNa viparIta saMjogothI bacavuM e ArtadhyAnathI bacavAno mArga anukuLatA game temAM paNa ArtadhyAna? hA... ThaMDI paDe ne nathI, paNa eno svIkAra karI svastha rahevuM te ArtadhyAnathI bacavAno bacavA mATe oDhavAnI sAmagrI joIe tevI IcchA thAya tenAthI paNa mArga che. ArtadhyAnanuM mULa viparIta saMyoga nathI paNa mananI vikRti ArtadhyAna thaI zake che ne oDhavAnI sAmagrI maLyA pachI "hAza'' che. A nahi samajanAra potAnA manane ghaDavAno prayatna nathI karatAM thAya tenAthI paNa ArtadhyAna thaI zake che. emAM koIe sAmagrI laI viparIta saMyogothI chUTavAno prayatna kare che. paraMtu tenAthI nathI jAya to te lenAra upara aNagamo thAya to tenAthI paNa ArtadhyAna chUTAtuM tyAre vicAre che ke, "A badhAne kAraNe mane ArtadhyAna thAya thaI zake emAM koI e sAmagrI laI jAya to te lenAra upara che, A badhuM kyAre chuTaze?' paNa ene e vAta nathI samajAtI ke aNagamo thAya to tenAthI paNa ArtadhyAna thaI zake che ne che ne lenAra A viparIta saMyogothI chUTavAnI icchA eja ArtadhyAna che. aNagamatI 104 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasta vyakti ke saMyoga pratye aNagamo thatAMja ArtadhyAnanuM bIja badhI ciMtA ane becena banAvI jAya, A badhI ciMtA ene becena ropAya che. ArtadhyAnathI bacavA mATe zuM karavuM? banAvI jAya. pariNAme sAmAyikamAM samatAnI sAdhanA thavAne badale ArtadhyAnathI bacavuM hoya to teNe dareka viparIta paristhiti no ArtadhyAna thaI jAya jene baMdhuja anukULa joIe che te kyAreya sAcI sahajatAthI ke samajapUrvaka svIkAra karavo joIe. paristhitine palaTavI sAdhanA karI zakato nathI. potAnA hAthanI vAta nathI, paNa manane palaTavuM te potAnA hAthanI tame kahezo ke dharmadhyAna mATe anukuLatA to joIe ne? vAta che. dharmadhyAna evI vastu che ke jo sAdhaka yogya bane to tene koIpaNa anukuLatA maLavI ke pratikULatA maLavI e to karelA puNya- sthAnamAM ke koIpaNa sthitimAM dharmadhyAna AvI zake che. mahApurUSo pApanA pariNAmo che. jyAre puNyodaya cAlu hoya tyAre badhu anukULa parvatanI guphAmAM ke parvatanI Toca para paNa dhyAna dharatA. smazAnamAM maLe ane jyAre pApodaya cAlu hoya tyAre badhuM pratikULa maLe. paNa dhyAna karatA ne udyAna mAM paNa karatAM. suvALI retI para paNa pasyodaya ke pApodaya e bhUtakAlina sArI-kharAba vRtti ke pravRttimAMthI karatAM ne agni dhakhatI zIlA para dhyAna karatA ghANImAM pilAtA ke pedA thayela karmanuM phaLa che. ene dUra karavI ke tenAthI dUra rahevuM te bhAlAthI vIMdhAtA paNa dhyAna karatA. hA.... kadAca ApaNA jevA koInA hAthanI vAta nathI. emAM na lepAvuM, na muMjhAvuM eja prAthamika kakSAnA sAdhako ati vikaTa paristhitimAM zubha dhyAnamAM potAnA hAthanI vAta che. je potAnA hAthamAM nathI teno vicAra zA sthira na rahI zake, paNa dhIme dhIme bAvIsa parisaho ne sahana karIne mATe? anukuLa ke pratikuLa baMne paristhitino rAga-dveSa vagara e kSamatA UbhI karavAnI che. gamA-aNagamA vagara svIkAra karavo te Arta-raudrathI bacavAno zreSTha jo anukULatAmAM ja dharma thato hota to bhagavAne gharamAM esI mArga che. mAM besIne dharma karavAno kahyo hota paNa jenAthI dharmadhyAna na Ave potAnA vicAro para satata cokI rAkhavI. satata potAnA. tevo mArga bhagavAna batAvatA nathI. anukuLatA hoya to ja ArAdhanA vicArIne jotA rahevuM. vicArone jovAthI azubha vicArone rokI sArI thAya te mAnyAtA paNa mithyAtva che. paristhiti sukhada hoya ke zakAya che. gharamAM pahelA corane khabara paDe ke gharano mAlika mane dabada manane alipta ja rAkhavAnuM che. samabhAve badhuM sahevAnuM che. joI gayo che, to te aDadho DhIlo paDI jAya che. dharma sivAyanI vAto niyANuM sAmAnyarIte traNa prakAranuM che. (1) rAgagarbhita (2) karavI, zuM rAMdhyuM? zuM khAdhuM? kyAM gayA? vagere dharma sivAyanI badhIja Tapa dhIja teSa garbhita (3) mohagarbhita. vAto-vikathA-ArtadhyAnanI bhUmikA che. nATaka-TIvI-sinemA-krikeTa rAgagarbhikaniyANuM - pote karelA dharmanA LarUpe dunyavI sukhonI meca jovI-tenAja vicAro karavA te ArtadhyAna che. tyAre mana sajAga icchA karavI, sattA dhana-samRddhi, zrImaMtAI, rAjA-cakravartI, devendranuM hovuM joIe ke huM tirthaMca gatino Azrava karI rahyo chuM. mane mArA sukha mAMgavuM, managamatI vastu ke vyakti ke strI ke suMdara saMtAno maLe, AtmAne tiryaMca gatimAM laI javA mATe Abhava nathI maLyo paNa zarIra Arogya majabUta bAMdho, uttama bhoga sAmagrI maLe. A badhuM mArA AtmAne karmathI mukta karI kAyamI sukha meLavavA mATe A maLe pachI huM Ama jIvIza, tema jIvIza vagere vicAraNA te rAgagarbhita mAnava bhava maLyo che. huM keTalo mUrkha chuM ke huM pote ja potAnuM kharAba niyANuM che. karI rahyo chuM. vaLI A badhAmAM kyAMya khUba khuza thaIne tALIo pADatAM pADatAM nAcI uThAya, temAMja citta sthira thaI jAya, je athavA dveSa garbhita niyANuM - dunyavI koIpaNa svArtha haNAtA ke potAnA hAra-jItamAM kyAMka mana khUba duHkhI thAya AMkhamAM AMsu AvI jAya duHkhamAM nimitta bananAra vyaktinuM kharAba icchavuM, bhavobhava tenuM kharAba karavAnI zakti maLe ke bhavobhava tene mAranAro banuM A badhuM cena na paDe. temAMja citta sthira thaI jAya to tarata manane jAgRta karavuM ke he Atmana-e jIte ke hAre paNa tAruM to narakamAM javAnuM thAta pote karelA dharmanA prabhAve icchavuM te TheSagarbhita niyANuM che. nakkI thaI gayuM. Ama kSaNe kSaNe AtmA jAgRta rahI mana para cokI mana para cokI mohagarbhita niyANuM - jenAthI mohatagaDo thAya evuM maMgAya to kare ke zuM karI rahyA cho? ane tenuM zuM pariNAma mArAja AtmAne e mohagarbhita niyANuM che. vitarAganA dharmanI ArAdhanA vagara bhogavavuM paDaze ane tyAMthI pAchA vaLo to jarUra Arta-raudra dhyAnathI saMsAranA uMcA sukho nahi maLe evI khAtarI thatAM. AvatA bhavomAM bacI zakAya. mane jaina dharma maLe tema icchavuM te mohagarbhita niyANuM che. | sAmAyika jevI atimahatvanI sAdhanA prasaMge paNa bArI mAM nizcaya naya pramANe mokSanI icchA paNa niyANuM ja che. paNa che? pavana kyAMthI Avaze? Teko kyAM maLaze? eja vicAryA kare. ApaNe hajI prAraMbhika kakSA nA sAdhako kahevAIe. mokSa. ane bhava potAnI e jagyA kAyamI bane, bIjo koI tyAM besI na jAya, A pratye samAnabhAva, madhyasthabhAva, nispRhabhAva rAkhI zakavAnI kSamatA mazuddha jIvana jaina dharmamAM bhikaLA ziSya vizeSAMka prabuddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 105 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNAmAM nathI. ApaNA jevA jIvo mATe mokSano Azaya rAkhavo huM sattA para AvIza to Ama karIza, enI jagyAe huM houM te vyavahAra nayanA mate yogya che. kemake A rIte mokSano Azaya to Amaja karyuM. A badhA vicAro ArtadhyAna nI bhUmikA che. tenAthI rAkhavAthI bIjA bIjA saMsArika malina Azayo dUra thAya che. ane ghaNA karmono Azrava thAya che. tiryaMca gatino baMdha paDe che ane cittanI zuddhi thAya che. A rItanI vittazuddhi thatAM chevaTe mokSa ane saMsAranI musApharInuM sarjana thAya che mATe jeTaluM bacI zakAya teTaluM bhava (saMsAra) pratye madhyastha bhAvanA jarUra pragaTe che. mATe prAraMbhika baco. kakSAnA jIvo mATe mokSano Azaya laI AgaLa vadhavuM paNa manamAM (dhyAnanA prakAra viSe AgaLa jANo AvatA aMke...) e nizcaya ke AgaLa vadhatAM A Azaya paNa choDavAno ja che ke chUTI ja javAno che. nizcaya naya sivAya mokSa nathI. mo. 8850088567 jIvanapaMtha : 10 premanA sparza pAse saMkaTa pANI bhare... ( Do.bhadrAyu vacharAjAnI ) bane yuvAna hatAM, zikSaka hatA, vicArazIla-saMskArI kuTuMbanA to premathI sAthe jIvanayAtrA zarU karI ane bhare bhANe pATalA pAtharI sabhya hatAM. paricaya thayo, rasa aikya sadhAyuM, maitrI thaI, pariNayamAM dIdhA!. A khoTuM kahevAya. bahAra nIkaLo A maLelI vyavasthAmAMthI pariName tevI niyatinI IcchA thaI. bannenI jJAti eka, banne ne pagabhara UbhA thavA saMgharSa karo to samajAze jIvananuM mUlya, zikSakatvanI jhaMkhanAvALA,.. paNa yuvAna yuvati karatAM cAra varSa premano prabhAva ane sahajIvananI sugaMdha yuvAne pitAzrIne patra uMmaramAM nAno! yuvAnanA mAtA-pitAne badhuM svIkRta, paNa yuvatinA lakhyo, A badhI vAto - je Adarza lAgatI hatI - jaNAvIne bane pakSe virodha.! kAraNa eTaluM ke yuvAna mAtra zikSaka ane te paNa zUnyamAMthI jIvana zarU karavA alaga raheze tevuM jaNAvyuM.. darakhAstano prAthamika zikSaka, sanadI adhikArI nahIM. yuvAna pAcho benkanI svIkAra thayo ane paraNyAnAM eka varSe banne jIvanasAthIoe kharekhara kAyamI nokarI choDI prAthamika zikSaka thayelo,.. nadInAM vaheNa UMghA jIvana zarU karyuM. bhADe rUma, kaoNmana leTina-bAtharUma, bannenI nokarIvALavA mathe tevA khyAlono.! yuvatinuM kuTuMba puruSapradhAna, divAnI ghelIsvArathI rAta sudhInI doDAdoDI;.. varanA mAryA kazuM ja sAthe vArasAmAM maLelI. "dIkarI dhAryuM kare' e te vaLI cAle? ane te ya laIne nahotA nIkaLyA gharamAMthI.! kAcanI DIzo kharIdI khADA vALI klAsa vana oNphisara hoya to hajIya calAvI laIe,.. A to eTale jamavAmAM ya cAle ne pachI vastu bharavAmAM ya cAle ne pachI mAstara chokaro, enI sAthe saMbaMdha baMdhAya?.. bane vicAramAM makkama vastu bharavAmAM ya cAle. UMcA DhAMkaNavALuM kukara lIdhuM, sAduM eTale hatA. yuvatie ghara choDayuM ane bane TUMkIne Taca vidhithI paraNI emAM nhAvAnuM garama pANI paNa thAya ane pachI temAM ja dALa-bhAta gayA.. paraNavA mATe banee skalamAMthI aDadhA divasanI sI.ela.lIdhelI paNa thAya.! eka zeTTI, eka gAdaluM, eka ozikuM..eka thaIne jIvavuM eTale bane paraNIne tarata risesa pachI skUlamAM hAjarI. utsAha- hatuM eTale vaLI benI zI jarUra? gokvAtuM gayuM badhuM, dhIme dhIme, thoDuM umaMga-jIvana spaSno eTalAM prabaLa hatAM ke dila bharyo bharyA rahetAM thoDuM. bannenA..yuvAnanA pitAnA ghare bannee navajIvana AvyuM.. banne (kramazaH) prAthamika zikSaka, ekaja zALAmAM, eka ja samaya. khAnagI zALA, nAmadhArI zALA, bAMdhyo-niyamita pagAra paNa, TUMko.. eTale dila mo. 09898920333 phona : (0281)2588711 bharacaka ne khissAM-parsa khAlI khAlI!.. Imela : bhadrayu2@gmail.com eka varSa to sAthe rahyA saunI.. paNa pachI bannee vicAryuM ke saranAmuM : premamaMdira, narmadA pArka-4, premalagna karavAM hoya to zUnyamAMthI sarjana karavuM joIe. ApaNe amIna mArga, rAjakoTa. | tA. 1lI eprila 2016 thI paradeza mATenA lavAjamanA dara nIce pramANe raheze. 1 varSanA lavAjamanA pha300 3 varSanA lavAjamanA 80 5 varSanA havAjamanA 100 10 varSanA lavAjamanA $200/ vArSika lavAjama ApazrI (Dolara) mAM mokalAvo to pAMca beMka yAjisa umerIne mokalazo. bhAratamAM vArSika lavAjama rU. 3000 traNa varSanuM lavAjama rU. 750 pAMca varSanuM lavAjama rU. 12500 dasa varSanuM lavAjama rU. 2500 zrI muMbaI jaina yuvaka saMghano baeNnka Nc No. : baeNnka oNpha InDiyA CD NcNo. 003920100020260. IFSC:BKID0000039 106| ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaiviSya vizeSAMka || prabuddha jIvana Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA punarudhdhArako-17 krAtinI mULabhUta paraMparAnA poSaka ane jaina dharmanA prakhara vidvAna dharmapremI mahAna purAtatvAcArya zrI jinavijayajI AcAryazrI vAtsalyadIpasUrIzvarajI mahAtmA gAMdhIjIe jemane "purAtatvAcArya' tarIke pratiSThita samaye temane gAMdhIjI maLyA. jinavijayajInA jIvanamAM parivartananI karyA te jinavijayajI (I.saM. 1888-I.saM.1976) bhAratIya e sauthI moTI kSaNa hatI. gAMdhIjIe temane gujarAta vidyApIThamAM vidyA ane jaina vidyAnI paraMparAnA zreSTha vidvAna hatA. paMDita padhArIne gujarAta purAtatva maMdira saMbhALavAnI vinaMtI karI. sukhalAlajIe temanA darzana ane ciMtana' graMthamAM jinavijayajInI jinavijayajI AjhAdInA samayamAM phelAyelA krAMtinA vAvAjhoDAthI khUba prazaMsA karI che. dUra na hatA. temaNe vartamAna patromAM jAhera lekha lakhIne dIkSAno rAjasthAnanA bhIlavADA jillAmAM rUpAyelI gAmamAM kSatriyavaMzamAM tyAga karyo. gAMdhIjIe temane gujarAta purAtatva maMdiranA sarvaprathama janmelA kizanasiMha nAmanA bALake skUla paNa joI nahotI. ane AcArya tarIke sthApyA. ane jinavijayajI purAtatvAcArya' tarIke deza-videzanA zreSTha vidvAnonA teo AdaraNIya banI gayA. vikhyAta thaI gayA. jinavijayajIe jIvanamAM aneka parivartano joyA che. pahelA jinavijayajIe bhAratIya vidyAnI aneka zAkhAo ane jaina temaNe zIvapaMthamAM saMnyAsa lIdho tyAM saMtoSa na thayo tethI teno tyAga vidyAnI tamAma zAkhAo mATe eTaluM badhuM kAma karyuM che ke te sarvano karyo te pachI temaNe sthAnakavAsI paraMparAmAM dIkSA lIdhI tyAM paNa vicAra karIe tyAre ApaNuM hRdaya bhAvavibhora thaI jAya che. temaNe temane saMtoSa na thayo tethI teno tyAga karyo. te pachI temaNe zvetAmbara gAMdhIjInA kahevAthI sana 1921mAM nAgapuramAM koMgresa adhivezanamAM mUrtipUjaka paraMparAmAM dIkSA lIdhI ane nAma paDyuM "jinavijayajI.' jaina poliTIla konpharansanuM saMcAlana karyuM. e pachI kalakattAnA saMghe kintu A samagra yAtrAmAM temaNe abhyAsa karyo, zAstra vAMcana karyuM. temane sanmAnapatra arpaNa karIne bahumAna karyuM. jinavijayajI hRdayathI jinavijayajIne zrI vijayavallabhasUrijIno gADha saMparka thayo. te dharmapuruSa ja hatA. te samaye teo sametazikhara tIrthanI yAtrA karavA samaye temane munizrI kAMtivijayajI, caturavijayajI, punyavijayajI gayA. vagereno saMparka thayo. sau sAthe rahyA. jinavijayajIne te samaye uttama tyAMthI teo gujarAta AvyA. te samaye gujarAta yunivarsiTIe vAMcana dvArA saMzodhana ane lekhananI dizA khulI gaI. temaNe zrI temane nimaMtraNa ApyuM ke tame ahiM AvIne jainadharma vibhAga zarU kAMtivijayajI sAthe rahIne jaina aitihAsika graMthamALAno prAraMbha karo. paraMtu tyAMno vahIvaTa joIne jinavijayajI stabdha thaI gayA. karyo. A graMthamALA mATe temaNe kRpArasa koSa, zatruMjaya tirthodhAra temaNe Do. kanaiyAlAla munazIne patra lakhIne jANa karI ke tame prabaMdha, jaina zilAlekha saMgraha bhAga-1, jaina aitihAsika gurjara amadAvAda Avo ane yunivarsiTIno vahIvaTa saMbhALI lo. kAvyo, draupadI svayaMvara nATaka vagere graMthonuM saMpAdana karyuM. gAyakavADa e jANIne Azcarya thaze ke zrI jhaveracaMda meghANIne gujarAtano orienTala sIrIjha (vaDodarA) mATe temaNe kumArapALa pratibodha' jaya' navalakathA mATe vicAra, pATha ane kathAbiMdu jinavijayajIe graMthanuM saMpAdana karyuM. A graMthoe jinavijayajIne dezabharanA vidvAnomAM ApyA hatA. yaza Apyo. jinavijayajI yoganiSTha jainAcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI te samaye temane pUnAnI prAcyavidyA saMzodhana saMsthAnuM nimaMtraNa mahArAjanA mitra hatA. zrImad buddhisAgarasUrIzvarajIe maLyuM. teo pUnA gayA ane tyAM rokAyA. temaNe bhAMDArakara InsTITyuTanA jinavijayajIne lakhelo eka apragaTa patra mArI pAse che te A bhavana mATe 50 hajAranuM te samaye phaMDa paNa karAvI ApyuM. mujaba che. te samaye temaNe pro. satISacaMdra vidyAbhUSaNa ane bIjA vidvAno sANaMdathI li. buddhisAgara sahRdaya sAkSara munivarya zrI jinavijayajI sAthe rAkhIne jaina sAhitya saMzodhana nAmanI saMsthA banAvI ane te yogya anuvaMdanA sukhazAtA. saMsthAnI trimAsika patrikA ane graMthamALAno prAraMbha karyo. vAMcyuM vAMcyuM hRdayagatanuM je lakhyuM patramAM te hozo sAcI pragati pUnAmAM lokamAnya tilaka temane maLavA AvyA. te samaye pUnAnI pathamAM bhAvanA cittamAM te. ryuzana kolejanA pro. rAnaDe, pro. DI. ke. karve vagere maLyA. te mo. 9769957393 prabuddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 107 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIvAcanayAtrA janatAmAM jAgelA AtmasanmAnanI preraka kahANI caMpAraNa satyAgraha | sonala parIkha 2017nA eprila mahinAmAM caMpAraNa satyAgrahane 100 varSa hatA. cAre tarapha bhaya ane ajJAnanuM sAmrAjya hatuM. lokonI asahAyatA pUrAM thayAM. A nimitte A satyAgrahane deza ane duniyAmAM judI judI ane nIlavaronA atyAcAranI sImA rahI na hatI. chUTAchavAyA rIte yAda karavAmAM Avyo. koipaNa mahattvanI ghaTanAne sAcI rIte vidroha thatA, paNa dareka vidroha prajAne vadhAre muzkela sthitimAM samajavAnI koziza e ja tene ApelI uttama smaraNAMjali gaNAya. mUkato. caMpAraNa satyAgraha mahAtmA gAMdhIe bhAratanI bhUmi para karelo prajAnI A sthitino hala kADhavA gAMdhIjIe eka vizeSa paddhati prathama satyAgraha hato. caMpAraNanI prajA aMgrejonA Arthika zoSaNano akhatyAra karI. paheluM to e spaSTa karyuM ke caMpAraNamAM AvavAno ja bhoga banI na hatI, temanA jIvananuM pratyeka aMga aMgrejonI temano udeza mAnapUrvaka zAMtinI sthApanA karavAno che. 1917mAM pakaDamAM hatuM. bhayabhIta prajA naitika hiMmata paNa gumAvIne asahAyapaNe gAMdhIjI aMgrejonA virodhI na hatA paNa temanI nyAyabuddhimAM vizvAsa julama veThI rahI hatI. bhaya to kAryakartAomAM paNa vadhate oche aMze rAkhanArA hatA, chatAM briTiza nIlavaroe caMpAraNamAM gAMdhIjInI hato. gAMdhIjIe prajAne, kAryakartAone ane dezane A satyAgraha upasthitino artha aMgrejone dezanI bahAra kADhavA evo kADhayo ane dvArA nirbhaya thatAM zIkhavyuM. sAthe saune zatramAM paNa viveka jagADavAnI e prakAranA Aropa satata mUkatA rahyA. AzA sevatA karyA. satyAgraha anyAyanivAraNanI ja nahIM, AtmazuddhinI caMpAraNamAM kAma karatI vakhate gAMdhIjIno eka nirNaya e hato paNa laDAi che tenI pratIti ApI. caMpAraNa satyAgrahane lIdhe caMpAraNanA ke koMgresanuM nAma na levuM. eTale kaoNMgresanA nAma vinA ja koMgresI kheDUto parano trAsa to dUra thayo, sAthe satyAgraha ane svarAjanI sevako caMpAraNa AvyA. temano bIjo nirNaya e hato ke banAvane aneka pAyAnI bAbatothI deza avagata thayo. jANe bhaviSyanA rAjanaitika rUpa na ApavA devuM. te mATe temaNe potAnA sAthIo para satyAgrahonI bhUmikA taiyAra thaI. kaDaka niyaMtraNa rAkhyuM hatuM. akhabArone khabara ApavA aMge paNa, AjIvana gAMdhI-vinobA pravRttiomAM sakriya ane muMbai sarvodaya temanI eka zista hatI. teo prajAnuM duHkha dUra karavA AvyA hatA, maMDaLanA adhyakSa jayaMta divANanAM be tAjAM pustako kahANI caMpAraNa AMdolana karavA nahIM. gAMdhIjIne jillo choDI javAnI naoNTisa satyAgrahAcI' ane "caMpAraNa satyAgraha kI kahAnI' A dizAmAM maLI, paNa temaNe teno inkAra karyo ane sajA bhogavavAnI taiyArI ghaNo prakAza pADe che. emanI zailI rasALa ane dRSTi saMzodhakanI che. batAvI. A savaniya kAnUnabhaMga hato. deza mATe A navI vAta hatI. satyAgrahI puMDalika kAtagaDee potAnA AtmacaritranI zarUAtamAM tapAsa samitimAM gAMdhIjI rahe te mATe aMgreja adhikArIoe gAMdhIjInI caMpAraNa satyAgrahanA potAnA anubhava lakhyA che. teo tyAre 21 zarato mAnI e satyAgrahanuM baLa hatuM. varSanA UgatA juvAna hatA. emanA anubhavonI eka svataMtra pustikA kAryakartAo madhyama - ucca madhyamavarganA zikSito hatA ane pragaTa thaI che. A baMne parathI mahAtmA gAMdhIe bhAratamAM karelA A prajA garIba - ajJAnI. satyAgrahane lIdhe A baMne eka thaI gayA. prathama satyAgrahanI je rasaprada ane dilaghaDaka kahANI jANavA-samajavA vaMcito sAthe joDAvAnI prakriyA zarU thai. kAryakartAo Avedano lakhatA. maLe che te paNa potAnAmAM eka preraka anubhava che. A pustakono tethI prajAne lAgyuM ke amArAM duHkha sAMbhaLavAvALuM koIka che ane AdhAra laIne meM paricaya pustakA taiyAra karI che je A varSanA eprila kAryakartAone prajAnI takalIphonI pratIti thaI. svarAjano artha aMgrejone mahinAmAM pragaTa thai. caMpAraNa satyAgraha paranAM jUnAM pustakomAM DaoN. kADhavA eTalo ja nathI, lokonI sthiti sudhare te ja sAcuM svarAja tevI rAjendraprasAda nuM "caMpAraNa meM mahAtmA gAMdhI', zaMkaradayAlasiMhanuM gAMdhIjInI dRSTi sahune samajAi. 'gAMdhI aura ahiMsaka AMdolana'. dattA sAvalenuM "caMpAranAce laDhA' satyAgraha anyAyanivAraNa sAthe AtmazuddhinI prakriyA che. eTale ke kamalanayana zrIvAstava saMpAdita "rAjakumAra zukla - bihArakA bAhya stare sAduM jIvana jIvavuM ane UMcanIcanA bhedomAMthI mukta thavuM akhyAta gAMdhI' vagere mukhya che. 'satyanA prayogo'mAM paNa caMpAraNa e gAMdhIjIe sAthIone samajAvyuM. ane AMtarika rIte ajJAna satyAgraha vize sarasa mAhitI maLe che. ane bhaya tajavA e prajAne zIkhavyuM. prajAnuM manobaLa vadhyuM. AcArya rAjakumAra zuklanA satata AgrahathI gAMdhIjI caMpAraNa gayA kRpAlANI lakhe che, "caMpAraNa satyAgraha zuddha rUpe Arthika hato, paNa tyAre temaNe joyuM ke sAmAjyavAdI zAsane lokonuM je Arthika, sAmAjika gAMdhIjI mATe arthazAstra rAjanIti ane samAjasudhArAthI alaga na zoSaNa karyuM hatuM tenA pariNAme loko naitika hiMmata gumAvI beThA hatuM. caMpAraNa ane bihAranI janatAmAM jAgelA AtmasanmAnanuM 18| ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya mUlya paNa ochuM na hatuM.' abhAve aMte pAThazALAo baMdha thai. gAMdhIjInI icchA pramANe, 1917mAM caMpAraNamAM gaLIno satyAgraha thayo tyAre gAMdhIjI racanAtmaka kAryono vyApa vadhyo nahIM. gAMdhIjI sAthe AvelA 12 48 varSanA hatA. A satyAgrahe temane be adbhuta sAthI meLavI jeTalA vakIlo paNa caMpAraNanuM kAma pUruM thayA pachI potAnA kAme ApyA. e bemAMnA rAjendrabAbu tyAre 33 varSanA hatA. temanuM nAma lAgI gayA. dezanA takhatA para hajI ajANyuM hatuM. kRpalANI 29 varSanA hatA caMpAraNa satyAgraha be moTAM kAma karyA. eka to bhAratanI janatAne ane hajI "AcArya' banyA na hatA. vizvAsa Apyo ke ame garIba chIe, hathiyAra vinAnA chIe chatAM satyAgraha racanAtmaka kArya vinA adhUro hoya che. koThIvALAo naitika tAkAtathI briTiza zAsananA julamono sAmano karI zakIe gayA te pachI prajAnI unnati cAlu rahe te mATe gAMdhIjIe tyAM chIe. bIjuM, caMpAraNa satyAgraha lokone bhaviSyanA moTA satyAgraho pAThazALAo rUpI Azramo zarU karyA. bALakone bhaNAvavA nimitte mATe taiyAra karyA. A satyAgraha vize Aje jANavAnI jarUra e ke loko vacce jaine besavuM ane temane bhaya, ajJAna ane gaMdakIthI satya ane te mATeno Agraha e dareka prakAranA anyAyano sAmano mukta karavA te hetu hato. paNa gAMdhIjI caMpAraNamAMthI nIkaLyA bAda karavAnI sAcI ane zAzvata rIta che. durbhAgye A kAma aTakI gayuM. caMpAraNamAM thoDAM varSa sudhI kAma karavAnI, vadhu nizALo kholavAnI ne vadhAre gAmaDAmAM praveza karavAnI (1) "kahAnI caMpAraNa satyAgrahAcI' jayaMta divANa, prakAzaka gAMdhIjInI icchA hatI. kSetra paNa taiyAra hatuM, paNa hajI teo akSara prakAzana muMbai. mUlya rUA. 175 (2) "caMpAraNa satyAgraha kI kamiTInuM kAma ATopI rahyA hatA tyAM temane be patro maLyA. eka patra kahAnI' jayaMta divANa. prakAzaka sarva sevA saMgha, vArANasI. mUlya rU. kheDAthI mohanalAla paMDrayA ane zaMkaralAla parIkhano hato. kheDAmAM 10. baMnenuM prAptisthAna : muMbai sarvodaya maMDaLa enDa gAMdhI buka pAka niSphaLa gayo hovAthI mahesUlamAphI bAbate gAMdhIjI tyAMnA senTara, 299, tAradeva roDa, bhAjIgalInA nAke, muMbaI 400007 lokone dore tevo Agraha temAM hato. bIjo patra anasUyAbahena phonaH 2387 2061 (3) "caMpAraNa satyAgraha' paricaya pustikA sArAbhAino hato, jemAM amadAvAda milamajUrasaMghanA praznonI vAta - sonala parIkha. prakAzaka paricaya TrasTa, mahAtmA gAMdhI memaoNriyala hatI. temane temanA adhikAra apAvavA mATe mArgadarzana ApavuM ema bilDiMga, netAjI subhASa roDa, carnI roDa, muMbaI 400002 phona: gAMdhIjInI IcchA hatI. gAMdhIjInA manamAM hatuM ke baMne kAmanI 22814059, prAptisthAna paricaya TrasTa ane gAMdhI buka senTara. tapAsa karI thoDA samayamAM pote caMpAraNa pAchA pahoMcaze ne racanAtmaka mUlya rUA. 20 kAmonI dekharekha rAkhaze, paNa tema thayuM nahIM. mahArASTra, gujarAtanA kAryakaro ema to cha-sAta mahinA rahyA, paNa sthAnika kAryakaronA saMparka - mo: 9833708494 plAsTikanI nAgacUDamAMthI chUTIe dara varSe ApaNe 500 abaja jeTalI plAsTikanI kothaLIo vAparIe chIe. chellI sadImAM jeTaluM plAsTika utpAdana thayuM tenA karatAM vadhu plAsTika chellA eka dAyakAmAM pedA thayuM che. kula plAsTika vaparAzanuM aDadho aDadha eka vAra vAparIne pheMkI devAya che. pratiminiTa mAnavajAta dasa lAkha plAsTika boTala kharIde che. mAtra pANInI plAsTika boTalo banAvavA mATe 1,70,00,000 berala oIla vaparAya che. jUna 2016nA varSamAM vizvamAM 480 abaja pIvAnA pANInI boTalo vecAI. ApaNA kula kacarAmAM 10 TakA bhAga plAsTikano hoya che. prativarSa 1,30,0,000 Tana plAsTika kyAro ApaNA samudromAM jAya che. ApaNI pRthvIne pharate cAra kuMDAmAM thAya eTaluM plAsTika dara varSe pheMkI daIe chIe. samudramAMnA kula kacarAno 50 TakA bhAga eka vakhata vAparIne pheMkI devAtA plAsTikanA kacarAno che. pekiMga mATe vaparAtuM 65 TakA. Dispojhebala plAsTika sAva nakAmuM hoya che. paryAvaraNamAM plAsTika 50 varSa sudhI hAjara' rahe che. navuM plAsTika banAvavA karatAM plAsTika risAIkala karavAmAM 66 TakA ochI UrjA vaparAya che. eka Tana plAsTika sirAIkala karavAthI 1000 gelenathI 2000 gelana peTrolanI bacata. thaI zake che. ATaluM to karIe ja Dispojhebala plAsTika levAnI nA pADo. eka vakhata vAparIne pheMkI devAM paDe tevA pekiMga na vAparo. tamArI nagarapAlikA para plAsTikano kacaro chUTo pADavA mATe dabANa karAvo. pravAsamAM jAo tyAre potAno glAsa, kapa ane boTala sAthe laI jAo. jyAM vAparavuM ja paDe to risAIkala karI zakAya tevuM plAsTika vAparo. plAsTikano tamArA mATe vikalpa zodho.. (saujanyaH bhUmiputra 1-6-2018) prabuddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 109 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNApathanI sAdhanA-yAtrA prA.pratApakumAraToliyA (gatAMkathI cAlu...) temane Ama bhAgI gayA jANIne A ghaTanAmAM hiMsA para sAcI ahIM AvI prathama guphAomAM vaselA A avadhata saMzodhakane zuddha ahiMsAno vijaya jovAne badale koI 'camatkAra' joIne pelA pUrva sAdhakonA e dhvani-pratidhvanio ane AMdolano pakaDatAM pahelAM melI vidyAnA upAsako, cora-lUMTArAo ane dArUDiyAo paNa A bIjI paNa kasoTIomAMthI pasAra thavuM paDeluM. dIrdhakALa sudhI sAdhakonA sthAno choDIne cAlyAM gayAM. Akhare A "lAtonA bhUta vAtothI ze sAdhanAsthAna rahyA pachI aDInI keTalIka girikaMdarAo hiMsaka pazao, mAne?' kyAMka camatkAra zodhyA vinA emane jIpa nahIM, tyAM ja e bhaTakatA azAMta pretAtmAo, dArUDiyA ne cora-lUMTArAo. melI "namaskAra' karI vidyAnA upAsako ane hiMsaka tAMtrikonA aDDA paNa banI cukI hatI. koI koI sAdhakone avAvaru guphAomAM azAMta bhaTakatA e badhAno thoDo ItihAsa che. A bhUminA zuddhIkaraNanA kramamAM pretAtmAono anubhava thatAM zrI bhadramunijIe e guphAomAM jaIne banelA emAMnA eka-be prasaMgono ullekha ahIM prAsaMgika thaze, e AtmAone paNa zAMta karIne temanA astitva ane AMdolanothI jyAre hiMsAne hArajpakaDya... guphAone mukta ane zuddha karI. have rahyAM hatA hiMsaka prANIo, zrImad rAjacaMdrajInA ja anubhUta AzramanI sthApanA pUrve zrI bhadramuni A guphAomAM AvIne ane apUrva avasara'mAM varNita evA A parama mitro paricaya rahyA te pachI temane jANa thaI ke ahIM keTalAMka hiMsaka tAMtriko bhAre bhadramunijI A dharatI para AvyA e agAu anya vano-guphAomAM jUrapaNe pazubali karI rahyAM che. bIjI bAjuthI e hiMsaka lokone paNa karI cUkyA hatA. zrImadranI bhAvanA satata temanI samIpe hatI : ahI guphAomAM AvIne vaselA A ajANa ahiMsaka avadhUtathI "ekAkI vicarato vaLI smazAnamAM, vaLI parvatamAM vAgha siMha bhaya Ubho thayo ane potAnA kAryamAM e vikSepa pADaze mAnI enuM , saMyoga jo, aDola Asana ne manamAM nahIM kSobhatA, parama mitrano kAsaLa kADhavAnuM nakkI karyuM. jANe pAmyA yoga jo! apUrva avasara evo kyAre Avaze?'' bhadramunijI to e badhA jyAre pazubali karI rahyAM hatA tyAre vIseka varSa agAu ahIM sarakasamAMthI chUTI gayelo kezarI siMha ja temane samajAvavA ane premathI vAravA temanA bhaNI jaI rahyA. kvacita dekhAto. dhoLe divase vAghanA darzana thatA, jyAre cittAo temane TekarI parathI AvI rahelA joIne e tAMtriko temane tallaNe. to kUtarAnI mAphaka ToLe ToLe pharatA dekhAtA hatA! ema ahIM hiMsaka ja mArI nAMkhavAnA vicAre temanA tarapha AgaLa dhayA - bali prANIo avazya hatA. je nIrava, nirjana guphAmAM sAdhanA karavAno mATenA enA e hathiyAro laIne temane saune AvatA munijIe A ekAkI avadhUtane ullAsa udbhavI rahyo hato temAM paNa eka joyA, paNa lagIre bhaya rAkhyA vinA ahiMsA ane premanI zakti cittAno vAsa hato, paNa temaNe nirbhayapaNe cittAne mitra mAnI tyAM para vizvAsa rAkhI A Atmastha avadhUta deDha pagale temanI sAme ja nivAsa karyo ane "hiMsA pratiSThA tajavI vairA:" e AvI rahyAM... thoDI ja kSaNonI vAra hatI... zastrabaddha tAMtriko pAtaMjala yogasUtranA nyAye ahiMsaka yogInI samIpe A hiMsaka mitra temanI sAme dhasyA... ahiMsaka avadhUtano AdezasUcaka hAtha UMco vera tyAga karIne rahyo ane pachI anyatra cAlyo gayo. tyArathI. thayo, animiSa AMkho temanI sAme maMDAI ane... ane... temAMthI mAMDIne Azrama sarjAyo tyAM sudhI ane te pachI Aja sudhI e guphA ahiMsA ane premanA je AMdolano nIkaLyAM eNe pelAM tAMtrikone tyAM ja vartamAna guphAmaMdiranI "aMtarguphA' tarIke avadhUta zrI bhadramuninuM ne tyAM thaMbhAvI dIdhA, temanA hAthamAMthI zastro nIce paDI gayAM ane ekAMta sAdhanAsthAna rahela che. e ja guphAmAM 16 phUTano "maNidhara' teo tyAMthI nAsI chUTyA... sadAne mATe! ahiMsA sAme hiMsA nAga raheto hato. rAtre aneka vyaktioe ene joyo che. je chellAM hArI, nirdoSa pazuone sadAne mATe e sthAne abhayadAna maLyuM. hA ame thoDAM varSathI adazya thayo sAMbhaLyo che. A hiMsA sadAne mATe baMdha thaI, nirdoSonA zoNitathI ThIka ThIka kALa Ama temaNe A prAcIna sAdhanAbhUmimAM ahiMsAnI punaHpratiSThA sudhI kharaDAyA pachI e pAvana dharatI punaH zuddha thaI... karIne hiMsaka manuSyo, pazuo ane pretAtmAothI ene mukta, zuddha hiMsAnA sthAnomAM ahiMsAnI pratiSThA...! ane nirbhaya karIne aneka sAdhako sAru sAdhanAyoga banAvI. Aje hiMsAnI vidAraNA karavAnI sAthe sAthe e avadhUta to ahiMsA tyAM judI judI guphAo ane ekAkI upatyakAvAsomAM thoDA sAdhako ane premathI pelA hiMsaka tAMtrikone paNa pIgaLAvavA, badalavA gayA nirbhayapaNe ekAkI sAdhanA karI rahyAM che. cAlo, temAMnA thoDAkano hatA paraMtu te thaMbhyA nahIM... paricaya karIe. 117 ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM joyA e sAdhakone ajaba sAdhaka AtmArAma :- bIjA sAdhaka che 'AtmArAma'. ahIM vibhinna prAMtonA keTalAka sAdhako kAyamI rahe che ane zarIre hRSTapuSTa ane raMge zveta-zyAma! nA, e koI mAnava nathI. hajAro prativarSa yathAvakAze lAbha levA AvajA kare che. paryaTako to zvAna che. nimakahalAla chatAM AzA-dhArI gaNIne mANasa jene prAya prativarSa lAkhonI saMkhyAmAM AzramanI mulAkAta letA rahe che. sthAyI haDadhUta karato Avyo che evo e kUtaro che! koIne thAya ke, zuM taro sAdhako paikI traNeka vyaktionI mArA para je chApa paDI tenuM svalpa paNa sAdhaka hoI zake! to kahevuM paDe ke, hA hoI zake : A kALAvarNana karuM chuM. dhoLA, AMkhothI udAsIna dekhAtA ane jagatathI beparavA jaNAtA ' kheMgArabApA - eMzI varSanuM aDIkhama koThI' jevuM zarIra, kUtarA'nI ceSTAo joIne A mAnavuM ja paDe. bhale pachI tenA pUrvagoLa-maToLa ne tagatagatA tolAvALo bhavya cahero, moTI moTI saMskAronI vAta pUrvajanma vize sAzaMka loko na mAne!... Akhare AMkho, vastromAM ardhI bAMyanA khamIsa ane caDDI dhAraNa karelA A jAgelA AtmAne dehanA bheda kyAM vacce Ave che? ane sarvatra che kheMgArabApA. cAlatA hoya tyAre lAge Dolato-Dolato sthira abheda jonAra, deha-paDaLone bhedIne AtmAne ja jonAra, upalA makkama pagale cAlI rahelo jANe koI cAvI dIdhelo 'yaMtramAnava' cAmaDAne kyAM jue che? 'zvAne 5, zvA ja jevA zabdo TAMkIne ane pavAsana lagAvIne dhyAnamAM beThA hoya tyAre pahADano koI "gItA" jevA dharmagraMtho, 'AtmadarzI sarvabhUtone Atmavat nihALe ekala, aDaga, pASANakhaMDa! che' - evo saMketa kare ja che. paraMtu "AtmAne ja nahIM anubhavanArA mULa kacchanA, vaselA madrAsamAM, jhaverAtano dhaMdho dhIkato cAle. - nahIM mAnanArA ne potAnI pote ja zaMkA karanArA, zrImanA hIrAne pArakhatAM pArakhatAM "mAMhyalA hIrAne' - AtamarAmane - "AtmasiddhizAstranA zabdomAM kahIe to - parakhavAnA koDa jAgyA. guphAonA sAda saMbhaLAyA. saMsApravRttithI "AtmAnI zaMkA kare, AtmA pote Apa; paravAravAno samaya to kyAranoya thaI gayo hato, saddagurUnI zodhamAM zaMkAno karanAra te, acaraja eha amApa.' bhArata bhramaNa karIne rU.25 hajAra kharcI cUkyA bAda koI dhanyapaLe e kathanAnusAra potAnA AtmAnA astitva viSe pote ja zaMkA A sUjhI gayuM ane vadhu moDuM na karatA ahIM AvIne padmAsana sevanArA zaMkti loko pUrvasaMskAranI vAta viSe zaMkA kare temAM Azcarya lagADIne beThA... eka eka karatA sAta varSa vItI gayAM, paNa teo thoDuM ja che? ... paraMtu temaneya vicAra karatA karI mUke evo jANavA khasyA nathI, deha ahIM ja pADavA ane samAdhimaraNa pAmavA Icche jevo A 'AtmArAma'no pUrva ItihAsa ane vartamAna vyavahAra che. "ratnakUTa'nI sAme nadI pAra ja eka gAmamAM teno janma thayelo. kheMgArabApAe sAdhanAmAM ThIka ThIka pragati karI che tema temanA janma samaye koI dharmAcArye kaheluM ke A yogabhraSTa thayelo pUrvano lakSaNo kahe che. paropakAranI bhAvanAthI bhareluM temanuM bhoLuM dila che. yogI che ane atyAre zvAna-rUpe janmatA pahelAM te gatajanme "ratnakuTa' khapa pUratI ja vAto kare. bAkI mauna rahe. anyanI vAto cAlatI paranI eka guphAmAM sAdhanA karato hato! hoya tyAre e sAMbhaLavI hoya to ja sAMbhaLe. na sAMbhaLavI hoya to A vAtanI khAtrI karavA koI e tAjA janmanA nAnA kurakuriyAne saunI vacce beThA beThA paNa sajaga AMtara-dhyAnamAM DUbI jAya ne thoDA varSa agAu ratnakUTa paranA A AzramanA guphAmaMdira pAse temano tAra mAMhyalA AtamarAma sAthe joDAI jAya! bahAranA ekaluM mUkI gayuM. bhadramuninA sAdhanA-sthAna-zI aMdaranI aMtarguphAmAM vyavahAromAM jANe saunI sAthe sAkSI pUrAvatA lAge, paNa aMdarathI ja teNe paNa gata janma sAdhanA karelI enuM (haju to najIkanA ja to potAnAmAM ja ekarUpa thaI gayelAM hoya. vadhu samaya potAnI bhUtakALanuM) smaraNa tAjuM thatAM raDavAne badale e to khUba gelamAM ekAMta upayakAmAM gALe che - ekAkIpaNe. nijabhAvamAM vahetI AvI gayuM ne nAcI UThaDyuM! lAkha karo paNa tyAMthI khase ja nahIM!! vRtti'vALI ucca sAdhanAnI pratItirUpe temane divya vAjiMtronA anAhata AzramamAM rahelAM mAtAjI tene karuNAvaza dUdha pAvA lAgyAM, to dUdha nAda ne ghaMTArava satata saMbhaLAtA rahe che. AzramamAM dhyAna ane paNa nAnA bALakane suvarAvIne camacIthI pAvAmAM Ave tema pAIe bhaktino sAmudAyika kAryakrama cAlato hoya tyAre padmAsana lagAvIne to ja pIe!! eka bAju staMbhanI jema daDhapaNe beThelAM ane nijAnaMdanI mastImAM pachI to mAtAjIe tene putravatu, pALI lIdhuM. thoDuM moTuM thayA DolI rahelA kheMgArabApAne nihALavA e paNa eka anumodanA pachI AhAra paNa te ekalA mAtAjInA hAthe ja le ane te paNa karavA yogya lhAvo che. bhAre AlhAda denAruM e dazya hoya che. mane digaMbara kSullaka avadhUta zrI bhadramunijInI jema divasarAtamAM eka to emanA darzane khUba pramudita ryo!! ja vakhata, bapore! eka bhakta yogInuM ja jANe lakSaNa!! (te pachI hA, rAtrinA aMdhakAramAM kheMgArabApA jo ekalA maLe to temanAthI kyAreya kazuM khAya nahIM. Aje paNa te temaja kare che.) AhAra lIdhA aparicita jonArA DarI jAya kharA!!! pachI guphAmaMdiramAM aMtargA pAse ja e besI rahe. prabuddha jIvana || jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 111 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene 'AtmArAma'nuM nAma zrI bhadramunie ApyuM che. e nAme ane AtmArAma. sahajAnaMdaghanajI-bhadramuni aMtarguphAmAM che, paraMtu bolAvatAM te doDyo Ave che, paNa pachI badhAMnI sAthe bahu bhaLato samUhamAM bhaktinI mastI jAmatAM ja teo paNa saunI vacce AvIne nathI. saunI vacce hovA chatAM e asaMga jevo rahe che ane tenI sAmenA caityAlaya ane zrImad rAjacaMdrajInI pratimA pAse bese che ne apalaka, udAsa AMkho guphAnI bahAranA sAmenA pahADonI pele deha-bhinnatA janmAvatI - dehabhAna bhUlAvatI - bhaktimAM bhaLe che. pAra dUra diganta maMDAyelI rahe che. ene jotAM ja jonArane prazna thAya maMdamaMda, dhIrA vAghasvaro sAthe dhIme dhIme bhakti jAmatI jAya ke e kayA mahAdhyAnamAM kaI mastImAM lIna haze?... guphAmaMdiramAM che. bAra-eka vAgatA sudhImAM e parAkASThAe pahoMce che... jyAre sAmudAyika dhyAna ane bhakti vagere yojAya che tyAre AtmArAma guphAmaMdiramAMthI sArAye samUhanA ekI svare ghoSa UThe cheH "sahajAtmaka paNa dhyAnastha thaIne tyAM besI jAya che, kalAko sudhI tyAMthI UThato svarUpa, paramaguru'. deha bhina kevaLa caitanyanuM jJAna' karAvanAra, nathI! AtmA-paramAtmAnI ekatA sAdhanArA A bhaktighoSanA pratighoSa tenA AvAM badhAM lakSaNo parathI saune pratIti thaI gaI che ke e AjubAjunI kaMdarAomAM guMjI UThe che ane comera phelAyelI cAMdanI, pUrvano, ahIM ja yoga sAdhelo evo bhraSTa yogI ja che ane Ama ne chavAyelI zAMtinI vaccenI A addabhuta girisRSTi divya sRSTimAM ahIM ja potAnuM nirdhArita AyuSya pUruM karI rahela che. rUpAMtara pAmI rahe che - svargathIye suMdara ne samunnatA Akhare svarganI - AtmArAmanI eka vicitra Adata che. Adata nahIM, koI e bhogabhUmimAM A yogabhUmi jevo parama vizuddha AnaMda durlabha ukelavA jevI zRMkhalApUrNa samasyA che, koI saMvedanApUrNa pUrvasaMskArajanya che, ane eTale, svarga devatAo ahIM najara mAMDe che.. ceSTa che ke (Azrama sarva dharmanA sAdhako mATe abhedabhAve khullo emane AkarSaka A "ratnakUTa'nA guphA maMdiramAM ekatra maLelAM hovA chatAM) AzramamAM jyAre koI janme ajaina vyakti ke sAdhaka sau sAdhako bhaktimAM dehabhAna bhUlIne AtmA-paramAtmAnI akhaMDa Ave che tyAre tene oLakhIne anekanI vaccethI pakaDI le che ane ekatAratA anubhavatA lIna banI gayAM che. e saumAM ye sAva tenA kapaDAM pakaDI rAkhI Ubho rahe che. jo ke te na to tene karaDe che, nirALA che - pavitra ojasathI dIpatA, parAbhaktinI mastImAM na kazI IjA kare che. paraMtu jyAM sudhI koI AzramavAsI na Ave tyAM DolatA, AdheDa uMmaranA bhalA bhoLA mAtAjI'!! temanI bhaktinI sadhI tene te khasavA deto nathI! anekanA samUhamAMthI jaina-ajainane akhaMDa mastI evI to jAme che ke temanuM snigdha aMtara-gAna sAMbhaLavA te kema tAravI le che? e saune mana rahasya ne Azcaryano viSaya banI ane nijAnaMdanuM Dolana nihALavA pelA svarganA devagaNo paNa rahe che. AnuM kAraNa zodhatAM ema jANavA maLe che ke pUrva janmamAM Akhare sAkSAt nIce UtarI Ave che!! tenI sAdhanAmAM ajainoe koI prakAranA vikSepo nAMkhyA che, ane te khUbI to e che ke mAtAjIne tenI jANa ke paravA nathI! dRSTithI aMgenA pratibhAvanA saMskAra tenAmAM rahI gayA che tethI Ama kare che. gocara saune nahIM thavA chatAM potAnI upasthitinI to A devatAo game tema che. tenI parakhIne tAravI levAnI ceSTA' tenI saMskArazaktinI saune pratIti karAve che. mAtAjInI bhaktithI AnaMda pAmatA, dhanya ane tenI 'nahIM karaDavA ke IjA nahIM pahoMcADavAnI ahiMsA vRtti thatA. tene anumodatA teo temanA para khobA bharIne sugaMdhita ne jAgRti' tenI yogI-dazAnI pratIti karAve che. "vAsakSepa' nAkhe che! e pILA, apArthiva dravyane tyAM upasthita sau Akhare jAgelo AtmA prArabdhayoganA udaye game te deha dharIne koI narI AMkhe nihALI zake che. pragaTapaNe sparzIne sUMghI zake AyuSya pUruM karI rahela hoya, tenA jAgRtisUcaka saMskAro jatAM nathI. che..!! nA. A koI jAduI, asaMbhava, atizayoktipUrNa yA parIkathAnI e ja tenI adhurI sAdhanA paNa nirarthaka nathI gaI tenuM sUcaka che ane kalpanA' nathI, Azcaryaprada chatAMya pratIti karI zakAya tevI nakkara sAdhanAmAM deha karatAM aMtaranI sthiti mahattvapUrNa hoIne A kUtarA hakIkta' che. 'camatkAra' kaho to 'zuddha bhaktinI zaktino camatkAra' bhagavAnanuM "AtmArAma' nAma ane A bhUmi para tenuM sAdhaka che ane koIe kahyuM che tematarIkenuM hovuM sArthaka kare che. jagatamAM camatkAronI achata nathI, devonA vaMdanIya mAtAjI achata che AMkhanI ke je e joI zake! trIjA sAdhakanI bhUmikA vaLI bhinna ja che. bhAre UMcI che. evI 'AMkha', evI 'daSTi' na hoya ane caitanya-sattAnI bhaktinA avasare eno pratyakSa paricaya sau koIne thAya che. camatkRti daSTigocara na thaI zake to emAM doSa kono? pelA sUphI pUrNimAnI rAtri che. dUra dUrathI Azrame AvelA yAtriko ane phakIre paNa A ja kahyuM che - sthAyI sAdhako-bhakto sauno guphAmaMdiramA meLo jAmyo che. sAruMye nUra usakA, juhara usako, agara tuma na dekho to kasUra guphAmaMdira eka bAju mAtAo ane bIjI bAju puruSothI khIcokhIca kisakA?' bharAI gayuM che. be bAjue cokIdAra-zA aDIkhama beThA che kheMgArabApA evI daSTi' che bhakti, vizuddha bhakti, enA vaDe caitanya 112 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka | prabuddha jIvana Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattAnI camatkRti joI ja nahIM, 'anubhavI' 'pAmI'ne 'banI' paNa bhadramunijI A AzramamAM pravartAvI prazasti karI rahyAM che. zakAya che! bhakti vaDe AtmA potAthI paramAtmA sudhInuM aMtara teo svayaM A saMtulanapUrNa sAdhanAne anusare che. vItarAgapalavAramAM pAra karI zake che. AvI parAbhaktine mANavA devo kema praNIta samyaga jJAna-darzana-cAritranI A trividha ratnamayI sAdhanA na UtarI Ave? temaNe zvetAMbara jaina munimAMthI ekAMtavAsI ane digaMbara kSullaka yAda Ave che gurudeva ravIndranAtha ThAkuranuM 'gItAMjalI'mAMnuM banyA pachIye cAlu rAkhI che. jJAna ane kriyA - bannene temaNe eka adbhuta kAvya, jeno bhAva che - "eka gIta.. mAtra eka ja yathocita jALavyA che, sAdhyA che. bhaktinuM paNa temAM sthAna che. A gIta evuM gavAya aMtarathI ke nIce UtarI Ave rAjAono rAjA - badhAthI AgaLa temanI dhyAnanI bhUmikA che. te satata, sahaja ne ene sAMbhaLavA!' samagrapaNe sAdhavA teozrI sAdhanArata che. kevaLa nija svabhAvanuM, A ja vAta ahIM anubhavAtI hatI - spaSTa, sAkSAt rAjAonA akhaMDa varte jJAna...' AtmAvasthAnuM A sahaja svarUpa temanuM dhruvabiMdu rAjA jevA devone paNa uparathI nIce kheMcI lAvatI A bhaktinI che. te sAdhavAmAM zrImano AdhAra temane sarvAdhika upakAraka ane AmAM parAkASThA hatI. mAtAjInA AvI bhaktine - temanA bhakti upAdeya pratIta thayo che. e mujaba temanA AtmabhAvanI jAgRtipUrvakanA svarUpane - 'vAsakSepa' dvArA vedI, abhinaMdI, anumodIne devatAo deha-pravartana, sAhajika tapazcaryA ane samagasAdhanAnA nItiniyamAdi vidAya thAya che. barAbara sahajabhAve cAlu rahe che. eka digaMbara kSullakane kahyuM e mAtAjInI A ucca bhUmikAvALI parAbhaktino paricaya pAmIne rIte teozrI covIsa kalAkamAM eka vakhata ja bhojana ane pANI le ame paNa eno kiMcit saMsparza pAmatA, dhanya thatA, temane praNamI che. bhojanamAM sAkara, tela, maracAM, masAlA, namaka ItyAdi vagarano rahyA. cokkasa abhigrahapUrvakano ja AhAra hoya che. A lIdhAM pachI vacce mAtAjI bhadramunijInA pUrvAzramanA - saMsArapakSanA - kAkIbA, kyAreya AhAra ke pANI suddhAM letA nathI... amuka sAdhakone mArgadarzana sAdhanA mATe. gaphAone sAda temane paNa saMbhaLAtAM, varSo thayA ahIM ApavA ke satsaMga-svAdhyAya-dhyAna bhaktinI sAmudAyika sAdhanA AvIne teo eka guphAmAM sAdhanArata rahe che. svAmIzrInA sAdA- arthe bahAra AvavA sivAya lagabhaga potAnI aMtarguphAmAM ja teozrI lukhA AhAranI sevAno lAbha paNa teo ja le che ane vizeSamAM rahe che. sAMjanA sAta pachI to e guphAnA dvAra baMdha thAya che. teo AzramamAM AvatAM baheno ane bhakto mATe chatrachAyA-samA banI ekAMtamAM UtarI jAya che ne kevaLa A "ratnakUTa' paranI dhULa rahe che. aMtarguphAnA ja ekAMtamAM nahIM, ratnamaya AtmasvarUpanI sUma A sivAya paNa bIjA yuvAna ane vRddha, nikaTanA ane dUranA aMtargaphAmAM UMDe UMDe temano praveza thAya che... jaina-jainetara-sarvaprakAranA-AzramavAsIo ahIM rahe che. sau mane temanI, bahirbhAdhanA, bahirguphA ane bahirdazana pAmavA - ekabIjAthI bhina ane niranirALA, aMdarathI temaja bahArathI! jovAno lAbha maLyo hato, paraMtu teTalAthI mane saMtoSa na hato... meM joyAM e sau sAdhakone - suSTinI vividhatA ne vidhinI mAre temanI sthaLa aMtarguphA jovAnI paNa utsukatA hatI ane sUkSma vicitratAnA, karmanI vizeSatA ne dharmadharmanI sArthakatAnA pratIka-zA, aMtarbhAdhanA jANavA-samajavAnI paNa! sadbhAgI hato ke, zaradapUrNimAnI ane chatAM eka AtmalakyanA gaMtavya bhaNI jaI rahelAM! temane cAMdanI rAte e gakSa maMdiranA sAmudAyika bhakti kAryakramamAM jinapratimA joIne mArA smRti-paTe UpasI AvyuM zrImaddanuM vAkya - ane zrImanI zveta Arasa pratimA sanmukha mArI sitAranA tAra jAti vezano bheda nahIM, kahyo mArga jo hoya!' paNa raNajhaNIne guMjI UThyAM. ahIMnA divya vAtAvaraNamAM koI e avadhUtanI aMtarguphAmAM ajaba AnaMda mANato huM sitAranI sAthe sAthe aMtaranA paNa tAra ukta kahyo mArga' bane cheDAnI AtyaMtikatAthI mukta evo cheDI rahyo hato... mastavidehI AnaMdaghanajI ane parama kRpALu. svAtmadarzanano samanvaya, saMtulana ne saMvAdapUrNa sAdhanApatha che : sahajAtmayogI zrImad rAjacaMdrajInA pado eka pachI eka aMtaramAM 'nizcaya' ane 'vyavahAra', AcAra ane vicAra, sAdhana ane ciMtana, UMDathI cUMTAI ghUMTAIne pragaTavA lAgyA ne 'avadhU! kyA mAgu, guna bhakti ane dhyAna, jJAna ane kriyA - e saune sAMdhanAro. zrImanA hInA?' ane 'aba hama amara bhaye na mareMge' gAMuna gAu tyAM to ja "Atmasiddhi zAstra'mAMnA A zabdo e spaSTa kare che :- avadhUta bhadramunijI potAnI aMtarguphAmAMthI bahAra AvyAM ane nizcayavANI sAMbhaLI sAdhana tajavAM no'ya sAme AvI beThA : huM ora pramudita thayo. nizcaya rAkhI lakSamAM sAdhana karavAM soya...' nizcayane, AtmAvasthAne lakSyamAM rAkhIne bhUmikAbhede vividha 12, kembiAja roDa, alsara, beMgalora -pa6708. sAdhanAmAM joDatA zrImanA A sAdhanApathane ja zrI sahajAnaMdaghana mo. 8065953440 prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 113 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna-saMvAda Do. abhaya dezI prazna pUchanAra H malaya gautamabhAI bAvIzI tIrtha tarIke prasiddha che. uttara ApanAra vidvAna paMDita DaoN. abhaya dozI (saMdarbha - ArkiyolojIkala sarve opha InDiyA, vaDodarA sarkala. prazna 1 : zAzvata tIrthamAM zatruMjaya nA zrI sudhamA gaNadhare racela Aspect of Jaina ArtofArchitectureM.A. Dhaky, Gujarat mahAkAlamAM 108 nAmo upalabdha che. tevI ja rIte zrI giranAranA state Committee for the celebration of 2500th AnniverpaNa 108 nAmo zAstromAM upalabdha che. temAM mukhyatve cAra nAmo sary of Bhagvan Mahavira) mArA dhyAnamA che. tema DhaMkagIrI, kaMdabagiri, tAladhvajagiri, hastagiri, A ja DhAMka parathI AvelI DhAMkI aTavALA madhusudanabhAI zautagiri tenI vigato pramANe - jaina ItihAsanA moTA saMzodhaka ane maMdira sthApatyanA jANakAra DhaMkagiri: dhorAjI pAse osAma pahADa tarIke oLakhAya che. hatA. kaMdabagiri : jyA yAtrALuo jAya che. A pAMca zikharo jIvaMta che, ema kahevAyuM che. bAkInA zikharo tAladhvajagiri : taLAjA tIrtha kALanA prabhAvathI lupta thayA hoya ke nAmAMtara sAthe astitva dharAvatA hastagiri : jyA yAtrALuo jAya che hoya. dA.ta. sihoramAM sihorI mAtAjInuM maMdira pahADI para che. caitagiri : gIranAra mahAtIrtha zAsana samrATa AcAryadevazrI nemisUrIzvarajI mahArAje tyAMnI mulAkAta bAkInA je nAmo che tenuM koI astitva pRthvI upara kharuM ke lIdhI, ane zIlAlekha Adi vAMcyo, to jaNAyuM ke A marUdevImAtAnuM nahI? ane na hoya to te giri nA nAmo kaI rIte paDyA. te mATe madira che, ane zAstronA varNavAyela 'marUdevA' zikhara te A ja prakAza pADazojI. zikhara hovuM joIe. saMghane A maMdirano vahIvaTa saMbhALavA preraNA uttaraH zAzvata tIrtha zrI zatruMjayamAM 108 nAmo upalabdha thAya che. paNa karI, paraMtu durbhAgye e preraNA saMbhaLAI nahi. Aje emAMnA keTalAka nAmo zikharavAcaka che, to keTalAka nAmo tIrthano sihorI mAtAjInuM maMdira hiMdu loko mATe AsthAnuM kendra che. mahimA darzAvanArA guNavAcaka che. Apa jaNAvo cho ke cAra nAma mULa sihoranA ane pachIthI nemisUri samudAyamAM dIkSita thayelA ApanA dhyAnamAM che, ema kahI ApazrIe praznamAM pAMca nAmone vartamAnagacchanAyaka hemacaMdrasUrizvarajInA ziSya muni darzanavijayajInI nirdeza karyo che. vAstavamAM girirAja eka parvatamALArUpa 108 paNa prabaLa bhAvanA hatI ke, sihoramAM mULa marUdevI mAtAnuM jinAlaya zikharo dharAvato hato. A zikharomAM vAstavamAM atyAre paMDita hatuM, te punaH e ja parvata pAse sthApita thAya. paraMtu tyAM jagyA vIravijayajInI navANuprakAranI pUjAne AdhAre pAMca zikharo jIvaMta prApta na thatAM chevaTe sTezana pAse bhavya "marUdevA prasAda'nuM nirmANa che, evo ullekha prApta thAya che. thayuM ane tenI pratiSThA 5.pU. AcAryadevazrI merUprabhasUri Adi Dheka kadaMba koDinivAso, lohitane tAladhvaja sura gAve.' munimaMDaLanI nizrAmAM thaI hatI. AmAM hastagiri tema ja raivatagirino ullekha nathI. koDinivAsa Aja sihoramAM "sAtapherI' nAme eka zikhara astitva dharAve (AdinAthadAdAnuM mULa zikhara) ane lohita (navaTuMkanuM zikhara) che. jANakArono mata che ke A "sAtapherI' te "zAMtipherI' nAmanuM hoI zake. kavie hastagirino ullekha nathI karyo, kadAca vartamAna zikhara che. zAMtinAtha bhagavAna zatruMjaya para cAturmAsa rahyA, tyAre jIrNoddhAra pUrve 5. vIravijayajInA samayamAM yAtrA khUba kaThina hovAthI temanA prabhAvathI hiMsaka siMha paNa pratibodha pAmyo hato. A siMha ullekha na thayo hoya. AyuSya pUrNa karI deva thayo. tene zatruMjaya samIpa 'siMhapura' (vartamAna TaMka eTale DhAMkano parvata spaSTa che. A parvata para Aje paNa sihora) vasAvyuM ane eka pahADa para zAMtinAtha bhagavAnanuM derAsara jaina guphAo AvelI che. obhamanuM pahADa e A 108mAnuM anya banAvyuM. e derAsara kALanA prabhAve naSTa thayuM, paNa tenA avazeSo zikhara (keTaluka ane lohitagIra) hoI zake. e parvata paNa prAcIna purAtattvakhAtAnA kabajAmAM che. A jinAlayanI smRtimAM girirAja sAdhanAnA paramANuothI yukta che. paraMtu, hAlamAM osamanA pahADane para vAghaNapoLa samAje zAMtinAtha bhagavAnanuM derAsara sthapAyuM che, DhaMkagiri tarIke oLakhAvavAnI vyavahAra cAlyo e yogya nathI. ema mAnavAmAM Ave che. (saMdarbha - juo pAThazALA le. pa.pU. rAjakoTa jillAnA upaleTA pAse Avela DhAMka pahADa para AdinAtha, AcAryadevazrI pradyumnasUrIzvarajI ma.sA.) sihoramAM sukhanAthazAMtinAtha ane zrI zAMtinAthanI mUrtio maLe che. ahIM aMbikAyakSInI mahAdevanI eka nAnI TekarI che, jyAMthI zatruMjaya girirAjanA spaSTa mukti maLe che. hasamukha sAMkaLiyAe IzunI trIjI sadI bAdanI A darzana thAya che. mATe ghaNA bhAviko A derInI navA mUrtio hovAnuM noMdhyuM che. Ama prAcInakALanI DhAMkano pahADa jaina kare che. jema "marudevI' zikharano spaSTa ullekha maLe che, tema anya 114 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be zikharo paNa zatruMjaya girirAja zikharo hovA joIe. A ja rIte anya zikharo paNa samIpavartI vistAromAM hovA joIe. lohitano artha 'rAto' evo thAya che. zatruMjayanuM koI zikhara. lAlamATIthI suzobhita hoya, ane tenuM nAma lohita hoya, A eka saMbhAvanA 'koDinivAsa' kroDI devatAnI nivAsabhUmi-aneka jinapratimAothI vibhUSita hovAthI mukhya zikharanuM nAma hovAno saMbhava che. pa.pU. AcAryadevazrI zIlacaMdrasUrIzvarajI mahArAje 'koDinivAsa'thI 'koDinAra' hovAnI zakyatA vyakta karI che. 'lohita te ja 'rohIzALA' evo mata paNa vyakta thayo che. zatruMjaya girirAja sAthe A ane AvI aneka rasika kathAo saMkaLAyelI che. A ane AvI bIjI aneka ApaNA zatruMjaya girIrAja saMkaLAyelI saMzodhanAtmaka vigato ane rasamaya prasaMgone sAMbhaLavA DaoN. abhaya dozI ane DaoN. sejala zAhanA saMyukta upakrame 'zatruMjayagiri navaTuMka kathA'nI saMlpanA rajU karAI che. prakAranI kathAnA Ayojana mATe rasa dharAvatA loko 9892678278 saMparka karI zake. prazna 2 : zrI zatruMjaya nI gAthA nIce mukela che temAM jaNAvyA mujaba te pratimAjI atyAre kyA birAjamAna hoya te vRkSa kyu te jagyA atyAre che ke nahI? zrI sidhdhAcalajI mahAtIrtha (zatruMjaya) zrI zatruMjaya tIrthano mahimA : ahIM pUrve zrI bharatacakravartIe je mUrti maNimaya sthApana karela te utarate kAla jANI devoe koI guphAmAM bhaMDArI dIdhI. kahevAya che ke cillaNa talAvaDI najIka dadhikAla vRkSanI bAjumAM alakhkhA devaDInI samIpa te divAdhiSThita guphA che. e pratimAne je namaskAra kare che. te ekAvatArI thAya che. aThThama tapathI saMtuSTa thaI eka vAra e divya pratimAnA darzana karAvyA hatA. hAla to vAkuMTha bharIe uddhAra karAvela maMdira che temAM karmAzAe bharAvela ArasanA bhavya pratimAjI che. 'vidyAprAbhUta' nAmanA pUrvamAM A tIrthanA 21 nAma ApelA che. A tIrthanA soLa uddhAra tathA aneka rAjavIoe kADhelA saMghanA varNana je pUrve TUMkamAM ApelA che te sarve A tIrthanA mahimAne vadhAranArA che. pU. dharmaghoSasUrijIe 'prAkRta kalpa'mAM rAjA saMprati, vikrama, sAtavAhana vagere nRpatine paNa A tIrthanA uddhAraka batAvyA che. jo ke saMpratirAjAnI bharAvelI camatkArI asaMkhya pratimA A tIrtha para vidyamAna che. te sivAya bAhubala tathA marUdevA mAtAnuM maMdira paNa vidyamAna che. 'A tIrthanI stavanA mahAvidehakSetramAM samyagdaSTi jIvo kare che' ema zakrendre zrI kAlasUrijIe kahyuM, vaLI te paNa kahyuM ke 'bhaviSyamAM kalkino putra meghaghoSarAja atre marUdevI maMdira tathA zAMtinAtha maMdirano uddhAra karAvaze.' prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka jyAre tIrthanuM pramANa alpa raheze vartamAna vIra zAsanano uccheda thaze. tyAre paNa A girirAjanuM RRSabhakuTa (mukhya zikhara) to bhaviSyamAM thanAra padmanAtha prabhunA zAsana kALa sudhI devAthI pujAtuM raheze. uttara : zrI bharata cakravartIe bharAvelI prAcIna suvarNanI 500 dhanuSyapramANa dedIpyamAna ratnapratimA cilaNataLAvaDI samIpa eka dadhiLa (kodA)nA jhADanI bAjumAM guphAmAM rahelI che, evI janazruti che. vAraMvAra cha gAunI yAtrA karanArA bhAviko sAthe vAta thaI, paraMtu Aje vartamAnakALamAM cilaNataLAvaDInI AjubAjumAM guphA dRSTigocara thatI nathI, tema ja koThAnuM jhADa dRSTigocara thatuM nathI. prAcIna graMthomAM ane stavanAdimAM kahevAyuM che ke, aThThama karI ekAgratApUrvaka dAdAnuM dhyAna dharanArane A suvarNaguphAdhiSThita prAcIna pratimAnA darzana thAya che. atyAre tenuM sthAna nizcita karI zakAyuM nathI. prazna 3: zrI zatruMjaya nI nIce mukelI gAthAmAM jaNAvyA mujaba rAyaNavRkSanI mahattA darzAvavAmAM AvI che te vRkSamAM ''rakupikA'' che te atyAranA samayamAM kevu utkRSTa pUnyAnubaMdhI pUnya karIe to te rasakupIkA maLe te paNe upalabdha thAya ke nahI? rAyaNavRkSanI mahattA H zrI RSabhadevanI pAdukA vaDe A zAzvata rAyaNavRkSa zobhe che. tyAM pavitra rAyaNanI nIce zrI RSabhaprabhu pUrva-navANuM paryaMta samosaryA hatA. tethI te vRkSa tIrthanI jema vaMdanIya che. tenA dareka patra, phLAdika kAMI paNa pramAdathI toDavA nahi, jyAre koI saMghapati bhakti bharapUra citte pradakSiNA kare tyAre te vRkSa dUdhanI dhArA varSAve to teno uttarakALa banne lokamAM sukhakArI thAya che. sonuM, rUpuM, muktAphaLanI vaMdanApUrvaka jo tenI pUjA karavAmAM Ave to te svapnamAM AvI sarva zubhAzubha kahI Ape che. zAkinI, bhUta, vaitAla, rAkSasAdika, jene vaLagyA hoya te AvI rAyaNanuM pUjana kare to te doSathI mukta thAya che. rogazoka dUra thAya che. svataH nIce paDelA patra laI sAcavI rAkhavA. te A bhavamAM azvarya ane anukrame siddhagati Ape che. A rAyaNavRkSanI pazcima tarapha eka durlabha rasakUpikA che. enA rasa mAtrathI lokhaMDa maTIne suvarNa thAya che. jeNe akramano tapa karyo hoya ane devapUjA, namaskAra Adi karanAra viralapuruSa ja e rAyaNanA prasAdathI e rasakUpikAno rasa meLavI zake che. e vRkSanI nIce surAsurendroe sevela zrI yugAdIza prabhunI pAdukA che je mahAsiddhine ApanArI che. A rAyaNavRkSanI nIcenI pagalAMnI derI nIce DAbI bAju mora, kukaDo, vAgha, siMhanA citra che. tenA draSTAMta A pramANe che mayUradeva H- bhagavAna ajitanAtha zatruMjaya para dharma - dezanA ApatA hatA. te yojanagAminI dezanAmAM hiMsAno niSedha e viSaye eka mayUre sAMbhaLyo. ane hiMsAnA kaTuvipAka sAMbhaLI teNe hiMsA ogasTa - 2018 | 115 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choDI te prabhu pAse Avyo. prabhune prabhane teno Azaya jANI tene caitrI punama dine teha adhiko jANi (2) aNasaNa karAvyuM. te vRddha mayUra zubhadhyAne mRtyu pAmI devalokamAM eha tIratha savA sadA ANo bhakti udAra gayo. mayura deve potAnI smRti arthe rAyaNavRkSa nIce mayUranI mUrti zrI zetruMjaya sukhadAyako dAna vijaya jayakArA (3) kotarAvI. te mayUra deva ekAvatArI thaI mokSe jaze. uttaraH ApazrIe mokalAvela zeTokopImAM ja spaSTa che ke rAyaNavRkSamAM sarpa ane mora- A bannenuM paraspara vera chatAM e siddhagirinA nahi paNa rAyaNavRkSanI pazcime rasakUpikA che. vartamAnakALamAM koIne pavitra vAtAvaraNathI teo janmajAta vera paNa visarI gayA. kahyuM che A rasakUpikA prApta thaI hoya evuM jANyuM nathI. paraMtu vartamAnakAlIna eka AcAryabhagavaMtanA mastaka para dUdhano abhiSeka thayo hato, tevuM parameSThI sukhapada te paNa pAme, je kRta karma kaThora; jANavA maLe che. A rasakUpitA lokhaMDane sonuM banAve che. tema ja paMDarIkagiri para pratyakSa pekhyo, maNidharane eka mora; ApazrInI phoTokopI ja spaSTa jaNAve che ke kevuM puNya karanArane suhaguru sanmukha vidhie smaratAM, saphaLa janma saMsAra; prApta thAya? jemaNe amano tapa karyo hoya ane devapUjA, namaskAra so bhaviyAM bhatte cokhkhuM citte, nita japIe navakAra. Adi karanAra viralapuruSa ja e rAyaNanA prasAdathI e rasakUpikAno - navakAra chaMda gAthA 15 rasa meLavI zake che. ahIM aThThamano tapa, devapUjA-namaskAra Adi pUrvabhavanA veravALA jIvo eka sarSa thayo, bIjo mora thayo. to che ja, paraMtu te uparAMta viralapurUSa zabda dvArA guNavAna, yogAnuyoga siddhagiri para banne bhegA thaI gayA. pUrvabhavanA vera adhikArI ane jene A rasa ApavAthI saMghanI unnati thAya tevA yAda AvyAM. bhISaNa yuddha karavA lAgyA. te samaye mahAjJAnI labdhidhArI koI mahApuruSane rAyaNavRkSanA adhiSThAyako rasa Ape, A eka muni tyAM AvyA. temane bannene temanI bhASAmAM ahiMsAno rasakUpikAnI vAta bhautika rIte sAcI paNa hoya, to ya ApaNe to upadeza Apyo. bannene pUrvabhava kahyo. potAnA verano vipAka joI teno paramArtha paNa avazya grahaNa karavAno che. A zatruMjaya girirAjamAM zAMta thayA. girirAjanuM zaraNa svIkAryuM. aNasaNa karyuM. gurumahArAje Avela rAvaNavRkSa nIce 99pUrvavAra prabhu padhAryA hovAthI A bhUminA bannene dharma saMbhaLAvI aNasaNa karAvyuM. paraspara khamAvatA, paramANuomAM divya spaMdanono rasa jAgRta che. bhautika rasa jema maitrIbhAvanAne dhAraNa karatAM teo (ekAvatArI) devalokamAM gayA, lokhaMDane sonAmAM pherave, tema A bhUminA paramANuomAM jAgRta te jIvo rAyaNavRkSa taLe bodha pAmyA tethI temanI ahIM mUrti che. e divya spaMdanothI sAdhaka paNa bAhyAbhA (dahAdhyAsa) mAMthI krame krame rIte janmajAta varavALA vAgha ane siMha paNa ahIM pratibodha pAmyA aMtarAtmA ane paramAtmA banI zake che. hovAthI temanI paNa mUrti che. (khAsa noMdha : A praznanA uttaramAM sihora mATe apAyela vigata mATe caityavaMdana : paM. zrI caMdrakIrtivijayajI mahArAjano vizeSa AbhAra) ehathiri upara Adideva prabhu pratimA vaMdo rAyaNa heThe pAdukA prabhune ANuM do (1) DaoN. abhaya dozI ahatagirino mahimA anaMta duNa kare vakhANa mo. 9892678278 zrI muMbaI jaina yuvaka saMghane maLela anudAnanI yAdI) , terezAna | - janarala Donezana rUpiyA 1,00,000/- sevantIlAla kAntilAla TrasTa zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanI operA | hAusanI ophIsamAM Male/Female menejaranI posTa mATe gujarAtI tathA aMgrejImAM patravyavahAra karI zake, TelI ERP-9, M.S. Office &zza semici), InkamaTekasa, cerITI kamizanaranA vahIvaTI kAmanI jANakArI dharAvanAra vyakita apekSita pagAra sAthe arajI karo. email: shrimjys@gmail.com prabuddha jIvana saujanyadAtA 25,000/- caMdrakumAra gANapatalAla javerI (julAI - 2018) kizora TiMbaDIyA keLavaNI phaMDa 25,000/- InDasTrIyala meTala (haste : ramAbena mahetA) 116| ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjana-svAgata saMdhyA zAha hatA e che kAra | kAkA mi kI | | | samayanA | | pustakanuM nAma : apUrva avasara Aratano ane apAra puruSArthano paricaya pustakanuM nAma : soLa dharmabhAvanA svAdhyAyakAra : zrI vasaMtabhAI khokhANI Ape che. adhyAtmanuM ArohaLa darzAvatA svAdhyAyakAra : vasaMtabhAI khokhANI prakAzaka : zrImada rAjacaMdra zAnamaMdira TrasTa, pratyeka sopAnamAM zrImano jhaLahaLato vairAgya prakAzaka : zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira, AkAzavANI pAse, sItArAma paMDita mArga, bhAvakonA bhItarane ajavALe che. rAjakoTa. rAjakoTa - 360001. adhyAtmapathanA pratyeka sopAnane prathama AvRttiH 2017 prathama AvRtti H 2017 samajAvatA kapALudeva kare che. sidhdhapadane pRSTha : 234 kiMmata : rUA.45/pRSTha: 196 kiMmata rUA. 30prApta karavA nirmatha thavuM paDe. nirmathanuM tIkaro e agamya jJAnanA bhAvacAritra, dravya cAritra ne AtmacAritra mokSamArgane pAmavA je apUrva dhAraka zrImad kevuM hovuM joIe, AtmAnI avasthA kevI bhAvanAo bhAvI, rAjacaMdranI anupama hovI joIe tenI samaja Ape che. jagatanA potAnA vairAgyane sudraDha AdhyAtmika kAvyakRti jIvone vitarAgano mArga darzAvatA teo karyo, bhava-baMdhanano eTale apUrva kahe che, bhale deha e ja muktinuM kAraNa nAza karyo te bAra avasara... nija hoya, dehanI mAyAthI paNa mukta thaIne bhAvanAo temaNe AtmAnuM kalyANa karavAnuM che. nirmatha padanI jagatanA jIvone bAhyAMtara nirmatha prAptinA A avasaranI utkaMThA vyakta karatA ApI. svanA svarUpane pAmavAnI mokSamArganA thavAnI jharaNA vyakta karatuM A kAvya mAtra zrImad rAjacaMdra muktino mArga kaMDArI Apyo svarUpane jALavAnI tathA saMsAranA saMbaMdho 21 gAthAomAM samasta jainadarzanane pragaTa che. zrImanI vANI e sarvajJanA - tIrthaMkaranA ane saMyogone samajavAnI A bAra kare che. bodhanuM, emanI dezanAnuM anusaMdhAna banI bhAvanAo uparAMta tIrthaMkara prabhu mahAvIra adhyAtma puruSanI akhaMDa vahetI rahelI rahI che. alakhane jAgRta kare tevI jIvaMta svAmI rahI che. alakhane jAgRta kare tevI jIvaMta svAmIe maitrI, pramoda karuNA ane mAdhyastha sabhara vANImAM AtmAnuM sAmarthya pragaTa thayuM evI cAra bhAvanAone dharmadhyAna sAthe sAMkaLI kAvyane zrImad rAjacaMdranA zatAbdI varSe che. mahAtmA gAMdhI, munizrI saMtalAlajI pUjya che. tatvaciMtaka, jinadarzananA abhyAsa zrI kAnajI svAmI , umAsvAtijInA vivecanone anitya, azaraLa, saMsAra, lokasvarUpa, vasaMtabhAI khokhANIe saraLatAthI jaina dharmanA mULa tatvo sAthe sAMkaLIne ekatva, anyatva, aMzuci, Azrava, saMvara, samajAvavAno AyAma karyo che. paryuSaNa parve vyAkhyAnakAre zrImanI vANInI mahattA nirjarA dharmadurlabha tathA bodhidurlabha bhAvanA, yojAyelI vyAkhyAnamALAmAM kevaLa A eka samajAvI che. maitrI pramoda, karUNA ane mAdhyastha - A ja kAvyamAM nirUpita adhyAtmane sahaja ki munizrI saMtalAlajIe kahyuM che, "jema bhAvanAone kapALudeve vairAgyabodhinI kahI prabhAvaka zailImAM raju karI vyAkhyAnakAre tAjamahAla utkRSTa zilpakRtino namUno che che. mohanA gharamAM rahIne mohathI ja mukti pArAvAra vinamratAthI sahane A muktinA e rIte adhyAtmanI aMdara muktinA mArgano meLavavA, zarIranI sobata karIne ja teno pradezano vihAra karAvyo che. zrImada rAjacaMdranI utkRSTa namUno e apUrva avasaranuM pada AtyaMtika viyoga karavA A soLa 150mI janmajayaMtInA avasare dhvanimudrita che.' adhyAtmanA ArohaNa thakI saMpUrNa bhAvanAonuM niraMtara ciMtana karavAnuM che. thayelA A vyAkhyAnone bhAvakonI apAra avasaranI AzA pragaTa karatAM A gahana anAdithI chUTI gayelA saMbaMdhane joDavA, jahemate zabdAMkti karI TrasTe mumukSuonA kAvyanAM marmane vyAkhyAnakAre ujAgara karyo vIsarAI gayelI tIrthaMkara prabhunI vANIne karakamaLamAM mUkyA che. che. zrImanI zabdajyotanuM ajavALuM bhItaranA kRpALudeve daDhatAthI samajAvI che. saMsAranA madhu2 zabdAvalI, laya ane timirane ogALI zradhdhAno dIpa pragaTAve anaMta bhavaparibhramaNamAM kevaLa paMcendriya saMjJA prAsAdikatAnA samanvayathI sarjAyeluM A kAvya che. zrImad rAjacaMdra TrasTano prazasya AyAma jIva ja vicArI zake che A vicAraNA thakI paramapadanI prAptino mArga darzAve che. che. ja vairAgyanI ArAdhanA thaI zake, mokSapadanI zrImaddanA paripUrNa vyaktitvano, haiyAnI prApti thaI zake. prabuddha jIvana jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 117 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena tararAna vyAkhyAnakAre jinezvara bhagavAnanI UMDuM rahasya gopita che jJAnI puruSanI rASTrapremI, zUravIra, dilera dAtA vANInA svarUNa samI zAMta sudhArasanI vANInI labdhi samuM A kAvya paramAtmAnA bhAmAzAhanA gaurava-zALI vyaktitvane anubhUti karAvatI, paramArtha mArganuM praveza bodhane, UMcAmAM UMcA tatvajJAnane sugama | AlekhatI, 90 varSa dvAra darzAvatI soLa bhAvanAo ane jaina zailImAM vyakta kare che. parama puruSanI bhAmAzAha pahelA lakhAyelI darzananA hArda samI, adhyAtmanI parAkASThA paramakRpAe varaselA maMtrasvarUpa A kAvyamAM aitihAsika navalasamI kSamApanAnI mahattA vitarAganI vANI cauda pUrvano sAra che. kathAnuM A punaH ane zrImad rAjacaMdranA vacanAmRtone AdhAre saddagurue ziSyane samyakdarzana prApta prakAzana che. samajAvI che. thAya, jenI prAptinA baLe e mohano kSaya apUrva tyAga, zaurya - videzamAM paryuSaNa parvanI ArAdhanA kare ane nirvANa padane pAme e mATe che ane vatanaparastInI prasaMge apAyela tatvaciMtaka zrI vasaMtabhAInA padanI saMvAdazailImAM mokSamArganI prarUpaNA mahAna bhAvanA thakI ItihAsamAM suvarNa asara vyAkhyAnone ahIM zrImad rAjacaMdra 150 mI karI. ziSya e svarUpa samajI sadaguru pratyeno aMkita thayelA pAtronuM smaraNa navI peDhIne janmajayaMtinA upalakSamAM saMkalita karI ahobhAva darzAve ane gurU ane AtmamArgano mATe haMmezA preraNAdAyI hoya che. vatana mevADa prakAzita karavAmAM AvyA che. marma darzAve.. 'Atmadhidhdhi' lakSanI spaSTatA pratyenI apAra bhakti ane rANA pratApa kare che ne lakSano mArga paNa darzAve che. pratyenI AjIvana vaphAdArI dharAvatA. pustakanuM nAma : zrI Atmasidhdhi zAstra sAMpradAyika, dArzanika ene vyAhavArika bhedathI bhAmAzAha e jaina ItihAsanuM UjaLuM pravaktA zrI vasaMtabhAI khokhANI para rahIne kevaLa AtmAnI mukti mATe, kiradAra che. janmabhUminA udhdhArane mATe prakAzaka : zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira AtmAnI oLakha mATe, ArAdhanA ane prANanI paNa paravA karyA vinA mogalonI - rAjakoTa sidhdhino mArga darzAvatI ane vAhavArika sAme laDanArA rANA pratApanA sadAya saMgAthI prathama AvRtti H 2017 bhedathI para rahIne kevaLa AtmAnI mukti banI jIvananI hara koI vikaTa paLe aDIkhama pRSTha: 352 kiMmata rUA. 80/ mATe, AtmAnI oLakha mATe, ArAdhanA UbhA rahenArA jaina bhAmAzAhe potAnI patitu jana pAvanI, sura saritA samI ane siddhino mArga darzAvatI Atmasidhdhi vIratA, nIti ane bahAdurIno paricaya adhama udhdhAriNI Atmasidhdhi.....' para aneka bhASo lakhAyA che. Apyo che. vitarAganA zAsananI prabhAvanA karavA, zrImadranA vacanAmRtonA UMDA abhyAsI mogalonA pracaMDa AkramaNane khAlI jagatanA jIvonuM kalyANa karavAnI adamya vasaMtabhAI khokhANIe paramapadanA paMtha samI, zakavA asamartha banelA rANA pratApanI sAthe IcchAe vahelI jJAnanI gaMgA eTale zrImad agopya mokSamArga AlekhatI AtmasidhdhinI DuMgarAo ane kaMdarAomAM chupAtA sarvasva rAjacaMdranI 'Atmasiddhi' bimArInA bichAne kAvyadhArAmAM paryuSaNa parvamAM sahu mumukSuone hArI cUkelA rANA pratApane mAtRbhUmine kAje paDelA paramasakhA sobhAgabhAIe bhIMjavyA che. kAvyanA garbhita rahasyone laDavA utsAhita karatA ane pracaMDa dorI kRpALudevane vinaMtI karI che. cha pada'nA ujAgara karyA che. jinadarzananA sidhdhAMtone nirAzAnI paLomAM mevADanI dharatIne kAje patrane kaMThastha karavAnuM muzkela hovAthI aneka udAharaNa thakI rasALa zailImAM potAnuM sarvasva-saghaLuM dhana rANA pratApane padyasvarUpe Apa racI Apo to AtmAnI samajAvatuM A Atmasidhdhi zAstra vAraMvAra caraNe dharI detA bhAmAzAhano joTo jaDavo oLakha thAya, samakita prApta thAya...' vAMcavuM game tevuM che. zrImad rAjacaMdranI muzkela che. 25 hajAra sainikone 12 varSa karUNAnidhAna kRpALudeve naDiyAdamAM doDha 15bhI janmajayaMtIe pragaTa thayelA pustakonuM cAle teTaluM dhana paLavAramAM arpaNa karI detA kalAkamAM ja AtmasidhdhinI 144 gAthAnuM A trIju puSpa che. bhAmAzAhanI zUravIratA ane A apUrva sarjana karyuM... tyAga avismaraNIya che. mevADanA A udayajanmamaraNanA pherAmAM aTavAtA, bhavacakramAM duHkhI thatA, parama sukhanI - zAzvata pustakanuM nAma: jena nararatna bhAmAzAha asta ane purnajanmanI kathA rANA pratApanA prakAzaka : zrI OMkArasUri ArAdhanA sukhanI jhaMkhanA karatA jagatanA jIvone sAmarthya ane zauryanI sAthe hatAzA ane jinezvara paramAtmAno mArga zrImad rAjacaMdra viSAdanI paLonI A kathA, mitraprema, bhavana -surata A gAthAomAM darzAvyo che. gujarAtImAM dvitIya AvRtti: vikrama saMvata 2073 rASTraprema, dIrghadraSTi ane samarpaNanI A lakhAyelI A gAthAonA eka eka vacanamAM pRSTha : 248 mUlya : 500 kathA rocaka zailIe lakhAI che. 22 118 | ogasTa - 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNomAM AlekhAyelI A kathAmAM mevADano potA para jhIlI lenAra bhAmAzAha.... prasaMgo paNa mukAyuM nathI. tema chatAM punaH prakAzita saMgrAma, rANA pratApanI vIratA, azva cetakanI sarasa rIte gUMthAyA che. karavA mATe muni zrI hrIMkAraratna vijayajI vaphAdArI, maMtrIzvara bhAmAzAnI karmakuzaLatA, jaina dharma vizenI sahunI moTI mAnyatA ma. sAhebe prayatna karyA che. pratyeka jainone akabaranA zAsananI nIti, mahArANA rahI che ke ahiMsAne A dharmamAM prAdhAnya gaurava vadhe tevI A kathA bhAmAzAhanA pratApanI hAra. potAnI prajA svAdhIna na hovAthI ApaNe rASTra ke samAja mATe bahu yazokvala vyaktitvane Alekhe che eTaluM thAya tyAM sudhI sarva bhoga vilAsano tyAga kAMI karI zakyA nathI. ItihAsanuM A UjaLuM cokkasa. karanArA pratApa ne bhAmAzAha, jaina muni prakaraNa AlekhI lekhake jainonI mahAnatA, (vAcaka mitro, A pustaka vinAmUlya meLavavA hIravijayasUrIno upadeza samarpita begamA, temano apUrva rASTraprema ane audAryano oNphisa para saMparka karo.) bhagavAna ekaliMgajI taraphanI pArAvAra paricaya Apyo che. 0varSa pahelA lakhAyelI AsthA ane yudhdhanA medAnamAM rANAno ghA kyAmAM lekhakanuM nAma na hatuM. tethI ahIM mo. 9324680809 che. jalAI aMkavizeSaH keliDorakopIkanAre gayA aMkanI vAta DoM. gulAba deDhiyA chetAlIsa varSa thavA AvyAM, "prabuddha jIvana' sAthenI bhAIbaMdhIne. prAsAda Ape che. bhASAzailIno svAda mANavA jevo che. judA judA sAmayiko ApaNA jIvanamAM Ave che ane khabara na paDe dakSAbahena saMghavIe 'mA' nibaMdha lakhIne aMga vALI dIdho che. tema cUpacApa ApaNuM ghaDatara kare che. gamatAM sAmayikonI rAha saraLatA kevI moMghI, mahAmUlI cIja che te AnuM nAma dakSAbahena jovAnuM mane game che. lakhatA rahejo. prabuddha jIvananA julAI 2018nA aMka vize mAre kaMIka kahevAnuM DaoN. bhadrAyu vacharAjAnI sAhebanI kalamanA baMdhANI na thaIe to ja navAI! dareka aMkamAM ApaNA ja mananI vAta kare che, je ApaNane ghaNA samayathI mukhapRSTha para mA zAradAnA judA judA citro Ave ATalI sArI rIte kadAca kahetAM na AvaDe! che. have emAM kaMI badalAva Ave to sAruM. mukhapRSTha pAse thobhavAnuM viduSI subodhIbahena masAlIAnA lakhANomAM je bhAra thatuM nathI. vagaranI jJAnanI vAto hoya che te vAcako mATe AzIrvAdarUpa hoya che. trIjA kavara peja para janA aMkomAMthI uttama sAmagrI pasaMda A vakhate 'vipazyanA' vizenI vAta vigate karI che. dharmanI vAto karavAmAM Ave che paNa e phoTo kaoNpI vAMcavAmAM majA nathI AvatI. AvA marmathI lakhI zakAya e dhanyabhAgya kahevAya. jUnA aMkomAMthI pharI pharI vAMcavA jevA lekha punaH prakAzita karo to "samatA' mATe je paMkti mUkI che temAM laghu-guru AgaLa pAchaLa sAruM. thaI gayA hoya ema lAge che. sejalabahena, tamArA lekhamAM paNa have aMtathI AraMbha karIe. chelluM pAnuM to yAdagAra che. "jo zrAvakanA 14 niyamomAM kaMIka juduM lAge che. hoya mAro aMtima patra to...' A zreNI kharekhara ja AnaMdakuMbha jevI sejala bahena taMtrI hovuM eTale zuM, e mane anubhavathI khabara che. 5.pU. AcArya zrI zIlacaMdrasUri ma.sA. no patra pharI pharI vAMcyo che. sAmayikanuM dhyeya, vAcakonI kakSA ane rUci, samayanI maryAdA, che. lekhakonI vizeSatAo vagere vagere ghaNuM badhuM hoya che. taMtrI badhAno A vakhate, khyAtanAma sarjaka zrI ratilAlabhAI borIsAgare meLa pADe che, saMyojana kare che, uttamano Agraha rAkhe che, prazaMsA dila kholIne vAta karI che. je kALajAmAMthI Ave te to ajoDa ja ane TIkA maLe che, khamI khAya che. hoya ne! potAnA lekhana vize, potAnI sidhdhio ke hoddA vize harapha tame prabuddha jIvananA UMcA dhyeya jALavIne ghaNI badhI kasoTIomAMthI paNa uccAryA vagara dilanI vAto karI che. hAsya lekhaka hoya to AvA pAra UtaryA cho. prabuddha jIvanamAM navI navI zreNio lAvyA cho. hoya je vAcakane kyAreka AzcaryamAM garakAva karI de. badhA ja vAcakoe jaina dharma vizenA lekha vartamAnakALane lakSamAM rAkhIne Ave e A patra vAMo ja haze ema mAnIne cAluM che. borIsAgara sAheba jarA jojo. tamArA vadhu lekho mATe rAha joIe ne! amane harikRpA joIe che. sejalabahena, tame TUMkamAM ghaNuM kahI zako cho, te A vakhatanA pU. AcArya vAtsalyadIpasUrIzvarajI ma.sA. to dara vakhatanI zrAvaka vizenA lekhamAM kahyuM che. jema saraLa bhASAmAM caritra citraNa karI vArtAkAra tarIkeno uttama jJAnasaMvAdamAM DaoN. ratanabahena devAlayo vize zAstrasaMmata prakRddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ogasTa - 2018 | 119 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta karI che, paNa prabuddha jIvananI pragatizIla vicAradhArA pramANe kizorabhAI ghaDA Adine pIecaDI karAvyuM che. eTaluM to umeravuM ja joIe ke, koI paNa vastuno atireka vyAjabI panaH rekhAbenane vigatasabhara ane potAnA gurunA vyaktitvane nathI, Aje jarUra na hoya tyAM, bIjA devAlayomAM umero karavA ujAgara karatA lekha mATe abhinaMdana. athavA potAnA ahamnI sthApanA karavA UbhAM thatA maMdiro yogya tA.ka. lekhamAM ullekhAyelA nAma pU.sA.zrI vRttiyazAzrIjI che, nathI. paraMtu vAstavamAM vRSTiyazAzrIjI ma.sA. che. "samudrAntike'nA sarjaka zrI dhruva bhaTTano nAnakaDo paNa sacoTa - DaoN. abhaya dozI lekha tame mUkI sva. amRtalAla vegaDane sArI rIte aMjali ApI che. jaina ane bauddha dharma vize tulanAtmaka lekha kharekhara mananIya che. saMdhyAbahena zAhe saraLa sahaja bhASAmAM sArarUpa vAto kahI che. AvA dvArama viSayaka lekha levA badala AbhAra. me 2018 vizeSAMka maLyo tenuM sAhityane sacoTa maMdiro viSenI lekha prabuddha jIvananI garimA che. 'navya nyAya' vizeno harSavadana trivedI sAhebano lekha viSayane mAha ... mAhitIthI mAhyalo AnaMdIta thayo. khUba prayatnothI aMka zobhe che.mAnad pUro nyAya Ape che. mAhitIprada che. A viSayanA rasiko ane ja taMtrI DaoN. sejala zAhane sat sat abhinaMdana. te vidvAnone upayogI thAya evo che. savajI chAyA, dvArakA kizorasiMhajI pAse bhUtAnanuM lAlitya to mAgIzuM ne! vigatasabhara pravAsa varNana che. sAheba to zailIkAra che, kema lobha kare che? (Contd. from Page 122) aMgrejI vAcakone tame bhUlyA nathI e khAsa noMdhapAtra vAta che. (tirthankara) along with that of the Yakshi (pakshi) bane lekhikA bahenone abhinaMdana! Cakrcuvari on Bommalagumma in Kurkyal village of Karimog vell awal usu l alall metrell 9 d nagar district. The label 'Pampa', found on a memorial stone vyaktionI mulAkAto Ave to navuM jANavA maLe. tamAre ghaNA in this place, tempts local people to claim it as the nisidhi (memorial stone) of the poet Pampa. badhAnI rucino khyAla rAkhavo paDe te mArA khyAlamAM che. dareka aMka navI uSmA laIne Ave che. "prabuddha'no artha ja Beddega had strong leanings towards Jainism. An inscription in Vemula-vada mentions that Beddega gave the jAgelo' evo che. jIvanamAM mUlyo umeravAnuM prabuddha jIvana kAma kare tu Subha-dharma (cubha dharma) Jaina temple to his teacher, Soma-deva-suri (soma-dcva-suri), and supported the badhA vAcako pratisAda kadAca na Ape paNa prabuddha jIvananI institution by the grant of the village of Venikalupulu pratIkSA to kare ja che. saraLatA, sahajatA ane rasikatA mArI vcnikalupula). This Soma-deva-suribelonged to the CaulapasaMdagImAM Ave che. je prabuddha jIvanamAM vadhe evuM IcchuM chuM. "Aja'nI sangha. This shows that there was organized asceticismby vAto vadhu lAvajo. Avajo. this time in Andhra. Ari-kesari III also was a Jaina. In his DID Parbhani plates, Ari-kesari states that he had granted the village of Kuttam-vritti-venikatupulu for maintenance of Subha1864, manISa kAverI, manISa nagara, cAra bagalA, taharma-Jinalaya, which was constructed by his father. aMdherI (pa.) muMbaI - 53. mo. 982061185ra Many of the feudatories of the Rashtrakutas were Jainas. The Halaharavi inscription (A.D. 930) says DaoN kalAbena zAha saMbaMdhI lekhanI vigato aMge spaSTatA that Candiyabbe, wife of Kannara, a feudatory AdaraNIya DaoN. kalAbenanA avasAna bAda temanA vize vigatasabhara of Govinda IV (A.D. 930-35), caused the basadi in Nandavora to be constructed and made an endowment in the zraddhAMjali lekha meLavavA mATe taMtrI DaoN. sejala zAha ane lekha lakhavA form of land and money for the temple. mATe DaoN. rekhA vorA dhanyavAdane pAtra che. A lekhamAM keTalAka vigatadoSo rahyA che. temaNe be sAdhvI ane eka sAdhu bhagavaMtane 76-C, Mangal Flat No. 15, kalAbene pI.eca.DI. nuM mArgadarzana ApyuM, bAkI ra6 zrAvikA beno 3rd Floor, Rafi Ahmed Kidwai Road, hatA, evuM jaNAvyuM che. vAstavamAM temaNe jaNAvelA nAmo uparAMta Matunga, Mumbai 400019. goMDala saMpradAyanA AratIbAI, jazubAI, boTAdasaMpradAyanA nIlAbAI Mo:9619377958979819179589. tema ja je. mU.pU. nemisUri sAdhvI zrI caityayazAzrIjIma. zrAvaka Email: kaminigogri@gmail.com 120 | ogasTa- 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAINISM THROUGH AGES Dr. Kamini Gogri * . * Sultan Bathery Jain Temple, Wayanad Jainimedu Jain temple Jain temple, Alleppey Kallil Temple in Perumbavoor, Emakulam Kattil Madam Temple Dharmanath Jains Temple, Mattancherry, Kochi Chathurmukha Basati in Manjeshwar Parswanatha Basati, Manjeshwar Shri Vasupujya Swami Jain Temple, Srinivasa Mallan Road, Emakulam Cochin Digambar Jain Mandir - Panampilly Nagar, Kochi 682036, Kerala. (Contd.) LESSON - 10 In this article we will study the spread of Jainism in Kerala Jainism came to Kerala in the third century BC soon after Chandragupta Maurya (B.C.321-297), accompanied by the Jain monk Bhadrababu, travelled to Shravanabelagola near Mysore (in present day Karnataka). Their followers are believed to have journeyed further south, into present day Kerala and Tamil Nadu, in search of suitable places for meditation. By the start of the Christian era, Jainism was well established in Kerala. Ilango Adigal, author of the Tamil epic Silappatikaram, was among the notable royal patrons of the Jain religion in Kerala. He lived in Trikkanaa-Mathilakam which attained fame as a centre of Jain culture and learning. Jainism started its decline in Kerala during the 8th century resurgence of the Saivite and Vaishnavite movements, and by the 16th century it had almost disappeared. Some Jain shrines from these times still remain, notably in Jainamedu, near Vadakkanthara, Palghat, and in Sultan Battery in Wynad. Many Jain temples were also demolished during Tipu Sultan's raid. There were many Jain temples spread over Kerala in ancient times. Koodalmanikyam Temple in Irinjalakuda is believed to have been among them. The belief is that it was dedicated to Bharatheswara, a Digambar Jain monk (his statue can be seen in Shravanabelagola). Jainism declined in popularity in Kerala during the Saivite and Vaishnavite resurgence, and many Jain shrines, among them Koodalmanikkyam, became Hindu temples.[2][3] [4] [5] The temple at Kallil, in Perumbavoor, was believed to have been a Jain shrine to Parshvanatha, Mahavira, and Padmavathi Devi. Now it is a Hindu shrine dedicated to Devi, but Jain pilgrims also pray there (17) The temple architecture of Kerala owes much to the architecture of Jain temples. Some famous Jain temples located in Kerala are: * Anantnath Swami Temple (also known as the Puliyarmala Jain Temple) in Puliyarmala, outside Kalpetta in Wayanad district, Kerala. LESSON - 11 In this article we will study the spread of Jainism in The Jaina tradition is that Mahavira (mahavira) himself had come to the north-eastern borders of Andhra Pradesh and preached the religion. There is a tradition (represented in pariaeistaparvan of Hemachandra) that Samprati, the grandson of Asoka (amoka), sent Jaina monks to Andhra in the capacity as his ambassadors, after instructing the people how to treat them. The Hathigumpha inscription of Kharavela (kharavcla), written in Mauryan year 165 (2nd century B.C.), says that the idol of the Jina, which belonged to Kalinga taken by King Nanda of Magadha, was regained and brought back. It also says that King Kharavela got constructed monasteries for the Jaina monks. These references show, that by the 3rd century B.C. there were organized Jaina movements in the Kalinga-side of Andhra Pradesh. After this, Jainism might have got a boost during the time of Simuka, the first of the Satavahanas (uatavahana). But Simuka is more like a puranic, not a historic, figure, so that we may not be definite about the facts regarding his Jaina leanings. It is reported that early Satavahana coins were recovered from a Jaina cave in Kapparao-pet in Karimnagar district of Andhra Pradesh. Some scholars prefer to think that the presence of the coins in a Jaina institution, shows that the Satavahana kings, at least some of them, were helping Jaina monks. One of the Satavahanas, whose capital was prabuddha jIvana | jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka ze - 2096 | 989 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Pratisthana, is said to have requested a Jaina pontiff to postpone his religious discourses so that he also might be able to attend. It is thus clear that by the time of the Satavahana rule, the Jainas established themselves at Paithan and spread from there. Kundakunda acharya (kunda-kunda acarya) (c. 1st century A.D.) is one of the greatest savants of South Indian Jainism. According to tradition, he belonged to the hill-tracts of Anantapur. According to another tradition, Simha-nandi, a Jaina monk, who lived in Pcr-ur in Andhra Pradesh, helped two Iksvaku princes, Dadiga and Madhava, to carve a kingdom of their own, which later came to be known as the Ganga (ganga) kingdom. The fact that the sages hail from Andhra region, show that Jainism was flourishing in that country during the early centuries of the Christian era. Jainism had its hey-day during the reign of the Rashtrakutas (rastrakuta) (A.D. 700-1000). This assumption is supported by literary and epigraphical evidences. The Rashtrakutas had their capital in Malkhcd (Manyakheta; manyakhema); they had jurisdiction over many parts of Andhra. During the Rashtrakuta period, art and literature flourished and Jaina contribution was considerable. Amogha varsa or Nrpatunga (A.D. 814-78), himself, was a great scholar and promoted scholarship. He died asa Jaina. The Ellora caves were sculptured during the Rashtrakuta period and there are five Jaina shrines in this complex. Rashtrakuta generals like Bankeya (bankeya), bankeya), Srivijaya (urivijaya), Nara-simha etc., were Jainas by religious persuasion, and contributed much to the promotion of the religion. From an inscription in Hemavati (hcmavati) in Anantapur district, it is understood that Bankeya's son, Kundate, died observing samyasana. It was during the period of Indra III (A.D.915-27) that Danavula-padu (danavula-pau), in Cuddappah, in Nizamabad district, rose into prominence. Podana of ancient times (modern Bodhan) also was a Jaina centre. Even now, a large number of Jaina vestiges are found in this place. Abundant epigraphical records also were collected from here. In a chamber of bricks, an image of Parsvanatha (paruvanatha) was enshrined here. From one of the inscriptions, it is understood that Srivijaya, a Rashtrakuta general, died observing samyasana. The inscriptions reveal that people from distant places used to come to Danavulapadu to obtain samadhi-marana. In the court of Krishna III (A.D. 939-66), there were Jaina scholars who hailed from various places of Andhra Pradesh. Ponna, the celebrated poet of his time, is supposed to have gone to Manyakheta, from Pungan-ur in Guntur district. IndralV, the last king of the Rashtrakuta dynasty, is said to have obtained death by samnyasana. His maternal uncle, who, along with the monarch had embraced Jainism, died in A.D.975, seven years earlier than his nephew. It may be presumed that the gospel of ahimsa, in its extreme form, was not intended for laymen, but only for the monks and nuns, since the Rashtrakuta rulers and their generals had continuously indulged in sanguinary and belligerent exploits. The Eastern Chalukyas (calukya; A.D. 624-1461), feudatories of Rashtrakutas, ruled over their kingdom from Vengi (vengi). By persuasion, most of them were Hindus, but they were tolerant or even promoters of Jainism as well. AyyaGa Maha-devi, the queen founder of the Eastern Chalukya lineage and mother of Kubja Visnu-vardhana (A.D. 624-41), herself, got constructed a Jaina temple in Bezwada. The Jaina centre, Rama-tirtha, in Vijaya-nagara of Andhra Pradesh, flourished during the time of Vishnuvardhana IV(A.D. 772-818). Amma II was the greatest benefactor of Jainism among the Chalukyas of Vengi. Though he seems to have been a Hindu Hindu by faith, ardent in the promotion of that religion, he was equally zealous in helping the growth of Jainism. His governor. Kataka-raja Durga-raja, gotconstructed the Katakabha-rana-Jinalaya, to which this official made the grant of a village. His Kaluccam-burru grant mentions the gift of a village to a Jaina temple. His Masulipattanam plates record the grant of Pedagadelavarru to the Jaina establishments at Bezwada, at the request of his generals, Bhima and Nara-vahana. The Chalukyas of Vemula-vada (vcmula-vada), who The Chalukvas of Vemula-vada (vem were vassals of the Rashtrakutas, also promoted Jainism in their regions. Ari-kesari II fari-kcsari: A.D. 930-55) was perhaps the most remarkable king of this lineage. He was the patron of Pampa, the first great poet of Kannada. Some details about this poet can be obtained from the Kurkyal (kurkyal) inscription. It states that Pampa's brother got constructed the Tri-bhuvana-tilaka Jaina temple and erected the images of all the 24 Tirthankaras (Contd. on Page 120) varara| ogasTa- 2018 jaina dharmamAM citrakaLA vaividhya vizeSAMka prabuddha jIvana Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImuMbaI jaina yuvasaMgha hAya zatA nI padhurdharA Conven 5.pU. maka - 2018 2014 zrI morArI bApu zrI kumAra ceTarajI zrI bhadrAyu vacharAjAnI zrI sureza gAlA vyAkhyAnamALAnA samartha vicArakopotAnI ciMtanAtmakavANIthI zrotAone tarabatara karaze 8 Arthika sahayoga sevaMtIlAla kAntilAla TrasTa, muMbaI gurUvAra tA. 6.9.2018thI gurUvAra tA. 13.9.2018 bhakti saMgIta savAre 7.40 thI 8.15 vyAkhyAnamALA: savAre 8.30 thI 9.15 9.30 thI 10.15 zrI parasottamabhAI rUpAlA brahmakumArI pU. gItAbenajI DaoN. ramajAna hasaNiyA zrI manasukhabhAI suvAgIyA zrI bhAgyeza jahA padmazrI DaoN. kumArapALa desAI DaoN. narezabhAI veda zrImatI chAyAbahena pI. zAha zrImatI bhAratIbena mahetA zrI svapnIla koThArI FO aa aa rA pATakara haoNla, nyu marIna lAInsa muMbaI 400020 tA. 7-9-2018 nA divase pa.pU. zrI morArI bApunA haste prabuddha saMpadA' pustakanuM vimocana thaze. prabuddha jIvananA taMtrI zrI AdaraNIya dhanavaMtabhAInI dRSTie taiyAra thayelA traNa vizeSAMka Agama, karmavAda ane anekAMtavicArane pustakarUpe prakAzita karIe chIe. prabuddha jIvana va Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o, Registered with registar of Newspaper under RNI No. MAHBIL/2013/50453 - Postal Registration No. MCS/147/2016-18. WPP Licence No. MR/TECH/WPP-36/SOUTH/2018. & Published on 16th of Every Month & Posted on 16th of every month at Patrika Channel Sorting Office, Mumbai - 400 001. AUGUST 2018 PAGENO. 124 PRABUDHH JEEVAN e jo hoya mAro aMtima patra to.. Apatra jo hoya mArA jIvanano aMtima mUMjhArA, asaMtoSa - paNa AvyAM che. DaoN. ramaNa sonI patra, to? vyaktigata jIvanamAM paNa AvyAM che ne | to jIvananI A pAranI chellI rekhA para vyApaka jIvanamAM paNa. saMvedanahIna 'rasa' che ne karUNa paNa 'rasa' che. meM vAMcelA Ubho rahIne huM mArI aMtima abhivyakti mANasonI nirdayatAe nirAzA-vedanAno zabdo tathA lekhaka tarIke meM lakhelA zabdo kevI rIte karuM? - e huM mane ja pUchuM chuM A anubhava karAvyo che; anyAyo pAmanAra ane mArI akhUTa saMpatti che, mane eNe sAnaMda tRpti ApI che. have bhale ne A kSaNa kSaNe ane romAMca anubhavuM chuM. veThanAranI lAcArIe ane karuNatAe mane pachInI kSaNa mArI aMtima kSaNa ho.. | huM lakhuM mArA snehIjanane ke, basa, A kSubdha karyo che ne mane pIDA ApI che. eka ane hA, svAda! paMDito kahI gayA che ke, pravAsa have pUro thAya che. paNa keTakeTalA mANasa tarIke, AvA samaye, mane AnaMdadAyaka pravAsonAM smaraNo prasanna karI asahAyatAno anubhava karAvyo che. niSkriya svAdanA cha raso kSaNika che, sAhityanA nava rahyAM che mArA manane! prakRtinuM sauMdarya bharapUra hovAnI zarama paNa meM anubhavI che. raso zAzvata che. paNa huM kahIza ke, nA, amArI samRddhi to e che ane A nava, ema mANyuM che - ne haju to evAM keTalAM jIvanano A paNa eka vAstavika bhAga che - sauMdaryadhAmo bAkI rahyAM che - paNa prakRtie saunA lamaNe lakhAyelo. paraMtu, AvAM kALAM paMdare paMdara rasothI chalakAyelI che! miSTa, romAMca ane harSa baMne ApyAM che. vaLI A bhUrAM vAdaLonI upara eka caLakatI rUperI tikta Adi raso paNa manane tRpta kare ja chekudarata uparAMta keTakeTalI vyaktio paNa rekhA haMmezAM kheMcAyelI rahI che- AzAspada, e svIkAravAnuM mane game che. prakRtinuM ne jIvananA A pravAsanAM sauMdaryadhAma rUpa banI hakArAtmaka, vidhAyaka anubhavonI. eNe manuSya-jAtanuM sauMdarya, vAstavika ane rahI che - mArAM svajano, mArAM zikSako, mArAM manuSyajIvana sahaca ane cAhavA yogya sAhityika jagatanA rasAnaMdo - e sarvathI sAthIo, mArAM nikaTanAM mitro; ne kyAreka banAvyuM che. jIvAtA jIvanano eka badhuM vyApeluM che : pUrNamada: pUrNamidaM, pUrNAt koI alpaparicito, e badhAMmAMthI huM ghaNuM saMgItamaya dhabakAra emAM huM anubhavuM chuM. pUrNam udicyate, pUrNasya pUrNamAdAya, pAmyo chuM - mArAmAM je nathI enI oLakha mArI aMtima kSaNa, dhAro ke, A pachI pUrNamevAvaziSyate... A pUrNa evuM che ke paNa emaNe ja mane ApI che, ane mArAmAM taratanI hoya ke e haju thoDAMka varSo emAM vagha-ghaTanAM mojAM phera pADI zakatAM je che enI oLakha paNa emanI pAsethI ja laMbAvAnI hoya - e badhI ja kSaNo tRptithI ja nathI. AnaMdanA A samudramAM pahela kSaNa zuM maLI che mane. ApaNe sau kevAM to paraspara- chalakAI che zabdothI. roje roja mArA kAnamAM ne vaLI aMtima kSaNa zuM. pUraka hoIe chIe, mANasa tarIke! e sau jhilAtA rahetA jIvaMta manuSya vyavahAronA bhale hoya mAro A aMtima patra mAnava-caritromAMthI ja eka akhaMDa ane zabdothI temaja sAhityanA zabdothI. 18 hemadIpa sosAyaTI, dIvALIpurA, AnaMdakara manuSya banI Ave che. ene huM keTakeTalAM kAvya-kalpanAmaya ne vicAramaya - jUno pAdarA mArga, cAhuM chuM. pustakonA vAcane mArI kSaNone tRpta karI che, vaDodarA - 390 007. ' hA, A sudIrgha pravAsamAM musIbato, mane rasa Apyo che. sAhitya-kalAnuM vizva ja ramansoni46@gmail.com viTaMbaNAo, vedanAo, UMDAM dukho, asahya eka evuM vizva che jyAM zRMgAra-hAsya paNa | M: 9228215275 Postal Authority : If Undelivered Return To Sender At : 926, Parekh Market, 39, J.S.S. Rd., Opera House, Mumbai -400004. Printed & Published by: Pushpaben Chandrakant Parikh on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh & Published from 385, SVP Rd., Mumbai - 400004. Tel. 23820296 Printed at Rajesh Printery, 115, Pragati Industrial Estate, 316, N.M.Joshi Marg, Lower Parel (E), Mumbai - 400 011. Tel. 40032496 / 9867540524. Editor : Sejal M. Shah Temporary Add.: 926, Parekh Market, 39, J.S.S.Rd., Kennedy Bridge, Opera House, Mumbai -400004.