Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA-zarIra kA anubhava nauvAM pravacana 149
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhamma-sUtra dhammo maMgalamukkiTheM, ahiMsA saMjamo tvo| devA vi taM namaMsanti, jassa dhamme sayA mnno|| dharma sarvazreSTha maMgala hai| (kauna-sA dharma?) ahiMsA, saMyama aura taparUpa dhrm| jisa manuSya kA mana ukta dharma meM sadA saMlagna rahatA hai, use devatA bhI namaskAra karate haiN| 150
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa ke saMbaMdha meM, manuSya kI prANa UrjA ko rUpAntaraNa karane kI prakriyA ke saMbaMdha meM aura thor3e-se vaijJAnika tathya samajha lene Avazyaka haiN| dharma bhI vijJAna hai, yA kaheM parama vijJAna hai, suprIma sAiMsa hai| kyoMki vijJAna kevala padArtha kA sparza kara pAtA hai, dharma usa caitanya bhI, jisakA sparza karanA asambhava mAlUma par3atA hai| vijJAna kevala padArtha ko badala pAtA hai, nae rUpa de pAtA hai; dharma usa cetanA ko bhI rUpAntarita karatA hai jise dekhA bhI nahIM jA sakatA aura chuA bhI nahIM jA sktaa| isalie parama vijJAna hai| _ vijJAna se artha hotA hai -Tu no di haau| kisI cIja ko kaise kiyA jA sakatA hai, ise jaannaa| vijJAna kA artha hotA hai - usa prakriyA ko jAnanA, usa paddhati ko jAnanA, usa vyavasthA ko jAnanA jisase kucha kiyA jA sakatA hai| buddha kahate the ki satya kA artha hai - vaha, jisase kucha kiyA jA ske| agara satya impoTeMTa hai, nasuMsaka hai, jisase kucha na ho sake, sirpha siddhAnta ho, to vyartha hai| satya vahI hai, jo kucha kara sake - koI badalAhaTa, koI krAnti, koI privrtn| aura dharma aisA hI satya hai| isalie dharma ciMtana nahIM hai, vicAra nahIM hai; dharma AmUla rUpAntaraNa hai, myUTezana hai| tapa dharma kA, dharma ke rUpAntaraNa kI prakriyA kA prAthamika sUtra hai| tapa kina AdhAroM para khar3A hai, vaha hama samajha leN| kina prakriyAoM se AdamI ko badalatA hai, vaha hama samajha leN| sabase pahalI bAta isa jagata meM jo bhI hameM dikhAI par3atA hai, vaha vaisA nahIM hai jaisA dikhAI par3atA hai| kyoMki jo bhI dikhAI par3atA hai, vaha mAlUma hotA hai thira padArtha hai, ThaharA huA, jamA huA padArtha hai| lekina aba vijJAna kahatA hai - isa jagata meM ThaharI huI, jamI huI koI bhI cIja nahIM hai| jo kucha hai, sabhI gatyAtmaka hai, DAinaimika hai| jisa kursI para Apa baiThe haiM, vaha ThaharI huI cIja nahIM hai; vaha pUre samaya nadI ke pravAha kI taraha gatyAtmaka hai| jo dIvAra Apako cAroM tarapha dikhAI par3atI hai, vaha dIvAra Thosa nahIM hai| vijJAna kahatA hai - aba Thosa jaisI koI cIja jagata meM nahIM hai| vaha jo dIvAra cAroM tarapha khar3I hai, vaha bhI tarala aura likviDa hai, bahAva hai| lekina bahAva itanA teja hai ki ApakI AMkheM usa bahAva ke bIca ke antarAla ko, khAiyoM ko nahIM pakar3a paatiiN| jaise bijalI ke paMkhe ko hama jora se calA deM, itane jora se calA deM to phira Apa usakI paMkhur3iyoM ko nahIM gina paate| agara bahuta gati se calatA ho to lagegA ki eka gola vartula hI ghUma rahA hai paMkhur3iyAM nhiiN| bIca kI paMkhur3iyoM kI jo khAlI jagaha hai, vaha dikhAI nahIM pdd'tii| __ vaijJAnika kahate haiM - bijalI ke paMkhe ko itanI tejI se calAyA jA sakatA hai ki Apa agara golI mAreM to bIca ke sthAna se nahIM nikala sakegI, khAlI jagaha se nahIM nikala sakegI, paMkhur3I ko chedakara niklegii| aura itane jora se bhI calAyA jA sakatA hai ki 151 .
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 Apa agara paMkhe ke, calate paMkhe ke Upara baiTha jAeM to Apa bIca ke sthAna se gireMge nhiiN| kyoMki girane meM jitanA samaya lagatA hai, utanI dera meM dUsarI paMkhur3I Apake nIce A jaaegii| taba...taba paMkhA Thosa mAlUma par3egA, calatA huA mAlUma nahIM pdd'egaa| __ agara gati adhika ho jAe to cIjeM ThaharI huI mAlUma par3atI haiN| adhika gati ke kAraNa, ThaharAva ke kAraNa nhiiN| jisa kursI para Apa baiThe haiM, usakI gati bahuta hai| usakA eka-eka paramANu utanI hI gati se daur3a rahA hai apane kendra para jitanI gati se sUrya kI kiraNa calatI haiM -- eka saikaMDa meM eka lAkha chiyAsI hajAra miil| itanI tIvra gati se calane kI vajaha se Apa gira nahIM jAte kursI se, nahIM to Apa kabhI bhI gira jaaeN| tIvra gati Apako saMbhAle hue hai| phira yaha gati bhI bahu-AyAmI hai, malTI-DAyamaiMzanala hai| jisa kursI para Apa baiThe haiM usakI pahalI gati to yaha hai ki usake paramANu apane bhItara ghUma rahe haiN| hara paramANu apane nyUkliyasa para, apane kendra para cakkara kATa rahA hai| phira kursI jisa pRthvI para rakhI hai, vaha pRthvI apanI kIla para ghUma rahI hai| usake ghUmane kI vajaha se bhI kursI meM dUsarI gati hai| eka gati kursI kI Antarika hai ki usake paramANu ghUma rahe haiM, dUsarI gati - pRthvI apanI kIla para ghUma rahI hai isalie kursI bhI pUre samaya pRthvI ke sAtha ghUma rahI hai| tIsarI gati - pRthvI apanI kIla para ghUma rahI hai aura sAtha hI pUre sUrya ke cAroM ora paribhramaNa kara rahI hai; ghUmate hue apanI kIla para sUrya kA cakkara lagA rahI hai| vaha tIsarI gati hai| kursI meM vaha gati bhI kAma kara rahI hai| cauthI gati - sUrya apanI kIla para ghUma rahA hai, aura usake sAtha usakA pUrA saura parivAra ghUma rahA hai| aura pAMcavI gati - sUrya, vaijJAnika kahate haiM ki mahAsUrya kA cakkara lagA rahA hai| bar3A cakkara hai vaha, koI bIsa karor3a varSa meM eka cakkara pUrA ho pAtA hai| to vaha pAMcavIM gati kursI bhI kara rahI hai| aura vaijJAnika kahate haiM ki chaThavIM gati kA bhI hameM AbhAsa milatA hai ki vaha jisa mahAsUrya kA, yaha hamArA sUrya paribhramaNa kara rahA hai; vaha mahAsUrya bhI ThaharA huA nahIM hai| vaha apanI kIla para ghUma rahA hai| aura sAtavIM gati kA bhI vaijJAnika anumAna karate haiM ki vaha jisa aura mahAsUrya kA, jo apanI kIla para ghUma rahA hai, vaha dUsare saura parivAroM se pratikSaNa dUra haTa rahA hai| koI aura mahAsUrya yA koI mahAzUnya sAtavIM gati kA izArA karatA hai| vaijJAnika kahate haiM - ye sAta gatiyAM padArtha kI haiN| __ AdamI meM eka AThavIM gati bhI hai, prANa meM, jIvana meM eka AThavIM gati bhI hai| kursI cala nahIM sakatI, jIvana cala sakatA hai| AThavIM gati zarU ho jAtI hai| eka nauvIM gati, dharma kahatA hai manaSya meM hai aura vaha yaha hai ki AdamI cala bhItara jo UrjA hai vaha nIce kI tarapha jA sakatI hai yA Upara kI tarapha jA sakatI hai| usa nauvIM gati se hI tapa kA saMbaMdha hai| ATha gatiyoM taka vijJAna kAma kara letA hai, usa nauvIM gati para, di nAintha, vaha jo parama gati hai cetanA ke Upara-nIce jAne kI, usa para hI dharma kI sArI prakriyA hai| manuSya ke bhItara jo UrjA hai, vaha nIce yA Upara jA sakatI hai| jaba Apa kAmavAsanA se bhare hote haiM to vaha UrjA nIce jAtI hai; jaba Apa AtmA kI khoja se bhare hote haiM to vaha UrjA Upara kI tarapha jAtI hai| jaba Apa jIvana se bhare hote haiM to vaha UrjA bhItara kI tarapha jAtI hai| aura bhItara aura Upara dharma kI dRSTi meM eka hI dizA ke nAma haiN| aura jaba Apa maraNa se bharate haiM, mRtyu nikaTa AtI hai to vaha UrjA bAhara jAtI hai| dasa varSoM pahale taka, kevala dasa varSoM pahale taka vaijJAnika isa bAta ke lie rAjI nahIM the ki mRtyu meM koI UrjA manuSya ke bAhara jAtI hai, lekina rUsa ke DeviDovica kiraliyAna kI phoTogrAphI ne pUrI dhAraNA ko badala diyA hai| kiraliyAna kI bAta maiMne Apase pIche kI hai| usa saMbaMdha meM jo eka bAta Aja kAma kI hai aura Apase kahanI hai| kiraliyAna ne jIvita vyaktiyoM ke citra lie haiM, to una citroM meM zarIra ke AsapAsa UrjA kA vartula, inarjI phIlDa citroM meM AtA hai| hAyara seMsiTiviTI phoTogrAphI meM, bahuta saMvedanazIla phoTogrAphI meM Apake AsapAsa UrjA kA eka vartula AtA hai| lekina agara mare AdamI 152
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA-zarIra kA anubhava kA, abhI mara gae AdamI kA citra lete haiM to vartula nahIM aataa| UrjA ke gucche AdamI se dUra jAte hue, Ate haiN| UrjA ke gucche AdamI se dUra haTate hue, bhAgate hue Ate haiN| aura tIna dina taka mare hue AdamI ke zarIra se UrjA ke gucche bAhara nikalate rahate haiN| pahale dina jyAdA, dUsare dina aura kama, tIsare dina aura km| jaba UrjA ke gucchoM kA bahirgamana pUrI taraha samApta ho jAtA hai, taba AdamI pUrI taraha mraa| vaijJAnika kahate haiM ki jaba taka UrjA nikala rahI hai taba taka usako punarujjIvita karane kI koI vidhi Aja nahIM kala khojI jA skegii| __ mRtyu meM UrjA Apake bAhara jA rahI hai, lekina zarIra kA vajana kama nahIM hotA hai| nizcita hI koI aisI UrjA hai jisa para graiviTezana kA koI asara nahIM hotaa| kyoMki vajana kA eka hI artha hotA hai ki jamIna meM jo gurutvAkarSaNa hai usakA khiNcaav| ApakA jitanA vajana hai, Apa bhUlakara yaha mata pa bhUlakara yaha mata samajhanA ki vaha ApakA vajana hai| vaha jamIna ke khiMcAva kA vajana hai| jamIna jitanI tAkata se Apako khIMca rahI ho, usa tAkata kA mApa hai| agara Apa cAMda para jAeMge to ApakA vajana cAra gunA kama ho jaaegaa| kyoMki cAMda cAra gunA kama graiviTezana rakhatA hai| agara Apa... sau pauMDa ApakA vajana hai to paccIsa pauMDa cAMda para raha jaaegaa| ise Apa aisA bhI samajha sakate haiM ki agara Apa jamIna para chaha phITa UMce kUda sakate haiM to cAMda para Apa jAkara caubIsa phITa UMce kUda skeNge| aura jaba aMtarikSa meM yAtrI hotA hai, apane yAna meM, kaipsUla meM - taba usakA koI vajana nahIM rahatA, no vett| kyoMki vahAM koI graiviTezana nahIM hotaa| isalie yAtrI ko paTToM se bAMdhakara usakI kursI para rakhanA par3atA hai| agara paTTA jarA chUTa jAe to vaha jaise gaisabharA gubbArA jAkara Upara TakarAne lage, aisA AdamI TakarAne lagegA kyoMki usameM koI vajana nahIM hai jo use nIce khIMca ske| vajana jo hai vaha jamIna ke gurutvAkarSaNa se hai| lekina kiraliyAna ke prayogoM ne siddha kiyA hai ki AdamI se UrjA to nikalatI hai lekina vajana kama nahIM hotaa| nizcita hI usa UrjA para jamIna ke gurutvAkarSaNa kA koI prabhAva na par3atA hogaa| yoga ke leviTezana meM jamIna se zarIra ko uThAne ke prayoga meM usI UrjA kA upayoga hai| abhI eka bahuta adabhuta nRtyakAra thA pazcima meM - nijinskI / usakA nRtya asAdhAraNa thA, zAyada pRthvI para vaisA nRtyakAra isake pahale nahIM thaa| asAdhAraNatA yaha thI ki vaha apane nAca meM jamIna se itane Upara uTha jAtA thA jitanA ki sAdhAraNatayA uThanA bahuta muzkila hai| aura isase bhI jyAdA Azcaryajanaka yaha thA ki vaha Upara se jamIna kI tarapha AtA thA to itane slolI, itane dhIme AtA thA ki jo bahuta hairAnI kI bAta hai| kyoMki itane dhIme nahIM AyA jA sktaa| jamIna kA jo khiMcAva hai vaha utane dhIme Ane kI AjJA nahIM detaa| yaha usakA camatkArapUrNa hissA thaa| usane vivAha kiyA, usakI patnI ne jaba usakA nRtya dekhA to vaha Azcaryacakita ho gyii| vaha khuda bhI nartakI thii| usane eka dina nijinskI ko kahA - usakI patnI ne AtmakathA meM likhA hai, maiMne eka dina apane pati ko kahA - vhATa e zema daiTa yU kaina nATa sI yuaraselpha DAMsiMga-kaisA dukha ki tuma apane ko nAcate hue nahIM dekha skte| nijinskI ne kahA - hU saiDa, Ai kaina nATa sii| Ai Dra Alaveja sii| Ai ema Alaveja aautt| Ai meka mAiselpha DAnsa phrAma di aauttsaaidd| nijinskI ne kahA - maiM dekhatA hUM sadA, kyoMki maiM sadA bAhara hotA hUM aura maiM bAhara se hI apane ko nAca karavAtA huuN| aura agara maiM bAhara nahIM rahatA hUM to maiM itane Upara nahIM jA pAtA hUM aura agara maiM bAhara nahIM rahatA hUM to itane dhIme jamIna para vApasa nahIM lauTa pAtA huuN| jaba maiM bhItara hokara nAcatA hUM to mujha meM vajana hotA hai, aura jaba maiM bAhara hokara nAcatA hUM to usameM vajana kho jAtA hai| ___ yoga kahatA hai - anAhata cakra jaba bhI kisI vyakti kA sakriya ho jAe, to jamIna kA gurutvAkarSaNa usa para prabhAva kama kara detA hai aura vizeSa nRtyoM kA prabhAva anAhata cakra para par3atA hai| anAyAsa hI mAlUma hotA hai| nijinskI ne nAcate-nAcate anAhata cakra 153
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 ko sakriya kara liyaa| aura anAhata cakra kI dUsarI khUbI hai ki jisa vyakti kA anAhata cakra sakriya ho jAe vaha AuTa Apha bADI aiksapIrieMsa, zarIra ke bAhara ke anubhavoM meM utara jAtA hai| vaha apane zarIra ke bAhara khar3e hokara dekha pAtA hai| lekina jaba Apa zarIra ke bAhara hote haiM, taba jo zarIra ke bAhara hotA hai, vahI ApakI prANa UrjA hai| vahI vastutaH Apa haiN| vaha jo UrjA hai use hI mahAvIra ne jIvana-agni kahA hai| aura usa UrjA ko jagAne ko hI vaidika saMskRti ne yajJa kahA hai| usa UrjA ke jaga jAne para jIvana meM eka nayI USmA bhara jAtI hai| eka nayA uttApa, jo bahuta zItala hai| yahI kaThinAI hai samajhane kI, eka nayA uttApa jo bahuta zItala hai| to tapasvI jitanA zItala hotA hai utanA koI bhI nahIM hotaa| yadyapi hama use kahate haiM tpsvii| tapasvI kA artha huA ki vaha tApa se bharA huA hai| lekina tapa jitanI jaga jAtI hai yaha agni, utanA kendra zItala ho jAtA hai| cAroM ora zakti jaga jAtI hai, bhItara kendra para zItalatA A jAtI hai| ___ vaijJAnika pahale socate the ki yaha jo sUrya hai hamArA, yaha jalatI huI agni hai, hai hI, ubalatI huI agni| lekina aba vaijJAnika kahate haiM ki sUrya apane kendra para bilakula zItala hai, di kolDesTa spATa ina di yunivarsa, yaha bahuta hairAnI kI bAta hai| cAroM ora agni kA itanA vartala hai. sarya apane kendra para sarvAdhika zItala binda hai| aura usakA kAraNa aba khayAla meM AnA zarU haA hai| kyoMki jahAM itanI agni ho, usako saMtulita karane ke lie itanI hI gahana zItalatA kendra para honI cAhie, nahIM to saMtulana TUTa jaaegaa| ThIka aisI hI ghaTanA tapasvI ke jIvana meM ghaTatI hai| cAroM ora UrjA uttapta ho jAtI hai, lekina usa uttapta UrjA ko saMtulita karane ke lie kendra bilakula zItala ho jAtA hai| isalie tapa se bhare vyakti se jyAdA zItalatA kA bindu isa jagata meM dUsarA nahIM hai, sUrya bhI nhiiN| isa jagata meM saMtulana anivArya hai| asaMtulana... cIjeM bikhara jAtI haiN| ___ Apane kabhI garmI ke dinoM meM uTha gayA bavaMDara dekhA hogA, dhUla kaa| jaba bavaMDara calA jAe taba Apa dhUla ke Upara jAnA yA reta ke pAsa jaanaa| to Apa eka bAta dekheMge ki bavaMDara cAroM tarapha thA, bavaMDara ke nizAna cAroM tarapha bane haiM, lekina bIca meM eka bindu hai jahAM koI nizAna nahIM hai| vahAM zUnya thaa| vaha bavaMDara zUnya kI dhurI para hI ghUma rahA thaa| bailagAr3I calatI hai, lekina usakA cAka calatA hai, lekina usakI kIla khar3I rahatI hai| aba yaha bahuta maje kI bAta hai ki khar3I huI kIla para calate hue cAka ko sahArA hai| khar3I huI kIla para, ThaharI huI kIla para, calate hae cAka ko calanA par3atA hai| agara kIla bhI cala jAe to gAr3I gira jaae| viparIta se saMtulana hai| jIvana kA sUtra hai - viparIta se sNtuln| to tapasvI kI ceSTA yaha hai ki vaha itanI agni paidA kara le apane cAroM ora, tAki usa agni ke anupAta meM bhItara zItalatA kA bindu paidA ho| vaha apanI ora itanI DAinaimika phorseja, itanI gatyAtmaka zakti ko janmA le ki bhItara zUnya kA bindu upalabdha ho jaae| vaha apane cAroM ora itane tIvra paribhramaNa se bhara jAe UrjA ke ki usakI kIla Thahara jAe, khar3I ho jaae| ulTA dikhAI par3anevAlA yaha krama hai, isase bar3I bhUla ho jAtI hai| isase lagatA hai ki tapasvI zAyada tApa meM utsuka hai| tapasvI zItalatA meM utsuka hai| lekina zItalatA ko paidA karane kI vidhi apane cAroM ora tApa ko paidA kara lenA hai| aura yaha tApa bAhya nahIM hai| yaha apane zarIra ke AsapAsa Aga kI aMgIThI jalA lene se nahIM paidA ho jaaegaa| yaha tApa Antarika hai| isalie mahAvIra tapasvI apane cAroM tarapha Aga jalAe, isakA niSedha kiyA hai| kyoMki vaha tApa bAhya hai| usase AMtarika zItalatA paidA nahIM hogI; dhyAna rahe Antarika tApa hogA to hI AMtarika zItalatA paidA hogI, bAhya tApa hogA, to bAhya zItalatA paidA hogii| yAtrA karanI hai antara kI to bAhara ke sabsTITyUTsa nahIM khojane caahie| ve dhokhe ke haiM, khataranAka haiN| antara meM kyA tApa paidA ho sakatA hai? kiraliyAna ne aise logoM kA adhyayana kiyA hai, phoTogrAphI meM jo sirpha apane dhyAna se hAtha 154
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA-zarIra kA anubhava se lapaTeM nikAla sakate haiN| eka vyakti hai svisa, jo apane hAtha meM pAMca kaiMDala kA balba rakhakara jalA sakatA hai, sirpha dhyAna se| sirpha vaha dhyAna karatA hai bhItara ki usakI jIvana agni bahanI zurU ho gayI hAtha se aura thor3I hI dera meM balba jala jAtA hai| pichale koI paMdraha varSa pahale hAlaiMDa kI eka adAlata ne eka talAka svIkAra kiyaa| aura vaha talAka isa bAta se svIkAra kiyA ki vaha jo strI thI, usake bhItara kucha durghaTanA ghaTa gayI thii| vaha eka kAra ke eksIDeMTa meM gira gayI, ptnii| aura usake bAda jo bhI usako chue use bijalI ke zAka lagane zurU ho ge| usake pati ne kahA - maiM mara jaauuNgaa| ise chUnA hI asambhava hai| yaha pahalA talAka hai kyoMki isa kAraNa se pahale kabhI koI talAka nahIM huA thaa| kAnUna meM koI jagaha na thI, kyoMki kAnUna ne kabhI socA na thaa| lekina yaha talAka svIkAra karanA pdd'aa| usa strI kI antara-UrjA meM kahIM lIkeja paidA ho gyaa| ___ Apake zarIra meM bhI RNa aura dhana vidyuta UrjA kA vartula hai| usameM kahIM se bhI TUTa paidA ho jAe to Apake zarIra se bhI dUsare ko zAka laganA zurU ho jaaegaa| aura kabhI kabhI Apako kisI aMga meM acAnaka jhaTakA lagatA hai, vaha isI Akasmika lIkeja kA kAraNa hai| Apa Akasmika... kabhI Apa rAta leTe haiM aura ekadama jhaTakA khA jAte haiN| usakA aura koI kAraNa nahIM hai| sote vakta ApakI UrjA ko zAMta honA cAhie ApakI nidrA ke sAtha, vaha nahIM ho paatii| vyavadhAna paidA ho jAtA hai| zAka khA sakate haiM aap| ___yaha jo antara-UrjA hai, hipnosisa ke prayogoM ne isa para bahuta bar3A kAma kiyA hai| sammohana ke dvArA ApakI antara-UrjA ko kitanA hI ghaTAyA aura bar3hAyA jA sakatA hai| jo loga Aga ke aMgAroM para calate rahe haiM, musalamAna phakIra, sUphI phakIra yA aura yogI - unake calane kA kala kAraNa, kala rahasya itanA hai ki vaha apanI antara-UrjA ko itanA jagA lete haiM ki Aga ke kama par3atI hai| aura koI kAraNa nahIM hai| rileTivalI, sApekSa rUpa se ApakI garmI kama ho jAtI hai isalie aMgAre ThaNDe mAlUma par3ate haiN| unake zarIra kI garmI, antara-UrjA kA pravAha itanA tIvra hotA hai ki usa pravAha ke kAraNa bAhara kI garmI kama mAlUma hotI hai| garmI kA anubhava sApekSa hai| agara Apa apane donoM hAtha ... eka hAtha ko barpha para rakhakara ThaNDA kara leM aura apane eka hAtha ko Aga kI sigar3I para rakhakara garma kara leN| phira donoM hAtha ko eka bAlTI meM DAla deM, pAnI se bharI huI, to Apake donoM hAtha alaga-alaga khabara deNge| eka hAtha kahegA - pAnI bahuta ThaNDA hai; eka hAtha kahegA - pAnI bahuta garma hai| jo hAtha ThaNDA hai vaha kahegA pAnI garma hai, jo hAtha garma hai vaha kahegA pAnI ThaNDA hai| Apa bar3I muzkila meM par3eMge ki vaktavya kyA deN| agara adAlata meM gavAhI denI ho ki pAnI ThaNDA hai yA garma? kyoMki Apa... sAdhAraNataH hamAre zarIra kA tApa eka hotA hai, isalie hama kaha sakate haiM pAnI ThaNDA hai yA grm| eka hAtha ko garma kara leM. eka ko ThaNDA. phira eka hI bAlTI meM DAla deN| Apa mazki aura Apako mahAvIra kA vaktavya denA par3egA - zAyada pAnI garma hai, zAyada pAnI ThaNDA hai-prheps| bAyAM hAtha kahatA hai, ThaNDA hai, dAyAM hAtha kahatA hai, garma hai| pAnI kyA hai phira? ApakA vaktavya sApekSa hai| Apa jo kaha rahe haiM, vaha vaktavya pAnI ke saMbaMdha meM nahIM, Apake hAtha ke saMbaMdha meM hai| agara ApakI antara-UrjA itanI jaga gayI, to Apa aMgAre para cala sakate haiM aura aMgAre ThaNDe mAlUma pdd'eNge| paira para phaphole nahIM aaege| isase -ulTI ghaTanA hipnosisa meM ghaTa jAtI hai| agara maiM Apako hipnoTAija karake behoza kara daM, jo ki bar3I sarala-sI bAta hai, aura Apake hAtha para eka sAdhAraNa-sA kaMkar3a rakha dUM aura kahUM ki aMgArA rakhA hai, ApakA hAtha phaurana jala jaaegaa| Apa kaMkar3a ko pheMkakara cIkha mAra deNge| yahAM taka ThIka hai, Apake hAtha para phapholA A jaaegaa| kyA, huA kyA? jaise hI maiMne kahA ki aMgArA rakhA hai, Apake hAtha kI UrjA ghabarAhaTa meM pIche haTa gyii| rileTiva gaipa, jagaha ho gyii| khAlI jagaha ho gayI, hAtha jala 155
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 gyaa| aMgArA nahIM jalAtA, ApakI UrjA haTa jAtI hai, isalie Apa jalate haiN| agara aMgArA bhI rakhA jAe hipnoTAijDa AdamI ke hAtha meM, aura kahA jAe, ThaNDA kaMkar3a hai - nahIM jalAtA hai| kyoMki hAtha kI UrjA apanI jagaha khar3I rahatI hai| - isakA artha yaha bhI huA ki UrjA Apake saMkalpa se haTatI yA ghaTatI yA Age yA pIche hotI hai| kabhI aise choTe-moTe prayoga karake dekheM, to Apake khayAla meM AsAna ho jaaegaa| tharmAmITara se apanA tApa nApa leN| phira tharmAmITara ko nIce rakha leN| dasa minaTa AMkha banda karake baiTha jAeM aura eka hI bhAva kareM ki tIvra rUpa se garmI Apake zarIra meM paidA ho rahI hai -- sirpha bhAva kreN| aura dasa minaTa bAda Apa phira tharmAmITara se naapeN| Apa cakita ho jAeMge ki Apane tharmAmITara ke pAre ko aura Upara car3hane ke lie bAdhya kara diyA - sirpha bhAva se| aura agara eka DigrI car3ha sakatA hai tharmAmITara to dasa DigrI kyoM nahIM car3ha sakatA hai| phira koI kAraNa nahIM hai, phira Apake prayAsa kI bAta hai, phira Apake zrama kI bAta hai| aura agara dasa DigrI car3ha sakatA hai to dasa DigrI utara kyoM nahIM sakatA hai| tibbata meM hajAroM varSoM se sAdhaka nagna barpha kI zilAoM para baiThA rahatA hai; dhyAna karane ke lie, ghnnttoN| kula kAraNa hai ki vaha apane AsapAsa, apanI jIvana UrjA ke vartula ko sajaga kara detA hai, bhAva se| tibbata yUnivarsiTI, lhAsA vizvavidyAlaya apane cikitsakoM ko, tibbatana meDisina meM jo loga zikSA pAte the; unako taba taka DigrI nahIM detA thA - yaha cIna ke AkramaNa ke pahale kI bAta hai- taba taka DigrI nahIM detA thA, jaba taka ki cikitsaka barpha giratI rAta meM khar3A hokara apane zarIra se pasInA na nikAla paae| taba taka DigrI nahIM detA thaa| kyoMki jisa cikitsaka kA apanI jIvana-UrjA para itanA prabhAva nahIM hai, vaha dUsare kI jIvana-UrjA ko kyA prabhAvita kregaa| zikSA pUrI ho jAtI thI, lekina DigrI to tabhI milatI thii| aura Apa cakita hoMge ki karIba-karIba jo loga bhI cikitsaka ho jAte the, ve sabhI ise karane meM samartha hote the| koI isa varSa, koI agale varSa kisI ko chaha mahIne lagatA, kisI ko saalbhr| aura jo bahuta hI agraNI ho jAte the, jinheM puraskAra milate the, golDa maiDala milate theve, ve loga hote the jo ki rAta meM, barpha giratI rAta meM eka bAra nahIM, bIsa-bIsa bAra zarIra se pasInA nikAla dete the| aura hara bAra jaba pasInA nikalatA to ThaNDe pAnI se unako nahalA diyA jaataa| ve phira dobArA pasInA nikAla dete, phira tIsarI bAra pasInA nikAla dete sirpha khayAla se, sirpha vicAra se, sirpha saMkalpa se| kiraliyAna phoTogrAphI meM jaba koI vyakti saMkalpa karatA hai UrjA kA to vartula bar3A ho jAtA hai| phoTogrAphI meM vartula bar3A A jAtA hai| jaba Apa ghaNA se bhare hote haiM, jaba Apa krodha se bhare hote haiM taba Apake zarIra se usI taraha kI UrjA ke gucche nikalate haiM, jaise mRtyu meM nikalate haiN| jaba Apa prema se bhare hote haiM taba ulTI ghaTanA ghaTatI hai| jaba Apa karuNA se bhare hote haiM taba ulTI ghaTatI hai| isa virATa brahma se ApakI tarapha UrjA ke gucche praveza karane lagate haiN| aba Apa hairAna hoMge yaha bAta jAnakara ki prema meM Apa kucha pAte haiM, krodha meM kucha dete haiN| Amataura se prema meM hameM lagatA hai ki kucha hama dete haiM aura krodha meM lagatA hai, hama kucha chInate haiN| prema meM hameM lagatA hai, kucha hama dete haiN| lekina dhyAna rahe, prema meM Apa pAte haiN| karuNA meM Apa pAte haiM, dayA meM Apa pAte haiN| jIvana UrjA ApakI bar3ha jAtI hai isalie krodha ke bAda Apa thaka jAte haiM aura karuNA ke bAda Apa aura bhI sazakta, svaccha, tAje ho jAte haiN| isalie karuNAvAna kabhI bhI thakatA nhiiN| krodhI thakA hI jItA hai| kiraliyAna phoTogrAphI ke hisAba se mRtyu meM jo ghaTanA ghaTatI hai, vahI choTe aMza meM krodha meM ghaTatI hai| bar3e aMza meM mRtyu meM ghaTatI hai, bahuta UrjA bAhara nikalane lagatI hai| kiraliyAna ne eka phUla kA citra liyA hai jo abhI DAlI se lagA hai| usake cAroM tarapha UrjA kA jIvaMta vartula hai aura virATa se, cAroM ora se UrjA kI kiraNeM phUla meM praveza kara rahI haiN| ye phoTogrApha aba upalabdha haiM, dekhe 156
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA-zarIra kA anubhava jA sakate haiN| aura aba to kiraliyAna kA kaimarA bhI taiyAra ho gayA hai, vaha bhI jaldI upalabdha ho jaaegaa| usane phUla ko DAlI se tor3a liyA phira phoTo liyaa| taba sthiti badala gii| ve jo kiraNeM praveza kara rahI thIM ve vApasa lauTa rahI haiN| eka saikeMDa kA phAsalA, DAlI se TUTA phuul| ghaMTebhara meM UrjA bikharatI calI jAtI hai| jaba ApakI paMkhur3iyAM susta hokara Dhala jAtI haiM, vaha vahI kSaNa hai jaba UrjA nikalane ke karIba pahuMcakara pUrI zUnya hone lagatI hai| ___ isa phUla ke sAtha kiraliyAna ne aura bhI anUThe prayoga kie jisase bahuta kucha dRSTi milatI hai - tapa ke lie| kiraliyAna ne Adhe phUla ko kATakara alaga kara diyaa| chaha paMkhur3iyAM haiM tIna tor3akara pheMka diiN| citra liyA hai tIna paMkhur3iyoM kA, lekina cakita haA - paMkhaDiyAM to tIna rahI, lekina phala ke AsapAsa jo vartala thA vaha aba bhI parA rahA, jaisA ki chaha paMkhar3iyoM ke AsapAsa thaa| chaha paMkhur3iyoM ke AsapAsa jo vartula, AbhAmaMDala thA, oNrA thA; tIna paMkhur3iyAM tor3a dI, vaha AbhAmaMDala aba bhI pUrA rhaa| do paMkhur3iyAM usane aura tor3a dIM, eka hI paMkhur3I raha gii| lekina AbhAmaMDala pUrA rhaa| yadyapi tIvratA se visarjita hone lagA, lekina pUrA rhaa| ___ isIlie, Apa jaba behoza kara die jAte haiM anasthIsiyA se yA hipnosisa se - ApakA hAtha kATa DAlA jAe, Apako patA nahIM cltaa| usakA kula kAraNa itanA hai ki ApakA vAstavika anubhava apane zarIra kA, UrjA-zarIra se hai| vaha hAtha kaTa jAne para bhI pUrA hI rahatA hai| vaha to jaba Apa jageMge aura hAtha kaTA huA dekheMge taba takalIpha zurU hogii| agara Apako gaharI nidrA meM mAra bhI DAlA jAe to bhI Apako takalIpha nahIM hogii| kyoMki gaharI nidrA meM, sammohana meM yA anasthIsiyA meM ApakA tAdAtmya isa zarIra se chUTa jAtA hai aura Apake UrjA-zarIra se hI raha jAtA hai| ApakA anubhava pUrA hI banA rahatA hai| aura isIlie agara Apa laMgar3e bhI ho gae haiM paira se, taba bhI Apako aisA nahIM lagatA ki Apake bhItara vastutaH koI cIja kama ho gayI hai| bAhara to takalIpha ho jAtI hai| ar3acana ho jAtI hai lekina bhItara nahIM lagatA hai ki koI cIja kama ho gayI hai| Apa bUr3he bhI ho jAte haiM to bhI bhItara nahIM lagatA ki Apake bhItara koI cIja bUr3hI ho gaI hai| kyoMki vaha UrjA-zarIra hai, vaha vaisA kA vaisA hI kAma karatA rahatA hai| __ amarIkana manovaijJAnika aura vaijJAnika DA. grIna ne AdamI ke mastiSka ke bahuta se hisse kATakara dekhe aura vaha cakita huaa| mastiSka ke hisse kaTa jAne para bhI mana ke kAma meM koI bAdhA nahIM pdd'tii| mana apanA kAma vaisA hI jArI rakhatA hai| isase grIna ne kahA ki yaha paripUrNa rUpa se siddha ho jAtA hai ki mastiSka kevala upakaraNa hai, vAstavika mAlika kahIM koI pIche hai| vaha pUrA kA pUrA hI kAma karatA rahatA hai| Apake zarIra ke AsapAsa jo AbhAmaMDala nirmita hotA hai, vaha isa zarIra kA reDiezana nahIM hai, isa zarIra se vikIrNana nahIM hai, varana kiraliyAna ne vaktavya diyA hai ki Ana di kAMderI disa bADI onalI mirarsa di inara bADI, vaha jo bhItara kA zarIra hai, usake lie yaha sirpha darpaNa kI taraha bAhara pragaTa kara detI hai| isa zarIra ke dvArA ve kiraNeM nahIM nikala rahI haiM, ve kiraNeM kisI aura zarIra ke dvArA nikala rahI haiN| isa zarIra se kevala pragaTa hotI haiN| jaise hamane eka dIyA jalAyA ho, cAroM tarapha eka TrAMsapaireMTa kAMca kA gherA lagA diyA ho, usa kAMca ke ghere ke bAhara hameM kiraNoM kA vartula dikhAI pdd'egaa| hama zAyada soceM ki vaha kAMca se nikala rahA hai to galatI hai| vaha kAMca se nikala rahA hai, lekina kAMca se A nahIM rahA hai| vaha A rahA hai bhItara ke dIye se| hamAre zarIra se jo UrjA nikalatI hai vaha isa bhautika zarIra kI UrjA nahIM hai, kyoMki mare hue AdamI ke zarIra meM samasta bhautika tatva yahI kA yahI hotA hai, lekina UrjA kA vartula kho jAtA hai| usa UrjA ke vartula ko yoga sUkSma zarIra kahatA rahA hai| aura tapa ke lie usa sUkSma zarIra para hI kAma karane par3ate haiN| sArA kAma usa sUkSma zarIra para hai| 157
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 lekina Amataura se jinheM hama tapasvI samajhate haiM, ve, ve loga haiM jo isa bhautika zarIra ko hI satAne meM lage rahate haiN| isase kucha lenA-denA nahIM hai| asalI kAma isa zarIra ke bhItara jo dUsarA chipA huA zarIra hai - UrjA-zarIra, inarjI-bADI - usa para kAma kA hai| aura yoga ne jina cakroM kI bAta kI hai, ve isa zarIra meM kahIM bhI nahIM haiM, ve usa UrjA zarIra meM haiN| __isalie vaijJAnika jaba isa zarIra ko kATate haiM, phijiyolAjisTa, to ve kahate haiM - tumhAre cakra kahIM milate nhiiN| kahAM hai anAhata, kahAM hai svAdhiSThAna, kahAM hai maNipura - kahIM kucha nahIM miltaa| pUre zarIra ko kATakara dekha DAlate haiM, vaha cakra kahIM milate nhiiN| ve mileMge bhI nhiiN| ve usa UrjA-zarIra ke biMdu haiN| yadyapi una UrjA-zarIra ke binduoM ko karaspAMDa karane vAle, unake ThIka samatala isa zarIra meM sthAna haiM - lekina ve cakra nahIM haiN| __ jaise, jaba Apa prema se bharate haiM to hRdaya para hAtha rakha lete haiN| jahAM Apa hAtha rakhe hue haiM, agara vaijJAnika jAMca-par3atAla, kATa-pITa karegA to sivAya phephar3e ke kucha nahIM hai| havA ko paMpa karane kA intajAma bhara hai vahAM, aura kucha bhI nahIM hai| usI se dhar3akana cala rahI hai| pampiMga sisTama hai| isako badalA jA sakatA hai| aba to badalA jA sakatA hai aura isakI jagaha pUrA plAsTika kA phephar3A rakhA jA sakatA hai| vaha bhI itanA hI kAma karatA hai, balki vaijJAnika kahate haiM, jaldI hI isase behatara kAma kregaa| kyoMki na vaha sar3a sakegA, na gala sakegA, kucha bhI nhiiN| lekina eka maje kI bAta hai ki plAsTika ke phephar3e meM bhI hArTa aTeka hoMge, yaha bahuta maje kI bAta hai| plAsTika ke phephar3e meM hArTa aTaika nahIM hone cAhie, kyoMki plAsTika aura hArTa aTaika kA kyA saMbaMdha hai! nizcita hI hArTa aTaika kahIM aura gahare se AtA hogA. nahIM to plAsTika ke phephar3e meM hArTa aTaika nahIM ho sktaa| plAsTika kA phephaDA TUTa jAe, phUTa jAe, lekina... coTa khA jAe, yaha saba ho sakatA hai - lekina eka premI mara jAe aura hArTa aTaika ho jAe, yaha nahIM ho sakatA kyoMki plAsTika ke phephar3e ko kyA patA calegA ki premI mara gayA hai| yA mara bhI jAe to plAsTika para usakA kyA pariNAma ho sakatA hai? koI bhI pariNAma nahIM ho sakatA hai| abhI bhI jo phephar3A ApakA dhar3aka rahA hai usa para koI pari usake pIche eka dUsare zarIra meM jo hRdaya kA cakra hai, usa para pariNAma hotA hai| lekina usakA pariNAma tatkAla isa zarIra para mirara hotA hai, darpaNa kI taraha dikhAI par3atA hai| ___ yogI bahuta dinoM se hRdaya kI dhar3akana ko banda karane meM samartha rahe haiM, phira bhI mara nahIM jaate| kyoMki jIvana kA srota kahIM gahare meM hai| isalie hRdaya kI dhaDakana bhI banda ho jAtI hai, to bhI jIvana dhaDakatA rahatA hai| hAlAMki pakaDA nahIM jA sktaa| phira koI yaMtra nahIM pakar3a pAte ki jIvana kahAM dhar3aka rahA hai| yaha zarIra jo hamArA hai, sirpha upakaraNa hai| isa zarIra ke bhItara chipA huA aura isa zarIra ke bAhara bhI cAroM tarapha ise ghere hue jo AbhAmaMDala hai, vaha hamArA vAstavika zarIra hai| vahI hamArA tapa-zarIra hai| usa para jo kendra hai una para hI kAma tapa kA, sArI kI sArI paddhati, TaiknolAjI, takanIka una zarIra ke biMduoM para kAma karane kI hai| ___ maiMne Apase pIche kahA ki cAinIja ekyupaMkcara kI vidhi mAnatI hai ki zarIra meM koI sAta sau bindu haiM, jahAM vaha UrjA-zarIra isa zarIra ko sparza kara rahA hai - sAta sau bindu| Apane kabhI khayAla na kiyA hogA, lekina khayAla karanA majedAra hogaa| kabhI baiTha jAeM ughAr3e hokara aura kisI ko kaheM ki ApakI pITha meM pIche kaI jagaha suI cubhaaeN| Apa bahuta cakita hoMge, kucha jagaha vaha suI cubhAyI jAegI, Apako patA nahIM clegaa| ApakI pITha para blAiMDa spATsa haiM, jahAM suI cubhAI jAegI, Apako patA nahIM clegaa| aura ApakI pITha para seMsiTiva spATa haiM, jahAM suI jarA-sI cubhAyI jAegI aura Apako patA clegaa| ekyupaMkcara pAMca hajAra sAla purAnI cikitsA vidhi hai| vaha kahatI hai - jina binduoM para suI cubhAne se patA nahIM calatA, vahAM ApakA UrjA-zarIra sparza nahIM kara rahA hai| vaha DaiDa spATa hai, vahAM se ApakA jo bhItara kA tapasa-zarIra hai vaha sparza nahIM kara rahA hai, isalie vahAM patA kaise calegA! 158
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA-zarIra kA anubhava patA to usakA calatA hai jo bhItara hai| saMvedanazIla jagaha para chuA jAtA hai, usakA matalaba yaha hai ki vahAM se UrjA zarIra kAMTaikTa meM hai| vahAM se vahAM taka coTa pahuMca jAtI hai| jaba Apako anasthIsiyA de diyA jAtA hai Aparezana kI Tebala para to Apake UrjA zarIra kA aura isa zarIra kA saMbaMdha tor3a diyA jAtA hai| jaba lokala anasthIsiyA diyA jAtA hai ki mere hAtha ko bhara anasthIsiyA de diyA gayA hai ki merA hAtha so jAe, to sirpha mere hAtha ke jo bindu haiM, jinase merA tapas-zarIra jur3A huA hai, unakA saMbaMdha TUTa jAtA hai| phira isa hAtha ko kATo-pITo, mujhe patA nahIM cltaa| kyoMki mujhe tabhI patA cala sakatA hai jaba mere UrjA-zarIra se saMbaMdha kucha ho anyathA mujhe patA nahIM cltaa| isalie bahata hairAnI kI ghaTanA ghaTatI hai, aura Apa bhUla aisIna krnaa| kabhI-kabhI kucha loga sote hae mara jAte haiN| Apa kabhI bhI sote hue mata mrnaa| sote meM jaba koI mara jAtA hai to usako kaI dina laga jAte haiM yaha anubhava karane meM ki maiM mara gyaa| kyoMki gaharI nIMda meM UrjA-zarIra aura isa zarIra ke saMbaMdha zithila ho jAte haiN| agara koI gaharI nIMda meM ekadama se mara jAtA hai to usakI samajha meM nahIM AtA ki maiM mara gyaa| kyoMki samajha meM to tabhI A sakatA hai, jaba isa zarIra se saMbaMdha TUTate hue anubhava meM aaeN| vaha anubhava meM nahIM Ate to usameM patA nahIM calatA ki maiM mara gyaa| yaha jo sArI duniyA meM hama zarIra ko gar3Ate haiM yA jalAte haiM yA kucha karate haiM tatkAla, usakA kula kAraNa itanA hai, tAki vaha jo UrjA-zarIra hai use yaha anubhava meM A jAe ki vaha mara gyaa| isa jagata se usakA saMbaMdha isa zarIra ke sAtha isako naSTa karatA huA vaha dekha le ki vaha zarIra naSTa ho gayA hai, jisako maiM samajhatA thA ki yaha merA hai| yaha zarIra ko jalAne ke lie maraghaTa aura kabristAna aura gar3Ane ke lie sArA intajAma hai, yaha sirpha saphAI kA iMtajAma nahIM hai ki eka AdamI mara gayA - to usako samApta karanA hI par3egA, nahIM to sar3egA, glegaa| isake gahare meM jo cintA hai vaha usa AdamI kI cetanA ko anubhava karAne kI hai ki yaha zarIra terA nahIM hai, terA nahIM thaa| tU aba taka isako apanA samajhatA rahA hai| aba hama ise jalAe dete haiM, tAki pakkA tajhe bharosA ho jaae| ___ agara hama zarIra ko surakSita rakha sakeM, to usa cetanA ko ho sakatA hai, khayAla hI na Ae ki vaha mara gaI hai| vaha isa zarIra ke AsapAsa bhaTakatI raha sakatI hai| usake nae janma meM bAdhA par3a jAegI, kaThinAI ho jaaegii| aura agara use bhaTakAnA hI ho isa zarIra ke AsapAsa, to Ijipta meM jo mamIja banAI gaI haiM, ve isIlie banAyI gayI thiiN| zarIra ko isa taraha se TrITa kiyA jAtA thA, isa taraha ke rAsAyanika dravyoM se nikAlA jAtA thA ki vaha sar3e na - isa AzA meM ki kisI dina punarujjIvana, usa samrATa ko phira se jIvana mila skegaa| to sAta. sADhe sAta hajAroM varSa parAne zarIra bhI sarakSita pirAmiDoM ke nIce par3e haiN| usa samrATa ko jisake zarIra ko isa taraha rakhA jAtA thA, usakI patniyoM ko, cAhe ve jIvita hI kyoM na hoM, unako bhI usake sAtha daphanA diyA jAtA thaa| eka do nahIM, kabhI-kabhI sau-sau patniyAM bhI hotI thiiN| usa samrATa ke sAre, jina-jina cIjoM se use prema thA, ve saba usakI mamI ke AsapAsa rakha die jAte the, tAki jaba usakA punarujjIvana ho to vaha tatkAla purAne mAhaula ko paae| usakI patniyAM, usake kapar3e, usakI gaddiyAM, usake pyAle, usakI thAliyAM, vaha saba vahAM hoM - tAki tatkAla rIhaibiliTeDa, vaha punarsthApita ho jAe apane nae jIvana meN| isa AzA meM mamIja khar3I kI gayI thiiN| aura isameM kucha Azcarya na hogA ki jinakI mamIja rakhI haiM, unakA punarjanma honA bahuta kaThina ho gayA hai; yA na ho pAyA ho; yA unakI aneka kI AtmAeM apane pirAmiDoM ke AsapAsa aba bhI bhaTakatI hoN| hinduoM ne isa bhUmi para prANa-UrjA ke saMbaMdha meM sarvAdhika gahare anubhava kie the| isalie hamane sarvAdhika tIvratA se zarIra ko naSTa karane ke lie Aga kA intajAma kiyA, gar3Ane kA bhI nhiiN| kyoMki gar3Ane meM bhI chaha mahIne laga jAeMge zarIra ko galane meM, TUTane meM, milane meM miTTI meN| utane chaha mahIne taka AtmA ko bhaTakAva ho sakatA hai| tatkAla jalA dene kA prayoga hamane kiyaa| vaha 159
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 sirpha isIlie thA tAki isa bIca, isI kSaNa AtmA ko patA cala jAe ki zarIra naSTa ho gayA, maiM mara gayA huuN| kyoMki jaba taka yaha anubhava meM na Ae ki maiM mara gayA hUM, taba taka nae jIvana kI khoja zurU nahIM hotii| mara gayA hUM, to nae jIvana kI khoja para AtmA nikala jAtI hai| ___ yaha jo ekyupaMkcara ne sAta sau bindu kahe haiM zarIra meM - rUsa ke eka vaijJAnika eDAmaiMko ne abhI eka mazIna banAyI hai usa mazIna ke bhItara Apako khar3A kara dete haiN| usa mazIna ke cAroM tarapha balba lage hote haiM, hajAroM balba lage hote haiN| Apako mazIna ke bhItara khar3A kara dete haiN| jahAM-jahAM se ApakA prANa zarIra baha rahA hai, vahAM-vahAM kA balba jala jAtA hai bAhara / sAta sau balba jala jAte haiM hajAroM balboM meM, mazIna ke baahr| vaha mazIna, ApakI prANa UrjA jahAM-jahAM saMvedanazIla hai, vahAM-vahAM balba ko jalA detI hai| to aba eDAmaiMko kI mazIna se pratyeka vyakti ke saMvedanazIla binduoM kA patA cala sakatA hai| lekina yoga ne sAta sau kI bAta nahIM kI, sAta cakroM kI bAta kI hai| sAta sau binduoM kI! yoga kI pakar3a ekyupaMkcara se jyAdA gaharI hai| kyoMki yoga ne anubhava kiyA hai ki eka-eka bindu...bindu paridhi para hai, kendra nahIM hai| sau binduoM kA eka kendra hai| sau bindu eka cakra ke AsapAsa nirmita haiN| phikra chor3a dI, paridhi kii| usa kendra ko hI sparza kara liyA jAe, ye sau bindu sparzita ho jAte haiN| isalie sAta cakroM kI bAta kI - pratyeka cakra ke AsapAsa sau bindu nirmita hote haiM isa zarIra ko chuunevaale| isalie Apake zarIra kA...samajha leM udAharaNa ke lie, aura AsAna hogA, kyoMki hamAre anubhava kI bAta hotI hai to AsAna ho jAtI hai...saiksa kA eka seMTara hai Apake pAsa, yauna kA ckr| lekina usa yauna cakra ke sau bindu haiM Apake zarIra meN| jahAM-jahAM yauna cakra kA bindu hai, vahAM-vahAM iroTika jona ho jAte haiN| jaise Apako kabhI khayAla meM bhI na hogA ki jaba Apa kisI ke sAtha yauna saMbaMdha meM rata hote haiM to Apa zarIra ke kinhIM-kinhIM aMgoM ko vizeSa rUpa se chUne lagate haiN| vaha iroTika jona hai| vaha kAma ke bindu haiM zarIra para phaile hue| aura kaI bindu to aise haiM ki Apako patA nahIM hogA kyoMki Apake khayAla meM nahIM aaeNge| lekina alaga-alaga saMskRtiyoM ne alaga-alaga binduoM kA patA lagA liyA hai| aba to vaijJAnikoM ne sAre iroTika pvAiMTsa khoja lie haiM, zarIra meM kahAM-kahAM haiN| jaise Apako khayAla meM nahIM hogA, Apake kAna ke nIce kI jo lambAI hai, vaha iroTika hai| vaha bahuta saMvedanazIla hai| stana jitane saMvedanazIla haiM, utanA hI saMvedanazIla Apake kAna kA hissA hai| __ Apane kAnaphaTe sAdhuoM ko dekhA hogaa| kAnaphaTe sAdhuoM kI bAta sunI hogI, lekina kabhI khayAla meM na AyA hogA ki kAna phAr3ane se kyA matalaba ho sakatA hai? kAna phAr3akara ve yauna ke bindu ko prabhAvita karane kI koziza meM lage haiN| vaha seMsiTiva hai spATa, vaha jagaha bahuta saMvedanazIla hai| Apane kabhI khayAla na kiyA hogA ki mahAvIra ke kAna kA nIce kA lambA hissA kaMdhe ko chatA hissA itanA lambA ho| lekina kAna kA hissA itanA lambA ho, usakA artha hI kevala itanA hotA hai-vaha ho yA na ho-lambe hisse kA pratIka sirpha isalie hai ki isa vyakti kI kAma UrjA bahuta hogI, seksa inarjI isa vyakti meM bahuta hogii| aura yahI UrjA rUpAMtarita honevAlI hai, kuMDalinI bnegii| yahI UrjA rUpAMtarita hogI, Upara jAegI aura tapa bnegii| vaha kAna kI lambAI sirpha pratIka hai, vaha iroTika jona hai| vahAM se Apake kAma kI saMvedanazIlatA patA calatI hai| Apake zarIra para bahuta se bindu haiM jo kAma ke lie saMvedanazIla haiN| hara cakra ke AsapAsa sau bindu haiM zarIra meN| Apake zarIra meM aise bindu haiM jinake sparza se, jinake sparza se, jinakI masAja se ApakI buddhi ko prabhAvita kiyA jA sakatA hai| kyoMki ve Apake buddhi ke bindu haiN| Apake zarIra meM aise bindu haiM jinase Apake dUsare cakroM ko prabhAvita kiyA jA sakatA hai| samasta 160
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA-zarIra kA anubhava yogAsana inhIM binduoM ko dabAva DAlane ke prayoga haiN| aura alaga-alaga yogAsana alaga-alaga cakra ko sakriya kara detA hai| jahAM-jahAM dabAva par3atA hai, vahAM-vahAM sakriya kara detA hai| ___ ekyupaMkcara ne to bahuta hI sarala vidhi nikAlI hai| ve to suI se Apake saMvedanazIla bindu ko chedate haiN| chedane se, suI ke chedane se vahAM kI UrjA sakriya hokara Age bar3ha jAtI hai| ve kahate haiM - koI bhI bImArI ve ekyupaMkcara se ThIka kara sakate haiN| aura abhI eka bahata adabhUta kitAba hirozimA ke bAbata abhI prakAzita huI hai| aura jisa AdamI ne, jisa amarIkI vaijJAnika ne vaha sArA zodha kiyA hai, vaha cakita ho gayA hai| usane kahA, hamAre pAsa eTama bama se paidA huI reDiezaMsa haiM, jo-jo nukasAna hote haiM unako ThIka karane ke lie koI upAya nahIM hai| lekina reDiezana se parezAna vyakti ko bhI ekyupaMkcara kI suI ThIka kara detI hai| eTama se jo nukasAna hote haiM cAroM tarapha ke vAyumaNDala meM usa nukasAna ko bhI ekyupaMkcara kI bilakula sAdhAraNa-sI suI ThIka kara pAtI hai| kyA hotA hai? jaba eTama giratA hai to itanI UrjA paidA hotI hai bAhara ki vaha UrjA Apake zarIra kI UrjA ko bAhara khIMca letI hai| itanA bar3A graiviTezana hotA hai, eTama kI UrjA kA ki ApakI tapas-zarIra kI UrjA bAhara khiMca jAtI hai| isI vajaha se Apa dIna-hIna ho jAte haiN| agara paira kI UrjA bAhara khiMca jAe to Apa laMgar3e ho jAte haiN| agara hRdaya kI UrjA bAhara khiMca jAe to Apa tatkAla girate haiM aura mara jAte haiN| agara mastiSka kI UrjA bAhara khiMca jAe to Apa IDiyaTa, jar3a-buddhi ho jAte haiN| ekyupaMkcara, isa khoja meM patA calA hai ki ApakI UrjA kI gati ko, ApakI UrjA ke cakra ko sAdhAraNa-sI suI ke sparza se punaH sakriya kara detA hai| __ yoga-Asana bhI Apake zarIra meM kinhIM-kinhIM vizeSa binduoM para dabAva DAlane ke prayoga haiN| niraMtara dabAva se vahAM kI UrjA sakriya ho jAtI hai| aura viparIta dabAva se dUsare kendroM kI UrjA khIMca lI jAtI hai| jaise agara Apa zIrSAsana karate haiM to zIrSAsana kA anivArya pariNAma kAmavAsanA para par3atA hai| kyoMki zIrSAsana meM ApakI UrjA kA pravAha ulTA ho jAtA hai, sira kI tarapha ho jAtA hai| dhyAna rahe, ApakI Adata ApakI zakti ko nIce kI tarapha bahAne kI hai| jaba Apa ulTe khar3e ho jAte haiM taba bhI purAnI Adata ke hisAba se Apa zakti ko nIce kI tarapha bahAte haiN| lekina aba vaha nIce kI tarapha nahIM baha rahI hai, aba vaha sira kI tarapha baha rahI hai| zIrSAsana kA itanA mUlya sirpha isIlie bana sakA tapasviyoM ke lie ki vaha kAma UrjA ko sira kI tarapha le jAne ke lie sugama hai| ApakI purAnI Adata kA upayoga hai| Adata hai nIce kI tarapha bahAne kI, khuda ulTe khar3e ho ge| abhI bhI nIce kI tarapha bahAeMge, purAnI Adata ke vsh| lekina aba nIce kI tarapha kA matalaba Upara kI tarapha ho gyaa| bahegI nIce kI tarapha, pahuMcegI Upara kI trph| UrjA...Apake bhItara jo jIvana UrjA hai usako tapa jagAtA hai, zaktizAlI banAtA hai, nae mArgoM para pravAhita karatA hai, nae kendroM para saMgrahIta karatA hai| Aja se do sAla pahale cekoslovAkiyA kI rAjadhAnI prAhA ke pAsa eka sar3aka para eka anUThA prayoga huA jise dekhane yUropa ke aneka vaijJAnika ikaTThe the| eka AdamI hai beTislAva kaaphkaa| isa AdamI ne sammohana para gahana prayoga kie| sambhavataH isa samaya pRthvI para sammohana ke saMbaMdha meM sabase bar3A jAnakAra hai| isane aneka loga taiyAra kie, aneka dizAoM ke lie| isake pAsa eka AdamI hai jo ur3ate pakSI ko sirpha AMkha uThAkara dekhe, aura Apa usase kaheM ki girA do, to vaha pakSI nIce gira jAtA hai| AkAza meM ur3atA huA pakSI, vRkSa para baiThA huA pakSI, Apa kaheM, girA do - paccIsa pakSI baiThe hue haiM, Apa kaheM, isa zAkhA para baiThA huA yaha sAmane nambara eka kA pakSI hai, ise girA do, vaha AdamI eka kSaNa use dekhatA hai, vaha pakSI nIce gira jAtA hai| Apa kaheM, ise mArakara girA do, to vaha pakSI maratA hai aura jamIna para murdA hokara giratA hai| do sAla pahale prAhA kI sar3aka para jaba yaha prayoga huA, 161
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 to koI do sau vaijJAnika pUre yUropa mahAdvIpa se ikaTThe the, dekhane ko| saikar3oM pakSI girAkara batAe ge| aba pakSiyoM ko samajhAkara rAjI nahIM kiyA jA sktaa| na hI usa AdamI ne apanI marjI ke pakSI giraae| sar3aka para calate hae vaijJAnikoM ne kahA ki isa pakSI ko, to usa pakSI ko girA diyaa| jindA kahA to jindA girA diyA, murdA kahA to murdA girA diyaa| _usa AdamI se pUchA jAtA hai aura usakA jo pradhAna hai sAtha kA, usase pUchA jAtA hai ki kyA hai rAja? to vaha kahatA hai-hama kucha nahIM krte| jaisA ki vaikyUma klInara hotA hai na Apake ghara meM, dhUla ko saka-apa kara letA hai, klInara ko Apa calAte haiM pharza para, dhUla ko vaha bhItara khIMca letA hai| klInara khAlI hotA hai aura khIMcane kA rukha karatA hai-jaise ki Apa jora se havA ko bhItara khIMca leM, saka kara leN| jaisA ki baccA dUdha pItA hai mAM ke stana se-saka karatA hai, khIMca letA hai| to vaha kahatA hai-hamane isa AdamI ko isI ke lie taiyAra kiyA hai ki usakI prANa UrjA ko saka kara le, bs| vaha pakSI baiThA hai, yaha usa para dhyAna karatA hai aura prANa-UrjA ko apane bhItara khIMcane kA saMkalpa karatA hai| agara sirpha itanA hI saMkalpa karatA hai ki itanI prANa UrjA mere taka Ae ki pakSI baiThA na raha jAe, gira jAe, to pakSI giratA hai| agara yaha pUrI prANa-UrjA ko khIMca letA hai to pakSI mara jAtA hai| isake citra bhI lie gae ki jaba vaha saka-apa karatA hai, pakSI se UrjA ke gucche usa AdamI kI tarapha bhAgate hue citra meM aae| ___ kAphkA kA kahanA hai ki yaha UrjA hama ikaTThI bhI kara sakate haiM, aura marate hue AdamI ko jaise Apa AksIjana dete haiM, kisI na kisI dina prANa UrjA bhI dI jA skegii| jaba taka AksIjana nahIM de sakate the, taba taka AdamI AksIjana kI kamI se mara jAtA thaa| kAphkA kahatA hai-bahuta jaldI aspatAloM meM hama siliMDara rakha deMge, jinameM prANa-UrjA bharI hogI aura maranevAle AdamI ko prANa-UrjA de dI jaae| usakI UrjA bAhara nikala rahI hai, use dUsarI UrjA de dI jAe to vaha kucha dera taka jIvita raha sakatA hai, jyAdA dera bhI jIvita raha sakatA hai| amarIkA kA eka vaijJAnika thA. jisakA maiMne kala Apase thoDA ullekha kiyA. aura vaha AdamI thA. vilehama rek| Apane kabhI AkAza ke pAsa yA samudra ke kinAre baiThakara AkAza meM dekhA ho to Apako kucha AkRtiyAM AMkha meM UMcI-nIcI uThatI dikhAI par3atI haiN| socate haiM ki AMkha kA bhrama hogA aura aba taka vaijJAnika samajhate the ki sirpha AMkha kA bhrama hai, eka DilyUz2ana hai| yA yaha socate the ki AMkha para kucha spATa hoMge vikRta, unakI vajaha se vaha AkRtiyAM bAhara dikhAI par3atI haiN| lekina vilehama raika kI khojoM ne yaha siddha kiyA hai ki ve AkRtiyAM prANa-UrjA kI haiN| una AkRtiyoM ko agara koI pInA sIkha jAe, to vaha mahA-prANavAna ho jAegA aura ve AkRtiyAM hamase hI nikalakara hamAre cAroM tarapha phaila jAtI haiN| usako usane ArgAna inarjI kahA hai, jIvana UrjA kahA prANa-yoga, yA prANAyAma vastutaH mAtra vAyu ko bhItara le jAne aura bAhara le jAne para nirbhara nahIM hai| gahare meM jo ki sAdhAraNataH khayAla meM nahIM AtA ki eka AdamI prANAyAma sIkha rahA hai to vaha socatA hai basa brIdiMga kI eksarasAija hai, vaha sirpha vAyu kA koI abhyAsa kara rahA hai| lekina jo jAnate haiM, aura jAnanevAle nizcita hI bahuta kama haiM, ve jAnate haiM ki asalI savAla vAyu ko bAhara aura bhItara le jAne kA nahIM hai| asalI savAla vAyu ke mArga se vaha jo ArgAna inarjI ke gucche cAroM tarapha jIvana meM phaile hue haiM, unako bhItara le jAne kA hai| agara ve bhItara jAte haiM to hI prANa-yoga hai, anyathA vAyu-yoga hai, prANa-yoga nahIM hai| prANAyAma nahIM hai, agara ve gucche bhItara nahIM jaate| ve gucche bhItara jAte haiM to hI prANa-yoga hai| una gucchoM se AyI huI zakti kA upayoga tapa meM kiyA jAtA hai| khuda kI zakti kA, cAroM tarapha jIvana kI zakti kA, paudhoM kI zakti kA, padArthoM kI zakti kA prayoga kiyA jAtA hai| eka anUThI bAta Apako khN| cakita hoMge Apa jAnakara ki kAphkA, kiraliyAna, vilehama reka aura aneka vaijJAnikoM kA anubhava 162
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA-zarIra kA anubhava hai ki sonA ekamAtra dhAtu hai jo sarvAdhika rUpa se prANa UrjA ko apanI tarapha AkarSita karatI hai| aura yahI sone kA mUlya hai, anyathA koI mUlya nahIM hai| isalie purAne dinoM meM, koI dasa hajAra sAla purAne rikArDa upalabdha haiM, jinameM samrAToM ne prajA ko sonA pahanane kI manAhI kara rakhI thii| koI AdamI dusarA sonA nahIM pahana sakatA thA, sirpha samrATa pahana sakatA thaa| usakA rAja thA ki vaha sonA pahanakara, dUsare logoM ko sonA pahananA rokakara jyAdA jI sakatA thaa| logoM kI prANa UrjA ko anajAne apanI tarapha AkarSita kara rahA thaa| jaba Apa sone ko dekhakara AkarSita hote haiM, to sirpha sone ko dekhakara AkarSita nahIM hote, ApakI prANa UrjA sone kI tarapha bahanI zurU ho jAtI hai, isalie AkarSita hote haiN| isalie samrAToM ne sone kA bar3A upayoga kiyA aura Ama AdamI ko sonA pahanane kI manAhI kara dI gayI thI ki koI Ama AdamI sonA nahIM pahana skegaa| __ sonA sarvAdhika khIMcatA hai prANa UrjA ko| yahI usake mUlya kA rAja hai anyathA...anyathA koI rAja nahIM hai| isa para khoja calatI hai| saMbhAvanA hai ki bahata zIghra, jo preziyasa sTona se, jo kImatI patthara haiM, unake bhItara bhI kucha rAja chipe mileNge| jo batA sakeMge ki ve yA to prANa UrjA ko khIMcate haiM, yA apanI prANa UrjA na khIMcI jA sake, isake lie koI raijisTeMsa khar3A karate haiN| AdamI kI jAnakArI abhI bhI bahuta kama hai| lekina jAnakArI kama ho yA jyAdA, hajAroM sAla se jitanI jAnakArI hai usake AdhAra para bahuta kAma kiyA jAtA rahA hai| aura aisA bhI pratIta hotA hai ki zAyada bahuta-sI jAnakAriyAM kho gaI haiN| ___ lukamAna ke jIvana meM ullekha hai ki eka AdamI ko usane bhArata bhejA Ayurveda kI zikSA ke lie aura usase kahA ki tU babUla ke vRkSa ke nIce sotA huA bhArata phuNc| aura kisI vRkSa ke nIce mata sonA-babUla ke vRkSa ke nIce sonA roj| vaha AdamI jaba taka bhArata AyA, kSaya roga se pIr3ita ho gyaa| kazmIra pahuMcakara usane pahale cikitsaka ko kahA ki maiM to marA jA rahA huuN| maiM to sIkhane AyA thA Ayurveda, aba sIkhanA nahIM hai, sirpha merI cikitsA kara deN| maiM ThIka ho jAUM to apane ghara vApasa lauttuuN| usa vaidya ne usase kahA, tU kisI vizeSa vRkSa ke nIce sotA huA to nahIM AyA?' 'mujhe mere guru ne AjJA dI thI ki tU babUla ke vRkSa ke nIce sotA huA jaanaa|' vaha vaidya hNsaa| usane kahA, tU kucha mata kr| tU aba nIma ke vRkSa ke nIce sotA huA vApasa lauTa jaa|' vaha nIma ke vRkSa ke nIce sotA huA vApasa lauTa gyaa| vaha jaisA svastha calA thA, vaisA svastha lukamAna ke pAsa pahuMca gyaa| usane kahA, 'lekina maiMne koI cikitsA nahIM kii| usane kahA - isakA koI savAla nahIM hai| kyoMki maiMne tujhe jisa vRkSa ke nIce sote hue bhejA thA, tU jindA lauTa nahIM sakatA thaa| tU lauTA kaise? kyA kisI aura vRkSa ke nIce sotA huA lauTA?' usane kahA, 'mujhe AjJA dI ki aba babUlabhara se bacUM aura nIma ke nIce sotA huA lauTa aauuN|' to lukamAna ne kahA ki ve bhI jAnate haiN| asala meM babUla saka-apa karatA hai inarjI ko| ApakI jo inarjI hai, ApakI jo prANa UrjA hai, use babUla pItA hai| babUla ke nIce bhUlakara mata sonaa| aura agara babUla kI dAtuna kI jAtI rahI hai to usakA kula kAraNa itanA hai ki babUla kI dAtuna meM sarvAdhika jIvana inarjI hotI hai, vaha Apake dAMtoM ko phAyadA pahuMcA detI hai, kyoMki vaha pAMtA rahatA hai| jo bhI nikalegA pAsa se vaha usakI inarjI pI letA hai| nIma ApakI inarjI nahIM pItI hai, balki apanI inarjI Apako de detI hai, apanI UrjA Apa meM ur3ela detI hai| 163
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 lekina pIpala ke vRkSa ke nIce bhI mata sonaa| kyoMki pIpala kA vRkSa itanI jyAdA inarjI ur3ela detA hai ki usakI vajaha se Apa bImAra par3a jaaeNge| pIpala kA vRkSa sarvAdhika zakti denevAlA vRkSa hai| isalie yaha hairAnI kI bAta nahIM hai ki pIpala kA vRkSa bodhi-vRkSa bana gayA, usake nIce logoM ko buddhatva milaa| usakA kAraNa hai ki vaha sarvAdhika zakti de pAtA hai| vaha apane cAroM ora se zakti Apa para luTA detA hai| lekina sAdhAraNa AdamI utanI zakti nahIM jhela paaegaa| sirpha pIpala akelA vRkSa hai sArI pRthvI kI vanaspatiyoM meM jo rAta meM bhI aura dina meM bhI pUre samaya zakti de rahA hai| isalie usako devatA kahA jAne lgaa| usakA aura koI kAraNa nahIM hai| sirpha devatA hI ho sakatA hai jo le na aura detA hI calA jaae| letA nahIM, letA hI nahIM, detA hI calA jAtA hai| yaha jo Apake bhItara prANa-UrjA hai, isa prANa-UrjA ko ...yahI Apa haiN| to tapa kA pahalA sUtra Apase kahatA hUM isa zarIra se apanA tAdAtmya chodd'eN| yaha mAnanA chor3eM ki meM yaha zarIra ke...jo dikhAI par3atA hai, jo chuA jAtA hai| meM yaha zarIra hai, jisameM bhojana jAtA hai| maiM yaha zarIra haM jo pAnI pItA hai. jise bhakha lagatI hai, jo thaka jAtA hai, jo rAta sotA hai aura sabaha uThatA hai| "maiM yaha zarIra hUM' isa sUtra ko tor3a ddaaleN| isa saMbaMdha ko chor3a deM to hI tapa ke jagata meM praveza ho skegaa| yahI bhoga hai| sArA bhoga isI se phailatA hai| yaha tAdAtmya, yaha AiDeMTiTI, yaha isa bhautika zarIra se svayaM ko eka mAna lene kI bhrAMti Apake jIvana kA bhoga hai| phira isase saba bhoga paidA hote haiN| jisa AdamI ne apane ko bhautika zarIra samajhA, vaha dUsare bhautika zarIra ko bhogane ko Atura ho jAtA hai| isase sArI kAmavAsanA paidA hotI hai| jisa vyakti ne apane ko yaha bhautika zarIra samajhA vaha bhojana meM bahuta rasAtura ho jAtA hai| kyoMki yaha zarIra bhojana se hI nirmita hotA hai| jisa vyakti ne isa zarIra ko apanA zarIra samajhA vaha AdamI saba taraha kI indriyoM ke hAtha meM par3a jAtA hai| kyoMki ve saba indriyAM isa zarIra ke paripoSaNa ke mArga haiN| ___ pahalA sUtra, tapa kA - yaha zarIra maiM nahIM huuN| isa tAdAtmya ko todd'eN| isa tAdAtmya ko kaise tor3eMge, yaha hama kala bAta kreNge| isa tAdAtmya ko kaise tor3eMge? to mahAvIra ne chaha upAya kahe haiM, vaha hama bAta kreNge| lekina isa tAdAtmya ko tor3anA hai, yaha saMkalpa anivArya hai| isa saMkalpa ke binA gati nahIM hai| aura saMkalpa se hI tAdAtmya TUTa jAtA hai kyoMki saMkalpa se hI nirmita hai| yaha janmoM-janmoM ke saMkalpa kA hI pariNAma hai ki maiM yaha zarIra hN|| ___ Apa cakita hoMge jAnakara - Apane purAnI kahAniyAM par3hI haiM, baccoM kI kahAniyoM meM saba jagaha ullekha hai| aba nayI kahAniyoM meM banda ho gayA hai kyoMki koI kAraNa nahIM milate the| purAnI kahAniyAM kahatI haiM ki koI samrATa hai, usakA prANa kisI tote meM banda hai| agara usa tote ko mAra DAlo to samrATa mara jaaegaa| yaha baccoM ke lie ThIka hai| hama samajhate haiM ki aisA kaise ho sakatA hai| lekina Apa hairAna hoMge, yaha sambhava hai| vaijJAnika rUpa se sambhava hai| aura yaha kahAnI nahIM hai, isake upayoga kie jAte rahe haiN| agara eka samrATa ko bacAnA hai mRtyu se to use gahare sammohana meM le jAkara yaha bhAva usako jatalAnA kAphI hai, bAra-bAra doharAnA usake antaratama meM ki terA prANa tere isa zarIra meM nahIM, isa sAmane baiThe tote ke zarIra meM hai| yaha bharosA usakA pakkA ho jAe, yaha saMkalpa gaharA ho jAe to vaha yuddha ke maidAna para nirbhaya calA jAegA, aura vaha jAnatA hai ki use koI bhI nahIM mAra sktaa| usake prANa to tote meM banda haiN| aura jaba vaha jAnatA hai ki use koI nahIM mAra sakatA to isa pRthvI para mArane kA upAya nahIM, yaha pakkA khyaal| lekina agara usa samrATa ke sAmane Apa usake tote kI gardana maror3a deM to vaha usI vakta mara jaaegaa| kyoMki khayAla hI sArA jIvana hai, vicAra jIvana hai, saMkalpa jIvana hai| sammohana ne isa para bahata prayoga kie haiM aura yaha siddha ho gayA hai ki yaha bAta saca hai| Apako kahA jAe sammohita karake ki yaha kAgaja Apake sAmane rakhA hai, agara hama ise phAr3a deMge to Apa bImAra par3a jAoge, bistara se na uTha skoge| isase Apako 164
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA-zarIra kA anubhava sammohita kara diyA jAe, koI tIsa dina lageMge, tIsa siTiMga lene par3eMge - tIsa dina pandraha-pandraha minaTa Apako behoza karake kahanA paDegA ki ApakI prANa-UrjA isa kAgaja meM hai| aura jisa dina hama isako phADeMge, tama bistara para paDa jAoge, uThana skoge| tIsaveM dina Apako... hozapUrvaka Apa baiThe, vaha kAgaja phAr3a diyA jAe, Apa vahIM gira jAeMge, lakavA khA ge| uTha nahIM skeNge| kyA huA? saMkalpa gahana ho gyaa| saMkalpa hI satya bana jAtA hai| yaha hamArA saMkalpa hai janmoM-janmoM kA ki yaha zarIra meM haiN| yaha saMkalpa, vaise hI jaise kAgaja maiM hUM yA totA maiM huuN| isameM koI pharka nahIM hai| yaha eka hI bAta hai| isa saMkalpa ko tor3e binA tapa kI yAtrA nahIM hogii| isa saMkalpa ke sAtha bhoga kI yAtrA hogii| yaha saMkalpa hamane kiyA hI isalie hai ki hama bhoga kI yAtrA kara skeN| agara yaha saMkalpa hama na kareM to bhoga kI yAtrA nahIM ho skegii| __ agara mujhe yaha patA ho ki yaha zarIra maiM nahIM hUM to isa hAtha meM kucha rasa na raha gayA ki isa hAtha se maiM kisI sundara zarIra ko chulN| yaha hAtha maiM haM hI nhiiN| yaha to aisA hI huA jaisA eka DaMDA hAtha meM le leM aura usa DaMDe se kisI kA zarIra chuUM, to koI majA na aae| kyoMki DaMDe se kyA matalaba hai? hAtha se chUnA caahie| lekina tapasvI kA hAtha bhI DaMDe kI bhAMti ho jAtA hai| jaise vaha saMkalpa ko khIMca letA hai bhItara ki yaha hAtha maiM nahIM hai, hAtha DaMDA ho gyaa| aba isa hAtha se kisI kA sandara ceharA chao kina chuo, yaha DaMDe se chUne jaisA hogaa| isakA koI mUlya na rhaa| isakA koI artha na rhaa| bhoga kI sImA giranI aura TUTanI aura sikur3anI zurU ho jaaegii| ___ bhoga kA sUtra hai - yaha zarIra maiM huuN| tapa kA sUtra hai - yaha zarIra maiM nahIM huuN| lekina bhoga kA sUtra pAjiTiva hai - yaha zarIra maiM huuN| aura agara tapa kA itanA hI sUtra hai ki yaha zarIra maiM nahIM hUM to tapa hAra jAegA, bhoga jIta jaaegaa| kyoMki tapa kA sUtra nigeTiva hai| tapa kA sUtra nakArAtmaka hai ki yaha maiM nahIM huuN| nakAra meM Apa khar3e nahIM ho skte| zUnya meM khar3e nahIM ho skte| khar3e hone ke lie jagaha cAhie paajittiv| jaba Apa kahate haiM - 'yaha zarIra maiM hUM', taba kucha pakar3a meM AtA hai| jaba Apa kahate haiM - 'yaha zarIra maiM nahIM hUM', taba kucha pakar3a meM AtA nhiiN| isalie tapa kA dUsarA sUtra hai ki maiM UrjA-zarIra huuN| yaha AdhA huA, pahalA huA ki yaha zarIra maiM nahIM hUM, tatkAla dUsarA sUtra isake pIche khar3A honA cAhie ki maiM UrjA-zarIra hUM, inarjI bADI huuN| prANa-zarIra huuN| agara yaha dUsarA sUtra khar3A na ho to Apa socate raheMge ki yaha zarIra maiM nahIM hUM aura isI zarIra meM jIte rheNge| loga roja subaha baiThakara kahate haiM ki yaha zarIra maiM nahIM hUM, yaha zarIra to padArtha hai| aura dinabhara unakA vyavahAra, yahI zarIra hai| itanA kAphI nahIM hai| kisI pAjiTiva vila ko, kisI vidhAyaka saMkalpa ko nakArAtmaka saMkalpa se nahIM tor3A jA sktaa| usase bhI jyAdA vidhAyaka saMkalpa caahie| yaha zarIra maiM nahIM hUM, yaha ThIka hai| lekina AdhA ThIka hai| maiM prANa-zarIra hUM, isase pUrA satya bnegaa| to do kAma kreN| isa zarIra se tAdAtmya chor3eM aura prANa-UrjA ke zarIra se tAdAtmya sthApita kareM - bI AiDeMTiphAiDa vida itt| maiM yaha nahIM hUM aura maiM yaha hUM, aura jora pAjiTiva para rhe| imphaisisa isa bAta para rahe ki maiM UrjA-zarIra huuN| UrjA-zarIra hUM, isa para jora rahe - to maiM yaha bhautika zarIra nahIM hUM, yaha usakA pariNAma mAtra hogA, chAyA mAtrA hogaa| agara ApakA jora isa bAta para rahA ki yaha zarIra maiM ra maiM nahIM hUM to galatI ho jaaegii| kyoMki vaha maiM jo zarIra hUM vaha chAyA nahIM bana sakatA, vaha mUla hai| use mUla meM rakhanA pdd'egaa| isalie maiMne Apako samajhAyA, kyoMki samajhAne meM pahale yahI samajhAnA jarUrI hai ki yaha zarIra maiM nahIM huuN| lekina jaba Apa saMkalpa kareM to saMkalpa para jora dUsare sUtra para rahe, arthAta dUsarA sUtra saMkalpa meM pahalA sUtra rahe aura pahalA sUtra saMkalpa meM dUsarA sUtra rhe| jora ki maiM UrjA-zarIra hUM, isalie maiMne itanI UrjA zarIra kI Apase bAta kI ki tAki Apake khayAla meM A jAe aura yaha bhautika zarIra maiM nahIM hUM, yaha tapa kI bhUmikA hai| kala se hama tapa ke aMgoM para carcA kreNge| 165
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 mahAvIra ne tapa ke do rUpa-Antarika tapa, antara-tapa aura bAhya-tapa kahe haiN| antara-tapa meM unhoMne chaha hisse kie haiM, chaha sUtra; aura bAhya-tapa meM bhI chaha hisse kie haiN| kala hama bAhya-tapa se bAta zurU kareMge, phira antara-tapa pr| aura agara tapa kI prakriyA khayAla meM A jAe, saMkalpa meM calI jAe to jIvana usa yAtrA para nikala jAtA hai jisa yAtrA para nikale binA amRta kA koI anubhava nahIM hai| hama jahAM haiM vahAM bAra-bAra mRtyu kA hI anubhava hogaa| kyoMki jo hama nahIM haiM usase hamane apane ko jor3a rakhA hai| hama bAra-bAra TUTeMge, miTeMge, naSTa hoMge aura jitanA TUTeMge, jitanA miTeMge utanA hI usI se apane ko bAra-bAra jor3ate cale jAeMge jo hama nahIM haiN| jo maiM nahIM hUM, usase apane ko jor3anA, mRtyu ke dvAra kholanA hai, jo maiM hUM usase apane ko jor3anA, amRta ke dvAra kholanA hai| tapa amRta ke dvAra kI sIr3hI hai| bAraha sIr3hiyAM haiN| kala se hama unakI bAta zurU kreNge| A . Aja ke lie itanA hii| baiTheMge pAMca minaTa, dhvani kareMge saMnyAsI, usameM sammilita hoN...| 166