Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvate anekAnta [26] kalapanA, tattvajJAna ane dharma e traNa mAnavI jIvananI, bIjA koInA jIvanamAM na heya tevI, vizeSatAo che. tema chatAM A traNe vastuo eka ja koTinI ke eka ja sarakhA mUlyavALI nathI. kapanA karatAM tattvajJAnanuM sthAna UMcuM che, eTaluM ja nahi, paNa te sthAyI ane vyApaka paNa che. dharmanuM sthAna te tattvajJAna karatAMya caDhiyAtuM che, kAraNa dharma e tattvajJAnanuM pakava pariNAma -phaLamAtra che. kalpanAe kSaNe kSaNe navanavI ane te paNa judI judI vyaktiomAM navInarUpe udbhave che. e badhI kalpanAo kAMI sthira nathI hotI tema ja sAcI paNa nathI hotI, tethI kalpanA karanAra vyakti paNa pite sevelI ane pidhelI kalpanAo ghaNIvAra ane moTe bhAge pheMkI ja de che, ene e badalyA paNa kare che. je koI vyakti potAnI kalpanAone satyanI kaseTIe nahi, kasAyA chatAM sevyA ja ane piSyA ja kare, teya e kalpanAone bIjA leke svIkAratA ke apanAvatA nathI. tethI UlaTuM, jo koI kalpanA satyanI kasoTIe kasAtAM pAra Utare, temAM bhrAMti jevuM na ja rahe, te evI kalpanA game te kALa, game te deza ane game te jAtinA manuSyamAM janmI hoya chatAM te ka95nA pitAnI satyatAnA baLanA pramANamAM sarvatra svIkArAvA lAge che ane te kahapanA sthAyI bane che. AvI ja sthira kalpanAo tatvajJAna tarIke lekhAya che, ane te ja kayAMya sImAbaddha na rahetAM sArvajanika ke bahujanA saMpatti bane che. mAnavI parIkSaNazakita je tatvajJAnane kasI satyarUpe svIkare che, te ja tattvajJAna pachI kALakrame dhIrethI ke tvarAthI mAnavI AcaraNane viSaya bane che ane je tatvajJAna vivekapUrvaka AcaraNamAM Ave che, te ja mAnava vaMzane kharekhara vikAsaprada dharma banI jAya che. uparanI bAbata ekAda dAkhalAthI spaSTa karIe. "jIva, AtmA, Izvara e che evI eka kalpanA. "te nathI' evI bIjI kalpanA che te badhA ja vastutaH eka ja che, teo vacce vAstavika bheda che ja nahi ane jIva tema ja paramAtmA paNa vastutaHkhI nokhI vastu nathI evI kalpanAo eka bAju ane
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatA anekAnta [801 bIjI bAju cha badhAya vastutaH khA khA che, paramAtmA ane cha vacce kharekharI judAIja che evI kalpanAo pravarte che. jyAre tethI taddana UlaTI jAtanI kalpanAo paNa pravarte che; te ema mAne che ke Izvara te zuM paNa AtmA jevI svataMtra ane sthAyI kaI vastu nathI. AtmA e te pANInA parapoTA jevI pAMca bhUtonI banelI eka gatizIla ane dRzya AkRti mAtra che. A badhI ochevatte aMze kalpanAo che ema samajavuM joIe, kAraNuM amuka kalpanAonA pakSane mANasa paNa kyAreka te kalpanAo cheDI bIjA ja pakSamAM bhaLe che agara te banne pakSethI taTastha rahe che. e badhI kalpanAo badalAvA ane navuM navuM rUpa dhAraNa karavA chatAM tenI pAchaLa eka kadI na badalAya ane kadI paNa na bhUMsAya evI sthira paNa kalpanA che. dA. ta. mANasa te zuM, keI paNa prANI evuM nathI, jene huM kAMIka chuM" evuM huMpaNAnuM bhAna na hoya, tema ja sukhaduHkhanA bhedanI lAgaNI ane sukha mATenI pravRtti tema ja duHkha taraphane aNagame na hoya, traNe kALamAM saune ekasarakhI rIte mAnya thAya e A anubhava te ja tatvajJAnanI kakSAmAM Ave, kAraNa e anubhava mAtra vAstavikapaNAnI bhUmikA upara ja Ubhe thayele hAI TakI rahe che. temAM koIne koI vAMdho levA jevuM dekhAtuM nathI. huMpaNanuM bhAna, sukhanI ruci, duHkhane aNagame e anubhava saumAM ekasarakhe ane sAce siddha thaze chetene ja lIdhe temAMthI dharma janme che. sAcuM ja vicAravuM, vicAra ane samaja hoya tevuM ja bolavuM ane tevuM ja AcaravuM e je satya-ahiMsA nAmane dharma manuSya jAtimAM udbhavyo che ne kALakrame tene aneka rUpe vikAsa thayela che tema ja thato jAya che, tenA mULamAM pele anubhava ja kAma karI rahyo che. jIva ke Izvara hevA na hovAnI tema ja tenA nakhApaNa ke akhApaNAnI game teTalI arasaparasa virodhI kalpanAo pravartatI heya, chatAM koI prANI ke koI manuSya evo nathI ke pitA pratye bIjAnA aNagamAkAraka vartanane pasaMda kare. e ja bIjA pAsethI pitAnA taraphanA sadvartananI AzA bIjA pratye potAnA sadvartanane ghaTe che. e ghaDatara virodhI dhakkAothI moDe moDe janma ke samajapUrvaka jaladI janme e nokhI vAta, paNa AkhI mAnavajAta A ghaDatara tarapha ja DhaLI rahI che ane mAnavajAtimAM thayelA tema ja thatA mahAna puruSe pitAnI jIvanacaryAthI AkhI mAnavajAtane e ja rIte ghaDavA mathyA che ne mathI rahyA che. tethI ja e ghaDatara dharmanA bIjA upasiddhAntano mULa siddhAnta banI rahyo che.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 872 ] darzana ane ciMtana tattvajJAnanA janma kAI ne kAI sapradAyane AbhArI che. tattvajJAnanA vikAsa ane pracAramAM paNa saMpradAyone mukhya phALeA che. e ja rIte dharmanA vikAsa ane pANamAM paNa saMpradAyAto amuka hisso che ja, chatAM mAnavajAtanI TUMkI dRSTie e ja tattvajJAna ane dharmAMnA jharA jevA saMpradAyane sAMkaDA, bhadhiyAra tema ja mele paNa karI nAkhyA che. ajJAna ane mehamAMthI janmelI TUMkI dRSTi kAI eka saMpradAya bahAra khIjA saMpradAyAnA vAstavika anubhavane joI zakatI nathI. kAI ene jovA kahe teya te Dare che, bhaDake che, pote potAnA tarIke mAnela saMpradAyamAM paNa e khullA manathI semeranA satyA jotA nathI. AnuM nAma matAMdhatA ke sAMpradAyikatA che, manuSyajAtimAM matAMdhatAne lIdhe je pariNAme AvyAM che, temane taddana TUMkamAM noMdhavA hAya to A pramANe noMdhI zakAyaH-- ( 1 ) te satyasiddha nahi thayela kalpanAne paNa tattvajJAna tarIke lekhI tene tattvajJAnanI krAphaTamAM mUke che. ( 2 ) te khIjA kAI e satya sAbita karela ane tattvajJAna tarIke lekhAya evA anubhavane paNa vicAratAM, apanAvatAM Dare che, pAcho paDe che. (3) tene je vAta peAtAnA ane bIjAnA saMpradAyamAM ekasarakhI hAya, te ekasarakhI nathI dekhAtI. eka ja bAbatane te barAbara hoya, chatAMya tene te potAnA saMpradAyamAM caDiyAtI ne khAmI vinAnI mAne che, jyAre bIjA sauMpradAyamAMnI e ja bAbatane te prathama to svIkAratA ja nathI ane svIkAre teya te UtaratI ke barAbarInu sthAna ApI zakatA nathI. khAmIvALI lekhI tene (4) tene eka athavA bIjI rIte peAtAnI mAnyatAonuM zreSTapaNuM -- pachI te vAstavikamAM hoya ke nahi--lekAmAM manAtuM thAya e game che, ane evA zreSThapaNAne mAnavA-manAvavAnI dhUnamAM te bIjA kAI paNa saMpradAyanI teTalI ja zreSTha khAkhatAne--teTalA ja kImatI anubhavone, ane teTalu vadhAremAM vadhAre utArI pADavA prerAya che. (5) te AcAraNamAM game teTalA meALo hAya, potAnI badhI ja nabaLAI e jANatA paNa hoya ane potAnA saMpradAyamAMnI sAmUhika kamajorI jAte anubhavI vyaktigata dRSTie svIkAratA paNa hoya, chatAM tene potAnA saMpradAyanAM pravatA, AgevAno ke zAstronI mahattA sacavAI rahe evuM ja manamAM thayA kare che ane khInta saMpradAyAnAM pravatakA, AgevAne ane
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jIvatA anekAnta [ 873 zAstronI laghutA thatI joI manamAM eka jAtanI chUpe rasa vahe ane jAheramAM te laghutA dvArA potAnA saMpradAyanI mahattA sthApavA lalacAya, jene pariNAme khaMDana bhaMDana ne vAdavivAda janme. ATalI sAmAnya bhUmikA pachI have ApaNe ApaNA mukhya viSaya upara AvIe. anekAMta e jaina saMpradAyanA mukhya siddhAnta che, je tattvajJAna ane dharmanA banne pradezamAM samAnapaNe mAnya thayelA che. anekAMta ane syAdnAda e anne zabdo atyAre sAmAnya rIte eka ja arthamAM vaparAya che. mAtra jainA ja nahi, paNa jainetara samajadAra loka jaina darzana ne jaina saMpradAyane anekAMtadana ke anekAMta-sapradAya tarIke oLakhe-eLakhAve che. haMmezAMthI jaina lekA potAnI anekAMta sabaMdhI mAnyatAne eka abhimAnanI vastu lekhatA AvyA che ane enI bhavyatA, udAratA tema ja suMdaratAnuM sthApana karatA AvyA che. ahI ApaNe jovAnuM e che ke anekAMta e vastu zu che? ane tenu vitapaNuM eTale zuM? tema ja evA jIvatA anekAMta ApaNI jaina paraMparAmAM sAmudAyika dRSTie tyAre ya hatA te atyAre paNa che? anekAMta e eka jAtanI vicArapaddhati che. te badhI dizAethI, badhI AjuthI khulluM evuM eka mAnasacakSu che. jJAnanA, vicAranA ane AcaraNanA kAI paNa viSayane te mAtra eka ja tUTelI ke adhUrI bAjuthI jovA nA pADe che ane zakaya hAya teTalI vadhAremAM vadhAre khAjuethI, vadhAremAM vadhAre vigatothI ane vadhAremAM vadhAre mArmika rIte te sarva kAMI vicAravA, AcaravAne pakSapAta dharAve che. A tenA pakSapAta paNa mAtra satyanA pAyA upara ja baMdhAyelA che. anekAMtanu vitapaNuM agara jIvana eTale tenI pAchaLa, AgaLa ke aMdara sarvatra satyanu yathArthatAnuM vaheNu, anekAMta e mAtra kalpanA nathI, paNa satyasiddha thayelI kalpanA hAI te tattvajJAna che ane vivekI AcaraNanA viSaya hoI te dhama paNa che. anekAMtanu vitapaNuM emAM che ke te jema bIjA viSayete badhI bAjuthI taTasthapaNe jovA, vicAravA, apanAvavA prere che, tema e potAnA svarUpa ane vitapaNA vize paNa khullA manathI vicAra karavA pharamAve che. jeTaluM vicAranuM khullApaNuM, spaSTapaNu ane taTasthapaNuM' teTaluM ja anekAntanu baLa ke jIvana. jo anekAMtanA jIvananI uparanI vyAkhyA sAcI hoya, te ApaNe AgaLa ke pAchaLanA kAI paNa badhA svIkAryA sivAya ja taddana nikhAlasapaNe ene vize vicAra karavA joIze. A vicAra karatAM prathama praznA kAMIka nace pramANe udbhave kharA :--
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 ] darzana ane ciMtana (1) zuM AvI anekAMtadaSTi mAtra jaina paraMparAnA pravartaka ane anuyAyIomAM ja hatI ane che, ke manuSyajAtimAM astitva dharAvatA bIjA saMpradAyanA pravarte ane anuyAyIomAM paNa e pravartI che, agara pravartI zake? (2) paribhASA, vyAkhyA ane upagane game teTale bheda hovA chatAM je vastugate anekAMtavicAra ane anekAMtavartana bIjA koI jainetara gaNAtA saMpradAyanA pravartaka ke anuyAyIomAM hoya ane te ApaNane pramANuthI sAcuM lAge, te tene teTalA ja AdarathI svIkAra kare ke sAMpradAyika abhinivezathI AMkha baMdha karavI ? (3) anekAMtanA pAyA upara sthapAyela jaina saMpradAyamAM paNa anekAMta jIvanamAM bIjA saMpradAya karatAM vadhAre pramANamAM Utaryo na hoya, to jaina lokene anekAMta vize gaurava levAne kAMI kAraNa cheathavA anekAMta vize gaurava levuM eTale zuM? bIjA ane trIjA praznane prathama laIe. huM dhAruM chuM, "game te sAMpradAyika manane jaina haze teya ema bhAgye ja kaheze ke jaina sivAyanA koI paNa saMpradAyanA pravartaka ke anuyAyImAM sAce ja anekAMta vicAra ke vartana heya, te teno svIkAra karatAM, tene Adara karatAM acakAvuM. evo paNa kaI jaina bhAgye ja nIkaLaze ke bIjA saMpradAyanA pravartaka ke anuyAyInA jIvanamAM Utarela hoya teTalo paNa anekAnta pitAnA jIvanamAM na hovA chatAM mAtra sAMpradAyika mAnyatAne kAraNe pitAnA jIvanamAM gaurava le." tyAre have prathama praznane aMge ja kAMIka vicAravuM ghaTe che. huM mArA vAcana ane ciMtanane pariNAme taddana spaSTapaNe joI rahyo chuM ke paribhASA, zailI ane upaganI paddhati game teTalI judI hoya, chatAMya prasiddha badhA ja jainetara saMpradAyanA pravartake ane keTalAka tenA anuyAyIo sudhdhAM anekAMtane avalaMbIne ja potapotAnI Dhabe vicAra pragaTa karI gayA che. ane huM ema spaSTapaNe joI zakuM chuM ke anekAMtadaSTie vicAra karavAnI zakyatA jo jaina saMpradAyanA pravartake ne anuyAyIomAM saMbhavita che, te teTalI ja zakayatA bIjA koI paNa judA nAmathI oLakhAtA saMpradAyanA anuyAyIomAM paNa saMbhavita che. eTaluM ja nahi, paNa ghaNIvAra te vyavahAramAM jaina karatAM jenetara saMskArI ane zikSita vyaktiomAM e zakyatA vadhAre pramANamAM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatA anekAnta [ 89 daggAcara thAya che. mArA A abhiprAyanI yathArthatA AMkavA icchanArane huM. thoDIka sUcanAo karavA IcchuM chuM. jo te e sUcanA pramANe vatI joze, tA temane potAne potAnI ja AMkhe e satya dIvA jevuM dekhAze. sahelAmAM sahelI ane sauthI prathama amalamAM mukAya evI sUcanA e che ke je je heya te uttarAdhyayana mULa agara tenuM bhASAMtara vAMce. tenI sAthe ja bauddha saMpradAyanuM mAnya dhammapada ne vaidika saMpradAyAnI mAnya gItA vAMce. vAMcatAM "kevaLa eTalI ja dRSTi rahe ke dareka saMpradAyanA te te zAstromAM cittazuddhi, saMcana, ahiMsA Adi sadguNAnI pRSTi kevI ekasarakhI rIte karavAmAM AvI che. ethI AgaLa vadhI vadhAre jovA icchanArane huM sUcanA karavA icchuM chuM ke khuda tathAgata mudde pAte kevA arthamAM kriyAvAdI che ane kayA amAM akriyAvAdI che enA je khulAso karyo che ane je rIte anekAMtadRSTi jIvanamAM hAvAnI sAbitI ApI che, tene jaina anekAMta sAthe sarakhAvavI. te ja rIte pAta Mjala yogazAstra ke tenA karatAMya bahu jUnA upaniSadomAM je adhikAraparatve anekavidha AdhyAtmika sAdhanAo batAvI che, tenuM jaina AdhyAtmika sAdhanAo sAthe tAlana karavuM, jevuM ke AcAya haribhadra ane yazovijajIe karyuM che. jaAAstriyana, krizciyana ane islAmI dhArmika AjJAe sudhI na jAya, teAya upara kahela bauddha ane vaidika zAstronA jaina zAstro sAthenA tAlanathI darekane e khAtarI thaI jaze ke satya ane tenI vicAradaSTi kAI eka ja paMthanAM adhAI rahetI nathI. A muddAnI vadhAre spaSTatA karavA icchanArane huM eka khIjI paNa sUcanA karavA icchuM chuM ane te e che ke teNe samAna darajjAnA amuka mANaso sarakhI saMkhyAmAM dareka saMpradAyanA anuyAyIomAMthI pasaMda karavA, paNI teNe e pasaMda karela vyaktinI jIvanacarcA ne vicArasaraNI taTasthapaNe teAMdhavI. pasaMda karAyela sakhA darajjAnA vyApArIo hAya ke vakIlo, DaoNkaTarA hoya ke zikSA, kheDUto hoya ke nAkarA, A badhAnA paricayathI parIkSaka joI zakaze ke vArasAmAM anekAMtadRSTi maLavAnA dAvA karanAra te te bAbata vadhAre gaurava. lenAra jenA karatAM jainetarI keTale aMze UtaratA che, caDiyAtA che ke lagabhaga kharAkhara che. jIvatA anekAMta ApaNane jAgatA rahevA, potAnI jAtane ke khIjAne anyAya na karavA pharamAve che. eTale ApaNe mAtra sAMpradAyika abhinivezane lIdhe potAnA sapradAya vize. tema ja bIjA saMpradAyA vize je arita vidhAne karyo karIe chIe, tethI khacatA rahevuM e ApaNA prathama dhama che,
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana ane ciMtana - have ApaNe tapAsavAne chelle muddo bAkI che ke te anekAMta sAmudAyika dRSTie jena pareparAmAM kyAreya hatuM ne Aje paNa che? A praznano javAba lAge che te aghare nathI. ema te dareka jaina mAne ane kahe ja che ke anekAMta e mukhya jena siddhAMta mAtra tattvika ja nahi, paNa vyAvahArika sudhdhAM che. ene artha e thayo ke tatvajJAnanA vicArapradezamAM agara jIvananA pratyeka kAryakSetramAM je anekAMtane upayoga thAya, te te bIjI kaI paNa daSTi karatAM vadhAre salAmata tema ja upayoga karanArane vadhAre mAM vadhAre samAdhAnakAraka nIvaDe che. ApaNe jaina paraMparAnAM badhAM ja kSetramAM A kasaTI lAgu pADI jevuM joIe ke anekAMtadaSTie temAM keTalo jIvaMta phALo Apyo che ne atyAre keTale phALo Ape che. jIvananA dharma, karma, sAhitya, samAja ane rASTra eTalA vibhAge karI vicAra karIe. prathama ApaNe joIe ke jaina paraMparAnA dhArmika jIvanamAM anekAMtanuM sthAna zuM rahyuM che ke atyAre zuM che ? bhagavAna mahAvIra pahelAnA samayanI vAta jatI karIe. mAtra temanA pachIne Aja sudhIne dhArmika ItihAsa tapAsIe te spaSTa jaNAze ke anekAMtane potAnA sarvazreSTha siddhAnta tarIke sthApanAra AcAryuM ke vidvAne pitAnA jIvanamAM anekAMta bhAgye ja utArI zakyA che. enA purAvA vAste bahu dUra javuM paDe tema nathI. digaMbara ane zvetAMbara be mukhya phirakA tarapha prathama najara kare. zvetAMbara phirakAmAM evuM kayuM tattva che ke jene lIdhe digaMbarene juduM ja rahevuM paDe? agara digaMbamAM evI kaI bAbata che ke je tAMbarene alaga rAkhe ? koI uTa tyAgI digaMbara phirakAmAM thayo hoya, te zuM te tyAgI vetAMbara phirakAe nathI janmAvyo? zvetAMbara phirakAnA vastradhAraNathI zithilatA AvatI ja heya, te digaMbara phirakAmAM zithilatAnuM nAma paNa hevuM na ja joIe. digaMbara zAstro ane zvetAMbara zAstro vacce oLaMgI na zakAya evI khAI te zuM eka lITI paNa nathI ke je bannene maLatAM, ekarasa thatAM keje banne phirakAo AkhA jagatane sukha ane zAMti pUrAM pADanAra tarIke anekAMtane upadeza karavA nIkaLyA che ne pahelethI ja bane phirakAnA vidvAno zAstromAM anekAMtanuM nagAruM vagADatA AvyA che, te bane kyAre paNa maLyA che kharA? anekAMte temane arasaparasa bheTAvyA che kharA? temanA tIrthakalaha anekAMta patAvyA che kharA ? je phirakAo ke je phirakAnA agresara vidvAna ane AcAryo pitAnI aMdaranA taddana sAmAnya
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvato anekAna ( 8 jevA matabhedane zamAvI na zake, teomAM anekAMtanuM tattvajJAna ke anekAMtamaya dharma che ema kezu kaheze? ThIka bhalA, ethI AgaLa cAlI jaIe. DI vAra ema mAne ke anekAMtadaSTi mAtra eka ja jaina phirakAne varI che, te pachI te phirakAnA anuyAyIone ApaNe jarUra pUchIzuM ke bhAIo! tamArA zvetAMbara ke digaMbara koI eka ja phirakAmAM pahelethI Aja lagI gaNa-gacchanA nAnA nAnA aneka vADAo kema paDyA ke je vADAo ekabIjAthI dUra rahevAmAM ja mahatva mAnatA AvyA che ? zuM anekAMta e sAMdhanAra che ke bhAgalA paDAvanAra che? je bhAgalA ja paDAvanAra heya te tamAruM sthAna duniyAnA bIjA koI paNa UtaratAmAM UtaratA paMtha karatAM caDiyAtuM nathI. sAMdhanAra hoya, to tame pitAnA phirakAmAM paDatA nAnA nAnA bhAgalAone paNa sadhI na zakavAne kAraNe jIvanamAM anekAMta utArI zakyA nathI, anekAMtane jIvato rAkhI zakyA nathI. bahu jUnA vakhatanI vAta jatI karIe ane chellA pAMca varSanA navA phAMTAne ja vicAra karIe, toya jaina paraMparAmAM dhArmika jIvana anekAMta vinAnuM ja jaNAze. sthAnakavAsI phirakAne pUchIe ke tame prathamanA be phirakAthI judA paDI anekAMta siddhAnta jIvate rAkhe che ke tenI cUMthAyelI kAyAnA vadhAre kaTakA karyA che? je sthAnakavAsI phirakAe potAnAM nAnAMmoTAM ToLAMne sAMdhavA pUrato ane edhAnI dazIo Ama bAMdhavI ke tema bAMdhavI tenA eka nirNaya pUra paNa anekAMta jIvI batAvyuM hota, te eTale te satiSa thAta ke jIvanamAM anekAMtanI hatyA karanAra prathamanA be phirakAo karatAM A navA phirakAe kAMIka anekAMtanuM jIvana bacAvyuM, paNa ApaNe to bhUtakALanA ItihAsa ane vartamAna jIvanamAM joIe chIe ke cha koTI, ATha koTInA belanI saMkhyA pUratA agara amuka pATha bolavA na belavAnA bheda pUratA, agara keLAM khAI zakAya ke nahi te pUratA, agara paryuSaNa parva amuka tithie karavA na karavA pUratA anaMta jhaghaDAo vadhArI anekAMtanA aneka aMta karI nAkhyA che. TUMkamAM, jaina paraMparAnA dhArmika ItihAsamAM anekAMta jIvate te najare ja paDato nathI. hA, kalpanAmAM teNe anekAMta eTale lagI viratAryo che ke anekAMtanuM piSaNa karanAra eka khAsuM svataMtra sAhitya sarjAyuM che. paraMtu A sthaLe e vAta khAsa bhArapUrvaka noMdhavA jevI che ke anekAMtanI vyAkhyA karatAM AcAryoe ne vidvAnoe je udAharaNa ne dAkhalAo ApyA che ne hajuye Ape che, te udAharaNo vALanA agra upara nAcI zakAya ke nahi e praznanA manoraMjaka javAba jevA che. AkAzane phUla che paNa e
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ -878 ] darzana ane ciMtana sAbitI sudhI anekAMta gaye che, paNa maMdire judA hovA chatAM eka ja tIrthamAM zvetAMbara digaMbare salAha saMpa ane pUrNa samAdhAnIthI rahI zake ke nahi ane rahI zake te kevI rIte, tema ja na rahI zake te kevI rIte ene nirNaya karI khulAse ATalA jhaghaDAzAstranA anubhavane pariNAme paNa anekAMtanA mahArathIoe haju lagI ApyuM nathI. dhArmika jIvanamAM eka ja chinnabhinna thayelA ane najIvI bAbatamAM paNa sthAna ke mahiSa yuddha karanAra dharmavidvAne je pitAnI paraMparAmAM anekAMtadaSTi ke anekAMtajIvanane dAvo kare, te emaNe AMkha ADA pATA bAMdhyA che, je bIjAne ne pitAne jevA nA pADe che, ema ja kahI zakAya. kamapradeza eTale dhaMdhAnuM kSetra. dhaMdhAmAM anekAMta lAgu paDI zake ke nahi e praznane uttara jene kadI nakAramAM na ja Ape. have ApaNe joIe ke temaNe dhaMdhAnA kSetramAM anekAMta kyAM lagI paDyo che? jIvana jIvavA aneka vastuo joIe, kAma paNa aneka jAtanAM karavAM paDe. ApaNe jaina paraMparAne pUchIe ke tAre nabhavuM hoya te kaI cIja vinA ane kayA vinA cAlaze? ane tema chatAM ApaNe joIe chIe ke jene eka ja dhaMdhe zIkhyA che ne eka ja dhaMdhA tarapha dhase jAya che. te dhA che vyApAra ke nokarIne. zuM jenene khetInI jarUra nathI ? zuM vahANavaTA ke vimAnI sAhasanI jarUra nathI ? zuM Atma ane pararakSaNa mATe kavAyatI tAlImanI jarUra nathI? zuM tamane pitAnI svacchatA mATe ne pitAnA Arogya mATe bIjAonI svacchatA ane Arogyane ja bhAga levo ghaTe? ApaNe jaina lokone dhaMdhe ane tene pariNAme temanI kacarAtI jatI zArIrika, mAnasika zaktine vicAra karIzuM, te ApaNane spaSTa jaNAze ke jene dhadhAnA kSetranI bAbatamAM ekatI thaI gayA che. emane sAruM anAja, sArAM phaLa ane svaccha dUdha ghI joIe, paNa enA utpAdaka dhaMdhAo e na karI zake ! eTale anekAMtane vicAra mAtra vidvAna ne dharmaguruo pUratA ja che, emaemaNe mAnI lIdheluM hovAthI te pratyakSa jIvanamAMthI sarI gayo che. sAhityane pradeza laIe. jene dAvo che ke anekAMta jevI vizALa ane udAra daSTi bIjI ekeya nathI, ane chatAMya ApaNe hamezAM mAtra gRhastha jainene ja nahi, paNa tyAgI ane vidvAna jene sudhdhane sAhityanI ekeeka zAkhAmAM bIjAne hAthe pAchuM pItAM ne bIjAnA pramANapatrathI phulAtAM tema ja bIjA saMpradAyanA vidvAnonuM na chUTake anusaraNa karatAM joIe chIe.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatA anekAnta [ 87 je anekAMtaSTi aneka khAjuthI aneka vastunuM aneka rIte jUnuM navuM jJAna sacita karavA prerI zake, te ja anekAMtadRSTinI himAyata karanAra varga mAM jyAre sAhitya-upAsanA ane vidyA-upAsanAnI bAbatamAM ATaluM adhu pAmarapaNuM dekhAya, tyAre ema kyA mANasa mAnI zake ke jaina paraMparAmAM anekAMtadRSTi jIvatI che? have samAjakSetra laI vicArIe. samAjane mULa pAye lagnasaMsthA che. ene asalI uddeza e che ke mANasa potAnI zaktinA nirakuza AvAne maryAdita ane vivekI niyamana dvArA kAbUmAM laI tenA evI rIte viniyoga kare che ke jethI samAjataMtu cAlu rahe ane te uttarAttara vadhAre abhyudayavAna ane. A uddezanI dRSTie lagnasaMsthA mAMgalika ja nahi, paNa pavitra tema ja AzIrvAdarUpa paNa che. jo ethI viparIta mAtra dehavAsanAprerita lagnasaMsthA cAle to e nathI mAMgalika ke nathI pavitra, UlaTI zAparUpa che. jyAM lagI AvA viveka jAgarUka rahe che ane tenu ja pANu vicArakA dvArA karavAmAM Ave che, tyAM lagI anekAMta e saMsthA paratve vatA che ema kahI zakAya. ApaNe bhUtakALanA tihAsa ane vartamAna ApaNA samAjanuM mAnasa joIe, te ApaNane jAraze ke A bAbatamAM anekAMta jIvita rahyo nathI. jaina samAjamAM vicArakAnuM mukhya sthAna AvyA che. tyAgIonI A saMsthA mAtra eka ja ApatI AvI che ane atyAre paNa e ja rIte bhAra Ape che, tethI e lakhANamAM ke upadezamAM jyAM ne tyAM ke jyAre ane tyAre eka ja vAta kahetI AvI che ke lagna e to nakAmI upAdhi ane dhana che tema ja e apavitra che. AvA satata upadeza ane pracAra hovA chatAM prakRtithI ja je saMsthA samAja sAthe saMkalita che, te nAbUda thaI nathI ane thavAnI paNa nathI. paraMtu evA akAntika upadezanuM samAja-mAnasa upara eka pariNAma e AvyuM che ke te lagnasaMsthA nabhAvye jAya che, paNa jANe parANe gaLe DhAla khaSyA hAya te rIte ja te tene bajAve che. eka mAjI AvegA ane jo utsAhabhera vyaktine lagna tarapha prere che ane khIjI bAju tenA manamAM UMDe UMDe vArasAgata lagnanI apavitratAnA vivekazUnya saMskAra pASAtA jAya che, pariNAme kauTuMbika jIvanamAM jyAre aneka jAtanI dArInA prasaMga Ave che tyAre mANusa vivekadRSTi na hovAthI moTe bhAge kAMTALI yogya rasto kADhavAne badale lagnasaMsthAnI apavitratAne smaraNe vAkha tyAgIo bhAgavatA Azrama upara bhAra
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 ] darzana ane ciMtana kauTuMbika jIvanane nide che ane bhArarUpa gaNe che. jo evA mANasa kuTuMbamAM rahe che, toya te tenuM kAMI lIdhuM nathI karatA. jo te kuTuMba cheDI cAga le che, teAya te ghaNI vAra e ceAgane bhAgathI kharaDe che. eNe apavitratA ke pavitratA kyAM rahe che e prathamathI ja jANyuM na hatuM. eNe te mAnI lIdheluM ke kuTuMbabaMdhana e apavitra che ane kuTuMbathI chUTAcheDA e pavitra che. jo enAmAM vata anekAMtanA sarakArI prathamathI ja siMcAyA hota, to te ema mAnata ke pavitratA ke apavitratA e banne maneAgata ja che ane tethI te mananA pavitrapA upara bhAra ApI tene sAcavavA ane poSavAnA prayatna karata ane pariNAme te lagnasa MsthAnA uddezane jIvanamAM utArI zakata ane peAtAnI nabaLAI lagnasaMsthA upara na lAdata. Aje te bhAgavAsanAnI prabaLatA, je maneAgata eka apavitratA ane bhAre nakhaLAI che, teja lagnasaMsthA upara lAdavAmAM Ave che ane pariNAme AkhA samAja mATe bhAge lagnasaMsthAnI javAbadArInI dRSTie ke tyAgI saMsthAnI javAkhadArInI. dRSTie cheka ja nabaLA paDyA che. khIjo prazna UMcanIcanI bhAvanAne che, jyAre janma, sattA ane sa Mpatti AdinI khAdya dRSTie UMcanIcatA mAnavA-manAvavAtA sanAtana dharma purajozamAM hatA, tyAre bhagavAna mahAvIra ane tathAgata jevAe caDatA--UtaratApaNAnI kaseTI sadguNanuM tAratamya che e vAta potanA vyavahArathI samAja sAme mUkI. A vize jIvaMta anekAMtanuM je dRSTibindu hatu te vIranA vArasadAro ApaNe na samajI zakayA ke na tene vyavahAramAM sAcavavA mathyA. banyuM ema ke mAtra dha kSetre ja nahi, paNa karyuM ane samAjakSetre paNa ApaNe pAchA purAA sanAtana dharmanI UMcanIcanI bhAvanAmAM ja saDAvAyA. cegyatAne vadhAravA ane phelAvavAnA prayatna dvArA je dalita ane patita jAtinA uddhAra karavAnuM kAma mahAvIre vArasadArone soMpyuM hatuM, te kAma karavAne badale vArasadAro pAchA, ame caDiyAtA ne tame UtaratA, e ja bhAvanAnA vamaLamAM paDI gayA. emaNe brAhmAne vaLato javAba ApyA ke brAhmaNujAti ucca nathI. bhrAhmaNajAtinA sadguNane apanAvyA sivAya ene UtaratI mAnavA-manAvavAnuM kAma eka Avu cAlu rahyuM, bIjI bAju prathamanA dalita. ane patine vyavahAramAM nIca mAnavA--manAvavAnuM paNa cAlu rahyuM. sthiti tyAM lagI AvI ke jaina samAja mAtra sthAnabhede utpanna thayelA savAla, poravAla, zrImAla Adi aneka jAti-upajAtinA bhAgalAmAM vahe'cAI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvato anekAnta [ 881 gaye ane nAnA nAnA geLamAM vaheMcAI kSINavI thavA lAge. vIsA dasAne UtaratA gaNe, te dasA pAMcAne ane pAMcA aDhAIyAne. saMskAra, uMmara ane bIjI badhI yogyatA hovA chatAM eka jAtane bIjI jAta sAthe ane eka goLane bIjA goLa sAthe lagnavyavahAra TUMkA. lagna ane bIjI jarUrI bAbatomAM jaina samAja bIjA samAja sAthe chUTAcheDA karyo ja jato hato, ane vadhArAmAM te aMdara aMdara paNa saMbaMdha pivAne badale teDavA lAgyA. saMkucitapaNanuM jhera mAtra lagnasaMbaMdhanA viccheda sudhI ja na aTakayuM, paNa teNe dharmakSetramAM paNa praveza karyo. tAMbara ane digaMbaranA lagnasaMbaMdha vicchinna thayA ane digaMbara phirakAmAM te A vize eTale sudhI asara karI che ke te samAjane pratiSThita paMDitavarga digaMbara dasAbhAIone pUjA-adhikAra paNa kabUla nathI. dasA kAmane digabara game tevo saMskArI ke vidvAna hoya, paNa te sarvasAmAnya maMdiramAM pUjA-adhikAra meLavI zakatA nathI; eTaluM ja nahi, paNa jo teNe kayAMya eve sthAne pUjA karI, to tene bIjA varga dvArA keTe ghasaDavAnA dAkhalAo paNa Aje bane che. je anekAMte saguNene ja ekamAtra nirabhimAna uccatAnI kasoTI kahela, te ja anekAMta niprANu thatAM Aje bhAI ema na saMdhAya evA bhAgalA pADI rahyo che. chelle rASTrIyatAne pradeza upasthita thAya che. jaina samAjane tyAgIvarga ApameLe dIrdhadaSTipUrvaka kyAre paNa rASTrabhAvanA piSato rahyo hoya ema ItihAsa jotAM jaNAtuM nathI. alabatta, kaI parAkramI ane samajadAra nararane samAjamAM pAke ane teo mukhyapaNe potAnI sUjhathI rASTroddhAranuM kAma kare ne temAM jaza meLave, te pAchaLathI jaina tyAgI ane vidvAna varga paNa tenA rASTrakAryanI yazogAthA gAya ane prazasti race. bhAmAzAha pratApane madada kare tyAra bAda tenI yazogAthA Aja sudhI paNa gavAtI ApaNe sAMbhaLIe chIe. jovAnuM e che ke A rASTrakAryanI prazaMsA svayaMvicAraprerita che ke te lepravAhanuM anusaraNa che ? je vastupAla, bhAmAzAha ke bIjA keI paNa tevA varanA rASTroddhArakAryane anekAMtanA vivekamAM dharamULathI ja sthAna rahyuM hota to te viveka jainasamAjamAM evuM kArya satata cAlu rAkhavAnI ane piSavAnI preraNA Apata, paNa ApaNe ethI UlaTuM joIe chIe. kaI paNa tyAgI ke dharmazAstrI paMDita rASTrakathAne vikathA kahIne utArI pADe che ane rASTrIya pravRttine rAjyaviruddhAtikrama-aticAra kahIne temAM joDAtA utsAhI yuvakene hatotsAha kare che. eka yuga e
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 882 ] darzana ane ciMtana hatA ke jyAre rASTrakArya ane rASTrIya pravRtti e zabda sAMbhaLatAM ja kAnamAM zastranA khaNakhaNATa sabhaLAtA. te vakhate ahiMsAnA upAsaka evuM pratipAdana karatA ke jaina dharma ahiMsAmUlaka hAvAthI hiMsA sAthe saMkalita rASTrakA' ke rASTrakrAMtimAM sAcA jaina vI rIte joDAI zake ? tarata ja khIje yuga evA Avyo ke rASTrotthAnanI pratyeka pravRtti ahiMsA upara goThavAI ane te dRSTie calAvavAmAM AvI. A vakhate ahiMsA siddhAntane ananya dAve karanAra keTalAka tyAgI ane paDiMta kahevA lAgyA che ke rAjakIya pravRtti yA rASTrIya pravRttimAM ahiMsAnuM pAlana zaka nathI. ahIM prazna e che ke ahiMsAnuM pAlana kAM ane kevI rIte zakaya che, e te pakSakAre e jaNAvavuM joI e. jo rASTrIya pravRttimAM emane ahiMsAnI zakayatA na jaNAtI hoya te sAmAjika ane kauTumbika pravRttimAM enI zakayatA kaI rIte saMbhave ? chevaTe te evA vicArakAne mate ahiMsAnI zakayatA eka mAtra munimAga ane muni-AcArA sivAya anyatra saMbhavavAnuM bhAgye ja kulita thaze ane munimA ke muni AyAra eTale chevaTe ekAMtika nivRtti ke niSkriyatA evA ja atha lita thaze, jenu mUlya terApa'thanI nivRtti karatAM jarA paNu vadhAre siddha nahi thAya. dAnanA niSedha, sAnika hisravRttine niSedha; eTaluM ja nahi, paNa vayApAlana sudhdhAMnA niSedha, e terApaMthanI nivRtti; ane khIjI bAju AvI nivRttinA saMskAra sevA gRhasthavarga ane teTaluM vadhAremAM vadhAre dhana vagaramahenate ke ochAmAM echI mahenate sadharavAnI vRttivALA rahe. A hiMsA keTalI suMdara ! khIjAnI sukhasagavaDane bhAge saMgrahAtA dhana upara guruva nabhe, paNa te ja dhanane samucita viniyoga karavAne upadeza sudhdhAM ApavAmAM te pApa mAne AvI ahiMsAnI vibanA ahiMsAnuM svarUpa' na samajavAne lIdhe Achevatte araze. AkhA samAjamAM pravarte che. rASTrIya pravRtti, je atyAre ahiMsAmUlaka rArU thaI che, temAM khAdInuM sthAna che. kapaDAM paheravAM ja che, te pachI yantraniSpanna ane paradezI kapaDAM kharIdI te vATe dhananA durupayogane mArga khule karavA emAM ahiMsA che ke khAdI aMgIkArI nirudhogIone e kALiyA anna pUruM pADavAnI samaja dAkhavavI emAM ahiMsA che? e ja rIte rASTrIya pravRttinuM khIjuM aMga dalita jAtione udghAra che, kANu evA samajadAra ahiMsAvAdI ho, je A pravR ttine sathA ahiMsAmUlaka nahi mAne? ane chatAM ApaNe joI e chIe ke jaina samAjanA ahiMsApAsakoe A pravRttine eka ja avagaNI che. je
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvate anekAnta [883 dezamAM janmavuM, rahevuM ane nabhavuM, je varganA khabhA ane pITha upara besavuM ne jIvana TakAvavuM, te deza ane te varganI sukhasagavaDane prazna Ave ane te paratve pitAnuM rUDha vartana badalavAne prazna Ave tyAM nivRttinI vAta karI ke bIjo tarkavAda upasthita karI pitAnI jAtane bacAvI levI e AcAramaya anekAMtano mRtyughaMTa nahi te zuM che? jaina samAjane bIjA samAjonI peThe jijIviSA che. te jIva Avyo che ane hajI paNa Avaze. jIvana e chevaTe parANe paNa samanvaya ke samAdhAnI vinA zakaya ja nathI. eTale jaina samAjamAM e samajAya ke samAdhAnarUpa anekAMtane sthAna na ja hatuM ke AgaLa sthAna nahi rahe ema to na ja kahI zakAya. A sthaLe je kahevAno Azaya che te eTale ja che ke parANe, aNusamaje ke bIjAnI dekhAdekhIe AcaravAmAM Avela anekAMta e nathI hote tejasvI ke nathI banate prANupada. jaina paraMparAe je lAMbA kALa lagI anekAMtanA vicAre sevyA hoya ane te vizenuM DhagalAbaMdha sAhitya racyuM tema ja paDyuM hoya, te bIjA badhA samAje karatAM tenI pAsethI vadhAremAM vadhAre jIvaMta anekAntanA pAlananI koI AzA seve, te e bhAgye ja ajugatuM kahevAya. emAMya jyAre dezamAM koI e prajJa manuSya pAke ke jenI samagra vicArasaraNuM ane kAryapaddhati chavatI anekAMtadaSTi upara ja racAI ane ghaDAI heya ane te ApaNuM sAme hoya, tyAre ene oLakhatAM ane apanAvatAM anekAMtavAdIo saheje paNa pAchA paDe, te ema kema kahI zakAya ke anekAMtavAdanA anuyAyIomAM te vAda Ave che ? -zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, rajata mahotsava graMthamAMthI uta.