Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ unnIsavAM pravacana dhyAnAgni se karma bhasmIbhUta 2010_03
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtra jaha cirasaMcayamiMdhaNa-manalo pavaNasahio duyaM dhi| taha kammeMdhaNamamiyaM, khaNeNa jhANAnalo ddhi||131|| jhANovarame'vi muNI, nniccmnniccaaibhaavnnaaprmo| hoi subhAviyacitto, dhammajhANeNa jo puvvi||132|| addhavamasaraNamegatta-mannattasaMsAraloyamasuittaM / AsavasaMvaraNijjara, dhammaM bodhiM ca ciNtijj||133|| STI A 2010_03
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahalA sUtraH bhAva bar3hatA hai| maMdira banAo, dAna do, upavAsa karo, tapa karo pa jaise cira-saMcita IMdhana ko vAyu se uddIpta Aga to bhI hara kRtya se kartA majabUta hotA hai| aura kartA kA majabUta tatkAla jalA DAlatI hai, vaise hI dhyAna rUpI agni honA hI saMsAra hai| kartA kA majabUta honA hI saMsAra meM vApasa aparimita karma-IMdhana ko kSaNabhara meM bhasma kara DAlatI hai|' lauTa Ane kI sIr3hI hai| manuSya ati prAcIna hai; kaheM ki sanAtana hai, sadA se hai| kartA kSINa honA caahie| anaMta janmoM meM anaMta karma hue haiM--puNya hue haiM, pApa hue haiN| kartA kSINa hogA to karma kSINa hoNge| yadi una saba puNya aura pApoM ke lie eka-eka kA hisAba dhIre-dhIre yaha bhAva hI miTa jAnA cAhie ki mere bhItara koI cukAnA par3e to mukti asaMbhava hai| eka to itanA laMbA kAla! | kartA hai| sirpha sAkSI zeSa rhe| sirpha draSTA zeSa rhe| usa laMbe kAla meM itane karmoM kI zRMkhalA! use chAMTate-chAMTate to karma ko karma se kATA nahIM jA sktaa| na pApa ko puNya se anaMta kAla vyatIta hogaa| kATA jA sakatA hai| kyoMki yaha ho sakatA hai, pApa kI jagaha aura yaha jo anaMta kAla vyatIta hogA purAne karmoM ko tor3ane meM, puNya rakha lo, lekina baMdhana badaleMge nahIM; rUpAMtarita bhalA ho isa bIca bhI nae karma nirmita hoNge| tor3anA bhI karma hai| kisI jaaeN| pahale se suMdara ho jAeM; jyAdA saje-baje ho jAeM; pahale karma se chUTane kI ceSTA nayA karma aura nae karma kI zuruAta hai| se jyAdA zRMgAra ho jAe unkaa| hathakar3iyoM para sonA mar3hA jA taba to jAla duSTacakra jaisA hai| isake bAhara honA muzkila hai| | sakatA hai, lekina hathakar3iyoM ko isa taraha tor3ane kA koI upAya kucha to karoge! adharma na karoge, dharma kroge| pApa na karoge, | nahIM hai| karma se karma nahIM ttuutttaa| puNya kroge| lekina mahAvIra kahate haiM, puNya bhI vaise hI bAMdha | to phira karma kaise TUTegA? letA hai, jaise paap| burA karanevAle kA bhI ahaMkAra hotA hai, agara karma se karma nahIM TUTatA to kyA AdamI ke lie koI bhI bhalA karanevAle kA bhI ahaMkAra hotA hai; aura kabhI-kabhI to AzA nahIM hai? agara hara kRtya nae jAla ko banA jAegA to burA karanevAle se jyAdA saghana hotA hai| burA karanevAle ko to phira hama isa jAla ke kabhI bAhara ho sakeMge yA na ho sakeMge? thor3I pIDA bhI hotI hai, dInatA bhI hotI hai, aparAdha bhAva bhI hotA mahAvIra kahate haiM, bAhara haA jA sakatA hai, lekina karma dvAra hai| bhalA karane kA ahaMkAra to svarNamaMDita ho jAtA hai| usameM nahIM hai bAhara hone kaa| karma hI to saMsAra meM Ane kI vyavasthA hIre-javAharAta Taka jAte haiN| bhalA karanevAle kA ahaMkAra to hai| akarma dvAra hai| puNya se zobhAyamAna ho jAtA hai, pradIpta ho jAtA hai| dhyAna kA artha hai : akarma kI dshaa| ThIka bhI kareM to bhI karanevAle kI majabUtI bar3hatI hai, kartA kA | dhyAna kA artha hai : sAkSI kI dshaa| 369 2010_03
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH dhyAna kA artha hai: aisI jAgarUka cetanA, jo kRtya ke sAtha itanI nahIM hai| sAkSI hone meM kucha kharca nahIM ho rahA hai| lekina apanA tAdAtmya nahIM krtii| jaba bhUkha pIr3A kI taraha cubhe, chAtI meM gaharI utaratI jAe, rAha calate ho tuma, lekina bhItara koI jAgakara dekhatA rahatA hai roA-roAM cIkhane-cillAne lage, taba dhyAna rakhanA kaThina ki maiM nahIM cala rahA hUM, zarIra cala rahA hai| maiM to dekha rahA hUM ki hotA calA jaaegaa| zarIra cala rahA hai| mahAvIra ne upavAsa ko sirpha dhyAna kI prakriyA smjhaa| aisI bhUkha lagatI hai, bhItara koI dekhatA rahatA hai, bhUkha mujhe nahIM lagI | ghar3I AtI hai, jahAM bhUkha apane pracaMDa vega meM khar3I hotI hai ki hai, zarIra ko lagI hai| bhojana kiyA jAtA hai, zarIra meM bhojana AdamI pAgala ho jAe; ki AdamI kucha bhI khA le; ki corI DAlA jA rahA hai, koI bhItara jAgakara dekhatA rahatA hai| tRpti ho kara le, ki hatyA kara de| jAtI hai, bhUkha miTa jAtI hai, koI bhItara sAkSI kI taraha registAna meM calanevAle logoM kA anubhava hai ki kabhI pyAsa avalokana karatA rahatA hai ki aba bhUkha miTa gaI, zarIra tRpta hai| | aisI laga AtI hai ki AdamI apanI pezAba pI jAtA hai, pAnI na lekina kisI bhI sthiti meM apane ko jor3atA nahIM kRtya se| mile to| UMTa kI pezAba pI jAtA hai, agara pAnI na mile to| kRtya se tor3a lene kA nAma dhyAna hai| aisI pyAsa laga sakatI hai registAna meM ki AdamI ko hoza hI na caubIsa ghaMTe kRtya ho rahe haiN| kucha na bhI karo, khAlI baiThe raho | raha jAe, sAkSI kI to bAta aur| yaha bhI khayAla na rahe, maiM kyA | to bhI zvAsa calatI hai; to bhI kRtya ho rahA hai| tuma kahate ho ki pI rahA huuN| maiM zvAsa le rahA huuN| hAlAMki tumane kabhI socA nahIM ki isase ye to saba suvidhA kI bAteM haiM ki tuma kahate ho, jala zuddha hai yA jyAdA jhUThI bAta kyA hogI, ki tuma kahate ho, maiM zvAsa le rahA | nahIM? chanA hai yA nahIM? ye to suvidhA kI bAteM haiM ki tuma kahate huuN| jaba zvAsa na AegI taba le sakoge? jaba ruka jAegI taba ho ki prAzuka hai? ubAlA gayA hai, yA kisI gaMdI nAlI se bhara tuma kahoge, koI phikra nahIM, maiM to lenA jArI rakhUgA? jo zvAsa lAe ho? ye suvidhA kI bAteM haiN| registAna meM jaba pyAsa pakar3I bAhara gaI aura na lauTI to tuma lauTA sakoge? ho, sAmane nAlI bhI par3a jAe gaMdagI se bahatI, to bhI AdamI pI usa vakta patA calegA ki zvAsa bhI maiM nahIM le rahA thA, zvAsa | legaa| mahAvIra ne isako mahatvapUrNa prayoga bnaayaa| kyoMki bhUkha cala rahI thii| aura calane kI kriyA ke sAtha maiMne nAhaka hI apane bar3I gaharI bAta hai| sabase gaharI bAta hai| ko kartA kI taraha jor3a liyA thaa| bhUkha tumheM lagI hai? bhUkha | AdamI ke jIvana meM do bAteM sarvAdhika mahatvapUrNa haiM : eka hai tumane lagAI hai? laga rahI hai, saca hai; lekina tuma nAhaka bIca meM | kAmavAsanA aura eka hai bhuukhvaasnaa| kAmavAsanA se samAja jur3a jAte ho| tuma dUra khar3e dekha sakate ho| bhUkha zarIra meM jItA hai| kAmavAsanA samAja kA bhojana hai| agara tuma ghaTanevAlI ghaTanA hai| kAmavAsanA ko roka lo to tumane samAja kI eka zAkhA ko tor3a mahAvIra ne isIlie upavAsa para bar3A jora diyaa| vaha upavAsa diyaa| aba Age koI saMtati paidA na hogii| tumhArI kAmavAsanA Atmadamana ke lie nahIM thA; jaisA jaina muni karate rhe| mahAvIra | se tumhAre bacce jIte haiN| tumhArI kAmavAsanA se jIvana jItA hai, kA upavAsa zarIra ko pIr3A dene ke lie nahIM thaa| mahAvIra kA | saMsAra calatA hai| upavAsa to sirpha eka bhItara avakAza paidA karane ke lie thA ki to kAmavAsanA saMsAra ke lie bhojana hai| usake binA saMsAra cetanA jAgakara dekhatI rhe| jaise-jaise bhUkha saghana hotI jAe, | mregaa| agara sabhI loga brahmacarya ko upalabdha ho jAeM to saMsAra vaise-vaise saMbhAvanA bar3hatI hai ki tAdAtmya paidA ho jaae| jaba tatkSaNa ruka jaaegaa| bhUkha bahuta jora se ho to tuma bhUla hI jAo ki maiM sAkSI huuN| bhUkha isalie pazcima ke eka bahuta bar3e vicAraka imenyuela kAMTa ne thor3I-thor3I lagI ho, bhojana pAsa meM ho, phrija ke pAsa hI baiThe brahmacarya ko pApa khaa| usakI bAta meM bala hai| vaha kahatA hai, ho, cauke se sugaMdha A rahI hai, taba zAyada tama dhyAna kI bAtoM kA brahmacarya to eka taraha kI hiMsA hai| tama majA bhI le lo| tuma kaho, kahAM bhUkha ! maiM to sAkSI huuN| bhUkha roka rahe ho| to kisI ko jiMdA rahakara mAro yA paidA hone se B701 Jair Education International 2010_03
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnAgni se karma bhasmIbhUta roko, bAta to barAbara hai| kisI kI gardana kATo, yA kisI ko jAe ki sabhI loga jhUTha bolate haiM aura sabhI logoM ko jhUTha paidA na hone do| paidA na hone dene kA matalaba haA ki tumane gardana bolanA hI dharma hai to usI dina jhUTha muzkila meM par3a jaaegaa| banane ke pahale hI kATa dii| kyoMki kauna tumhArA bharosA karegA? tuma saca bhI kaho to loga phira imenyuela kAMTa ne kahA ki nItizAstra kA AdhArabhUta samajheMge, jhUTha bola rahe ho| niyama hai ki jisa sUtra ko mAnakara hama caleM usake mAnane se aisI agara corI niyama ho to corI asaMbhava ho jaaegii| agara sabhI ghaTanA nahIM ghaTanI cAhie ki usa sUtra ko mAnanA hI asaMbhava ho loga corI kara rahe hoM to corI kA artha kyA hai? eka ghara se dUsare jaae| nahIM to vaha AtmaghAtI sUtra huaa| | ghara cIjeM uThAkara rakhane meM phAyadA kyA hai? sAra kyA hai? jahAM jaise mamayo damenyAla kAMTa kahatA hai. jhaTha bolanA pApa hai. sabhI cora hoM...isalie tamane dekhA hogA, ki coroM ke jo maMDala agara sabhI loga jhUTha bolane lage to jhaTha hote haiM, ve Apasa meM corI nahIM krte| kyoMki vahAM to niyama bolanA saMbhava na raha jaaegaa| jhUTha to calatA isIlie hai ki kucha mAnakara calanA cAhie ki corI nhiiN| nahIM to jIvana hI muzkila loga abhI bhI saca meM bharosA karate haiN| jhUTha jhUTha ke kAraNa nahIM ho jaaegaa| calatA, saca para bharosA karanevAloM ke kAraNa calatA hai| jhUTha ke imenyuela kAMTa ne kahA hai, aisA hI brahmacarya bhI hai| agara sabhI apane paira nahIM haiN| saca kI baisAkhI ko lekara calatA hai| loga brahmacArI ho jAeM to isa jagata meM brahmacarya ko pAlana karane isIlie to jhUTha bolanevAlA bar3A dAvA karatA hai ki maiM saca bola ke lie bhI koI na bcegaa| isakA artha huA ki agara duniyA meM rahA hai| jaba taka vaha tamheM bharosA na dilA de ki maiM saca bola rahA brahmacArI cAhie to kucha kAmI cAhie hI hoMge; nahIM to brahmacArI hUM, taba taka jhUTha bolane kA avasara nahIM, upAya nhiiN| na bceNge| eka adAlata meM mullA nasaruddIna para mukadamA thaa| eka bahuta | to brahmacarya kA niyama sArvalaukika nahIM ho sktaa| isake sIdhe-sAde, sAdhu puruSa ko usane dhokhA de diyaa| usakI jeba mAnane ke lie bhI, isake mAnanevAloM ke hone ke lie bhI, isako kATa lii| purAnI mitratA thI aura sAdhu puruSa thA; isa para bharosA tor3anevAloM kI jarUrata hai| karatA thaa| gAMva bhara ko patA thA ki vaha AdamI atyaMta sAdhu hai| mahAvIra brahmacarya ko upalabdha ho sakate haiM kyoMki mahAvIra ke majisTreTa ko bhI patA thaa| majisTreTa ne kahA, 'nasaruddIna! mAtA-pitA brahmacarya ko upalabdha nahIM the| agara mahAvIra ke kisI aura ko dhokhA dete| yaha tumhArA purAnA mitra, bacapana kA mAtA-pitA ne hI brahmacarya sAdhA hotA to mahAvIra ke hone kI saathii| gAMva meM sAdhu kI taraha pUjA jAtA, isakI tumane jeba saMbhAvanA hI na thii| to mahAvIra ke hone ke lie mahAvIra ke kATI? tumheM saMkoca na huA? jo itanA bharosA karatA hai tuma mAtA-pitA kI kAmavAsanA ko dhanyavAda to denA hI hogaa| buddha para, usakI jeba kATI?' ko, yA kRSNa ko, yA krAisTa ko hone ke lie bhI kAmavAsanA nasaruddIna ne kahA, 'to aura kisakI kATUM? vaha jo bharosA kA sahArA hI lekara AnA pdd'egaa| karatA hai, usI kI kATI jA sakatI hai| jo bharosA nahIM karatA ise samajhane kI jarUrata hai| usakI to kATanI muzkila hai|' brahmacarya jIvana kA samApta-aMtima adhyAya hogA; aMtima sAdhu ko hI dhokhA diyA jA sakatA hai; dhokhebAja ko kaise paTAkSepa ho jaaegaa| maiM yaha nahIM kaha rahA hUM ki brahmacarya pAlana doge? ImAnadAra ke sAtha hI beImAnI kI jA sakatI hai; beImAna | mata krnaa| kyoMki sabhI brahmacarya pAlana kara sakeM, yaha asaMbhava ke sAtha kaise karoge? hai| eka bhI pAlana kara pAe, yaha bhI bar3A kaThina hai, to sabhI kara imenyuela kAMTa ne kahA, ki jisa sUtra ko mAnane se usa sUtra pAeMge yaha to asaMbhava hai| ko mAnanA asaMbhava ho jAe, vaha anaitika hai| to jhUTha agara imenyuela kAMTa ne asaMbhava kI bAta ko saMbhava mAnakara galata sabhI loga mAna leM, agara jhaTha sArvalaukika ho jAe, yanivarsala | siddha karane kI ceSTA kI hai| yaha honevAlA nahIM ho jAe to jhUTha asaMbhava ho jaaegaa| agara yaha ghoSaNA kara dI se AdamI brahmacarya kI carcA karatA hai, zAstra likhatA hai| kabhI 371 2010_03
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga : 2 koI ekAdha vyakti brahmacarya ko upalabdha ho pAtA hai| yaha bAta ho? kyA aisI bhI koI sImA AtI hai, jahAM ki maiM bhUla jAUM kaThina hai| ki maiM sAkSI hUM aura kartA ho jAUM? maiM yaha kaha rahA hUM ki kAmavAsanA dUsaroM kA bhojana hai, bhaviSya isa gahare parIkSaNa ke lie upvaas| upavAsa Atmadamana nahIM kA bhojana hai, AnevAlI pIr3hiyoM kA bhojana hai| isIlie hai mahAvIra kA, dhyAna kA eka gahana prayoga hai| upavAsa zabda meM kAmavAsanA kA itanA prabala prabhAva hai| tumhAre bacce tumase Ane bhI vaha bAta chipI hai| isalie mahAvIra ne upavAsa ko anazana ko tar3apha rahe haiN| isalie tuma lAkha ceSTA karo brahmacarya sAdhane nahIM kahA, bhUkhA rahanA nahIM kahA, upavAsa khaa| upavAsa kA kI, unake prANa saMkaTa meM par3e haiN| ve dhakke maareNge| ve tumhAre artha hotA hai| apane nikaTa honaa| apane nikaTa vaas| upavAsa niyama tor3eMge, tumhArI pratijJA kA khaMDana kareMge aura janma lene kI kA artha hotA hai : AtmA ke pAsa honaa| upavAsa kA artha hotA AturatA pragaTa kreNge| hai, kartA se haTanA, sAkSI kI tarapha dhIre-dhIre srknaa| jaba tumhAre bhItara kAmavAsanA uThatI hai to vaha bhI tumhArI nahIM to tuma kucha bhI karo, usa karane meM agara sAkSIbhAva banA rahe to hai| vaha bhI AnevAle janmoM kA, AnevAle jIvanoM kA AkarSaNa dhIre-dhIre kartA se mukti ho jAtI hai| aura kartA se mukti hote hI hai, khiMcAva hai| tumase AnevAle jIvana kaha rahe haiM ki apanA | sAre karmoM kA jAla, anaMta janmoM kA, eka kSaNa meM bhasmIbhUta ho kAma pUrA kro| isake pahale ki tuma vidA ho jAo, tuma mAdhyama | jAtA hai| bno| jIvana kI zRMkhalA jArI rhe| yaha mahAvIra kI bar3I anUThI udaghoSaNA hai| isa udaghoSaNA meM to eka to kAmavAsanA kA AdamI para bar3A prabhAva hai| lekina hI manuSya kI saMbhAvanA hai| vaha itanA bar3A prabhAva nahIM hai ki AdamI brahmacarya se na raha ske| agara aisA nahIM hotA to phira mokSa kI koI saMbhAvanA mAnI nahIM kyoMki dUsare kA jIvana saMkaTa meM par3atA hai, tumhArA to par3atA jA sktii| agara hama karma se hI chUTakara mukta ho sakeMge to phira nhiiN| tuma to ho| tumhArA to par3atA-tumhAre mAM bApa, unake mAM | hama karma se kabhI chUTa nahIM skte| kartA se chUTane se agara mukti bApa agara brahmacarya kA niyama lete| tuma to ho ge| tuma to ho| hotI ho to mukti saMbhava hai| tamhArA to aba koI saMkaTa meM par3ane kA koI kAraNa nahIM hai| ise khayAla meM rakha lenaa| yahI gItA kA bhI AtyaMtika saMdeza dUsarI mahatvapUrNa vAsanA hai bhojana kii| vaha kAmavAsanA se hai ki arjuna, tU kartA na raha jaa| bar3e dUsare mArga se kRSNa isI jyAdA gaharI hai, kyoMki usase tumhArA hI jIvana saMkaTa meM par3atA niSpatti para pahuMcate haiM ki arjuna, tU kartA na raha jaa| tU karma kI hai| kAmavAsanA se koI honevAle loga, jinakA hameM koI patA phikra chodd'| karma to hotA rahA, hotA rhegaa| tU aisA bhAva chor3a de nahIM hai, na hoNge| kyA lenA-denA hai? lekina bhojana chor3ane se ki maiM kara rahA huuN| tuma nahIM ho jaaoge| mahAvIra kI aura gItA kI bhASA bar3I viparIta hai| isalie yaha to mahAvIra ne upavAsa ko bar3A gaharA prayoga bnaayaa| samajhanA bhI jarUrI hai ki kabhI-kabhI viparIta bhASAoM se bhI jaise-jaise bhUkha bar3hatI jAtI hai, tumhArA jIvana saMkaTa meM par3atA hai, eka hI satya kI udaghoSaNA hotI hai| bhASA meM mata ulajha jaanaa| vaise-vaise tumhAre bhItara hoza kI kSamatA kSINa hotI jAtI hai| jaina gItA ko par3hate bhI nhiiN| jainoM ke lie gItA meM kucha sAra bhI bhUkhA kyA na karatA? | nahIM mAlUma hotaa| sAra to dUra, khataranAka mAlUma hotI hai, manovaijJAnika kahate haiM, bhUkha saba pApoM kI jar3a hai| zAyada saca | hiMsAtmaka mAlUma hotI hai| kahate haiN| jaba taka bhUkha na miTe, duniyA se zAyada pApa miTa bhI na | hiMduoM ne mahAvIra kA ullekha hI nahIM kiyA apane zAstroM meN| skeNge| bhUkhA kucha bhI kara sakatA hai| aura bhUkhA kucha kare to | itanA jIvaMta vyakti isa bhUmi para calA, hiMdU zAstroM meM ullekha kSamya bhI mAlUma par3atA hai| | bhI nahIM hai| isase gaharI aura niMdA aura virodha kyA ho sakatA mahAvIra ne gahare upavAsa kie| sirpha eka bAta jAnane ke lie thA? jainoM ne to phira bhI kama se kama thor3I bhalamanasAhata kii| ki kyA aisI bhI koI sImA hai bhUkha kI, jahAM merA hoza kho jAtA kRSNa kA ullekha to kiyaa| mAnA ki narka meM DAlA, mAnA ki 372 Jal Education International 2010_03
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ - dhyAnAgni se karma bhasmIbhUta kRSNa marakara sAtaveM narka gae, magara phira bhI itanA sammAna to kabhI eka prayoga karo chottaa| sapane meM jAgane kI ceSTA kro| diyA ki ullekha kiyA--niMdA ke lie sahI! bhUle to nahIM, kaThina hai, lekina ho jAtA hai| agara roja-roja isI dhAraNA ko bisarAyA to nhiiN| lekina hiMduoM ne to hadda kara dii| unhoMne lekara rAta soo ki sapane meM ceSTA karUMgA ki jAga jAUM; ki mahAvIra ko narka meM DAlane yogya bhI na maanaa| mahAvIra kA sapane ko jAna lUM ki sapanA hai| aisA agara roja rAta ko sote ullekha hI na kiyaa| agara bauddha zAstra na hoM to mahAvIra kA | vakta yahI dhAraNA, yahI bhAvanA karate-karate soo to tIna aura ullekha sirpha jaina zAstroM meM raha jaaegaa| aura agara bauddha zAstra nau mahIne ke bIca kisI na kisI dina aisI ghaTanA ghaTegI ki na hoM to jainoM ke pAsa pramANa juTAnA bhI muzkila ho jAegA ki acAnaka tuma sapanA dekha rahe hooge aura bhItara smaraNa A mahAvIra kabhI hue| jAegA ki are! yaha to sapanA hai| aura eka taba anUThA mIThA isIlie jaba pahalI daphA hiMdU zAstroM kA pazcima meM anuvAda anubhava hotA hai| bar3A adabhuta, bar3A anupama, apuurv| kyoMki huA to pazcima ke vicArakoM ne yahI samajhA ki mahAvIra buddha kA jaise hI tumheM yAda AtA hai ki are! yaha to sapanA hai ki sapanA hI eka nAma hai| mUrti eka jaisI lagatI bhI hai| upadeza bhI tatkSaNa kho jAtA hai| aura usa sapane ke khone meM pahalI daphe tumheM ahiMsA kA kucha eka jaisA mAlUma par3atA hai| yaha buddha kA hI eka patA calatA hai ki hoza meM AnA aura sapane kA TUTa jAnA eka hI rUpa hai| mahAvIra ko svIkAra hI nahIM kiyA thaa| kyoMki hiMdU sikke ke do pahalU haiN| zAstroM meM kahIM ullekha hI nhiiN| aisA hI jIvana bhI eka bar3A sapanA hai| kAraNa kyA rahA hogA? mahAvIra mAyA zabda kA bhI upayoga nahIM krte| kyoMki mAyA bhASA bar3I bhinna hai| bhinna hI kahanI ThIka nahIM, ThIka viparIta zabda ke upayoga ke lie bhI paramAtmA kA honA jarUrI hai| vaha hai| eka agara rAta kahatA to dUsarA dina kahatA; aisA phAsalA paramAtmA kI zakti ho to maayaa| koI mAyAvI ho to maayaa| hai| jamIna aura pRthvI kA phasalA hai| lekina maiM tumase kahanA koI jAdUgara ho to jaaduu| koI jAdUgara to hai nahIM mahAvIra kI cAhatA hUM ki donoM eka hI bAta kahanA cAha rahe haiN| kRSNa Izvara bhASA meM, isalie koI mAyA bhI nahIM hai| kI dhAraNA kA upayoga karate haiM usa bAta ko kahane ke lie| ve lekina yaha sUtra ghoSaNA kara rahA hai ki jo karma kevala dhyAna meM kahate haiM, Izvara kartA hai, tU nimitt| tU sAkSIbhAva se jo ho rahA utarane se samApta ho jAte haiM, ve vastutaH na rahe hoNge| agara rahate hai, hone de| itanA bhara khayAla chor3a de ki maiM kara rahA huuN| phira jo to dhyAna meM utarane se kyA hotA thA? dhyAna meM utarane se satya karavAe paramAtmA, kr| thor3e hI badalatA hai| dhyAna meM utarane se kevala mAyA hI badala mahAvIra paramAtmA kI dhAraNA kA upayoga nahIM krte| unakI | sakatI hai| bhASA meM paramAtmA kA koI pratyaya, koI pratIka nahIM hai| ve itanA | tuma kamare meM baiThe ho, AMkheM jhapakI haiM, sapanA le rahe ho| agara hI kahate haiM, tU sAkSIbhAva se kr| dhyAna kI AtyaMtika gaharAI jAga jAoge to sapanA TUTa jAegA, lekina tumhAre jAgane se meM, sAkSIbhAva kI paramadazA meM acAnaka tU jAgakara dekhegA ki kamare kI kursI, pharnicara, dIvAleM thor3e hI samApta ho jaaeNgii| tujhase aba taka jo huA thA vaha tujhase huA hI nahIM thaa| jo hai, vaha to tumhAre dhyAna meM jAne se naSTa nahIM hogaa| vastutaH yahI artha hai ki sAre karma bhasmIbhUta ho jAte haiN| vaha tUne svapna tuma jaise dhyAna meM jAoge, pragaTa hogA, pUre rUpa meM pragaTa hogA, meM kiyA thaa| vaha kabhI huA hI nhiiN| sapane ke khayAla the| jo hai| jo nahIM hai, vahIM kho jaaegaa| sapane meM budabudAyA thaa| sapane meM kucha socA thA ki kara rahA hUM, isa sUtra kA maiM yaha artha karatA hUM ki mahAvIra yaha kaha rahe haiM ki kucha ho rahA hai| subaha jAgakara pAyA hai ki saba sapane vyartha haiN| tumane aba taka jo kiyA hai, huA, vaha saba sapane meM huA hai| subaha jAgakara tU haMsA hai ki rAta jo dekhA, kitanA satya mAlUma jAgate hI eka kSaNa meM miTa jaaegaa| par3atA thA! kitanA yathArtha mAlUma par3atA thaa| jAgate hI saba kho jaha cirasaMcayamiMdhaNa-manalo pavaNasahio duyaM dhi| jAtA hai| 'jaise cira-saMcita IMdhana ko vAyu se pradIpta Aga tatkAla jalA | 373 2010_03 .
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga: 2 DAlatI hai...|' karanA nahIM cAhatA thA aura ho gyaa| taha kammedhaNamamiyaM, khaNeNa jhANAnalo ddhi|| tumhAre bAvajUda ? tumhArA matalaba kyA? kiyA to tumhIM ne| ....vaise hI dhyAna rUpI agni aparimita karma-IMdhana ko haA to tumhIM se| sAtha tumhArA thaa| kSaNabhara meM bhasma kara DAlatI hai|' lekina tuma kahate ho, saba maiM bhUla hI gyaa| behoza thaa| kucha 'mokSArthI muni sarvaprathama dharma-dhyAna dvArA apane citta ko yAda hI na rhaa| na niyama yAda rahe, na ziSTAcAra yAda rhaa| aura subhAvita kre| bAda meM dharma-dhyAna se uparata hone para bhI sadA khuda kI khAyI kasameM bhI yAda na rhiiN| kitanI bAra taya kiyA ki anitya, azaraNa Adi bhAvanAoM ke citavana meM lIna rhe|' nahIM karUMgA krodha, phira ho gyaa| yaha bhI khayAla meM rakhanA ki mahAvIra akele ciMtaka haiM, lekina jaba krodha pakar3atA hai to AdamI ekadama eka jinhoMne dhyAna ko dharma aura adharma, do khaMDoM meM baaNttaa| akele| jAtA hai| mahAvIra ne isako raudra dhyAna kahA hai-krodha meN| pUre manuSya-jAti ke itihAsa meN| pataMjali ne vaisA nahIM kiyA, kAmavAsanA meM bhI AdamI dhyAna se bhara jAtA hai| buddha ne vaisA nahIM kiyA, kRSNa ne vaisA nahIM kiyaa| akele maiMne sunA hai, eka AdamI ko pakar3A gayA kyoMki usane eka mahAvIra ne dhyAna ko dharma aura adharma, do meM baaNttaa| aura isameM rAha ke kinAre baiThe dukAnadAra kI thailI jhapaTa lI; rupayoM kI thailI bar3I vaijJAnika sUjha hai| yaha unakA anupama dAna hai| jhapaTa lii| vaha dukAnadAra rupaye gina rahA thA aura thailI meM DAla manuSya-jAti ko sabhI jAgrata puruSoM ne kucha diyA hai, jo rahA thaa| majisTreTa ne pUchA ki tU bhI khUba cora hai| cora hamane viziSTa hai| kucha hai, jo sAmAnya hai; jo sabhI ne diyA hai| kucha bahuta dekhe, bhare bAjAra meM, bharI dupaharI meM itane AdamI vahAM khar3e hai, jo eka-eka ne diyA hai aura viziSTa hai| yaha mahAvIra kI the, yaha pulisavAlA bhI cauraste para maujUda thA, yaha tere ko corI viziSTa dena hai dhyAna ke zAstra aura vijJAna ko| mahAvIra kahate karane kA vakta milA? haiM, adharma dhyAna aura dharma dhyaan| usane kahA, usa samaya mujhe sivAya thailI aura rupaye ke koI bhI thor3e tuma cauNkoge| adharma dhyAna? dhyAna se to hama saMbaMdha hI dikhAI nahIM par3a rahA thaa| usa samaya basa, yaha thailI aura rupaye dharma kA jor3ate haiN| lekina mahAvIra kI pahuMca gaharI hai| mahAvIra | dikhAI par3a rahe the| aura saba mere dhyAna se utara gayA thaa| merA kahate haiM, kucha aisI ghar3iyAM haiM, jo adharma kI hotI haiM, lekina dhyAna bilakula thailI para laga gayA thaa| na mujhe pulisavAlA dhyAna baMdha jAtA hai| dikhAI pdd'aa...| jaise juArI juA khela rahA hai; jaba vaha pAMse hAtha meM lekara tumane dekhA, kAmAtura AdamI ko kucha dikhAI nahIM par3atA! cala rahA hai to usake citta meM bar3I ekAgratA hotI hai| aisA bhI ho tulasIdAsa kI kathA hai ki eka murde kI lAza kA sahArA lekara sakatA hai ki maMdira meM jo mAlA japa rahA hai, usase jyAdA nadI pAra ge| patnI se milane jA rahe the| gaharA kAmAMdha bhAva ekAgratA juArI jaba pAMse hAtha meM lekara calatA ho, taba ho| rahA hogaa| yAda bhI na AyI ki yaha lAza hai| samajhA ki koI koI hatyArA kisI ko mArane jA rahA hai, taba.bar3A ekAgra hotA lakar3I kA DUMgara bahA jAtA hai| phira kahate haiM, patnI ke ghara hai| koI vicAra nahIM utthte| idhara-udhara soca bhI nahIM jaataa| pahuMcakara, laTake sAMpa ko pakar3akara jInA car3ha gae-socakara tIra kI taraha eka hI bAta, eka hI bhAva, eka havA, use ghere ki rassI hai| rakhatI hai| patnI ne jo kahA, nizcita hI kucha na kucha mahAvIra ke dharma aura tumane bhI kabhI dekhA ho, zAyada juA na khelA ho, hatyA bhI na adharma dhyAna kA patA tulasIdAsa kI patnI ko rahA hogaa| kyoMki kI ho, lekina kabhI krodha meM thor3I-bahuta jhalaka AyI hogii| patnI ne kahA ki itanA dhyAna tuma agara rAma para lagA dete, jitanA ho sakatA hai krodha kA majA bhI yahI ho ki dhyAna baMdha jAtA hai| tumane mujha para lagAyA hai, to parama AnaMda aura parama mukti tumheM krodhI AdamI krodha ke kSaNa meM saba bhUla jAtA hai| isIlie to upalabdha ho jaatii| itanA dhyAna, jo tumane kAma para lagAyA, aksara krodha ke bAda tuma kahate ho, mere bAvajUda ho gyaa| maiM agara rAma para lagA dete...| 374] 2010_03
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnAgni se karma bhasmIbhUta jA hai| aura vahI ghaTanA talasIdAsa ke jIvana meM krAMti bnii| vaha eka pAvalova ne bar3e prayoga kiye manaSya ke saMskAroM pr| usakA zabda coTa kara gyaa| vaha eka zabda jaise kucha chipe hue bar3A jAhira, prasiddha prayoga hai ki eka kutte ko roTI detA hai| jaba janmoM-janmoM kI khoja ko spaSTa kara gyaa| vaha eka zabda usake sAmane roTI rakhatA hai to kutte ke muMha se lAra Tapakane lagatI jIvanabhara ke lie krAMtikArI sUtra ho gyaa| samajha meM A gaI bAta | hai| sAtha meM vaha ghaMTI bajAtA hai| aisA roja karatA hai paMdraha dina ki kAma ke lie itanA dhyAna lagA rahA hUM, itanA rAma para laga | tk| roTI detA hai, ghaMTI bajAtA hai, lAra TapakatI hai| phira jAe to saba mila jaae| kAma se milegA bhI to kyA milegA? solahaveM dina roTI nahIM detA, sirpha ghaMTI bajAtA hai, aura lAra mahAvIra do bhAga karate dhyAna keH adharma-dhyAna aura TapakatI hai| aba lAra se aura ghaMTI kA koI bhI saMbaMdha nahIM hai| dhrm-dhyaan| ve kahate haiM dhyAna to donoM haiN| adharma-dhyAna aisA tuma kisI kutte ke sAmane ghaMTI bajAo, vaha lAra nahIM dhyAna hai, jisameM dhyAna to hotA, milatA kucha bhI nhiiN| dhyAna to | TapakAegA; lekina pAvalova kA kuttA TapakAtA hai| hotA hai; kaSTa milatA hai, dukha milatA hai, pIr3A milatI hai| pAvalova ne yaha siddhAMta nikAlA isase, ki roTI aura lAra kA dhyAna to hai lekina galata dizA meM Aropita hai| to saMbaMdha thA, donoM ke bIca meM ghaMTI bhI samA gii| donoM ke dharma-dhyAna kA artha hai: vahI dhyAna, jo galata dizA meM sAtha-sAtha ghaMTI bhI jur3a gii| Aropita thA, ThIka dizA meM lgaa| kAma se mur3A, rAma kI tarapha | isalie aksara tumheM bhI huA hogaa| pAvalova ne na bhI kiyA lgaa| dhana se haTA, dharma kI tarapha lgaa| krodha se haTA, karuNA ho prayoga, tuma apane para kara sakate ho| tuma agara roja eka baje para brsaa| bhojana karate ho, ekadama ghar3I meM tumane dekhA, eka bajA--bhUkha 'mokSArthI muni sarvaprathama dharma-dhyAna dvArA apane citta ko lgii| abhI eka kSaNa pahale taka bhUkha kA patA bhI na thaa| aura subhAvita kre...|' | ho sakatA hai, ghar3I bigar3I ho aura eka abhI bajA na ho, abhI pahale adharma-dhyAna se haTe aura dharma-dhyAna meM lge| pahale gyAraha hI baje hoN| lekina dekhA, eka baja gayA, ekadama kauMdha una-una viSayoM se apane dhyAna ko mukta kare, jinase kI taraha bhItara koI bhUkha jaga AyI...sAhacarya! janmoM-janmoM meM sivAya kAMToM ke aura kucha bhI na milaa| phUla tumane aba taka jahAM bhI dhyAna kiyA hai-kabhI krodha para kA AzvAsana rahA, hAtha jaba Ae, kAMTe aae| daravAjA dUra se kiyA, kabhI kAma para kiyA, kabhI dhana para kiyaa| phira tuma dikhA, pAsa jaba Ae, sira dIvAla se ttkraayaa| dUra se saba maMdira ge| tuma kahate ho, dhyAna karane jA rahe haiN| to tumane svarNima mAlUma par3A, pAsa Ate-Ate saba miTTI ho gyaa| jahAM-jahAM dhyAna kiyA hai, vahAM-vahAM dhyAna jur3a gyaa| ghaMTI se isa anubhava ke AdhAra para pahale to dhyAna kI UrjA ko adharma | lAra baMdha gii| eka baje se bhUkha jur3a gii| aba tuma maMdira meM baiThe, se mukta karanA hai kyoMki yahI UrjA dharma meM lgegii| agara yaha eka bajane lagA, ghaMTI bajane lgii| aba tuma maMdira meM baiThe, tuma UrjA adharma se mukta nahIM hai to tumhAre pAsa dharma meM lagAne ko kahate ho, dhyAna karanA hai| mAlA pherane lge| tuma kahate ho jaise UrjA na hogii| hI ki dhyAna karanA hai, mana meM na mAlUma kitane kUr3A-karkaTa uThane isalie aksara hotA hai-tumheM bhI huA hogA, mujhe bahuta lge| kyoMki tumhIM uThA rahe ho unko| tuma kahate ho, dhyAna loga Akara kahate haiM ki maMdira meM jAkara baiThate haiM, mAlA japate karanA hai| aura dhyAna tumane jina-jina cIjoM para kiyA hai aba haiM, taba na mAlUma kahAM-kahAM ke khayAla Ate haiN| ye ve hI khayAla taka, unakA abhyAsa prabala hai| haiM, jina para tumane aba taka dhyAna kiyA hai| ye hara kahIM se nahIM koI suMdara strI khar3I ho gii| tuma jhir3akate ho ki haTo bhI! maiM A rahe haiM, AkAza se nahIM A rahe haiN| ye tumhAre purAne abhyAsa dhyAna kara rahA huuN| yaha maMdira hai, yaha koI vezyAlaya nahIM hai| maiM se A rahe haiM, aura isIlie A rahe haiM ki aba taka tumhAre citta ne | yahAM pUjA-pATha karane AyA, dhyAna karane AyA, mAlA phera rahA jisa cIja ko dhyAna jAnA, vahI to AegA, jaba tuma dhyAna karane huuN| haTo bhI! lekina tuma jitanA haTAte ho, mAlA to yAda nahIM baitthoge| purAnA esosiezana, purAnA sAhacarya, purAnA sNbNdh| AtI, suMdara strI khar3I ho-ho jAtI hai| tuma cakita bhI hote ho 1375/ 2010_03
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga : 2 ki yaha suMdara strI, jaba dukAna para baiThakara dhana kamA rahA hUM, taba magara kahAnI bar3I prItikara hai| yaha apsarA tumhArI iMdriyoM se itanA nahIM staatii| yaha maMdira meM kyoM pIchA karatI hai? AyI, isalie iMdra ne bhejii| yaha tumhArI hI iMdriyoM kA RSi-muniyoM kI kathAeM haiM, apsarAeM satA rahI haiM unko| koI sAra-nicor3a hai| tumhArI AMkhoM ne jo dekhA, aura jo sAra kisI ko satAegA? apsarAoM ko kyA par3I hai? | nicor3A, tumhAre kAnoM ne jo sunA aura sAra nicor3A, tumhAre hAthoM RSi-muniyoM se kyA lenA-denA! aura satAnA hI hotA to koI ne jo chuA aura sAra nicodd'aa| yaha tumhArI sArI iMdriyoM ne jo DhaMga ke AdamI cunatIM--RSi-muni! sUkhe, haDDI-kaMkAla! nicor3A, ina sArI iMdriyoM ke pIche baiThA huA mana hai, iNdr| iMdriyoM kAphI samaya ho gayA taba mara cuke| na deha meM sauMdarya rahA, na deha meM | kA mAlika yAnI iNdr| usa mana meM jo ikaTThA ho gayA hai| rasa rhaa| inako apsarAeM svarga se satAne A rahI haiN| adharma-dhyAna se jo-jo niSpattiyAM vahAM ikaTThI ho gaI haiM kahIM kucha gar3abar3a hai| RSi ke mana meM dhyAna ke purAne sAhacarya, | janmoM-janmoM kI yAtrA meM, ve hI jaba tuma dhyAna karane baiThoge, saMbaMdha bane haiN| striyoM para dhyAna kiyA hogaa| aba kahate haiM, | tumhAre sAmane khar3I ho jaaeNgii| nizcita hI ve aisI koI bhI strI caubIsa ghaMTe dhyAna karane vRkSa ke nIce guphA meM Akara baiTha gae haiN| se bahuta suMdara hoMgI, jinase tuma paricita ho| dhyAna zabda hI adharma se jur3A rahA hai janmoM-janmoM tk| to jaba vAstavika striyoM se kalpanA kI striyAM nizcita hI suMdara hotI tuma dharma ke nAma para bhI dhyAna karate ho to adharma tuma para hamalA haiN| isIlie kavi kisI bhI strI se tRpta nahIM ho paate| kyoMki karatA hai| kalpanA kI strI unakI bar3I suMdara hotI hai| sabhI striyAM ochI mahAvIra kahate haiM, yaha sAhacarya tor3anA pdd'egaa| jo pAvalapha ne | par3a jAtI haiN| jo loga sAdhAraNa striyoM se tapta ho jAte haiM. eka DhAI hajAra sAla bAda rUsa meM kahA, vaha mahAvIra ne bhArata meM bAta kA sabUta dete haiM ki unake pAsa kalpanA kI zakti nahIM hai; paccIsa sau sadiyoM pahale kaha diyA thA ki pahale sAhacarya ko aura kucha sabUta nahIM dete| jitanA kalpanA-pravaNa vyakti hogA, todd'o| ekadama maMdira meM mata bhAge jAo, pahale bAjAra se mukta jitanI pragAr3ha kSamatA hogI kalpanA karane kI, utanA hI yaha to ho lo| nahIM to maMdira meM baiThoge, apsarAeM aaeNgii| aura ve saMsAra use atRpta kregaa| kyoMki usakI dhAraNA bar3I UMcI apsarAeM agara tuma gaura se dekhoge, tuma bhalIbhAMti pahacAna loge, | hotI hai| usakI kalpanA kI striyAM ekadama sugaMdha kI pratimAeM koI apsarAeM nahIM haiM, yahI jamIna kI striyAM haiN| yaha ho sakatA haiN| svapna se nirmita, phUloM ke parAga se nirmita, cAMda kI cAMdanI hai ki kaI striyoM ne milakara eka apsarA banA dI ho| kisI strI se, havAoM kI tAjagI se, osa kI tAjagI se nirmit| kI nAka pasaMda par3I, kisI strI kA kAna pasaMda par3A, kisI kI | sAdhAraNa strI, sAdhAraNa puruSa bahuta sthUla hai, bahuta pArthiva hai; AMkha pasaMda par3I, kisI ke oMTha pasaMda par3e, kisI ke zarIra kI usakI kalpanA bar3I pAralaukika hai| gaMdha pasaMda par3I, kisI ke zarIra kA anupAta pasaMda par3A; aisA jaba RSiyoM ko apsarAoM ne gherA to kisI ne nahIM gheraa| ye mana cunatA rahA, dhyAna karatA rhaa| ina sabako ikaTThA kara liyaa| | kisI svarga se nahIM AyI haiM, ye RSiyoM kI kalpanA se AyI haiN| aba jaba tuma dhyAna karane baiThe, tumane tumhArI kalpanA meM eka strI mahAvIra kahate haiM, pahale to dharma-dhyAna para jAnA jarUrI hai| khar3I huI, jo apsarA mAlUma hotI hai| kyoMki jitanI striyAM tuma | adharma se, adharma ke viSayoM se citta ko haTAnA aura dharma ke jAnate ho unameM se kisI jaisI nahIM lagatI, parama suMdara hai| viSaya denA jarUrI hai| mahAvIra bahuta gaNitajJa, vaijJAnika kI taraha magara gaura se khojanA to tuma pAoge, are! yaha nAka kamalA | iMca-iMca bar3hate haiN| ve kahate haiM, jaldabAjI meM kucha bhI na hogaa| kI rahI, ye kAna nirmalA ke rahe; ye oMTha vimalA ke rhe| ekadama tuma Aja taya kara lo ki maMdira meM cale jAoge; kucha ar3acana na hogii| agara jarA gaura se dekhoge, to apsarA ko | pharka na pdd'egaa| maMdira meM baiThoge, lekina rahoge bAjAra meN| tor3akara dekhoge, vizleSaNa karoge to saba samajha meM A jaaegaa| Upara-Upara maMdira meM hooge, bhItara-bhItara bAjAra meN| bAjAra se jahAM-jahAM dhyAna kiyA thA, vahAM-vahAM se khaMDa ikaTThe ho gae bar3e purAne nAte haiN| haiN| yaha apsarA svarga se nahIM AyI aura kisI iMdra ne nahIM bhejI, | 'mokSArthI muni sarvaprathama dharma-dhyAna dvArA apane citta ko 13761 | Jair Education International 2010_03
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnAgni se karma bhasmIbhUta subhAvita kre...|' nirviSaya citta, nirvikAra citta tabhI saMbhava hai, jaba mAtra dhyAna adharma se haTe, dharma kI tarapha gatimAna ho| viSayoM ko | raha jAe-zuddha, ekadama shuddh| dhyAna ke lie koI vastu na raha dhIre-dhIre bdle| jAe, basa dhyAna kI UrjA raha jaae| aura dUsarI bAta isase bhI jyAdA mahatvapUrNa dhyAna meM rakhanI 'mokSArthI muni sarvaprathama dharma-dhyAna dvArA apane citta ko jarUrI hai ki adharma-dhyAna ke viSaya adhArmika haiN| dhyAna to vahI | subhAvita kre| bAda meM dharma-dhyAna se uparata hone para bhii...|' hai| dharma-dhyAna ke viSaya badala gae, dhyAna to vahI hai| phira eka ghar3I AtI hai, jaba AdamI dharma-dhyAna se bhI uparata phira eka tIsarI avasthA hai, jisako mahAvIra samAdhi kahate ho jAtA hai| usake bhI pAra ho jAtA hai, atikramaNa kara jAtA hai| haiM, samyakatva kahate haiN| vastutaH samAdhi, vastutaH nirvikalpa citta phira bhI, mahAvIra kahate haiM, ina thor3I-sI bAtoM kA citavana kI dazA hai| vahAM koI bhI viSaya nahIM raha jaate| vahAM to | karatA rhe| dharma-dhyAna se viSayoM ko chur3AnA par3atA hai| ....sadA anitya, azaraNa Adi bhAvanAoM ke citavana meM pahale dhyAna ko galata viSayoM se chur3Ao, ThIka viSayoM para lIna rhe|' lgaao| ThIka viSayoM para lagAnA kevala saMkramaNa kI prakriyA kyoMki mahAvIra kahate haiM, ki citta kI zakti bar3I prabala hai| hai, tAki galata se chUTane meM sahArA mila jaae| phira jaba galata se kabhI-kabhI kSaNabhara ko tuma pAra bhI ho jAte ho; aura agara chuTakArA ho jAe to mata karanA aisA, ki aba ThIka para baiThakara zithila ho gae to citta tumheM vApasa khIMca le sakatA hai| isalie raha jaao| yaha to kevala upAya thaa| jaise bImAra ko auSadhi dete aisI ghar3I bhI A jAe ki tumheM lage aba dhyAna kI koI jarUrata haiN| bImArI calI gaI. aba auSadhi kA kyA karanA? aba ise nahIM, yaha bhI mahAvIra sAvadhAnI baratane ko kahate haiM ki tuma abhI pheMkanA hogaa| isase bhI mukta honA hogaa| yaha to kevala bIca jaldI se dhyAna chor3a mata denaa| itanI dhAraNAoM kA citavana kA sahArA thA; saMkramaNa kI sthiti thii| karate rahanAto dharma-dhyAna bhI vastutaH dhyAna nahIM hai, saMkramaNa kI sthiti hai; 'anitya, azaraNa, ekatva, anyatva, saMsAra, loka, azuci, sIr3hI hai| phira to dhyAna se bhI mukta honA hai| phira to ye dharma ke Asrava, saMvara, nirjarA, dharma aura bodhi--ina bAraha bhAvanAoM viSaya bhI chor3a dene haiN| tabhI parama dhyAna hogaa| jaba koI bhI kA citavana jArI rkhnaa|' viSaya na raha jAe, tumhArI cetanA bace, cetanA kI jyoti bce| inameM se eka-eka bhAvanA samajhane jaisI hai| ye mahAvIra kI mala lekina usa jyoti kA prakAza kisI cIja para na par3atA ho-na bhittiyAM haiM-ye bAraha bhaavnaaeN| jinhoMne ina bAraha bhAvanAoM ko dhana para, na dharma para; na kAma para, na akAma para; na krodha para na sAdha liyA, samAdhi apane Apa phalita ho jAtI hai| karuNA pr| | 'anitya'-mahAvIra kahate haiM, isa bAta ko sadA smaraNa rakheM karuNA kA upayoga kara lenA krodha se bacane ke lie; lekina ki jo bhI hai yahAM, saba kSaNabhaMgura hai| ise kSaNabhara ko na bhuuleN| phira karuNA se grasita mata ho jaanaa| usase bhI pAra jAnA hai| kSaNabhaMguratA ko kSaNabhara ko na bisaareN| janmoM-janmoM kA mana para eka aisI ghar3I khojanI hai, jahAM tuma ho| basa tuma ho| akele yaha prabhAva hai ki badalatI huI cIjeM thira mAlUma hotI haiN| tuma ho| tuma dekhate ho dIvAla, vRkSa, saba thira mAlUma hote haiM, hAlAMki usako mahAvIra kahate haiM kevala, kevala dazA. kaivalya. jahAM tama jAnate ho. saba badala rahe haiN| jo phala kala nahIM thA. Aja basa tuma ho| aisA samajho ki zUnya meM koI dIyA jalatA ho| A gyaa| jo patte kala the, gira ge| yaha dIvAla bhI jo bahuta jahAM prakAzita karane ko kucha bhI nahIM hai, basa prakAza hai| kyoMki majabUta hai, yaha bhI rAkha ho jaaegii| yaha bhI Aja nahIM kala reta jo bhI cIja maujUda ho, vaha prakAza ko thor3A-sA dhUmila aura hokara baha jaaegii| kitane mahala bane aura bikhara ge| pahAr3a dUSita karatI hai| kyoMki koI cIja maujUda ho to usakI chAyA banate haiM aura kho jAte haiN| sAgara banate haiM aura miTa jAte haiN| par3atI hai| koI cIja maujUda ho to aMdherA paidA hotA hai| mahAdvIpa ke mahAdvIpa lIna ho jAte haiN| 377| 2010_03 ||
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH lekina phira bhI AMkheM eka bhrama detI haiM ki jaise saba thira hai| | hajAraveM hisse kA khayAla hai| to hii...| tuma roja bUr3he ho rahe ho lekina mana aisA hI mAne rakhatA hai ki saba | jaise-jaise bahumUlya ko pahacAnanA ho vaise-vaise tumhAre ThIka cala rahA hai| saba vaise kA vaisA hI hai| roja subaha AIne ke | bAMTa-baTakhare jyAdA sunizcita hone caahie| aura eka hI sAmane khar3e hokara tuma apane ko dekha lete ho, lagatA hai, saba baTakharA hai, eka hI bAMTa hai hamAre pAsa, vaha hai jAgarUkatA kA, ThIka hai| vaisA kA vaisA hai| hoza kA, dhyAna kaa| nAma kucha bhI ho, bAMTa eka hI hai| yaha prakriyA itanI dhImI hai aura tumhArA hoza itanA kama hai| to yA bahuta spaSTa honA caahie| isameM rattI-rattI kA patA calanA to prakriyA bahuta tejI se ho to kucha ho sakatA hai| ki rAta tuma caahie| yaha aisA moTA, sAga-sabjI taulane jaisA bAMTa na ho, soo javAna aura subaha bUr3he ho jAo to zAyada tumheM akala sonA taulane jaisA; yA vaijJAnika kA kAMTA ho, jahAM rattI kA Ae ki are! saba kSaNabhaMgura hai| lAkhavAM hissA bhI pahacAnA jA sakatA hai ki kama huA ki magara bUr3hA honA itane dhIme-dhIme hotA hai, itane jyAdA huaa| | AhistA-AhistA hotA hai, itane rattI-rattI hotA hai, ki patA hI to tumhArA hoza bddh'e| nahIM cltaa| eka-eka bUMda rItatA hai saagr| Upara se aisA pahalI bhAvanA hai: anity| calate, uThate, baiThate, sote, lagatA hai, vahI kA vahI; vaisA kA vaisA hai| jAgate eka bAta tumhAre bhItara satata banI rahe; eka smaraNa banA to yA to jo kSaNabhaMguratA hai, vaha bar3I tIvratA se, tvarA se ghUmane rahe-saba badala rahA hai, saba badalA jA rahA hai| lage ki ghara ke bAhara gae, lauTakara Ae, patnI bUr3hI ho gii| gae kyA hogA isakA pariNAma? isakA pariNAma yaha hogA ki tuma the to javAna chor3a gae the| ghara ke bAhara gae, lauTakara Ae to mohagrasta na hooge| jo badala hI rahA hai usako pakar3ane kA koI | dekhA, ki ghara rAkha ho gyaa| gae the to bilakula abhI mahala kI | artha nahIM hai| jo jA hI rahA hai, jAegA hI, usake sAtha lagAva taraha khar3A chor3a gae the| lauTakara Ae to reta par3I hai, reta kA Dhera | aura Asakti banAne kA koI artha nahIM hai| jo chUTegA hI, vaha lagA hai| chUTa hI gyaa| buddhimAna vyakti ko isa saMsAra meM pakar3ane ko yA to aisA ho...aisA to hotA nahIM hai| aisA to svabhAva nahIM | kucha bhI nahIM, kyoMki kucha pakar3A hI nahIM jA sktaa| yahAM thira vastuoM kaa| to phira dUsarA upAya hai, ki tumhArA bodha gaharA ho, kucha bhI nahIM hai| isalie buddhimAna vyakti koI apekSA nahIM tumhArA hoza gaharA ho ki bahuta dhIme se, bArIka se ho rahe pharka | rakhatA thira hone kii| ko bhI tuma pahacAna paao| baha bhI AMkha se baca na jaae| | agara tuma mahAvIra ko jAkara dhokhA de do to mahAvIra cakita jAgakara dekho to tama hara sabaha cehare meM aMtara paaoge| nahIM hote| tamhArA mitra tamheM Akara dhokhA de de, tama cakita hote lauTakara ghara Ao, tuma aMtara paaoge| lekina bar3I jAgarUkatA ho| kyA kAraNa hai? tuma cakita hote ho kyoMki tama mAnate the, cAhie hogii| kyoMki aMtara bar3e AhistA ho rahe haiM, bar3e | ki mitra sadA mitra rhegaa| thiratA kI apekSA kara rahe the kSaNabhaMgura dhIme-dhIme haiN| jagata meN| yahAM koI thira nahIM hai| na zatru thira hai, na mitra thira hai| aisA samajho ki bAjAra meM koI sAga-sabjI taulatA hai to moTe kala mitra zatru ho sakatA hai, zatru mitra ho sakatA hai| saba cIjeM bAMTa-baTakharoM se taulatA hai| koI pharka nahIM par3atA, tolA idhara badala rahI haiN| saba cIjeM uthala-puthala meM haiN| ki tolA udhara, sAga-sabjI hai| sonA nahIM taulA jAtA aise| lekina tama socate the, mitra sadA mitra hai| aura jaba mitra dhokhA bAMTa-baTakhare hara taraha ke kAma nahIM de deNge| rattI-rattI kA hisAba de jAtA hai, tuma ekadama cauMkakara khar3e raha jAte ho| tuma cakita rakhanA hotA hai| to sunAra bhI taulatA hai lekina vahAM rattI-rattI kA ho jAte ho| hisAba hai| lekina yaha bhI taula bahuta gaharI taula nahIM hai| tuma cakita mitra ke kAraNa nahIM hote, na usake dhokhe ke kAraNa vaijJAnika taulatA hai, vahAM to rattI kA bhI hajAraveM hisse kA hote ho| tuma apanI thira apekSA ke kAraNa cakita hote ho| khayAla hai| vahAM to sekeMDa-sekeMDa kA khayAla hai| sekeMDa ke tuma mahAvIra ko jAkara dhokhA de Ao, koI aMtara na pdd'egaa| -378 Ja Education International 2010_03
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnAgni se karma bhasmIbhUta ve cakita na hoMge, kyoMki unakI koI apekSA nahIM hai| kSaNa meM hI jJAna hotA hai| zAyada ve apane bhItara doharAeMge ki dekhA, saMsAra kaisA thira to usa phakIra ne kahA ki jaba vedanA kA bahuta gaharA kSaNa ho, hai! saba anitya hai| yahAM mitra bhI apanA nhiiN| yahAM zatru bhI taba ise kholnaa| yaha veda kA sUtra hai| yaha veda hai| ise hara ghar3I parAyA nhiiN| yahAM kisI kA bharosA, gaira-bharosA karane kA koI meM khola loge to bekAma hai| kyoMki tuma taiyAra hI na hooge| kAraNa nhiiN| tumhArA isase tAlamela na baitthegaa| tuma jaba bilakula vedanA meM eka bar3I prasiddha sUphI kahAnI hai, eka samrATa ne apane sAre jala rahe ho, citA meM baiThe ho aura saba tumhAre sAMsArika upAya buddhimAnoM ko bulaayaa| aura unase kahA ki maiM kucha aisA sUtra vyartha ho jAeM-kyoMki tuma samrATa ho, tumhAre pAsa bahuta upAya cAhatA hUM-choTA ho| bar3e zAstra nahIM caahie| mujhe phursata bhI haiM to isako mata kholnaa| jaba tuma pAo ki tuma dIna-daridra, nahIM bar3e zAstra par3hane kI--aisA sUtra cAhatA hUM, eka vacana meM samrATa nahIM; asahAya-lakar3I ke Tukar3e kI taraha sAgara meM par3e pUrA ho jaae| aura hara ghar3I kAma aae| dukha ho ki sukha, jIta taraMgoM ke hAtha meM-kahAM le jAeM, patA nahIM; taba ise kholnaa| ho ki hAra, jIvana ho ki mRtyu, sUtra kAma aae| to tuma eka | usa vedanA ke kSaNa meM isakA veda-sUtra tumhAre kAma A jaaegaa| aisA sUtra khoja laao| samrATa ne aMgUThI pahana rkhii| varSoM bIta ge| kaI daphe khayAla unhoMne bar3I mehanata kI, bar3A vivAda kiyaa| kucha niSkarSa nahIM bhI AyA-lekina zarta pUrI karanI thii| vacana diyA thA to ho skaa| to unhoMne kahA ki hama bar3I muzkila meM par3e haiN| bar3A | kholA nhiiN| kaI daphe jijJAsA bhI huii| phira socA ki kharAba na vivAda hai, saMgharSa hai| koI niSkarSa nahIM ho paataa| acchA | ho jAe khiiN| ho....ki hamane sunA hai eka sUphI phakIra gAMva ke bAhara ThaharA hai| phira ghar3I bhI A gii| varSoM bAda samrATa hAra gyaa| dazmana jIta kahate haiM bar3A prajJA ko upalabdha, saMbodhi ko upalabdha vyakti hai| gayA, usake rAjya ko har3apa liyaa| vaha bhAgA eka ghor3e para, hama usI ke pAsa cleN| | apanI jAna bacAne ko| rAjya to gayA. saMgI-sAthI bhI thoDI dera usa sUphI phakIra ne apanI aMgUThI pahana rakhI thI aMgali meM, | bAda use chor3a die| do-cAra sainika, usake rakSaka sAtha the; ve vaha nikAlakara samrATa ko de dI aura kahA ki ise pahana lo| isa bhI dhIre-dhIre haTa gae kyoMki aba kucha bacA hI na thA to rakSA patthara ke nIce choTA-sA kAgaja rakhA hai, usameM sUtra likhA huA karane kA bhI koI savAla na thaa| hai| vaha mere guru ne mujhe diyA thaa| mujhe to jarUrata bhI na par3I to duzmana pIchA kara rahA hai, vaha eka pahAr3I ghATI se bhAgA jA rahA maiMne to abhI taka kholakara dekhA bhI nhiiN| zarta unhoMne eka hI | hai apane ghor3e pr| pIche ghor3oM kI AvAjeM A rahIM haiM, TApeM sunAI rakhI thI ki jaba kacha aura upAya na raha jAe, saba tarapha se paDa rahIM haiN| prANa saMkaTa meM haiN| aura acAnaka usane pAyA ki nirupAya ho jAo, taba ise kholakara pddh'naa| aisI koI ghar3I na rAstA samApta ho gyaa| Age to bhayaMkara gaDDa hai| lauTa bhI nahIM aayii| unakI bar3I kRpA hai| isalie maiM to ise kholakara par3hA sktaa| pIche duzmana pAsa A rahA hai| Age jA bhI nahIM nahIM lekina jarUra isameM kucha rAja hogaa| Apa rakha lo| lekina sktaa| eka kSaNa ko kiMkartavyavimUr3ha, hataprabha khar3A raha gayA! zarta yAda rakhanA--isakA vacana de do ki jaba koI aura upAya na | kyA kare? raha jAegA, saba tarapha se nirupAya, asahAya ho jAoge, tabhI yAda AyI acAnaka, kholI aMgUThI, patthara haTAyA, nikAlA aMtima ghar3I meM ise kholnaa| kyoMki yaha sUtra bar3A bahumUlya hai kAgaja, usameM eka choTA-sA vacana likhA thA H 'disa TU vila aura sAdhAraNataH kholA gayA to arthahIna hai| bar3I prakhara vedanA pAsa-yaha bhI bIta jaaegaa|' kI sthiti meM ise kholnaa| sUtra ko par3hate hI muskurAhaTa A gaI use| eka bAta khayAla meM yaha zabda vedanA-sunate ho, bar3A bahumUlya hai| yaha usI se AyI, saba to bIta gayA-samrATa na rahA, sAmrAjya gyaa| sukha banA hai, jisase veda bnaa| vedanA ke do artha hote haiN| eka to bIta gyaa| to jaba sukha bIta jAtA hai to dukha bhI thira to nahIM ho artha hotA hai, dukh| aura eka artha hotA hai jnyaan| gahare dukha ke sktaa| zAyada sUtra ThIka hI kahatA hai| aba karane ko bhI kucha 379 2010_03 |
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga : 2 nahIM hai| buddhimAna ur3ane ke pahale bhI jAnatA hai, paMkha ttuutteNge| vAsanAoM lekina sUtra ne jaise usake bhItara koI soyA tAra cher3a diyA, | ke iMdradhanuSa gireNge| sapane ujdd'eNge| jiMdagI yahAM jiMdagI jaisI koI sAja cher3a diyaa| yaha bhI bIta jaaegaa|' aisA bodha Ate | nahIM hai| jo TikatI nahIM, bacatI nahIM, sadA nahIM rahatI, use hI jaise eka sapanA TUTa gyaa| aba vaha vyagra nahIM, becaina nahIM, | jiMdagI kyA kahanA? pUraba kI paribhASA yahI hai ki vahI hai ghabar3AyA huA nahIM...ki ThIka hai| vaha baiTha gyaa| satya-jo sadA hai, sanAtana hai, zAzvata hai| kSaNabhaMgara satya nahIM saMyoga kI bAta! thor3I dUra taka to, thor3I dera taka to ghor3oM kI hai, kSaNabhaMgura sapanA hai| TApeM sunAI par3atI rahIM, phira TApeM baMda ho giiN| zAyada sainika pUraba aura pazcima kI paribhASAoM meM bar3A pharka hai| agara kisI dUsare rAste para mur3a ge| ghanA jaMgala hai, bIhar3a-pahAr3a haiM, | pazcima meM tuma pUcho, sapanA kyA hai? satya kyA hai? to alaga pakkA unheM patA bhI nahIM hai, ki samrATa kisa tarapha gayA hai| | vyAkhyAeM haiN| pazcima kahatA hai, sapanA vaha hai, jo nahIM hai; aura dhIre-dhIre ghor3oM kI TApeM dUra ho giiN| satya vaha hai, jo hai| pUraba kahatA hai, haiM to donoM hii| sapanA bhI hai aMgUThI usane vApisa pahana lii| anyathA hotA kaise? satya bhI hai| pharka hone aura na hone kA nahIM kucha dinoM bAda phira dubArA usane apane mitroM ko ikaTThA kara hai, pharka zAzvatatA kA, kSaNabhaMguratA kA hai| liyaa| hamalA kiyA, punaH jItA, phira apane siMhAsana para baiTha | satya vaha hai, jo hai, thA aura hogaa| sapanA vaha hai, jo pahale gyaa| jaba siMhAsana para baiThA to bar3A AhlAdita ho rahA thA, tabhI nahIM thA, abhI hai, aura abhI nahIM ho jaaegaa| use panaH usa ghar3I kI yAda aayii| usane phira aMgaThI kholI, paraba aura pazcima kI vyAkhyA bar3I baniyAdI rUpa se bhinna haiN| phira kAgaja ko par3hA, phira muskuraayaa| vaha sArA AhlAda, vijaya isalie pazcima meM jaba mAyA kA anuvAda karate haiM ve, to sadA: kA ullAsa, vijaya kA daMbha, saba vidA ho gyaa| ilyuujn| vaha galata hai anuvaad| mAyA kA anuvAda ilyUjana usake vajIroM ne pUchA, 'Apa bar3e prasanna the, Apa ekadama zAMta nahIM hai, bhrama nahIM hai| ho gae! kyA huA?' ilyUjana kA artha hotA hai : jo nahIM hai; sirpha dikhAI pdd'aa| samrATa ne kahA, yaha sUtra--'yaha bhI bIta jaaegaa|' aba mAyA kA artha hotA hai, jo hai lekina kSaNabhaMgura hai| hone meM koI sabhI bIta jaaegaa| to na isa saMsAra meM dukhI hone ko kucha hai, na | zaka nahIM hai, zAzvatatA meM zaka hai| TikegA nhiiN| lahara kI taraha sukhI hone ko kucha hai| AyA aura gyaa| yaha bhI bIta jaaegaa| isako mahAvIra kahate haiM, anitya bhaavnaa| to jo cIja bhI tumheM lagatI ho, bIta jAegI, yAda rkhnaa| thA jiMdagI meM marga kA khaTakA lagA huA agara yaha eka sUtra bhI pakar3a meM A jAe to aura kyA cAhie? ur3ane se peztara bhI merA raMga jarda thA to tumhArI pakar3a DhIlI hone lgegii| tuma dhIre-dhIre una saba jisako mauta kA patA hai, vaha ur3ane ke pahale bhI jAnatA hai ki | cIjoM se apane ko dUra pAne lagoge, jo cIjeM bIta jaaeNgii| kyA paMkha TeMge aura giruuNgaa| akar3anA! kaisA garva! kisa bAta ke lie iThalAnA! saba bIta thA jiMdagI meM marga kA khaTakA lagA huA jaaegaa| yaha javAnI bIta jaaegii| jisake pAsa bodha hai, use mauta kA khaTakA pratikSaNa lagA hai| yAda bana-banake kahAnI lauTI hRdaya kI dhaka-dhaka aura koI khabara nahIM laatii| dhaka-dhaka mauta | sAMsa ho-hoke birAnI lauTI kA khaTakA hai| lauTe saba gama jo die duniyA ne yaha dhaka-dhaka hI baMda hogI eka din| yaha dhaka-dhaka hI pahuMcA magara na jAkara javAnI lauTI degI usa jagaha, jahAM phira dhaka-dhaka na hogii| yaha saba bIta jaaegaa| yaha javAnI, yaha do dina kI iThalAhaTa, thA jiMdagI meM marga kA khaTakA lagA huA yaha do dina ke lie titaliyoM jaise pNkh| ye saba bIta jaaeNge| ur3ane se peztara bhI merA raMga jarda thA yaha do dina kI cahala-pahala, phira gaharA snnaattaa| phira maraghaTa 380 Jal Education International 2010_03
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnAgni se karma bhasmIbhUta kI shaaNti| lekina isameM sAra kI bAta samajha lene jaisI hai--mauta yAda mahAvIra kahate haiM, mauta ko mata bhuulnaa| anitya kA yahI artha dilAtI dharma kii| lekina mauta kyA isa taraha thor3e hI hai ki tuma hai| anitya bhAvanA kA artha huA, mRtyu ko smaraNa rkhnaa| kaho dasa sAla bAda hone vAlI hai to jaba eka dina bace, nau sAla | pratipala mRtyu ko smaraNa rkhnaa| tIna sau causaTha dina bIta jAeM, taba tuma A jaanaa| mauta to manuSya kI mahimA yahI hai ki use mRtyu kA patA hai| mRtyu ke kisI pala A sakatI hai| mauta abhI A sakatI hai| mauta kala | patA se hI dharma kA janma huA hai| mRtyu kA jisako jitanA bodha A sakatI hai| hama mauta se ghire haiN| hai, usake jIvana meM dharma kI utanI pragAr3hatA ho jaaegii| anitya bhAvanA kA artha hai : mauta hameM ghere hue hai| hama mauta ke isIlie to loga bur3hApe meM dhArmika hone lagate haiN| mauta karIba hAtha meM par3e hI haiN| hama mauta ke jAla meM phaMse hI haiN| kaba jAla Ane lagatI hai| pagadhvani jyAdA sApha sunAI par3atI hai| cIjeM dUra sikor3a liyA jAegA aura kaba hama haTA lie jAeMge, kucha taya hone lagatI haiN| 'yaha bhI bIta jAegA', isakA smaraNa nahIM hai| lekina itanA taya hai ki yaha hogaa| jyAdA-jyAdA Ane lagatA hai| agara tuma thor3e-se hozapUrvaka soco to jaise-jaise mauta sApha isIlie to AdamI dukha meM paramAtmA ko smaraNa karatA hai| hogI, vaise-vaise dharma kI tarapha tumhArI dizA, apane Apa tumhArA kyoMki dukha meM patA calatA hai, yahAM para kucha bhI nahIM hai, khojUM hRdaya kA kAMTA dharma kI dizA meM mur3ane lgegaa| paramAtmA ko| sukha meM phira bhUla jAtA hai| mauta karIba AtI hai | ___ 'anitya, azaraNa'-azaraNa mahAvIra kA buniyAdI sUtra to yAda A jAtA hai| lekina koI agara tumheM camatkAra se javAna | hai| jaise kRSNa kA sUtra hai shrnnaagti| isalie maiM kahatA hUM, bar3I banA de...| | viparIta bhASAeM haiM aura phira bhI eka hI tarapha le jAtI haiN| mullA nasaruddIna bImAra thA, usake DAkTara ne kahA, bacanA kRSNa kahate haiM, paramAtmA kI zaraNa gho| mAmekaM zaraNaM vraja muzkila hai| to usane apanI patnI ko kahA, aba DAkTara ko sarvadharmAn prityjy| A tU merI shrnn| chor3a saba dhrm| bulAne kI koI jarUrata nhiiN| nAhaka phIsa kharAba krnii| aba mahAvIra kahate haiM, azaraNa ho rho| kisI kI zaraNa bhalakara to purohita ko bulaao| aba to maMtra sunA de kAna meN| par3ha de mata jaanaa| kyoMki para se mukta honA hai| akele ho tum| koI kuraan| purohita Ane lgaa| dUsarA sahArA nahIM hai| saba sahAre dhokhe haiN| sahAroM ke kAraNa hI saMyoga kI bAta, mallA marA nhiiN| DAkTara ke DAyagnosisa meM, | aba taka tama bhaTake ho| aba sahAroM kA sahArA chodd'o| aba tama nidAna meM kahIM bhUla thii| mahInebhara jI gayA to usane phira DAkTara besahAre ho, isa satya ko smjho| apane paira para khar3e ho jaao| ko bulaayaa| aba vaha svastha ho gayA thA, saba ThIka thaa| usane koI dUsarA tumhArA kalyANa na kara skegaa| tumane hI karanA cAhA DAkTara se kahA, DAkTara ne jAMca kI aura usane kahA, camatkAra to hI kalyANa honevAlA hai| aura dUsare kI zaraNa para chor3akara hai| tuma bilakula ThIka ho gae ho| maiM to socatA thA, tuma bacoge kahIM tuma aisA mata karanA ki yaha sirpha dhokhAdhar3I ho| aisA dUsare nahIM tIna saptAha se jyaadaa| aura aba to aisA lagatA hai, tuma para TAlakara tuma baca rahe ho| kama se kama dasa sAla bcoge| aksara zaraNAgati meM jAnevAle loga yahI karate haiN| eka mitra usane apanI patnI ko kahA, aba purohita ko bulAne kI koI mere pAsa Ate haiM, ve kahate haiM, hama to ApakI zaraNa A ge| maiM jarUrata nhiiN| aura purohita ko jAkara kaha de ki aba dasa sAla unako kahatA hUM, kucha dhyAna kro| ve kahate haiM, aba hameM kyA to mauta kA koI kAraNa nahIM hai| isalie dasa sAla isa tarapha karanA? hama to ApakI zaraNa A ge| maiM unase pUchA ki jaba kRpA mata krnaa| lekina nau sAla bAda, tIna sau causaTha dina bIta | tuma dukAna karate ho, taba tuma merI zaraNa nahIM chodd'te| tuma yaha jAne ke bAda agara jIvita raho to A jaanaa| eka dina bace, taba nahIM kahate, aba kyA dukAna kareM! karo baMda dukaan| jaba merI A jaanaa| zaraNa A gae, kara do dukAna bNd| unhoMne kahA, vaha kaise ho AdamI bilakula marane ke vakta yAda krtaa| dharma ko ttaaltaa|| sakatA hai! 381 2010_03
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSC-STAGRANED jina sUtra bhAgaH 2 ahmmmam dukAna tuma nahIM chor3ate, bAjAra tuma nahIM chor3ate, dhana tuma nahIM sira thA muulyvaan| aise hI rakha dene kA na thaa| saba jAMca-parakha chodd'te| sirpha zaraNa A gae, dhyAna chor3ate ho? aura dhyAna kI; isalie gItA kA janma huaa| tumane kabhI kiyA nhiiN| chor3ane ko bhI tumhAre pAsa hai nhiiN| to | loga A jAte haiM, ve kahate haiM, Apake caraNoM meM sira rakha diyA, kisako dhokhA de rahe ho? | aba Apa smhaaleN| ve uttaradAyitva se baca rahe haiN| ve socate haiM ki ve bar3I UMcI bAta kaha rahe haiN| ve kaha rahe haiM ki | mahAvIra ko yaha dikhAI par3A ki hajAroM loga dharma ke nAma para hama ApakI zaraNa A gae; aba aura kyA karanA hai? | khuda dhokhA khA rahe haiM, dUsaroM ko dhokhA de rahe haiN| to mahAvIra ne agara yaha saca ho to kRSNa kA sUtra kAma kara jaaegaa| lekina | bahuta jora diyA-azaraNa bhaavnaa| kisI kI zaraNa nahIM jAnA yaha sau meM ninyAnabe maukoM para saca hotA nhiiN| isalie kRSNa kA | hai| mahAvIra ne kahA, uttaradAyitva tumhArA hai| pApa tumhAre, puNya sUtra tumhAre lie dhokhe kA kAraNa bana jAtA hai| tuma apane ko | tumhAre, tuma dUsare ke caraNoM meM kaise jA sakate ho? dUsare se kucha usa Ar3a meM chipA lete ho| tuma kahate ho, aba kRSNa ke sahAre sIkhanA ho, sIkha lenaa| kucha pUchanA ho, pUcha lenaa| karanA to haiN| aba ve jahAM le jAeMge, jaaeNge| tumheM hogaa| sAdhanA to tumheM hogaa| magara isameM beImAnI hai| agara yaha pUrA ho to tthiik| phira tuma to mahAvIra kahate haiM, ise yAda rakhanA-azaraNa bhaavnaa| bar3A dIna ho jAo, daridra ho jAo, sar3aka para bhIkha mAMgo, to bhI tuma Dara lagatA hai AdamI ko akele hone meN| bar3A bhaya lagatA hai, prasanna ho| tuma kahoge, unakI zaraNa haiM; jahAM le jaaeN| yahI asurakSA mAlUma hotI hai| diyA, yahI jarUrI hogaa| garIbI Avazyaka rahI hogii| tuma nAjuka kaztI, nAjuka cappU aura isa para tUphAna kA jora zikAyata na kroge| zaraNAgati meM zikAyata nahIM hai| zaraNAgati pAra karegA dariyA ko tU apanI jAna-e-cAra to dekha meM saba svIkAra hai| bar3A Dara lagatA hai| nAjuka kaztI-nAjuka bhI kahanA ThIka lekina AdamI bar3A beImAna hai| vaha matalaba kI jo bAteM haiM, nahIM, kAgaja kI kshtii| aba DUbI, taba dduubii| calAne ke pahale khuda karatA hai| jina bAtoM ko vaha socatA hai, gaira-matalaba haiM, hI patA hai ki dduubegii| karanA cAhatA nahIM, unako vaha chor3atA hai| vaha kahatA hai, ApakI nAjuka kaztI, nAjuka cappU aura isa para tUphAna kA jora / zaraNa haiN| mokSa aba Apa smhaalo| saMsAra to hama samhAla rahe aura cAroM tarapha aMdhar3a jIvana ke, matya ke. parivartana ke haiM, mokSa Apa smhaalo| dhana to hama kamAeMge, aba dhyAna to kSaNabhaMguratA ke| Apake hI hAtha meM hai| basa, Apake caraNoM meM sira rakha diyaa| nAjuka kaztI, nAjuka cappU aura isa para tUphAna kA jora sira meM koI kImata hai hI nhiiN| kacarA bharA hai| usako caraNoM pAra karegA dariyA ko tU... meM rakha diyA, socate haiM ki bahuta bar3A kAma kara diyaa| kucha ho yaha sAgara tujhase hogA pAra? to sira meM! ghAsa-phUsa bharA hai| ve kheta meM jhUThe AdamI dekhe? ...apanI jAna-e-cAra to dekha? khar3e rahate haiN| bar3I hAMDI lagI rahatI hai| kurtA bhI bar3A pahane rahate | thor3I apanI samAge to dekh| haiN| pazu-pakSiyoM ko DarAne ke kAma A jAte haiN| basa vaisA hI isalie ghabar3AhaTa hotI hai| lekina mahAvIra kahate haiM, koI sira hai| usako rakha dene se bhI kyA hogA? aura upAya hI nahIM hai| choTI kaztI hai to kaztI ko majabUta kRSNa ne kahA thA, 'sarvadharmAna parityajya mAmekaM zaraNaM vrj|' | kro| cappU kamajora haiM to nae cappU bnaao| tUphAna kA jora hai kisase kahA thA? jisase kahA thA, usake pAsa thA kuch| zaraNa to tUphAna se lar3ane kI himmata jgaao| meM rakhane ko kucha thaa| caraNoM meM nyochAvara karane ko kucha thaa| sAgara bar3A hai mAnA, lekina agara tuma hoza se calo to tumhArA arjana bar3A balazAlI vyakti thaa| aura aise zAlI vyakti thaa| aura aise hI usane nahIM rakha | hoza sAgaroM se bahata bar3A hai| AkAza bar3A hai mAnA, lekina diyA jldii| ki kRSNa ne kahA aura usane rakha diyA, usane kahA, | jisake pAsa AtmA hai, usake lie AkAza bhI choTA hai| apane jI hujUra! ThIka kahate haiN| jo hukuma ! usane bar3I jaddojahada kii| | ko jgaao| 382 | JanEducation International 2010_03
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnAgni se karma bhasmIbhUta mahAvIra kA pUrA jora Atmabala para, svayaM kI saMbhAvanA ko janma, phira mRtyu| eka hI caak| cAka ke Are ghUmate rahate haiN| vAstavikatA banAne para hai| | yaha jo janma-maraNa rUpI saMsaraNa hai, yahI saMsAra hai| 'anyatva'-cauthI bhaavnaa| smaraNa rakho ki tuma kauna ho| ise yAda rkhnaa| yahAM hama marane se to bacanA cAhate haiM, lekina jo bAhara dikhAI par3a rahe haiM, bhAI hai, bahana hai, patnI hai, pati hai, hameM yaha khayAla nahIM ki jaba taba hama janma se nahIM bacanA cAhate mitra hai; ve anya haiN| unake sAtha apane maiM ko bahuta jyAdA grasita | taba taka marane se na baca skeNge| yahAM hama mRtyu se to bacanA mata kara lenaa| vaha dhokhA hogaa| parivAra mata basA lenaa| yahAM | cAhate haiM aura jIvana ko pakar3anA cAhate haiN| bar3I mUr3hatA kA kRtya hama akele haiN| akele Ae, akele jaaeNge| yahAM parivAra to hai| jisane jIvana ko pakar3A usane mRtyu ko bhI pakar3a liyaa| ye sirpha hamArI eka kalpanA hai, eka dhAraNA hai| donoM ikaTThe haiN| eka hI cake ke do Are haiN| akele cUMki rahane meM ghabar3AhaTa hotI hai, eka parivAra banA lete agara mRtyu se bacanA ho to janma ko bhI chor3a denaa| agara mRtyu haiN| rAste para do yAtrI mila jAte haiM, hAtha meM hAtha DAla lete haiN| se bacanA ho to jIvana se bhI dUra khar3e ho jaanaa| jIveSaNA donoM apricit| kahAM se Ate haiM, patA nhiiN| kahAM ko jAte haiM, chor3oge to yamadUtoM kA AnA baMda hogaa| jIveSaNA ke pIche patA nhiiN| chipI-chipI mauta AtI hai| isalie mahAvIra kahate haiM, saMsAra ke dUsare bAhara haiM; inase maiM anya huuN| cAka ko yAda rkhnaa| phira yaha merA zarIra bhI mujhase bAhara hai| merI cetanA isase bhI 'loka'- chaThavIM dhaarnnaa| mahAvIra kahate haiM, yaha saMsAra jo anya hai| phira yaha merA mana bhI mujhase bAhara hai| ye vicAra bhI dikhAI par3a rahA hai, yaha to saMsAra hai hI; isake pIche chipe hue mujhase anya haiN| aisA kATate jaanaa--ilimineshn| eka-eka saMsAra bhI haiM, una sabhI saMsAroM kA nAma lok| narka hai, svarga hai, ko chor3ate jAnA, jisase tumheM patA cala jAe ki yaha meM nahIM huuN| manuSya-loka hai| ina tInoM kA ikaTThA nAma lok| aise haTate-haTate-haTate-haTate....jaise koI pyAja ko chIlatA hai; isase to bacanA hii| lekina yaha mata socanA ki isase bacakara eka chilakA chIlA, dUsarA aayaa| usako bhI chIlo, vaha bhI aura svarga meM pahuMca jaaeNge| kalpavRkSa ke nIce baiThakara majA chilakA hai| aise chIlate-chIlate akhIra meM zUnya hAtha lagatA hai| kreNge| vaha majA karane kI dhAraNA isI saMsAra ko bacA lene kA pyAja pUrI samApta ho jAtI hai| chilake hI chilake haiN| upAya hai| aisA hI ahaMkAra pUrA samApta ho jAtA hai| chilake hI chilake majA kyA karoge? kabhI socA? kalpavRkSa ke nIce baiTha gae haiN| aura phira jo zUnya hAtha meM lagatA hai, usI ko mahAvIra ne to karoge kyA? kabhI baiThakara zAMti se socanA ki baiTha gae AtmA kahA hai| vaha jo sabase bhItara chipA huA zUnya sAkSI hai, kalpavRkSa ke nIce, aba kyA karanA? to tuma pAoge, sArI draSTA honA jisakA ekamAtra guNadharma hai, vahI maiM huuN| maiM kauna hUM saMsAra kI vAsanAeM uThanI zurU ho giiN| kitanA dhana yaha jAnane ke lie pahalI prakriyA hai yaha jAnanA ki maiM kauna nahIM cAhie--acAnaka tuma kahoge, ho jAe karor3a rupaye kI huuN| galata ke sAtha saMbaMdha chor3ate-chor3ate eka dina patA calatA hai | brsaat| A jAeM sajI huI thAliyAM bhojana kI, ki nAcane lageM ThIka kaa| kRSNamUrti kahate haiM, asAra ko pahacAna lenA, sAra ko suMdara striyAM AsapAsa, ki mila jAe siMhAsana cakravartI kaa| pahacAna lene kI pahalI vyavasthA hai| asatya ko samajha lenA tuma jarA baiThakara socnaa| abhI baiThe nahIM ho kalpavRkSa ke satya kI tarapha pahalA kadama hai| kyA galata hai ise samajha lenA | nIce, lekina sirpha kalpanA bhI karoge to tuma pAoge, kalpavRkSa kyA ThIka hai, usakI tarapha yAtrA bana jAtI hai| kA khayAla Ate hI sArA saMsAra phira A gyaa| pAMcavIM bhaavnaa-'sNsaar|' isa saMsAra ko bhUlanA mt| to mahAvIra kahate haiM, saMsAra se hI nahIM chUTanA, saMsAra ke pIche saMsAra kA artha hai mahAvIra ke vicAroM meM: janma-maraNa rUpa chipe saMsAroM se bhI chaTanA hai| saMsaraNa; isIlie sNsaar| yaha jo cAka hai janma-maraNa | 'azaci'-sAtavIM dhaarnnaa| mahAvIra kahate haiM, jahAM-jahAM | kA-ghUmatA rahatA hai, ghUmatA rahatA hai-janma, phira mRtyu; phira | mizraNa hai vahAM-vahAM azuddhi hai| 383 ___ 2010_03
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH2 dekhA tumane! dUdhavAlA dUdha meM pAnI milA lAtA hai, tuma kahate eka jhalaka kAra kI, aura eka vAsanA kA uTha AnA, umaga ho, dUdha azuddha hai| magara, agara dUdhavAlA kahe ki zuddha pAnI AnA bhItara ghaTa gyaa| yaha aasrv| milAyA hai, to azuddha kaise ho jAegA? dUdha bhI zuddha thA, pAnI | Asrava kA artha hai: bAhara se cIjoM ko tumheM azuddha karane kA bhI zuddha thA, to do cIjeM zuddha hokara milatI haiM to aura bhI zuddhi maukA dete rhnaa| bar3ha gaI hogI, doharI ho gaI hogii| dugunI ho gaI hai| kauna kahatA | to jAge rhnaa| kucha bhI bAhara se nikale, tuma hoza rakhanA, hai azuddha hai? Asrava mata hone denaa| kAra nikala jAe, dekhate rhnaa| kAra ke lekina phira bhI tuma kahoge, azuddha hai| asaliyata bAta yaha nikalane meM koI bAdhA nahIM hai| suMdara strI nikala jAe, dekhate hai, azuddhi kA artha hI itanA hotA hai : vijAtIya se mila jaanaa| rhnaa| suMdara puruSa nikala jAe, dekhate rhnaa| suMdara puruSa-strI dUdha pAnI nahIM hai, isalie pAnI ke milAne se azuddha huaa| ke nikalane meM bAdhA nahIM hai| jaba taka tumhAre bhItara chApa na par3e, dUsarI bAta tumane khayAla nahIM dI kyoMki pAnI muphta milatA hai| jaba taka tumhAre bhItara saMskAra na hoM, jaba taka tumhAre bhItara koI nahIM to dUsarI bAta bhI saca hai| pAnI bhI azuddha ho gayA dUdha ke taraMga na uThe taka taba koI harjA nahIM hai| milAne se| kyoMki pAnI kA svabhAva dUdha nahIM hai| pAnI muphta agara tuma bhItara nistaraMga raha sako to bAjAra meM bhI himAlaya milatA hai isalie koI phikra nahIM krtaa| karo pAnI ko | hai| himAlaya para bhI baiThakara agara tuma nistaraMga na raha sako to azuddha, koI ciMtA nahIM krtaa| dUdha ko mata karo kyoMki dUdha ke | bAjAra hai| dAma lagate haiN| lekina donoM azuddha ho jAte haiN| do zuddha cIjeM | 'saMvara'--yaha bhI mahAvIra kA pAribhASika zabda hai| mahAvIra bhI milatI haiM to pariNAma azaddhi hotA hai| kahate haiM, jo galata ho sakatA hai, use hone mata denaa| aura jo mahavIra kahate haiM, yahAM saMsAra meM saba milAvaTa hai| yahAM saba | ThIka ho rahA hai, use smhaalnaa| usakA saMvaraNa krnaa| cIja eka-dUsare se milI hai| khicar3I ho gaI hai| isalie saba jaise tuma dhyAna kara rahe ho, dharma-dhyAna kara rahe ho, koI azuddha haiN| tumhArI AtmA mana meM ghula gaI hai| mana zarIra meM ghulA | nikalAH kAra nikalI, strI nikalI, puruSa nikalA to hai| zarIra bAhara saMsAra meM DUbA hai| saba eka-dUsare ko chede haiN| Asrava-isa chAyA ko bhItara mata pahuMcane denA, daravAje para roka eka-dUsare se bhide par3e haiN| eka-dUsare meM ulajhe haiN| eka-dUsare se denaa--ek| aura bhItara jo dhyAna kI prakriyA cala rahI hai, use gAMTha baMdhI hai| isalie azuddhi hai| samhAlanA; usakA saMvaraNa krnaa| to bAhara se kucha bhItara na isa azuddhi ko yAda rkhnaa-ashuci| Ae aura bhItara se kucha bAhara na jaae| aura ise yAda rakhanA, ki tuma zuddha to tabhI ho, jaba basa 'nirjarA'--aura jo bhI chor3ane yogya hai, chUTatA ho to purAnI kevala tuma ho| jarA kucha jur3A ki azuddhi huii| koI vicAra | Adata ke vaza pakar3anA mt| jaise purAne patte vRkSa se girate haiM to AyA, koI bhAva AyA, koI kalpanA uThI, azuddhi huii| dUdha meM vRkSa pakar3atA nhiiN| pAnI par3A, yA pAnI meM dUdha pdd'aa| AdamI adabhuta hai| yahAM kacarA bhI nahIM chor3A jaataa| AdamI 'Asrava'-mahAvIra kA pAribhASika zabda hai| Asrava kA | usako bhI samhAlakara rakha letA hai, patA nahIM kaba kAma pdd'e| artha hotA hai: dvAra para samhalakara baitthnaa| kyoMki pratipala tumhAre loga TUTI-phUTI cIjeM ikaTThI karate rahate haiN| ghara ko kabAr3a banA mana meM bAhara ke jagata se saMskAra A rahe haiM, vAsanAeM A rahI haiN| lete haiM isa AzA meM, ki patA nahIM kaba kAma par3a jaae| tuma baiThe ho rAha ke kinAre, dhyAna kara rahe ho, eka kAra nikala | eka dina maiMne dekhA, mullA nasaruddIna eka hI jUtA pahane calA gii| kAra ke nikalate hI, kAra kA dRzya AMkha meM Ate hI A rahA hai| maiMne pUchA ki dUsare kA kyA huA? usane kahA, dUsare tatkSaNa tumhAre bhItara koI soyI vAsanA jaga gaI--aisI kAra mere kA kucha nahIM huaa| eka rAste para mila gyaa| to maiMne kahA, isa pAsa ho| zAyada tumane itane zabdoM meM kahA bhI nhiiN| zAyada tumane | eka kA kyA karoge? usane kahA, jaba eka mila sakatA hai to phira AMkha baMda kara lI, phira apanI mAlA pherane lge| lekina dUsarA bhI mila sakatA hai| isako to samhAlakara rakha leN| 384] Jair Education International 2010_03
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnAgni se karma bhasmIbhUta AdamI kucha bhI ikaTThA kara rahA hai| yaha bAhara hI nahIM ho rahA, dharma kA artha hai : jo honA tumhArA svabhAva hai| usa svabhAva se yaha bhItara bhI ho rahA hai| bhItara bhI tuma vyartha ho gaI cIjoM ko viparIta mata honaa| usa svabhAva se viparIta ko pakar3anA mt| pakar3e cale jAte ho| usa svabhAva se viparIta ko Ane mata denaa| usa svabhAva ke to parAne patte vakSa se chuTa hI nahIM paate| nae pattoM ko Ane kI anukUla ko samhAlanA aura usa svabhAva ko sadA smaraNa rakhanA | jagaha nahIM, avakAza nhiiN| tuma nae nahIM ho pAte, kyoMki tuma | ki maiM kauna huuN| bhalA Aja sApha-sApha na bhI ho sake ki maiM parAne ko jakar3e rahate ho| atIta ko pakar3e rahate ho| paramAtmA hUM, lekina yAda mata bisAranA, bhUlanA mt| yAda banAe kisI ne bIsa sAla pahale gAlI dI thI, aba use kisalie hI rkhnaa| Aja nahIM ughar3egA, kala ughdd'egaa| kala nahIM parasoM pakar3e ho? magara nahIM, use tuma pakar3e baiThe ho| zAyada vaha ughdd'egaa| lekina jise yAda hai, vahI ughAr3a paaegaa| aura jise AdamI bhI mara cukaa| zAyada vaha AdamI hajAra daphe kSamA bhI yAda hI nahIM, vaha kyA khAka ughAr3egA! tumheM bhalA bhUla hI gayA mAMga cukA, lekina phira bhI vaha gAlI pakar3I hai| vaha vahAM baiThI ho ki dhana kahAM gar3A hai, lekina itanI yAda bhI ho ki gar3A hai to hai| use tuma kisalie pakar3e ho? use jAne do| tuma khojate rhoge| isa kone meM khodoge, usa kone meM khodoge, nirjarA kA artha hai: jo vyartha ho jAe aura chaTane lage aura isa kamare meM, usa kamare meM, AMgana meM, AMgana ke bAhara-khodate vyartha hokara cIjeM apane Apa chUTatI haiN| svabhAvataH giratI haiN| rhoge| tumheM yAda ho ki dhana gar3A hai| tuma unako pakar3a mata lenA, roka mata lenaa| sUkhe pattoM ko gira | maiMne sunA hai, eka bApa mraa| usake pAMca beTe the| pAMcoM kAhila jAne denA, ur3a jAne denaa| | aura susta the| sirpha dhana meM unakI lolupatA thI, kyoMki gulacharre to tuma aise pratipala nae hote rhoge| kreN| marate bApa se kahA ki dekho, dhana to maiM bahuta chor3e jA rahA phira 'dharma'-dharma kA artha hai svbhaav| mahAvIra kA dharma kA huuN| vaha maiMne saba kheta meM gar3A diyA hai| bApa to mara gyaa| ve artha rilIjana yA majahaba nahIM hai, mahAvIra kA artha hai : svbhaav| pAMcoM beTe bApa ko maraghaTa para kisI taraha jaldI-jaldI samApta jaise agni kA dharma hai jalAnA: jaise pAnI kA dharma hai nIce bahanA; karake bhAge khet| khoda DAlA pUrA khet| vahAM kucha gar3A na thaa| nIce kI tarapha, gaDDhe kI tarapha bhnaa| jaise agni kA dharma hai Upara | lekina jaba pUrA kheta khuda gayA to unhoMne kahA, aba bIja bhI lapaTa kI taraha uThanA, AkAza kI tarapha daur3anA; aise manuSya kA pheMka hI do| phasala aayii| khUba phasala aayii| dharma hai paramAtmA honaa| usakA svabhAva hai| aisA nahIM ki manuSya taba unheM samajha AyI ki dhana vahAM sone-cAMdI kI taraha nahIM ko paramAtmA honA hai, manuSya paramAtmA hai; ughAr3anA hai| gar3A thaa| usa khodane meM hI dhana paidA huaa| usa khodane meM hI kheta to mahAvIra kahate haiM, dharma ko mata bhuulnaa| | urvara ho gyaa| bIja pheMka die| aise ve khetI karanevAle na the| lekina jainiyoM se pUcho, jaina paMDitoM se, jaina muniyoM se pUcho; | alAla the, kAhila the| bApa kahatA ki khetI karanA, jamIna ko ve dharma kA artha kareMge, jaina dhrm| ve kahate haiM, jaina dharma ko yAda khodanA, bakhara lagAnA, vaha unase honevAlA nahIM thaa| ve bApa ke rkhnaa| yaha bAta galata ho gii| mahAvIra jaina dharma kI koI bAta marate hI cAdara tAnakara so gae hote| lekina dhana gar3A thA, isa nahIM kaha rahe haiN| yaha majahaba kI bAta hI nahIM hai| mahAvIra jaise AzA meM khodane cale ge| vyakti majahaba kI bAteM karate hI nhiiN| majahaba jaise roga aura tumhAre bhItara tumheM yAda banI rahe ki paramAtmA chipA hai kahIM, to mahAvIra jaise cikitsaka unakI bAta kareM! asNbhv| | khoja jArI rhegii| agara tumane yaha bAta hI vismRta kara dI to mahAvIra kahate haiM, dharma yAda rakhanA-sirpha dhrm| buddha aura khodoge kyA? khojoge kyA? mahAvIra donoM ne dharma zabda kA bar3A adabhuta prayoga kiyA hai| vaha isalie mahAvIra kahate haiM, dharma ko yAda rkhnaa| prayoga hai: sIdhA-sarala svbhaav| jo lAotsu kI bhASA meM | aura 'bodhi'-bodhi hai aMtima niyati, kaivalya, smaadhi| tAo kA artha hai aura jo veda kI bhASA meM Rta kA artha hai, vahI tumhArA paramAtmA ho jaanaa| tuma ho sakate ho, ise mata bhuulnaa| mahAvIra aura buddha kI bhASA meM dharma kA artha hai| to do bAteM: dharma-ki tuma ho| lekina usameM eka khatarA hai| 385 2010_03
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga: 2 kahIM aisA na ho ki tuma binA hI khode aura mAna lo, ki ho| dizA meM hama jAte hI nhiiN| yaha yAda banI rhe| binA hI ughAr3e bharosA kara lo ki ThIka hai, jaba mahAvIra kahate haiM isake pariNAma dekho| soviyata rUsa hai; rAjya ne mAna liyA to ThIka kahate hoNge| | ki koI paramAtmA nahIM hai, koI mokSa nhiiN| to ina pacAsa varSoM meM itane se kAma nahIM clegaa| itanA yAda rakhanA ki tuma ho, | eka bhI vyakti rUsa meM samAdhi ko upalabdha nahIM ho skaa| yaha lekina abhI jo tuma ho, use bhI ughAr3anA hai| tuma jo ho, abhI to bar3A ahita ho gyaa| hAlAMki maiM yaha nahIM kahatA hUM ki rUsa honA hai| yaha bar3A virodhAbhAsI lgegaa| ise maiM phira se doharA dhArmika rahatA to jarUrI thA koI samAdhi ko upalabdha ho jaataa| duuN| tuma jo ho, abhI honA hai| abhI tumheM apane svarUpa ko lekina saMbhAvanA thii| bIsa karor3a logoM kA mulka hai| koI ughAr3anA hai| bahuta hajAroM loga samAdhi ko upalabdha ho jAte, aisA bhI nahIM isalie dharma kI yAda rakhanA aura bodhi kI yAda rakhanA ki | hai| magara ekAdha to ho hI sakatA thaa| vaha bhI nahIM huaa| ghaTanA ghaTatI hai| saMbodhi kalpanA nahIM hai, kaviyoM kA agara sArI duniyA kamyunisTa ho jAe aura nAstika ho jAe to kalpanAjAla nahIM hai| ghaTA hai, yathArtha hai| jIvana kA parama yathArtha buddha, mahAvIra, kRSNa, pAgala siddha ho jaaeNge| hai| buddha aura mahAvIra, kRSNa aura kabIra, nAnaka aura dAdU yaha to bAta hI dUra hI rahI ki hama buddhatva ko pAne kI ceSTA inakI yAda kA aura koI artha nahIM hai| inakI yAda kA itanA hI | kareMge, jinatva ko pAne kI ceSTA kareMge; agara hama jina ho bhI artha hai ki isa rAste para kucha loga parama avasthA ko upalabdha hue jAeMge ghara ke bhItara, to hama bAhara khabara na kareMge; nahIM to loga haiN| tAki tumheM bharosA banA rhe| ve gavAhiyAM haiN| ve pramANapatra pAgalakhAne le jaaeNge| haiN| unake kAraNa tuma isa saMdeha meM pUrI taraha DUba na jAoge ki rUsa meM yaha ho rahA hai| jo vyakti bhI rAjya kI dhAraNAoM se kahIM aisA to nahIM hai ki aisA hotA hI nahIM hai! to hama apanA | bhinna bAta kahatA hai, vaha karAra de diyA jAtA hai ki isakA dimAga vyartha samaya kareM, vyartha zakti kreN| kharAba hai| usako tatkSaNa manocikitsAlaya le jAkara ilekTrika ina jyotirmaya puruSoM ke kAraNa tuma apane aMdhere ko svIkAra | zAka, insulina zAka, davAiyAM pilAnA zurU kara dete haiN| vaha nahIM kara pAte aura apane prakAza ko tuma kabhI-kabhI yAda karate lAkha cillaae| rahate ho| A hI jAtI hai yAda kahIM na khiiN| isalie masjideM aba tuma thor3A soco, kitanA bar3A aMtara par3A hai| acchA banIM, maMdira bane jagata meM, gurudvAre bne| ve yAdadAzta kI jagaha kiyA yahUdiyoM ne jIsasa ko sUlI to lagA dii| yaha kahA ki yaha haiN| jA rahe ho bAjAra, rAste meM maMdira dikhAI par3a gayA; agara AdamI galata hai, khataranAka hai| agara jIsasa Aja rUsa meM hote tumameM thor3I bhI buddhi ho to maMdira tumheM yAda karA jAegA ki | to sUlI na milatI, kisI pAgalakhAne meM ilekTrika zAka bAjAra jAo bhalA, lekina AnA maMdira hai| bAjAra kA cakkara milate, jo ki aura bhI dukhAMta hai| kyoMki sUlI to jIsasa ko lagAkara Ao, magara AnA maMdira hai| Aja nahIM A sakate nahIM mAra pAI, lekina pAgalakhAnA to naSTa kara detaa| bhalA, lekina kala AnA jarUra hai| ki jIvana kI niyati maMdira jaba mahAvIra kahate haiM, bodhi ko smaraNa rakhanA, bhAvanA karanA, meM hai, dukAna meM nahIM hai| ki jIvana kA parama saubhAgya rAjadhAniyoM to isakA artha hai : buddhatva upalabdha huA hai, buddha hue haiM, jina meM nahIM hai| ki jIvana kA parama saubhAgya dhyAna meM hai; hue haiN| Aja bhI ho sakate haiM, kala bhI hote rheNge| yaha hamArA mahatvAkAkSA meM nahIM haiM, hiMsA meM nahIM hai, parigraha meM nahIM hai ki | svarUpa-siddha adhikAra hai| jo bhI himmata karegA, jo bhI dAvA dhyAna, ki dharma, ki bodhi| karegA, usako milakara rhegaa| agara hama na pAte hoM. hamArI magara kyA aisI cIjeM hotI haiM? kamajorI hai| agara hameM na milatA ho to kevala eka khabara agara tumheM yAda bhUla jAe, tuma agara yaha mAna hI lo ki aisI milatI hai: hamane ceSTA nahIM kii| hamane zrama nahIM kiyaa| hamane cIjeM hotI hI nahIM to phira tuma usa dizA meM khoja hI na karoge, | yogyatA arjita nahIM kii| tar3aphoge hI n| tuma pyAse hI na hooge| jo hotA hI nahIM, usa | lekina bodhi ko pAne jo bhI cale, vaha smaraNa rakhe, bahuta kucha 386 Jal Education International 2010_03
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnAgni se karma bhasmIbhUta khonA hogaa| jaise hama haiM, vaise to hameM miTanA hogaa| jo hama haiM, baha rahI hai hRdaya para kevala amA vaise to hameM visarjita honA hogaa| maiM alakSita hUM yahI kavi kaha gayA hai milane ko milegA bilaAkhira sneha-nirjhara baha gayA hai ai arza sukUne-sAhila bhI reta jyoM tana raha gayA hai tUphAne-havAdisa se lekina yaha tana to reta jaisA Dhaha hI jaaegaa| yaha to ghara hai, ghAsa-phUsa baca jAe saphInA muzkila hai kI maciyA hai| yaha to miTTI kA banA ghara hai| yaha miTegA hii| vaha kinArA milegA zAMti kA-sukUne-sAhila bhii| aMtataH | yaha nAva to DUbegI hii| yaha to hara hAla dduubegii| jo bacAnA milegaa| lekina cAhate haiM, unakI bhI DUbatI hai| jo DubAne-DUbane kI phikra tUphAne-havAdisa se lekina chor3akara cala par3ate haiM, unakI bhI DUbatI hai| nAva to DabatI hai. | baca jAe saphInA muzkila hai lekina jisane nAva ko bacAyA vaha khuda bhI DUba jAtA hai| aura lekina yaha nAva tUphAna meM bacegI, yaha muzkila dikhAI par3atA jisane nAva kI phikra na kI, nAva to DUba jAtI hai, lekina vaha | hai| muzkila hI nahIM hai, maiM to kahatA hUM, yaha nizcita hai, yaha ubara jAtA hai| nAva to dduubegii| tuma bacoge, nAva dduubegii| | yahAM jo DUbate haiM, ve hI ubarate haiN| yahAM jo bacane kI ceSTA nAva yAnI tumhArA shriir| nAva yAnI tumhArA mn| nAva yAnI | karate haiM, ve DUbe hI raha jAte haiN| tumhArA ahNkaar| yaha to nahIM bcegaa| yaha to tUphAna meM hama na autAra the na paigaMbara, kyUM yaha ajamata hameM dilAI gaI jaaegaa| isako bacAne kI koziza kI to tuma usa pAra jAne se mauta pAI salIba para hamane umra vanavAsa meM bitAI gaI bhI vaMcita raha jaaoge| aura yaha to phira bhI jaaegaa| yaha to ye bar3I mIThI paMktiyAM haiN| rAma ko vanavAsa milA ThIka, ve phira bhI na bcegaa| yaha to bacAkara bhI nahIM bctaa| jAnA isakA avatAra the| jIsasa ko sUlI lagI ThIka, ve masIhA the| svabhAva hai| aura jo bacatA hai sadA, aura jAnA jisakA svabhAva | hama na autAra the na paigaMbara kyUM yaha ajamata hameM dilAI gaI nahIM hai, usakI tumane yAda nahIM kii| usakI surati nahIM jgaaii| mauta pAI salIba para hamane umra vanavAsa meM bitAI gaI nirAlA kI bar3I prasiddha paMktiyAM haiM: __ tuma rAma ho yA na ho, umra to vanavAsa meM biitegii| tuma rAma ho sneha-nirjhara baha gayA hai yA na ho, sItA to tumhArI curAI hI jaaegii| tuma jIsasa ho yA sneha-nirjhara baha gayA hai, na, salI to lgegii| vaha to nizcita hai| usakA avatAra aura reta jyoM tana raha gayA hai paigaMbara se kucha lenA nhiiN| vaha to janma kA svabhAva hai ki mRtyu Ama kI yaha DAla jo sUkhI dikhI hogii| vaha to pAne kA svabhAva hai ki khonA pdd'egaa| vaha to patte kaha rahI hai aba yahAM pika yA zikhI ke Ane meM hI taya ho gayA ki sUkhegA aura giregaa| vasaMta nahIM Ate, paMkti meM vaha hUM likhI patajhar3a kI taiyArI hai| yaha to hogA hii| lekina ise agara tuma nahIM jisakA artha svecchA se ho jAne do-vahI pharka hai| vahI pharka hai tumameM aura jIvana Dhaha gayA hai jIsasa meM; tumameM aura rAma meN| die haiM maiMne jagata ko phUla-phala rAma ise svecchA se ho jAne dete haiN| vanavAsa to huaa| ve kiyA hai apanI prabhA se cakita cala taiyAra ho ge| dhanuSabANa lekara khar3e ho gae ghara ke bAhara, ki para anasvara thA sakala pallavita pala claa| eka bAra bhI nA-nuca na kii| yaha nahIM kahA ki kaisA ThATha jIvana kA vahI, jo Dhaha gayA hai anyAya hai| yaha kaisA balAta vyvhaar| bApa para dhokhe kA zaka aba nahIM AtI pulina para priyatamA bhI na kiyA, zikAyata bhI na kii| zyAma tRNa para baiThane ko nirupamA vanavAsa to sabhI ko hotA hai| rAma ne svIkAra kiyA isIlie 387 2010_03
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga : 2 avatAra ho ge| sUlI to sabhI ko lagatI hai| kisI ko khATa para par3e-par3e lagatI hai, isase kyA pharka par3atA hai? khATa bhI vaisI hI lakar3I kI banI hai, jaisI sUlI banatI hai| kahAM sUlI lagatI hai, isase koI pharka nahIM pdd'taa| sUlI to lagatI hai| mauta to sabhI kI hotI hai| jIsasa ne svIkAra kara lii| aMtima ghar3I meM kahA, he prabhu! terI marjI pUrI ho| usI kSaNa paigaMbara ho ge| sabhI yahAM paigaMbara aura avatAra hone ko hue haiN| isase kama para rAjI mata ho jaanaa| dukha to milegA hii| to phira isa dukha ke sAtha thoDA sarjanAtmaka khela khela lo| ise svIkAra kara lo| ise AnaMda aura ahobhAva se uThA lo| marane ko taiyAra ho jaao| apanI sUlI apane kaMdhe para Dhone ko taiyAra ho jaao| aura tuma pAoge ki amRta upalabdha huaa| amRta milA hI huA hai| thor3A mRtyu se tuma Upara uTho, to amRta ke darzana hoN| hama aise haiM, jaise koI AdamI jamIna para AMkha gar3Aye cala rahA ho, aura AkAza upalabdha hai aura AMkha uThAkara dekhatA na ho| aura kahatA ho, AkAza kahAM hai? jamIna hI jamIna dikhAI par3atI hai| miTTI hI miTTI dikhAI par3atI hai| aise hI tumhAre bhItara miTTI bhI hai, jamIna bhI hai, AkAza bhI hai| AkAza yAnI tumhArI aatmaa| miTTI, jamIna yAnI tumhArA shriir| zarIra se thor3I AMkha utthaao| zarIra yAnI mRtyu| zarIra se thor3I AMkha Upara utthaao| AtmA yAnI amRta, zAzvata jiivn| usa sthiti ko mahAvIra ne mukti, mokSa kahA hai| mokSa ko pAe binA jAo to AnA vyartha huaa| phira-phira bheje jaaoge| vaha pATha sIkhe binA isa pAThazAlA se koI kabhI chUTA nhiiN| sIkha hI lo| jo sIkha jAtA hai, use dubArA nahIM bhejA jAtA hai| jarUrata hI na rhii| punarjanma ke siddhAMta kA itanA hI artha hai ki binA pATha sIkhe jo gayA use vApisa skUla bheja diyA jAtA hai--phira usI kakSA meN| sIkhakara AnA hI hogA, jJAna kI saMpadA jagAnI hI hogii| tumhAre bhItara kA veda jaba taka gunagunAne na lage, jaba taka tumhAre bhItara kI RcAeM pragaTa na ho uThe, taba taka paramAtmA tumhArA pIchA nahIM chor3anevAlA hai| Aja itanA hii| 388 2010_03