Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ satrahavAM pravacana AtmA parama AdhAra hai For Private & Personel Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aruhavi aMtarappA, bahirappo chaMDiNa tivihenn| jhAijjai paramappA, uvai8 jinnvriNdehiN||45|| NiddaNDo NiddaNDo, Nimmamo Nikkalo nniraalNbo| NIrAgo Niddoso, NimmUDho Nibbhayo appaa||46|| NiggaMtho NIrAgo, Nissallo syldosnnimmuukko| NikkAmo Niskoho, NimmANo Nimmado appaa||47|| www.ainelibrary.org
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ dama ke tArIka raste meM pahuMcatA kahIM bhI nhiiN| koI musAphira na rAha bhUle __ vartulAkAra jo ghUmegA, vaha pahuMcegA kaise? maiM zamae-hastI bujhAke apanI ___ isalie hamane jIvana ko cakra kahA hai| gAr3I ke cAka kI cirAge-turabata jalA rahA huuN| bhAMti, ghUmatA hai, ghUmatA rahatA hai; kabhI eka ArA Upara AtA hai, jIvana ke rAste para jinhoMne apane ko paripUrNa miTA diyA hai, ve kabhI dUsarA ArA nIce calA jAtA hai lekina vastutaH koI bheda hI kevala aisA prakAza bana sake haiM jinase bhUle-bhaTakoM ko rAha nahIM pdd'taa| kabhI krodha Upara AyA, kabhI moha Upara AyA; mila jaaye| jisane apane ko bacAne kI koziza kI hai, vaha kabhI prema jhalakA, kabhI ghRNA uThI; kabhI IrSyA se bhare, kabhI dUsaroM ko bhaTakAne kA kAraNa banA hai| aura jisane apane ko bar3I karuNA chA gaI; kabhI bAdala ghire, kabhI sUraja miTA liyA, vaha svayaM to pahuMcA hI hai; lekina sahaja hI, nikalA-aisI dhUpa-chAMva calatI rahatI hai| eka ArA Upara, sAtha-sAtha, usake prakAza meM bahuta aura loga bhI pahuMca gaye haiN| dUsarA ArA nIce hotA rahatA hai, aura hama cAka kI bhAMti ghUmate mahAvIra kisI ko pahuMcA nahIM sakate; lekina jo pahuMcane ke rahate haiN| lekina hama haiM vahIM, jahAM hama the| hamAre jIvana meM yAtrA lie Atura ho vaha unakI rozanI meM bar3I dUra taka kI yAtrA kara nahIM hai| tIrthayAtrA to dUra, yAtrA hI nahIM hai| baMda Dabare kI bhAMti sakatA hai| haiM, jo sAgara kI tarapha jAtA nhiiN| yAtrI ko svayaM nirNaya lenA pdd'e| jAnA hai, to prakAza ke sAtha DabarA DaratA hai| sAgara meM kho jAne kA Dara hai| aura Dara saca hai, saMbaMdha banAne pdd'e| | kyoMki DabarA khoyegA sAgara meN| lekina use patA nahIM, usake abhI hamane jIvana-jIvana, janmoM-janmoM aMdhere ke sAtha saMbaMdha | khone meM hI sAgara kA ho jAnA bhI use milanevAlA hai| banAye haiN| dhIre-dhIre aMdhere ke sAtha hamAre saMbaMdha, saMskAra ho gaye adama ke tArIka raste meM koI musAphira na rAha bhUle haiM, svabhAva ho gae haiN| aMdherA hameM sahaja hI AkarSita kara letA AdamI kA rAstA bar3A aMdherA hai! hai| eka to rozanI hameM dikhAI hI nahIM par3atI, zAyada aMdhere meM | adama ke tArIka raste meM koI musAphira na rAha bhUle rahane ke kAraNa hamArI AMkheM rozanI meM tilamilA jAtI haiM; yA maiM zamae-hastI bujhAke apanI cirAge-turabata jalA rahA huuN| agara dikhAI bhI par3a jAye to bhItara bar3A bhaya paidA hotA hai| to maiMne apane jIvana ko, apane hone ko to bujhA diyA hai aparicita kA bhy| naye kA bhy| anajAna kA bhy| aura apanI majAra kA dIyA jalA liyA hai| cirAge-turabata jalA to hama to baMdhI lakIra meM jIte haiM-kolha ke baila kI taraha rahA hUM! jIte haiN| kolhU kA baila calatA bahuta hai, dinabhara calatA hai; | jise kavi ne cirAge-turabata kahA hai, usI ko mahAvIra nirvANa
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga kahate haiN| hai| ise bhI samajha lenA, phira hama satroM meM praveza kreN| jIvana ko to bujhA diyA hai, mauta kA dIyA jalA liyA hai| vyAkhyA to parama satya kI ho nahIM sakatI; kyoMki vyAkhyA yaha jarA kaThina lagegA, kyoMki hama to jIvana aura jIvana kI usI kI ho sakatI hai jisakA vizleSaNa ho sake, jise tor3A jA AkAMkSA se bhare haiN| jIveSaNA! kisI bhI kImata para, marate hoM, sake, jise khaMDoM meM bAMTA jA ske| jaise ki makAna hai, isakI sar3ate hoM, galate hoM; lekina phira bhI jInA cAhate haiN| cAhe saba vyAkhyA ho sakatI hai ki yaha IMToM kA saMgraha hai| IMToM ko eka ke chIna liyA jAye. aMdhe ho jAyeM, sar3aka para bhikhamaMge kI taraha Upara eka jamAyA gayA hai, eka khAsa taratIba meM biThAyA gayA hai, ghisaTate raheM, kucha bhI jIvana meM artha na dikhAI par3e, phira bhI to makAna bana gayA hai| eka-eka IMTa ko alaga kara lo, makAna jIvana ko pakar3e rahate haiN| aisA lagatA hai, jaise jIvana kA koI | kho jaayegaa| to IMToM kI eka taratIba se jamAI gaI vyavasthA kA apane Apa meM hI artha hai| nAma makAna hai| lekina AtmA ke Tukar3e nahIM hote, khaMDa nahIM dukha hI dukha milatA ho, pIr3A hI pIr3A milatI ho, to bhI hote| jaise makAna IMToM se jamA hai, aisA AtmA kinhIM aMzoM se AdamI jIvana ko pakar3e rahatA hai| sAre svAbhimAna ko becanA milakara nahIM banI hai| par3e, AtmA ko becanA par3e, saba bhAMti apane ko kATa-kATakara | satya kA khaMDa nahIM hotA, Tukar3e nahIM hote| satya to basa hai| bAjAra meM rakha denA par3e, to bhI AdamI jIvana ko pakar3e rahatA hai| to usakI vyAkhyA nahIM ho sktii| mahAvIra kA sArA zikSaNa jIveSaNA ko bujhAne kA zikSaNa hai| agara vaijJAnika se pUcho, pAnI kI kyA vyAkhyA hai, vaha kahatA jaba taka, jise tumane jIvana kahA hai, tuma use na bujhAoge; jaba hai, hAiDrojana AksIjana ke milane se jo banatA hai vaha pAnI hai| taka tumane jise aba taka mRtyu kahA hai, use tuma aMgIkAra na kara lekina do cIjoM se milakara banatA hai, isalie vyAkhyA ho gii| loge-taba taka mahAjIvana kA dvAra na khulegaa| kyoMki tuma usase pUcho ki hAiDrojana kI kyA vyAkhyA hai, to vaha kahatA hai, jise jIvana kahate ho, vaha mRtyu hai| aura jise mahAvIra mRtyu ilekTrAna, nyUTrAna, pAjiTrAna se milakara jo banatA hai vaha kahate haiM, vaha mahAjIvana hai| hAiDrojana hai| lekina usase pUcho, ilekTrAna kI kyA vyAkhyA hai, zrI araviMda ne kahA hai : 'jaba khojatA thA to jise maiMne dina taba vaha aTaka jAtA hai; kyoMki aba khaMDa samApta ho gye| vaha samajhA thA, prakAza samajhA thA-vaha khojane ke bAda aMdherA | kahatA hai, ilekTrAna to basa ilekTrAna hai| aba isako samajhAne sAbita huA, rAta sAbita huii| aura jise maiMne jIvana jAnA thA. kA upAya nahIM, kyoMki do se milakara banatA nhiiN| vaha mRtyu siddha huii| aura jise maiMne amRta samajhakara pIyA thA, do se jo milakara banatA hai, usakI vyAkhyA ho sakatI hai| vaha jahara thaa|' kyoMki ina do ke sahAre para hama izArA kara sakate haiN| jAgane ke bAda jIvana meM bar3I gaharI uthala-puthala ho jAtI hai, lekina jahAM eka hI svabhAva ho, akhaMDa, vahAM nirvacana ke sAre mUlya badala jAte haiM jaise koI AdamI sira ke bala khar3A | bAhara ho jAtA hai| hokara dekha rahA ho saMsAra ko, aura sArA saMsAra use ulaTA isalie ina sUtroM meM mahAvIra AtmA ke saMbaMdha meM jo mAlUma par3atA ho; aura phira vaha paira ke bala khar3A ho jAye, aura kaheMge-pahalI bAta-vaha vyAkhyA nahIM hai| vyAkhyA to ho nahIM taba sArA saMsAra use sIdhA mAlUma pdd'e| sktii| izArA hai, iMgita hai| abhI jise hamane jIvana samajhA hai, vaha hamAre citta kI bar3I __ dUsarI bAta-paribhASA nahIM hai| paribhASA usa cIja kI ho viparIta dazA hai| TaTola-TaTolakara, anumAna lagA-lagAkara, sakatI hai jisakI sImA ho| jisakI sImA na ho usakI hamane kucha soca rakhA hai ki yaha rahA jiivn| rozanI Ane para, paribhASA nahIM ho sktii| paribhASA kA artha hI hotA hai : sImA AMkha khulane para, jIvana kucha aura hI siddha hotA hai| ko khiiNcnaa| Aja ke sUtroM meM mahAvIra usa parama jIvana kI tarapha izAre kara tumase koI pUche, tumhArA makAna kahAM hai, to paribhASA ho sakatI rahe haiN| vyAkhyA nahIM hai yaha, na hI paribhASA hai; yaha sirpha varNana hai; kyoMki isa tarapha koI par3osI hai, usa tarapha koI par3osI hai; 368
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ RE AtmA parama AdhAra hai idhara bhI sImA hai, udhara bhI sImA hai; idhara rAstA hai, udhara nadI AtmA meM hI 'hai' pana chipA hai| vaha usakA svabhAva hI hai| hai| kucha sImA ho sakatI hai| jahAM-jahAM sImA ho sakatI hai, use bAhara se rakhane kI jarUrata nhiiN| karsI meM hai' pana nahIM chipA vahAM paribhASA ho sakatI hai| hama kaha sakate haiM, ina sImAoM ke hai| vaha usakA svabhAva nahIM hai| eka bAra zUnya se AI hai, eka bhItara jo hai, vaha merA makAna hai| bAra phira zUnya meM calI jaayegii| AtmA na AI hai na gaI hai, to lekina AtmA kI yA satya kI to koI sImA nahIM hai| AtmA paribhASA nahIM ho sktii| kahAM hai-yaha kahanA to kaThina hai; kyoMki 'kahAM' kA to phira AtmA ke saMbaMdha meM kyA ho sakatA hai? mahAvIra kahate haiM, matalaba hogAH sthaan-nirdesh| aura AtmA sthAna meM nahIM hai| varNana ho sakatA hai| varNana bar3I alaga bAta hai| Disakripzana; AtmA kaba hai-yaha bhI kahanA saMbhava nahIM hai; kyoMki 'kaba' | DephinIzana nhiiN| kA to artha hogA : samaya meM nirdesh| AtmA samaya meM bhI nahIM hai| varNana kA artha hotA hai: hama sirpha izAre kara sakate haiM ki aisA AtmA kAlAtIta hai, kSetrAtIta hai| na vaha samaya ke bhItara hai na hai, aisA hai, aisA hai| jinhoMne jAnA hai, ve hI varNana kara sakate sthAna ke bhItara hai-aura do hI upAya haiM jisake dvArA paribhASA haiN| jinhoMne nahIM jAnA hai, ve jAnane kI yAtrA para jA sakate haiM; hotI hai| lekina varNana ko sunakara hI unakI samajha meM kucha bhI na aayegaa| jaise agara koI pUche ki tuma kaba paidA hue, kahAM paidA hue, to | varNana se pyAsa paidA ho sakatI hai| paribhASA ho jAtI hai| tuma kahate ho, phalAM gAMva meM sthAna batA tuma aMdhere meM ho, to prakAza kA maiM varNana kara sakatA hUM: usase diyA; phalAM ghara meM, phalAM parivAra meM sthAna batA diyA; phalAM tumhArI samajha meM nahIM AyegA ki prakAza kyA hai| itanA hI samajha tArIkha ko, subaha yA sAMjha yA dupahara, phalAM ghar3I-muhUrta meM AyegA-vaha bhI agara tuma sAhasI ho, dAMva para lagAne kI meM-samaya batA diyaa| paribhASA ho gii| samaya aura sthAna kA | himmata rakhate ho, jokhima kA bala hai aura abhiyAna para nikalane ThIka-ThIka nirdeza kara diyaa| to jahAM samaya aura sthAna kI abhIpsA hai to itanA hI samajha meM AyegA ki kucha hai jo | eka-dUsare ko kATate haiM, donoM kI rekhAyeM jahAM kaTatI haiM, vaha biMdu | maiMne aba taka nahIM jAnA; aura yaha AdamI jo ise jAna cakA hai. tumhArI paribhASA ho gii| | bar3A AnaMdita mAlUma hotA hai, prasanna mAlUma hotA hai; maiM bhI lekina AtmA kA na to kabhI janma huA, na kabhI aMta hotA, na jaanuuN| aura nizcita hI yaha AdamI isa aMdhere ko bhI jAnatA hai, kisI sthAna meM AtmA ko kabhI pAyA gayA hai, na vaha sthAna meM kyoMki mere pAsa baiThA hai; aura isa AdamI ne kucha aura bhI jAnA hotii| TAima-spesa, samaya aura sthAna donoM ke pAra hai, to hai jo aMdhere se jyAdA hai; bharosA kruuN| paribhASA kaise? AtmA hai-aisA kahA jA sakatA hai| lekina isalie zraddhA kA bar3A malya hai| vijJAna meM zraddhA kA koI paribhASA nahIM kI jA sktii| vastutaH to 'AtmA hai', aisA mUlya nahIM hai; kyoMki vijJAna varNana nahIM karatA, paribhASA karatA kahane meM bhI bhala ho jAtI hai| kyoMki 'hai' alaga se jor3anA hai, vyAkhyA karatA hai| to vijJAna meM koI zraddhA kI jarUrata nahIM ThIka nahIM hai| AtmA ke hone meM hI sammilita hai 'hai'| hai| saMdeha karo khUba, to bhI vijJAna tumheM samajhA degA ki yaha rahI jaise hama kaheM kursI hai, to ThIka hai; kyoMki eka dina kursI nahIM vyAkhyA, yaha rahI paribhASA, yaha prayogazAlA-kara ddaalo| thI aura eka dina phira nahIM ho jaayegii| do 'nahIM' ke bIca meM dharma ke sAtha kaThinAI hai; prayogazAlA to hai, lekina bhItara hai, 'hai' kI suvidhA hai| 'hai' ke hone ke lie do 'nahIM' donoM tarapha bAhara nahIM hai| merI prayogazAlA meM maiM tumheM le jA nahIM sakatA! caahie| eka dina kursI nahIM thI, aba kursI hai; phira eka dina lAkha cAhUM, lAkha pukArUM, lekina merI prayogazAlA meM tuma na A kI 'nahIM' ho jAyegI-to 'hai' kahane meM kucha artha hai| skoge| tumhArI prayogazAlA meM maiM nahIM A sktaa| yaha AtmA ko 'hai' kahane meM kyA artha hai? sadA thI, sadA hai, prayogazAlA atyaMta nijI hai| sadA rhegii| jo kabhI 'nahIM huI hI nahIM, use 'hai' bhI kyA | vijJAna kI prayogazAlAeM sAmUhika haiN| vijJAna kI Tebala para kahanA? to AtmA hai, isameM bhI punarukti hai| rakhakara koI cIja jAMcI-parakhI jAye to sabhI dekha sakate haiN| 369
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ INE jina satra bhAgaH 1 MIRRIERRELI dharma ke jagata meM to jo prayoga karatA hai, kevala vahI dekha pAtA hai| lekina veda kA abhI janma nahIM haa| kyoMki veda kA janma to kaha sakatA hai, gIta gunagunA sakatA hai, usa AnaMda kI khabara lA tumhAre hI dhyAna kI prakriyA meM hogaa| sakatA hai, nAca sakatA hai, yA mauna khar3A ho jAtA hai| yA usake to zabda ye saba bahumUlya haiM, mahA gahana artha se bhare haiM; lekina jIvana kI prabhA ko tuma pahacAno, usake pAsa Ao, usakI | tumhAre pAsa pahuMcate-pahuMcate ye khAlI kAratUseM raha jaayeNge| tuma palaka ko chao, usake pAsa zAMti ko anubhava karo, usake inheM agara phira se jIvaMta karanA cAho to bar3e sAhasa, adamya AnaMda kI thor3I kiraNeM tuma para bhI par3ane do-to zAyada tumheM sAhasa se aura jokhima uThAne kI himmata se hI yaha ho skegaa| eka bAta bhara khayAla meM A jAye ki jo mere jIvana meM aba taka samajhane kI hama koziza kreN| huA hai usase zAMti nahIM milI, yaha AdamI zAMta hai; jo mere __ Aruhavi aMtarappA, bahirappo chaMDiUNa tivihenn| jIvana meM huA hai usase bhaya nahIM miTA, isa AdamI kA bhaya miTa jhAijjai paramappA, uvaiTuM jinnvriNdehi||| gayA hai; jo mere jIvana meM huA hai usase abhI taka mRtyu para merI 'jinezvara deva kA yaha kathana hai ki tuma mana, vacana aura kAyA koI vijaya nahIM huI, isa AdamI kI mRtyu para vijaya ho gaI hai; se bahirAtmA ko chor3akara, aMtarAtmA meM ArohaNa kara, paramAtmA jo maiMne jIvana meM jAnA hai usase ciMtAeM bar3hI haiM, isa AdamI kI | kA dhyAna kro|' tirohita ho gaI haiM; zAyada ise kucha milA hai jo maiM cUka rahA huuN| 'mana, vacana, kAyA se...' thor3A calUM, himmata kruuN| thor3A maiM bhI khojUM; apanI sImA, | mahAvIra kI sAdhanA-prakriyA meM ye tIna bAdhAeM haiM--mana, apane ghere ke bAhara utthuu|| vacana, kaayaa| apanI sImA aura ghere ke bAhara uThanA hI saMnyAsa hai| kAyA to hameM dikhAI par3atI hai| kAyA ke pIche chipI huI vicAroM saMsAra tumhArI sImA hai| vahAM saba tumhArA jAnA-mAnA, kI parte haiM, saghana parte haiM-unakA nAma vcn| tuma cAhe bolo yA paricita hai| saMnyAsa isa sImA ke jarA bAhara sira uThAnA hai| na bolo, to bhItara to bolate hI rahate ho| cupa bhI jo AdamI ye sUtra varNana ke sUtra haiN| eka-eka zabda bahumUlya hai-aura baiThA hai, vaha bhI bhItara bola rahA hai| vacana jArI hai| sAtha hI sAtha arthahIna bhii| __to zarIra kI eka parta hai-sthUla; usake bhItara chipI huI sUkSma jaba maiM kahatA hUM arthahIna, to merA artha hai ki artha to tabhI paidA parta hai vicAra kI, saMskAra kI, dhAraNAoM kI-vaha ghUma rahI hai| hogA jaba tuma anubhava kroge| zabda bar3e pyAre haiM, bar3e anUThe haiM! vaha caubIsa ghaMTe tumheM ghere hue hai| rAta sapane meM bhI cala rahI hai| mahAvIra ne jaba inako kahA hai to sArthaka haiM, isIlie kahA hai| maiM uTho, baiTho, calo, kucha bhI karo, bhItara vicAra kI eka paridhi jaba tumase kaha rahA hUM to sArthaka haiM, isIlie kaha rahA huuN| apanA gherA bAMdhe rakhatI hai| lekina mere kahane se hI artha tumhArI pakar3a meM na aayegaa| artha to usa vicAra se bhI gaharA mana hai| agara Adhunika manovijJAna tumheM apane anubhava se DAlanA hogaa| zabda tumheM de dUMgA, jaise kI bhASA meM kaheM to jisako Adhunika manovijJAna 'kAMzasa zabda kI pyAliyAM tumheM de dIM; lekina jo madirA tumheM DhAlanI hai mAMiDa' kahatA hai, usI ko mahAvIra vacana kahate haiN| aura vaha to tumheM bhItara DhAlanI par3e aura ina pyAliyoM meM bharanI pdd'e| jisako Adhunika manovijJAna 'anakAMzasa mAMiDa' kahatA hai, ye zabda kore haiM; inameM tuma prANa DAloge to ye jIvaMta ho utthege| | usako mahAvIra mana kahate haiN| ina zabdoM ko hI tuma artha mata samajha lenA, jaisA ki paMDitoM ne | mana kA jo hissA tumhArI cetanA meM praviSTa ho gayA hai vaha hai samajha rakhA hai| to phira zabda ko hI loga doharAye cale jAte haiN| vcn| mana kA jo hissA vicAra bana gayA hai aura mana kA jo phira ve AtmA kA varNana sIkha lete haiM, kaMThastha kara lete hissA abhI vicAra nahIM banA hai, vicAra banane kI prakriyA meM haiM totoM kI trh| phira usI ko doharAte-doharAte bhUla hI jAte hai-vaha hai mn| haiM ki hamane abhI jAnA nahIM; yaha to hamane sunA thA; yaha to mana hai bIja kI bhAMti; vicAra aMkurita ho gaye bIja haiN| aura zravaNa thA; yaha to zruti thii| jyAdA se jyAdA smRti bana gaI, ye tInoM saMyukta haiN| jo tumhAre mana meM hai, vaha Aja nahIM kala 370 Jan Education International
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ WITHUN AtmA parama AdhAra hai| tumhAre vicAra meM hogaa| aura jo tumhAre vicAra meM hai, vaha Aja kahate ho, mujhe bhUkha lgii| aura jaba bhI tuma doharAte ho ki mujhe nahIM kala tumhAre zarIra meM hogaa| jo tumhAre zarIra meM hai, vaha Aja bhUkha lagI, taba tuma phira zarIra-bhAva ko majabUta karate ho, nahIM kala tumhAre vicAra meM thaa| aura jo tumhAre vicAra meM hai, vaha kyoMki yaha vicAra zarIra-bhAva ko majabUta karanevAlA hai| zarIra kala nahIM parasoM tumhAre mana meM thaa| meM eka kAmavAsanA kI taraMga uThatI hai, tuma kahate ho, mere mana meM zarIra se hI jo chUTanA cAhatA hai, vaha chUTa na pAyegA; kyoMki kAmottejanA utthii| tuma zarIra se apanA tAdAtmya kara rahe ho| zarIra ke AdhAra to vicAra meM par3e haiN| vicAra se hI jo chUTanA aura jaba tuma tAdAtmya karate ho, isI tAdAtmya ke kAraNa to yaha cAhatA hai, vaha bhI na chuTa pAyegA; kyoMki vicAra se bhI gaharI zarIra nirmita huA hai aura isI tAdAtmya ke kAraNa tuma ise eka parta hai mana kii| samhAle hue ho aura isI tAdAtmya ke kAraNa tuma bhaviSya meM bhI bahuta-sI sAdhanA-prakriyAeM haiM jo socatI haiM zarIra se hI chUTane zarIra nirmita karate rhoge| jaise hI tumane zarIra ko kahA, 'maiM', se saba ho jaayegaa| haThayoga hai| haThayoga kA sArA Agraha zarIra tumane eka gaharA saMbaMdha jor3a liyaa| para hai| zarIra ko hI isa bhAMti jIta lenA hai ki zarIra kA hamAre sAdhAraNataH hama zarIra ke tala para hI jIte haiN| hama meM se jo thor3e Upara koI bala na raha jaaye| lekina mahAvIra kahate haiM: jo jItane jAgarUka hote haiM, ve socanA zurU karate haiM ki zarIra maiM nahIM ho calA hai, vaha jo vicAra kA bhItara bhAva uThA hai, vaha bhI to sUkSma sktaa| kyoMki unako sApha dikhAI par3ane lagatA hai ki maiM jItA zarIra hai| vaha koI zarIra se bhinna nahIM hai| usase eka naye taraha to aMtarvicAroM meM huuN| kabhI aisA bhI ho jAtA hai ki tuma bhUkhe baiThe kA zarIra nirmita ho jAyegA, lekina zarIra jArI rhegaa| ho aura vicAroM meM tallIna ho to bhUkha kA patA nahIM cltaa| phira maMtrayoga hai vaha mAnatA hai ki mana ko hI badala lenA, vANI kabhI aisA ho jAtA hai ki zarIra thakA huA hai aura tumhArA beTA ko, vicAra ko badala lenA kAphI hai| mana ke vyakta rUpa ko | acAnaka chata para se gira par3A; tuma vizrAma karane jA rahe the, badala lenA kAphI hai| to maMtroM kA uccAra kro| maMtroM ke gahana lekina aba zarIra meM acAnaka UrjA A jAtI hai| tuma bhAge uccAra se, maMtra ke chaMda meM baddha hokara vicAra so jAte haiN| jo aspatAla kI tarapha, bhUla hI gaye vizrAma; bhUla hI gaye ki tuma aMkurita ho gaye the ve bhI girakara phira bIja ho jAte haiN| lekina thake the, ki cAra dina se soe nahIM the, ki laMbI yAtrA se lauTe the| mana to rhegaa| abhivyakta mana samApta ho jAyegA lekina chipA | vicAra jaba pakar3a letA hai to zarIra dUra raha jAtA hai| huA gUr3ha mana, anakAMzasa, acetana mana, vaha to banA rhegaa| khilAr3I hai, maidAna para khelatA hai, phuTabAla yA hAkI khelatA vaha phira naye mana khar3e karegA, phira naye vicAra utthaayegaa| jaba hai, paira meM coTa laga jAtI hai khelate vakta, khUna bahane lagatA hai; bIja bacA hai to kaba taka usase bacoge? aMkurita hogaa| phira darzakoM ko dikhAI par3atA hai, use patA nahIM cltaa| vaha vicAroM varSA AyegI, phira jarA bhUla-cUka ho jAyegI, phira maMtra yAda na meM tallIna hai| vaha khelane kI dhuna meM hai| abhI phurasata kahAM! rahegA-phira aMkuraNa ho jaayegaa| | abhI dhyAna dene kI suvidhA nahIM hai use| abhI sArA dhyAna to mahAvIra kahate haiM, jise AtmA taka jAnA ho, use vicAroM meM jur3A hai| abhI zarIra dUra par3a gayA, bar3A dUra par3a gyaa| tInoM-mana, vacana, kAyA-tInoM ke pAra uThanA hotA hai| khela baMda ho jAyegA, acAnaka vaha zarIra meM lauTegA-khUna ise tuma thor3A samajho, kyoMki yahI hama saba haiM-ina tIna meM bahatA huA mAlUma pdd'egaa| vaha cakita hogA H itanI dera taka mujhe hama khar3e haiN| AtmA kA to hameM koI patA nahIM hai| AtmA to ina patA kaise na calA! tIna ke pAra hai| aisA zraddhA se hama svIkAra karate haiM ki hogii| tumheM bhI bahuta bAra anubhava huA hogA : jaba tuma vicAra meM mahAvIra kahate, buddha kahate, kRSNa kahate, pataMjali kahate-ThIka tallIna hote ho, zarIra se dUrI bar3ha jAtI hai| kabhI-kabhI vicAra hai, kahate haiM to hogii| lekina hamane aba taka jo jAnA hai, vaha kI tallInatA itanI ho sakatI hai ki Aparezana bhI zarIra para jyAdA se jyAdA hamArI jAnakArI zarIra taka hai| tuma zarIra ko hI kiyA jAye aura tumheM patA na cle| mAnate ho ki tuma ho| isalie zarIra ko bhUkha lagatI hai to tuma kAzI nareza kA aisA hI Aparezana huA thaa| ve bhakta the,
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 jina sUtra bhAgaH / - gItA ke premI the aura gItA ko bar3I tallInatA se ganaganAte the| baMda kara rahA hai| usane eka nayA zabda gar3hA hai: sAikosomeTika, unhoMne kahA ki mujhe koI behozI kI davA dene kI jarUrata nahIM mnoshriir| zarIra aura mana, do zabda ThIka nahIM haiM; kyoMki usase hai| mujhe merI gItA gunagunAne do, tuma Aparezana kara lo| DAkTara | bhrAMti hotI hai ki jaise do cIjeM haiM-mana aura shriir| rAjI na the; kyoMki kyA bharosA? lekina yaha AdamI koI mana aura zarIra eka hI cIja hai| zarIra sthUlatama mana hai; mana behozI kI davA lene ko rAjI na thA aura Aperazana ekadama sUkSmatama zarIra hai| aura donoM ke bIca meM vicAroM kI taraMgoM kA jarUrI thA, anyathA yaha mregaa| aisI hAlata dekhakara ki yaha lene | jagata hai| lekina yaha ikaTThA hai| samAdhi kI dazA meM AdamI mana ko rAjI nahIM hai, mauta to hone hI vAlI hai, prayoga kara lenA ucita ke bAhara hotA hai| dhyAna kI dazA meM mana zAMta ho jAtA hai; hai| DAkTaroM ne AjJA dI ki tuma apanI gItA gungunaao| samAdhi kI dazA meM mana ke bAhara hotA hai| taba pahalI daphe AtmA ghaMTAbhara Aparezana meM lgaa| ve apanI gItA gunagunAte rahe, kA patA calatA hai| Aparezana ho gayA aura unheM patA bhI na claa| Aruhavi aNtrppaa...| vicAra meM agara tuma bahuta jora se saMyukta ho jAo to zarIra | 'tuma mana, vacana aura kAyA se bahirAtmA ko chor3akara, aura tumhAre bIca saMbaMdha dUra kA ho jAtA hai| aMtarAtmA meM ArohaNa kara, paramAtmA kA dhyAna kro|' to jinhoMne vicAra ke thor3e-se prayoga kiye haiM, ve isa niSkarSa bar3A anUThA sUtra hai| sArA yoga isameM A gyaa| para pahuMca jAte haiM ki hama zarIra nahIM haiM. vicAra haiN| lekina vicAra garajiepha ke jIvana meM eka ullekha hai| vaha amarIkA gayA bhI eka parta hai| zarIra se gaharI hai, lekina zarIra kI hI hai| thaa| use apanI dhyAna-vidyApITha ko calAne ke lie paisoM kI vicAra bhI padArtha haiN| | jarUrata thI, to usane nyUyArka ke sAre bar3e dhanapatiyoM ko nimaMtrita mahAvIra kA siddhAMta isa saMbaMdha meM bar3A ajIba hai| mahAvIra kiyA thaa| nyUyArka kI jo sabase UMcI sosAiTI, abhijAta kahate haiM, vicAra bhI padArtha hai, maiTiriyala hai, pudagala hai| vicAra varga, usake cunade pratinidhi maujUda the| gurajiepha kI khabara to ke bhI aNu hote haiN| zAyada vijJAna mahAvIra se jaldI rAjI ho | amarIkA meM pahuMca gaI thii| usa AdamI ko dekhane ko loga jAyegA; kyoMki mahAvIra kA bodha bar3A sApha hai| ve kahate haiM, utsuka the| koI pacAsa-sATha mitroM kA samUha thA; striyAM thIM, vicAra ke bhI aNu haiN| vaha bhI koI apArthiva cIja nahIM hai, vaha puruSa the| jisa vyakti ne gurajiepha ke saMsmaraNa likhe haiM, usane bhI pArthiva hai| bar3I sUkSma hai, lekina pArthiva hai| likhA hai ki gurajiepha ne mujhe bulAyA ina logoM se milane ke vicAra se bhI kucha loga nIce utarate haiN| dhyAna meM vaisI ghar3I pahale aura mujhase kahA ki tumheM jitane bhI gaMde aura azlIla AtI hai, jaba tuma vicAroM ko zAMta kara lete ho; jaba vicAroM kI | zabda Ate hoM aMgrejI ke, mujhe batA do| vaha AdamI thor3A taraMgeM kama hote-hote hote-hote kho jAtI haiM, jhIla bilakula zAMta cauNkaa| usane kahA ki azlIla zabdoM se kyA karanA? kyoMki ho jAtI hai, koI vicAra kI taraMga nahIM hotI, vacana nahIM hotA, gurajiepha aMgrejI ThIka se jAnatA nahIM thaa| usane kahA, tuma bhItara zabda nahIM uThate, zabdoM meM phala-phUla nahIM lagate, zabda | phikra chodd'o| to jitane bhI gaMde azlIla zabda use Ate the, bilakula zAMta ho gaye hote haiN| usane batA diye| gurajiepha ne ve likha liye aura yAda kara usa nizabda dazA meM mana ke sAtha tAdAtmya ho jAtA hai| taba liye| phira gurajiepha jaba bolane gayA una mitroM ke bIca, to AdamI socatA hai, yahI maiM huuN| yaha bar3A pyArA kSaNa hai-bar3A thor3I dera usane bAteM kIM, phira isake bAda usane kAmavAsanA kI zAMta, bar3A mauna! aura AdamI socatA hai, yahI maiM huuN| lekina bAta zurU kii| phira dhIre-dhIre to kAmavAsanA kI bAta ko aisA yaha bhI sUkSmatama zarIra kI dazA hai| gaharA le gayA ki sirpha azlIla aura abhadra zabdoM kA hI Adhunika manovijJAna mahAvIra se rAjI hai| Adhunika upayoga karane lgaa| aura ghar3Ibhara meM-jisane saMsmaraNa likhe haiM manovijJAna kahatA hai, zarIra aura mana do cIjeM nahIM haiN| zarIra aura usane likhA hai-aisI hAlata A gaI ki sAre loga kAmottejita mana aise do zabdoM kA prayoga bhI Adhunika manovijJAna dhIre-dhIre ho gye| bhUla hI gye| striyAM puruSoM ke sAtha khela meM laga gaIM, 372
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ EARRAHA RESUHAATH AtmA parama AdhAra hai / puruSa striyoM ke sAtha khela meM laga gaye; yaha bhUla hI gaye ki zabda baiThatA jAtA hai, yaha baiThatA jAtA hai| yaha tumhArA vacana bana gurajiepha ko milane Aye haiN| gurajiepha cupa hokara baiTha gayA jAtA hai| phira kala tuma jaba bAjAra meM kharIdane jAte ho aura aura vaha sArI rAsalIlA calane lgii| taba ThIka jaba ve dukAnadAra pUchatA hai, kauna-sA TuthapesTa, to tumheM yAda bhI nahIM rAsalIlA meM bar3e DUbane ke hI karIba the, vaha khar3A huaa| usane rahatA ki tuma hoza meM kaha rahe ho ki behozI meN| tuma kahate ho, kahA, 'sAvadhAna! merI tarapha dekho! sirpha zabdoM ke AdhAra para binAkA ttuthpestt| aura tuma yahI socate ho ki tumane svayaM hI maiMne tumhArI behozI ko pragaTa kara diyA hai| sirpha kucha zabda | socakara taya kiyA hai| tumane socakara taya nahIM kiyA hai| yaha bolakara maiMne tumhAre manoM ko taraMgita kara diyA hai| yaha sthiti | vijJApita hai| akhabAroM meM par3hA, dIvAloM para likhA dekhA, reDiyo dekho apnii| tuma zabdoM ke itane gulAma ho! aura maiMne sirpha para sunA, TelIvijana para dekhA, suMdara striyoM kI tasvIreM dekhIM, tumhArI behozI dikhAne ke lie hI yaha prayoga kiyA hai| aura maiM haMsate hue motiyoM kI taraha unake camakate hue dAMta dekhe-aura eka saMsthA banA rahA hUM, jahAM maiM hoza sikhAnA cAhatA hUM; usake | binAkA TuthapesTa, aura binAkA TuthapesTa, aura hara jagaha suMdara lie rupaye caahie|' striyoM kI tasvIreM dekheM vijJApanoM meN| unhoMne kahA ki mere pati ko usane hajAroM DAlara ikaTThe kara liye usI kssnn| yaha bAta to kauna-sI do cIjeM pasaMda haiM? -'maiM aura binAkA TuthapesTa!' itanI sApha thii| loga cauMkakara baiTha gaye ekadama ghabar3Akara ki ve saba tarapha se zabda kI eka parta tumhAre bhItara banAyI jAtI hai| yaha kyA kara rahe the! bhUla hI gaye the-ziSTAcAra, samAja, rAjanItijJa vahI karate haiM, dukAnadAra vahI karate haiN| eka zabda nIti, dhrm| isa AdamI ne sirpha zabdoM ke jAla pr...| | | biThAyA jAtA hai| bahuta bAra doharAne se tumhAre bhItara lakIreM tumane kabhI khayAla kiyA? parde para philma meM kAmottejanA ke | khiMca jAtI haiN| samAjavAda, samAjavAda, samAjavAda! dhIre-dhIre citra Ane zurU hote haiM, tuma kAmottejita ho jAte ho! tumane kabhI dhIre-dhIre yaha lakIra baiTha jAtI hai| jaba lakIra majabUta hokara socA ki dhUpa-chAyA kA khela hai? lekina tuma itane udvigna ho baiTha jAtI hai to vahI lakIra tumheM AMdolita karane lagatI hai, tumheM jAte ho...! gatimAna karane lagatI hai| zabdoM ke AdhAra para, vacanoM ke AdhAra para hama jIte haiN| koI tuma samAja se baMdhe ho zabdoM ke kaarnn| jarA zabdoM ko tumase kaha detA hai, 'bar3e pyAre haiM Apa', phUla khila jAte haiM! hilA-DulAkara dekho aura tuma pAoge, tuma samAja se mukta hone koI jarA ghRNA se dekha detA hai, narka pragaTa ho jAtA hai| koI jarA lge| hiMdU hUM, musalamAna hUM, IsAI hUM-kyA haiM ye? ye sirpha sammAna se nahIM pUchatA, mana udAsa ho jAtA hai| koI namaskAra | zabda haiM! jaina hUM, bauddha hUM-ye kyA haiM? sirpha zabda haiM! lekina kara letA hai, udAsa the, udAsI kho jAtI hai| bacapana se doharAyA gayA ki tuma jaina ho; itanI bAra doharAyA tumane kabhI dekhA ki tuma kitane zabdoM ke hAtha meM ho? | gayA hai ki aba tumheM yAda bhI nahIM AtA ki kaba zurU kiyA gayA zabda tumhArI behozI haiN| isako mahAvIra kahate haiM vcn| thA dohraanaa| yaha vijJApana, yaha kaMDIzaniMga, yaha saMskAra aisA isase jAganA jarUrI hai| aisI ghar3I lAnI jarUrI hai ki koI DAlA gayA hai ki aba tumase koI nIMda meM bhI pUche, to bhI tuma prazaMsA kare ki niMdA, barAbara ho jaaye| aisI ghar3I lAnI jarUrI hai kahoge, jaina huuN| zarAba bhI pIkara sar3aka para gira par3e hoo aura ki zabda itane balazAlI na raha jAyeM ki tumhAre prANoM ko | koI hilAkara pUche ki kauna ho, tuma kahoge, jain| itanA gaharA AMdolita kara deM, anyathA tumhArI AtmA kA kyA hogA? calA gayA hai! vijJApana kI kalA meM kuzala jo vizeSajJa haiM ve isa bAta ko magara yahI zabda tumheM AMdolita karatA hai| phira agara koI kaha samajha gaye haiM ki AdamI zabdoM se jItA hai, to zabdoM ko doharAye detA hai, 'islAma khatare meM hai', to tuma marane-mArane ko utArU ho cale jAte haiN| tumhAre mana para parte banA dete haiN| binAkA TuthapesTa, jAte ho| 'islAma' eka zabda hai| zabda satya nahIM hai| koI binAkA TuthapesTa doharAye cale jAte haiN| tuma zAyada socate bhI zabda satya nahIM hai| nahIM ki tumhArA kucha bigar3a rahA hai; lekina tumheM patA nahIM hai, yaha zabda ke sAtha saMbaMdha ko zithila kro| 373
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH1TMETRA to mahAvIra kahate haiM, zarIra ke sAtha saMbaMdha ko zithila karo, bhI artha nahIM hai ki mahAvIra kahate haiM, mana ko mAra ddaalo| na, zabda ke sAtha, vacana ke sAtha saMbaMdha ko zithila kro| aura phira mahAvIra kahate haiM, tuma apane ko zithila kara lo inse| jaba dhIre-dhIre mana ke saath| | inakI jarUrata ho, upayoga kara lo| lekina jaba inakI jarUrata na zarIra se zurU karo, kyoMki vaha sthUlatama hai; usa para prayoga ho to inakI jakar3a na rhe| calanA hai, kahIM jAnA hai, to zarIra kA karanA AsAna hogaa| isalie mahAvIra kI pUrI prakriyA zarIra se upayoga karanA pdd'egaa| kisI se kucha bolanA hai, kahanA hai, to zurU hotI hai, mana para pUrI hotI hai| vacana kA upayoga karanA pdd'egaa| kucha socanA hai, ciMtana karanA jaba tuma zarIra se mukta hone lagoge taba tumheM dikhAI par3egA hai, to mana kA, manana kA upayoga karanA pdd'egaa| lekina yaha bhItara kA baMdhana-vacana kaa| jaba tuma vacana se mukta hone upayoga ho| aisA na ho ki tuma yaha bhUla hI jAo ki tuma inase lagoge taba tumhArI AMkheM itanI sApha hoMgI, pAradarzI hoMgI ki | alaga ho| aura jaba inakA upayoga nahIM karanA hai to tuma inako tumheM mana kA baMdhana dikhAI pdd'egaa| aura ina tInoM ke pAra AtmA bAMdhakara eka kone meM rakha sko| itanI kSamatA banI rhe| hai| aura usa AtmA meM paramAtmA chipA hai| / tumane dekhA? loga sinemA-gharoM meM baiThe haiM, hoTaloM meM baiThe haiM _ 'jinezvara deva kA yaha kathana hai ki tuma mana, vacana aura kAyA aura TAMgeM hilA rahe haiM! unase pUcho ki TAMga kisalie hilA rahe se bahirAtmA ko chor3akara, aMtarAtmA meM ArohaNa kara, paramAtmA ho? calate, taba saba ThIka thA; calane meM TAMga hilanI caahie| kA dhyAna kro|' magara yahAM kursI para baiThe-baiThe TAMga kyoM hilA rahe ho? kahoge to bAhara se bhItara aura bhItara se aura bhItara...zarIra hamArA setu hai ve cauMkakara roka leNge| ve kaheMge, hameM kucha yAda na thaa| lekina bAhara se| vacana bhI hamArA setu hai bAhara se| mana bhI hamArA set | isakA yaha matalaba huA ki zarIra ke sAtha saMbaMdha aisA ho gayA hai hai bAhara se| jur3e haiM hama isa trh| ki jaba jarUrata nahIM hotI taba bhI TAMgeM hilatI jAtI haiN| isalie tumane dekhA, gUMgA AdamI jo bola nahIM sakatA, vaha nIMda meM loga bar3abar3Ate haiN| pUcho, 'kisase bAta kara rahe ho? samAja kA hissA nahIM ho pAtA! jar3abuddhi; jisake pAsa mana kI aba to yahAM koI bhI nahIM, aba to cupa ho jAo!' to ve nIMda meM bahuta kSamatA nahIM hai, vaha akelA raha jAtA hai| tumane yaha khayAla | bar3abar3Ate haiN| koI na ho to bhI kyA huA; bolane kI Adata kiyA, isa samAja meM ve hI loga sarvAdhika mUlyavAna ho jAte haiM | aisI par3a gaI hai! jo zabdoM kA prayoga karane meM sarvAdhika kuzala hote haiM! netA hoM, | manovaijJAnika kahate haiM, agara kisI AdamI ko tIna mahIne ke dharmaguru hoM, kavi hoM, lekhaka hoM--jina logoM kI bhI kSamatA | lie ekAMta-gRha meM chor3a diyA jAye jahAM saba suvidhA ho, use vacana para gaharI hai, ve isa jagata meM sarvAdhika mahatvapUrNa ho jAte vakta para bhojana sarakakara mila jAye mazIna ke dvArA, koI haiN| jinakI vacana para pakar3a gaharI nahIM hai, ve pichar3a jAte haiN| ar3acana na ho, lekina bolane ko koI na ho to tIna saptAha ke manuSya kA asalI samAja bhASA meM hai| isalie jo baccA dera | bAda usake oMTha hilane lgeNge| tIna saptAha taka vaha taka nahIM bolatA, mAM-bApa ciMtita ho jAte haiM, ghabar3A jAte haiM ki | bhItara-bhItara bAta kregaa| tIna saptAha ke bAda vaha oMTha aba bar3A muzkila huaa| kyoMki yaha baccA kabhI sabhya na bana | hilAkara bAta karane lgegaa| chaha saptAha ke bAda vANI bAhara skegaa| yaha samAja kA hissA na bana skegaa| yaha adhUrA | Ane lgegii| nau saptAha ke bAda vaha bar3e khulakara bolegaa| par3egA, akelA par3A raha jaayegaa| isakI koI jIvana kI yAtrA, | akele| aura aba isa taraha bolegA ki jaise kisI se bAta kara gati na hogii| rahA hai aura koI maujUda hai| bArahaveM saptAha hote-hote vaha ye setu haiM jo hameM bAhara se jor3e hue haiN| ina setuoM se mukta hama | bilakula pAgala ho jaayegaa| honA sIkheM to hama bhItara se judd'eNge| isakA yaha artha nahIM hai ki tumane pAgalakhAne meM loga baiThe dekhe haiM jo apane se bAteM kara rahe mahAvIra kahate haiM, tuma bolo mt| isakA yaha bhI artha nahIM hai ki | haiM? unako ho kyA gayA hai? vANI ke sAtha, vacana ke sAtha mahAvIra kahate haiM, zarIra kI AtmahatyA kara ddaalo| isakA yaha | itanA jyAdA tAdAtmya ho gayA hai ki aba dUsare kI maujUdagI bhI 1374
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ MERELEBRATE m AtmA parama AdhAra hai| ANTA 40 jarUrI nahIM hai| tumheM to dUsare ko khojanA par3atA hai, kyoMki tumheM kahA, 'kyA tumane samajhA hai hama pAgala haiM? hamako kaise abhI thor3A-sA hoza bAkI hai ki binA dUsare ke kaise bAta karo! | vArtAlApa karanA, AtA hai| kyA tumane samajhA hama pAgala haiM? uThe, calo mitra ke ghara jAyeM, hoTala jAyeM, klaba-ghara jaayeN| | jaba eka bolatA hai, dUsare ko cupa ho hI jAnA caahie| lekina kyoMki abhI tumhArI itanI himmata nahIM hai ki akele hI bAta | dUsarA jaba cupa hai, apane bhItara gunatArA biThA rahA hai; jaba yaha karane lgo| hAlAMki jaba tuma dUsare se bhI bAta karate ho, to bhI cupa ho jAyegA, taba vaha apanA zurU kara degaa| ye donoM dhArAeM tuma akele hI bAta kara rahe ho| vaha dUsarA cAhe sunane ko rAjI | alaga-alaga cala rahI haiM, apane-apane bhItara cala rahI haiN| bhI nahIM hai| vaha UbA huA hai, jamhAI letA hai, ghar3I dekhatA hai| tuma thor3A vacana se jAgo! vacana se jAge ki tuma samAja se vaha chiTakanA cAhatA hai, lekina tuma usako pakar3e hue ho! chUTe--jaMgala bhAgane se koI samAja se mukta nahIM hotaa| bhASA loga hAtha taka pakar3akara bAteM karate haiM ki kahIM nikala na se haTa jAne se samAja se mukta hotA hai| isalie vAstavika jAo! bilakula pAsa A jAte haiM, bilakula cehare ke pAsa ekAMta bhASA se mukti hai| himAlaya para bhI jAoge to bhASA se ceharA le Ate haiM ki kahIM chuTakara khisaka na jaao| bAmuzkila agara mukta na hue to tuma paudhoM se, vakSoM se bAta karane lagoge, to mile ho! vaha tumhArI sunanA nahIM caahtaa| vaha hA-hUM karatA pakSiyoM se bolane lgoge| bolane ke lie koI bhI sahArA khoja hai| vaha kahatA hai, ThIka hai, saba ThIka hai; magara tuma apanA kahe loge| kucha na hogA to AkAza meM baiThe bhagavAna se carcA zurU cale jA rahe ho! kara doge| devI-devatA aura apsarAyeM pragaTa hone lgeNgii| ve saba aura tumane kabhI yaha khayAla kiyA hai ki do loga jaba bAteM tumhAre kalpanA ke jAla haiN| lekina tuma kucha paidA kara loge karate haiM, tuma jarA cupa hokara zAMti se baiThakara una donoM kI bAteM jisake sahAre tuma bAta kara sko| suno to tuma hairAna hoogeH ve donoM eka-dUsare se bAta nhiiN| | bhASA se jo mukta huA, vahI saMnyAsI hai| isIlie mahAvIra ne karate! eka ko apanI kahanI hai, dUsare ko apanI kahanI hai| apane saMnyAsI ko 'muni' khaa| muni kA artha hai : bhASA se jo donoM apanI-apanI kahate haiN| pati-patnI kI bAta suno to bahuta mukta; mauna ko jo uplbdh| socakara khaa| apanI-apanI kahate haiN| hAM, itanA abhI muni kA artha nahIM hai, saMsAra se bhAga gyaa| mani kA artha nahIM hoza hai ki thor3A-thor3A eka-dUsare kI bAtacIta meM tAra jor3ate hai, ghara se bhAga gyaa| bar3I gaharI bAta kahI: bhASA se jAga gayA; jAte haiM, tAki aisA na lage ki ye bilakula pAgala haiN| vacana kA purAnA pAgalapana na rhaa| jarUrata hotI hai to upayoga do prophesara pAgala ho gaye the| ve eka pAgalakhAne meM the| kara letA hai, anyathA sarakAkara bagala meM rakha detA hai| jaise tuma manovaijJAnika jo unakA adhyayana kara rahA thA, bar3A hairAna huA; kAra kA upayoga kara lete ho; jaba jAnA hai baiTha gaye, kAra calAI, kyoMki ve donoM bAta karate, to jaba eka bAta karatA to dUsarA cupa vApasa gaireja meM baMda kara dii| aise hI vaha vANI ke yaMtra kA upayoga ho jaataa| donoM prophesara the, suzikSita the| phira jaba dUsarA karatA | kara letA hai, jaba jarUrata huI; phira vApasa gaireja meM baMda kara dii| to pahalA cupa ho jaataa| lekina donoM kI bAtoM meM koI tAra-tuka | aise jyAdAtara vaha mauna rahatA hai, mauna meM DUbatA hai; jarUrata ke nahIM, koI saMgati nhiiN| eka AkAza kI hAMka rahA hai, dUsarA | vakta bhASA meM utaratA hai| lekina bhASA upakaraNa ho jAtI hai| jamIna kI hAka rahA hai| usase koI lenA hI denA nhiiN| kahIM tAra | aba yaha bhASA kA mAlika hai| jur3ate hI nahIM; AsapAsa bhI nahIM Ate, jur3ane kI bAta duur| jisa dina bhASA upakaraNa ho gaI, usa dina tuma muni hue| tumane samAnAMtara cala rahI haiM rekhAeM, kahIM milatI nhiiN| Akhira vaha | ghara chor3A yA na chor3A, majhe phikra nahIM hai| lekina jisa dina bhASa bar3A hairAna huA ki itane pAgala haiM ki kucha bhI bakate haiN| lekina | se tuma chUTe, bhASA kA kArAgRha tumhAre Upara vajanI na rahA, bhArI itanA khayAla rakhate haiM, jaba dUsarA bolatA hai to eka cupa ho jAtA | na rahA, tuma samartha hue jaba cAho to bolo, lekina bolane kI hai| to vaha aMdara gyaa| usane pUchA ki yaha bar3e rahasya kI bAta | cAha tumheM pAgala kI taraha AMdolita nahIM karatI to tuma muni hai! jaba eka bolatA hai, dUsarA cupa kyoM ho jAtA hai? usane | ho gye| 375
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga : 1 'mana, vacana aura kAyA se bahirAtmA ko chor3akara, aMtarAtmA pahalA avatAra machalI kaa| vaijJAnika bhI kahate haiM ki manuSya kA meM ArohaNa kara, paramAtmA kA dhyAna kro|' pahalA avataraNa machalI meN| aura machalI ke bhItara jo jala kA ye bAhara jAne ke mArga haiN| zarIra bAhara se jor3atA hai| svabhAvataH | DhaMga hai, vahI AdamI ke zarIra ke bhItara bhI hai| abhI bhI hai| zarIra bAhara se AyA hai, mAM se milA, pitA se milaa| tuma ise isalie jaba sAgara uttaMgita ho jAtA hai, taraMgita ho jAtA hai, to lekara nahIM aaye| yaha bAhara ke dvArA diyA gayA hai, bAhara kI bheTa tuma bhI taraMgita ho jAte ho| cAMda ko dekhakara kauna mohita nahIM ho hai| yaha tumhArI mAM kA hai, tumhAre pitA kA hai| jAtA! lekina yaha tuma nahIM ho jo mohita ho rahe ho; yaha tumhAre unakA bhI hai, kahanA ThIka nahIM hai; kyoMki unake pAsa bhI jo bhItara kA jala hai, assI pratizata, jisameM taraMga uThI hai bar3I zarIra thA vaha unake mAtA-pitA kA thaa| unakA bhI thA, yaha bhI | suukssm| agara ise tuma samajhoge to cAMda ho ki amAvasa ho, saba kahanA ThIka nhiiN| barAbara ho gye| phira koI pharka na rhaa| isalie agara isakI pUrI gaharAI meM jAoge to zarIra prakRti tuma jaba eka strI ko dekhakara AMdolita ho jAte ho, kiMkartavya kA hai; bAhara se AyA hai; miTTI kA hai; jala kA hai; vAyu kA hai; | vimUr3ha ho jAte ho, koI vAsanA kA jvAra tumheM ghera letA hai, to tuma AkAza kA hai; paMca mahAbhUtoM kA hai; tumhArA nahIM hai| jo bAhara | yaha mata socanA ki tuma prabhAvita ho gaye ho; ye tumhAre zarIra ke se AyA hai vaha bAhara kI gulAmI meM hai| svabhAvataH tumhAre bhItara bhItara par3e hue strI-hAramona, ye tumhAre zarIra ke bhItara par3e hue bhI jo jala hai vaha bAhara ke jala ke hI niyamoM kA pAlana karatA puruSa-hAramona, yaha tumhAre zarIra kI kemisTrI hai, rasAyana hai jo hai, tumhAre niyamoM kA pAlana nahIM krtaa| kaise karegA? tumase prabhAvita ho rahI hai| kyoMki tumhArA AdhA zarIra strI kA hai, usakA kucha lenA-denA nahIM hai| tumhAre bhItara jo miTTI hai, vaha AdhA puruSa kA hai| sabhI ardhanArIzvara haiN| AdhA mAM se milA miTTI ke niyamoM kA pAlana karatI hai, tumhAre niyamoM kA pAlana hai, AdhA pitA se milA hai| nahIM krtii| usa para gurutvAkarSaNa kA kAma hotA hai| tumhAre | to jaba bhI tuma kisI strI ko dekhakara prabhAvita hote ho, to tuma bhItara jahAM se jo AyA hai, usI niyama kA pAlana karatA hai| vAyu | yaha mata socanA ki maiM prabhAvita huaa| vahAM tuma bhrAMti kara rahe vAyu kA pAlana karatI hai| agni agni kA pAlana karatI hai| ise ho| vahAM zarIra ke sAtha tumane tAdAtmya kara liyaa| ye to tumhAre tuma khayAla rkhnaa| | zarIra ke bhItara ke dravya haiM jo AMdolita hue; kyoMki ye usI isalie agara tumako cAMda, pUrNimA ke cAMda ko dekhakara bar3I | niyama ko mAnakara calate haiM jo padArthoM kA niyama hai| umaMga uThatI hai, to tumane kabhI socA na hogA, kyoM uThatI hai! yaha yaha karSaNa, yaha AkarSaNa, yaha cuMbaka paudagalika hai, zArIrika vaise hI uThatI hai umaMga, jaise sAgara meM umaMga uThatI hai| kyoMki hai| yaha padArthagata hai| yaha honA bhI cAhie pdaarthgt| sAgara cAMda se prabhAvita hotA hai, AMdolita hotA hai, jvAra uThatA | isalie jaise-jaise vyakti anubhava karatA hai ki maiM zarIra nahIM hai, nAcane lagatA hai| bar3I lahareM, uttaMga lahareM uThatI haiM, sAgara hUM, vaise-vaise dUsaroM ke zarIra usako kama prabhAvita karate haiN| pagalA jAtA hai isalie cAMda kI rAta meM aisA AdamI khojanA | jisa dina vyakti ko yaha pUrA anubhava hone lagatA hai ki maiM zarIra muzkila hai jo thor3A pagalA na jAtA ho| jo bahuta saMvedanazIla hUM hI nahIM, usI dina strI-puruSa ke zarIra ke prabhAva samApta ho haiM, bahuta jyAdA pagalA jAte haiN| isalie pAgaloM ke lie aMgrejI jAte haiN| phira kauna pAsa se nikala jAtA hai, isase koI pharka nahIM meM zabda hai : luunaattik| lUnATika kA matalaba hotA hai cAMdamArA; | pdd'taa| tumhAre bhItara koI taraMga nahIM utthtii| phira pUrNimA kI rAta cAMda ne mArA ise| hiMdI meM bhI cAMdamArA pAgala ke lie upayoga ho ki amAvasa kI rAta, saba barAbara ho jAtA hai| zarIra meM taMrage karate haiN| uThatI raheMgI, isase tumhArA kucha lenA-denA nahIM hai| tuma dUra khar3e AdamI ke zarIra ke bhItara koI assI pratizata jala hai, thor3A draSTA ho jAte ho| nahIM hai| aura yaha jala ThIka vaisA hI jala hai jaisA sAgara kaa| mana bhI mana ke hI niyamoM ko mAnakara calatA hai, tumhAre niyama utane hI lavaNa isa zarIra ke jala meM bhI haiN| hiMdU kahate haiM ki mAnakara nahIM cltaa| isalie tumane kaI daphe dekhA hogA ki 376
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA parama AdhAra hai agara tuma dasa AdamiyoM ke pAsa gaye milane aura ve dasoM prasanna masjida jalAne, yA musalamAnoM kI bhIr3a calI A rahI hai hiMduoM the, AnaMdita the, tuma udAsa the; lekina kSaNabhara meM tuma bhUla jAte kA maMdira tor3ane-taba eka bhalA-acchA AdamI bhI jo namAja ho ki tuma udAsa ho| una dasa AdamiyoM kI prasanna-cittatA meM par3hatA hai, sAdA-sIdhA hai, kabhI kisI kI hiMsA karane kI nahIM tuma bhI prasanna ho jAte ho| tuma bhI haMsane lagate ho| ghar3Ibhara | socI, kisI kA makAna jalAne kI nahIM socI-vaha bhI usa pahale AMkheM AMsuoM se bharI thIM, kyA ho gayA itanI jaldI? bhIr3a meM cala par3atA hai! vaha jo mana ke sUkSma paramANu haiM...dasa AdamiyoM ke paramANu tumane kabhI bhIr3a meM dekhA ki acAnaka tumameM gati A jAtI hai! nizcita hI tumase jyAdA majabUta haiN| tumhArA mana alpamata meM ho | bhIr3a agara utsAha se hai, to tuma utsAha se bhara jAte ho! bhIr3a gayA, bahumata ne hAvI kara diyA tumheM, isalie udAsa AdamiyoM agara tejI se cala rahI hai to tuma tejI se daur3ane lagate ho| bhIr3a ke pAsa jAoge, udAsa hone lgoge| agara makAna meM Aga lagA rahI hai to tuma usameM bhI rasa lene lagate tuma kabhI gaye ho aspatAla kisI marIja ko dekhane? jaldI ho| bAda meM agara koI tumase pUchegA, to tuma kahoge, 'patA nahIM bhAgane kA mana hotA hai| bImAra loga haiM, asvastha loga haiM, udAsa kaise yaha ho gayA! maiMne kyoM sAtha diyA!' agara tumase koI yaha loga haiM, jarAjIrNa loga haiM unake pAsa tuma bhI jarAjIrNa hone pUche ki kyA akele tuma yaha kara sakate the, to tuma nizcita lagate ho| ghabar3AhaTa hotI hai, akulAhaTa hotI hai, bhAga jAne kA | kahoge ki nahIM kara sakatA thaa| akele to maiMne kabhI aisA nahIM mana hotA hai| kiyaa| yaha bhIr3a meM ho gyaa| bhIr3a meM tumhArA uttaradAyitva kSINa tumane kabhI khayAla kiyA ki DAkTara kaThora ho jAtA hai! honA ho jAtA hai| bahumata hAvI ho jAtA hai| mana kI taraMgeM cAroM tarapha hI par3e, nahIM to vaha mara jaaye| agara DAkTara kaThora na ho to jIe se tumheM ghera letI haiM, AMdolita kara detI haiN| kaise? caubIsa ghaMTe udAsa, bImAra, rugnn...| use dhIre-dhIre jo AdamI bhIr3a se prabhAvita nahIM hotA, vaha mana ke bAhara ho itanI kaThoratA bhItara banA lenI par3atI hai ki use patA hI nahIM gyaa| jo AdamI bhIr3a se prabhAvita hota calatA, ki kauna udAsa hai, kauna mara rahA hai| ye saba ghaTanAeM hai| isalie to rAjanetA railI nikAlate haiM-apanA-apanA sAdhAraNa ho jAtI haiN| koI marIja mara gayA to vaha yaha nahIM kahatA prabhAva dikhAne ke lie, ki kitane lAkha AdamI unakI railI meM ki koI AdamI mara gayA--kauna-sA bistara khAlI ho gayA! sammilita the| usase loga prabhAvita hote haiM, nizcita hI kauna-sA naMbara mara gayA! AdamI kI bAta uThAnI ThIka nahIM hai, . prabhAvita hote haiN| jisakI railI meM lAkha the aura jisakI railI meM naMbara hI marate haiM aspatAla meN| aura DAkTara ko naMbara para hI dhyAna pAMca lAkha the, vaha jo janatA khar3I dekha rahI hai cAroM tarapha vaha rakhanA jarUrI hotA hai| utanI kaThoratA jarUrI hai, nahIM to vaha mara | pAMca lAkhavAle se prabhAvita hotI hai| isameM koI gaNita nahIM jaayegaa| vaha jI na skegaa| usakI haMsI bilakula sUkha biThAnA pdd'taa| yaha anajAna hai| vaha pAMca lAkha kI bhIr3a jaayegii| usake lie jIne kA koI upAya na raha jaayegaa| prabhAvita kara detI hai| isalie akasara jaba kabhI koI yuvaka mere pAsa A jAte haiM, ve agara kisI rAjanetA ke cunAva meM hArane kI aphavAha bhI phaila kahate haiM ki maiM apanI eka DAkTara sAthina ke sAtha vivAha kara | jAye to vaha hAra jAtA hai; jItane kI aphavAha phaila jAye to vaha rahA hUM aura yuvaka bhI DAkTara to maiM kahatA hUM, thor3e sAvadhAna! jIta jAtA hai| eka hI DAkTara ThIka hai| donoM DAkTara itane kaThora hoMge ki tuma aMgrejI meM kahAvata hai: nathiMga saksIDsa lAika skses| pighala na pAoge; tuma eka-dUsare se mila na paaoge| to yaha saphalatA se jyAdA koI cIja saphala nahIM hotii| bar3I ThIka hai| vivAha vyavasAyika to upayogI hogA, Arthika rUpa se upayogI kyoMki jaba tuma saphala ho rahe hote ho to tuma cAroM tarapha paramANu hogA; lekina jIvana se isakA koI saMbaMdha na hogaa| pheMkate ho apanI saphalatA ke| jaba tuma asaphala ho rahe hote ho dhyAna rakhanA, tumhArA mana pratikSaNa dUsare ke manoM se AMdolita to tuma cAroM tarapha paramANu pheMkate ho apanI asaphalatA ke| ho rahA hai| hiMduoM kI bhIr3a calI jA rahI hai musalamAnoM kI asaphalatA meM kauna sAtha detA hai! jIte ke sAtha sabhI ho lete haiM, 377
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jina sUtra bhAgaH1 zAhA hAre ke sAtha kauna hotA hai! Ugate sUraja ke sabhI sAthI haiM, DUbate arza se Age nikala jAeM havAe-zauka meM sUraja kA kauna sAthI hai! lekina bhIr3a kA rAja kyA hai? tuma bhIr3a se itane AMdolita -ur3Ana kI aisI cAha, ur3Ana kI kama se kama aisI kyoM hote ho? sAre duniyA ke dharma apanI bhIr3a ko bar3hAne ke | abhIpsA, ki AkAza se bhI pAra ho jAyeM! lie itane pAgala kyoM rahate haiM? kyoMki bhIr3a hai to aura bhIr3a ko __ yaha zarIra to miTTI se banA hai| isase to pAra honA hI hai| ye AkarSita karane kA upAya hai| jitanI bar3I bhIr3a hai utanI bhIr3a ko vacana, ye zabda ye bhI miTTI ke hI sUkSma aNu-paramANu haiM, inase AkarSita karane kA upAya hai| hiMdU agara bIsa karor3a haiM, bhI mukta honA hai| yaha mana, yaha to mana isa zarIra aura vANI kA musalamAna agara sATha karor3a haiM yA IsAI agara eka araba haiM, to hI koSAgAra hai, saMcita paramANu haiM-isase bhI mukta honA hai| svabhAvataH yaha bhIr3a sAre jagata ke mana ko AMdolita karatI hai| vahIM aMtaAkAza zurU hotA hai| aura AkAza se bhI Age yaha bhIr3a paramANu pheMkatI hai| nikala jAyeM, vahIM paramAtmA hai-jahAM yaha bhI patA nahIM rahatA ki dhyAna rakhanA, bhIr3a se sAvadhAna rhnaa| kyoMki jaba tuma bhIr3a | maiM AtmA hUM, jahAM sirpha AtmA hI raha jAtI hai, maiM bilakala gira se prabhAvita hote ho, taba tuma apane hI mana se prabhAvita ho rahe | jAtA hai...| ho-aura tumhArA mana tumheM taraMgita kara rahA hai| __ aba ise thor3A smjhnaa| hama kahate haiM, merA zarIra, merA mana, zarIra, vacana, mana-tInoM se pAra sAkSI-bhAva meM ThaharanA hai| mere vicaar-'meraa'| pahale 'merA' ko girAnA hai| phira hama aura jo sAkSI-bhAva meM ThaharatA hai, vahI paramAtmA kA anubhava kara kaheMge, 'maiM', aatmaa| phira 'maiM' ko girAnA hai| jaba 'merA' pAtA hai| giratA hai to AtmA pragaTa hotI hai| jaba 'maiM' bhI giratA hai to ilAhI! vaha naz2ara de AziyAM taka ho, kaphasa jisako paramAtmA pragaTa hotA hai| na aisI kama nigAhI, jo kaphasa ko AziyAM smjhe|| __'AtmA; mana, vacana aura kAyArUpa, tridaMDa se rahita, he prabhu! aisI AMkha de ki ghara bhI jelakhAnA mAlUma pdd'e| aisI nirdvadva-akelA, nirmama mamatvarahita, niSkala-zarIra ochI AMkha mata de denA ki jelakhAnA bhI ghara mAlUma par3ane lge| rahita, nirAlaMba-paradravyaAlaMbana se rahita, vItarAga, nirdoSa, abhI to jelakhAnA ghara mAlUma par3atA hai| abhI to tuma apane moha-rahita tathA nirbhaya hai|' zarIra ko apanA jIvana samajhe ho| yaha tumhArA kArAgRha hai| varNana, yaha koI paribhASA nahIM hai| yaha koI vyAkhyA nahIM hai| abhI to tuma apanI bhASA kI kuzalatA ko apanI sAmarthya samajhe aisA mahAvIra kA anubhava hai| ve ise kaha dete haiM bar3e sUkSma meN| ho| yaha tumhArI gulAmI hai| abhI to tumane mana ko apanA bala | 'mana, vacana aura kAyArUpa, tridaMDa se rhit...|' samajhA hai| jahAM na mana raha gayA, na vacana raha gayA, na kAyA raha gii| jahAM mere pAsa loga Ate haiM, ve kahate haiM, mana kI zakti kaise bar3he, zarIra bahuta dUra chuTa gayA, vicAra kI taraMgeM bahuta dUra chuTa giiN| yaha batAeM! mana kI zakti bar3hAnI hai ki mana se mukta honA hai ? | jahAM mana bhI bahuta pIche chUTa gyaa| jahAM ina sabase tuma pAra cale ve kahate haiM, saMkalpa thor3A kama hai| vila pAvara cAhie! | aaye| jahAM ina sabase bhItara cale gye| jahAM tumane aMtaragRha meM vila pAvara, saMkalpa kI zakti to mana ko hI bddh'aayegii| praveza kiyaa| maMdira kI dIvAleM dUra chUTa giiN| jisameM tuma mana se dUra hokara jo milatA hai vaha Atmabala hai| mana se jo AvAsa banAye hue ho, vaha saba dUra chUTa gyaa| aba tuma vahAM A milatA hai vaha koI bala nahIM hai; vaha to tumhArI nirbalatA hai| vaha | gaye, jahAM aMtartama hai, jahAM aMtartama kA zUnya-gaha hai, zUnyAkAza to dhokhA hai| hai| to nirduudv| usa ghar3I meM do nahIM bacate, eka bacatA hai| arza se Age nikala jAeM havAe-zauka meM upaniSadoM meM kathA hai: eka jijJAsu ne yAjJavalkya se pUchA, kama-se-kama yaha raphaate-paravAja honI caahie| 'kitane devatA haiM?' yAjJavalkya ne kahA, 'zAstra kahate haiM AkAza se bhI Age jAnA hai! taiMtIsa hjaar|' usa jijJAsu ne kahA, 'yaha thor3A bahuta jyAdA ho 3781
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA parama AdhAra hai gyaa| kisa-kisakI pUjA kareMge? thor3I hamArI sAmarthya para tumhArA akelApana dUsare kI gaira-maujUdagI hai| isalie tumhArA dhyAna do| to maiM phira se pUchatA hUM, kitane devatA haiM?' to akelApana vastutaH akelApana nahIM hai| vahAM tuma nahIM ho yAjJavalkya ne kahA ki aisA hai ki mukhya to tIna sau tIsa hii| akelepana meM; dUsarA gaira-maujUda hai, isakI pratIti hai| patnI usa AdamI ne kahA, 'maiM bahuta samartha nahIM hUM, tIna sau tIsa bhI mAyake calI gaI, isalie akelApana lagatA hai| yaha akelApana mujhe muzkila par3a jaayeNge| tuma jarA aura saMkSipta kro| nakArAtmaka hai| yaha patnI se jur3A hai| isameM patnI ke vApisa yAjJavalkya ne kahA, 'to phira tiin|' usa AdamI ne kahA, lauTa Ane kI AkAMkSA chipI hai| yaha pIr3A hai| isalie 'tIna se bhI bar3I jhaMjhaTa hogii| tIna tarapha khiiceNge| kisakI akelepana zabda meM hI udAsI ho gaI hai| kyoMki mahAvIra jaisA sunUMgA?' to yAjJavalkya ne kahA, 'aba tU bahuta gar3abar3a kara akelApana to kabhI-kabhAra kisI ko milatA hai| tumhArA rahA hai| Der3ha!' usa AdamI ne kahA ki aba calo, aba to A | akelApana bahuta hai, bahumata ko hai| hI gaye kriib-kriib| aba saccI bAta hI kaha do| aba satya koI AdamI kahatA hai, bar3A akelApana lagatA hai, to tuma aisA hI kaha do| to yAjJavalkya ne kahA, 'satya to eka hai|' nahIM mAnate ki bar3A prasanna hokara kaha rahA hai; to tuma samajhate ho satya to eka, eka hI hai sty| use eka kahanA bhI ucita nahIM ki dukhI hai, parezAna hai, udAsa hai| hai, kyoMki eka kahate se do kA khayAla paidA hotA hai| eka mahAvIra kA akelApana dUsare kI anupasthiti se nahIM akelA to ho hI nahIM sakatA do ke binaa| isalie bhArata meM banatA-apanI upasthiti se banatA hai| sabhI parama jJAniyoM ne use eka bhI nahIM kahA, kyoMki eka kahane isa pharka ko khayAla meM rkhnaa| se do kA tatkSaNa khayAla hotA hai| eka hogA kaise agara do nahIM aMgrejI meM do zabda haiN| alonanesa, lonliines| ve zabda bar3e haiM? eka gaNita kI saMkhyA nirmita hI taba hotI hai jaba do aura acche haiN| mahAvIra kA jo akelApana hai, vaha alonnes| tIna, aura sArI saMkhyAeM hoN| tumhArA jo akelApana hai vaha lonalInesa hai| mahAvIra kA jo isalie vedAMta kahatA hai : advaita; do nhiiN| eka nahIM khtaa| akelApana hai, vaha ekAMta; akelApana nhiiN| tumhArA jo mahAvIra kahate haiM : nirdvadva; do nahIM, dvaMdva nhiiN| aura mahAvIra kA akelApana hai, vaha ekAkIpana hai; akelApana; udAsI; kucha nidvaMdva advaita se bhI madhura hai| khoyA-khoyA; kucha kama-kama; kucha abhAva; kucha honA cAhie kyoMki advaita kA matalaba hai : do nahIM haiN| mahAvIra kA matalaba | thA, nahIM hai| kamare meM jAte haiM, patnI dikhAI nahIM par3atI, bacce hai : dvaMdva nahIM hai| do meM to aisA lagatA hai, cIjeM ThaharI haiM; prakriyA dikhAI nahIM pdd'te| tumhArI najareM kisI dUsare ko khoja rahI haiM kA bodha nahIM hotA, thiratA kA bodha hotA hai| nirdvadva meM dvaMdva nahIM aura dUsarA milatA nhiiN| tumhArA akelApana yAnI tnhaaii| hai, saMgharSaNa nahIM hai; gati kA bodha hai| mahAvIra kA akelApana : jahAM taka najara jAtI hai, khuda hI ko aura mahAvIra kA gati para bar3A jora hai| mahAvIra to kahate haiM : | pAte haiN| sArA kamarA apane se bharA hai; sArA AkAza apane se jo gatyAtmaka hai, vahI satya hai; jo niraMtara gatimAna hai| mahAvIra bharA hai| apane ko hI chate haiM. apane ko hI ganaganAte haiN| apanA kahate haiM : jahAM gati nahIM hai vahIM mRtyu hai| aura jahAM satata gati | honA itanA gahana huA hai ki aba dUsare kI koI jarUrata nahIM hai! hai. UrjA kA satata ArohaNa hai. vahIM jIvana hai| isalie ve zabda dUsare kI yAda bhI nahIM aatii| dusarA hai bhI, isakA patA nahIM upayoga karate haiM : nirdvadva, akelaa| akele se tuma khayAla calatA! nirdvadva! rakhanA : tumane jo akelApana jAnA hai, vaha mahAvIra kA artha nahIM | mahAvIra kA akelApana bar3A vidhAyaka hai, pAjiTiva hai| ho sktaa| kyoMki mahAvIra ne jo akelApana jAnA hai usakA to 'nirmm-mmtv-rhit...|' tumheM koI patA hI nahIM hai| tumane bhI bahuta bAra akelApana jAnA | tumhArA 'nirmama' alaga hai| tumhAre nirmama kA artha hotA hai : hai| patnI mAyake calI gaI aura tama akele ho gaye, ki bacce ktthor| tuma usa AdamI ko nirmama kahate ho jo bar3A kaThora hai, saba hAsTala cale gaye aura tuma akele ho gye| duSTa hai| mahAvIra-aura duSTa! nahIM, hama alaga-alaga 379 www.jainelibrary org
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma jina sUtra bhAgaH1 TARA R bhASAoM ke loka meM jI rahe haiN| mahAvIra ke lie nima vaha hai taraha saba tarapha bahane lagatI hai; aba koI kUla-kinArA nahIM raha jise mamatva nahIM; jisake pAsa se 'merA' samApta ho gayA; jaataa| to mahAvIra kI nirmamatA meM karuNA hai aura hamAre mamatva meM jisake lie aba koI cIja 'merI' nahIM, bs| tumheM to donoM bhI kaThoratA hai| bAteM eka lagatI haiM; jaise 'zarIra-rahita, niraalNb...|' eka ghara meM Aga lgii| mAlika chAtI pITakara rone lgaa| koI AlaMbana nahIM hai AtmA kaa| koI AdhAra nahIM hai AtmA kisI ne kahA, 'ghabar3Ao mata, cillAo mata, parezAna mata | kaa| AtmA parama AdhAra hai| usake Age phira koI AdhAra nahIM hoo| maiMne tumhAre beTe ko kala hI to kisI se bAta karate dekhA | hai| honA apane kAraNa hai, svayaMbhU hai| thaa| makAna becane kA saba taya ho gayA hai| paise bhI de diye gaye | to jaisA upaniSada brahma ke lie kahate haiM-parama AdhAra, haiN| yaha to makAna bika cakA, tumhArA nahIM hai|' nirAlaMba-vaisA hI mahAvIra AtmA ke lie kahate haiN| jisako usa AdamI ke AMsU sUkha gye| vaha svastha ho gyaa| usane | upaniSadoM ne brahma kahA hai, usI ko mahAvIra ne AtmA kahA hai| kahA, 'are! mujhe isakA patA hI nahIM thaa|' brahma yA AtmA kahane se pharka nahIM hotaa| makAna jala rahA hai| makAna vahI kA vahI hai, lekina 'merA' | eka hameM mAnanA par3egA jo nirAlaMba hai, jisakA koI AdhAra nahIM hai to aba kyA phikra! tabhI beTA AyA ghabar3AyA huaa| nahIM; jo sabakA AdhAra hai, lekina jisakA koI AdhAra nhiiN| usane kahA ki aise khar3e ho, kyA kara rahe ho? yaha makAna jalA anyathA astitva bebUjha ho jaayegaa| jA rahA hai! bAta huI thI, lekina paise liye-diye nahIM gaye the| vaijJAnika kahatA hai: pAnI banA hai hAiDrojana-AksIjana se; makAna apanA hI jala rahA hai| AksIjana banI hai ilekTrAna, nyUTrAna, pojiTrAna se; ilekTrAna, phira bApa rone lagA, phira chAtI pITane lgaa| makAna vahI kA | nyUTrAna, pojiTrAna bane haiM vidyuta se, vidyuta-UrjA se| vahI hai; 'mere' se jur3a jAtA hai to dukha le AtA hai; 'mere' se vidyuta-UrjA kisase banI hai? ve kahate haiM, basa vidyuta-UrjA chUTa jAtA hai to bAta khatma ho gii| kisI se nahIM banI hai to vidyuta-UrjA unake lie nirAlaMba ho jisa-jisako tumane 'merA' mAnA hai, vahIM-vahIM se dukha AtA gii| kahIM to jAkara AdhAra khoja lenA hogA, jisake pAra kucha hai| jisa-jisa se tumhArA koI saMbaMdha nahIM hai, vahAM se koI dukha bhI nahIM hai| nahIM aataa| isalie jitanA tumhArA 'mere' kA jAla hogA, mahAvIra usa AdhAra ko AtmA meM khojate haiN| nizcita hI utanA hI tumhArA dukha hogaa| jitanA tumhArA mere kA jAla TUTa vidyuta kI bajAya AtmA meM khojanA jyAdA gaharA hai| kyoMki jAyegA, utanA hI tumhArA dukha samApta ho jaayegaa| vidyuta kI khoja bhI AtmA ne kI hai| jaba vaijJAnika kahatA hai, . jaba mahAvIra kahate haiM 'nirmama' to ve kahate haiM, jisakA merA' ilekTrAna, nyUTrAna aura pojiTrAna, aura ye saba vidyuta se bane haiM, bhAva gira gyaa| isakA yaha artha nahIM ki vaha kaThora ho gyaa| to usakI cetanA isa gaharAI taka pahuMca jAtI hai| to jisa gaharAI saca to yaha hai ki aisA AdamI hI karuNAvAna hotA hai| mere' ke taka hama pahuMcate haiM, usa gaharAI se jyAdA gaharAI hamArI honI hI kAraNa tuma kaThora ho| kyoMki 'mere' ke kAraNa tumhArI karuNA cAhie, anyathA hama usa gaharAI taka nahIM pahuMca skte| mukta nahIM ho paatii| agara tumhArA beTA giratA hai to uThA lete vaijJAnika apane ko chor3a detA hai, bAhara rakha letA hai| lekina ho; dUsare kA beTA giratA hai to AMkha bacAkara nikala jAte ho| kucha bhI hama khoja leMge, khojanevAle se bar3A vaha nahIM hogA jo 'mere' ke kAraNa tuma kaThora ho| tumhArA beTA bhUkhA maratA hai to hama khojeNge| ise thor3A khayAla meM rkhnaa| isalie mahAvIra tuma parezAna hote ho; dUsare kA beTA bhUkhA maratA hai, tumheM kyA paramAtmA se bhI jyAdA mUlya AtmA zabda ko dete haiN| ve kahate haiM, lenA-denA! tuma mere' ke kAraNa kaThora ho| AtmA hI to khojegI na paramAtmA ko! to jo khojanevAlA hai vaha mahAvIra kA 'merA' visarjita ho jAtA hai : karuNA mukta ho jise khoja legA usase bar3A hai| maiM jise pA laM, usase maiM bar3A ho jAtI hai; aba mere kI hI dhArAoM meM nahIM bahatI; aba to bAr3ha kI gyaa| tuma jise pA lo, tuma usase bar3e ho gye| agara tuma 380 Main Eucation International
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ MALA Simi RL AtmA parama AdhAra hai / RATEELINES gaurIzaMkara para khar3e ho gaye to tuma gaurIzaMkara se bar3e ho gye| khar3A rahatA hai lekina bhaya donoM ke bhItara hai| bahAdura bhaya ke to mahAvIra kA vizleSaNa bar3A mahatvapUrNa hai| mahAvIra kahate bAvajUda bhI calA jAtA hai yuddha meM; kAyara bhaya anubhava hote hI haiM, AtmA se bar3A kucha bhI nahIM hai; kyoMki sabhI kucha aMtataH bhAga khar3A hotA hai| eka Age jAtA hai, eka pIche jAtA hai; AtmA hI pAyegI-mokSa, nirvANa, brhm| to jo pAnevAlA hai lekina bhaya donoM meM hai| bhaya se koI bAhara nahIM hai| bhaya se vahI mAlika hai, vahI nirAlaMba, vahI parama AdhAra hai| to-mahAvIra kahate haiM-vahI bAhara hotA hai, jo AtmA ko __'paradravya-AlaMbana se rahita, vItarAga, nirdoSa, moha-rahita upalabdha huA; kyoMki AtmA amaratva hai| vahAM phira koI mRtyu tathA nirbhaya hai|' nhiiN| vahAM pahuMcate hI patA calatA hai ki na to yaha mara sakatI hai aura nirbhaya samajhanevAlA tatva hai| hama bhayabhIta haiN| hama kaMpa | cetanA, na kabhI marI hai, na janmI hai-ajanmI, anAdi, amRt| rahe haiM, caubIsa ghaMTe bhayabhIta haiN| yaha bhaya kyA hai? bahAne kucha taba sArA bhaya zUnya ho jAtA hai| taba sAre bhaya gira jAte haiN| bhI hoN| aura hama apane ko kisI bhI taraha samajhA lete hoM, kucha AtmA ko jAne binA bhaya ke bAhara jAne kA koI upAya nahIM tarakIbeM khoja lete hoM-kabhI bhaya hai ki priyajana na kho jAye; hai| aura bhaya ke bAhara gaye binA kaise dukha ke bAhara jAoge? kabhI bhaya hai bImAra na ho jAyeM; kabhI bhaya hai vRddha na ho jAyeM, bUr3he kaise bhaya ke bAhara gaye binA ciMtA ke bAhara jAoge, saMtApa ke na ho jAyeM; kabhI bhaya hai, dhana na kho jAye; kabhI bhaya hai, pada na bAhara jAoge? kaMpate hI rhoge| kho jAye, pratiSThA na kho jAye, nAma-yaza na kho jAye, AdamI kA honA eka gahana kaMpana hai| AtmA ko jAnate hI kula-paraMparA na kho jAye-hajAra bhaya haiM, lekina sabake gahare meM kaMpana Thahara jAtA hai| sthiti-prajJatA paidA hotI hai| jyoti akaMpa agara khojeMge to mRtyu kA bhaya hai : kahIM maiM na kho jAUM! ho jAtI hai, nirdhUma jalatI hai; jaise aise kisI ghara meM ho jahAM havA dhana ko bhI hama isIlie pakar3ate haiM ki dhana ke sahAre svayaM ke ke jhoMke na Ate hoM-akaMpa jalatI hai| taba pahalI daphA jIvana hone meM sahAyatA milatI hai; anyathA dhana ke lie kauna dhana ko | meM vasaMta AtA hai| usake pahale jo vasaMta jAne ve to patajhar3a ke pakar3atA hai? kauna itanA pAgala hai? lekina dhana ho to thor3A hI Agamana ke Ane ke upAya the| usake pahale to javAnI jo bala hotA hai-bImArI hogI, bur3hApA hogA to dhana rakSA kregaa| | jAnI vaha bur3hApe kA hI caraNa thaa| usake pahale to jo janma koI zatru hogA to dhana rakSA kregaa| hama pada-pratiSThA ko pakar3ate milA, vaha mauta kI hI zuruAta thii| AtmA meM Akara, svayaM meM haiM, kyoMki usase bhI Atma-rakSA hotI hai| yaza ko pakar3ate haiM, Akara, pahalI daphe vasaMta AtA hai-aisA vasaMta, jisake pIche kula ko pakar3ate haiM, samAja ke aMga banate haiM, dharma ke aMga banate haiM, rAjanIti ke aMga banate haiM-usa sabameM bahuta gahare meM | nahIM yaha nagmae-zore-salAsila AtmarakSA kI bhAvanA hai| saba tarapha se mauta hameM pIr3ita kiye hai: bahAre-nau ke kadamoM kI sadA hai| maranA hogA! nahIM yaha nagmae-zore-salAsila roja koI maratA hai| hamAre paira aura hila jAte haiN| roja koI bahAre-nau ke kadamoM kI sadA hai| maratA hai : jar3eM aura ukhar3a jAtI haiN| roja koI dhakke de jAtA hai| aba ber3iyoM kI jhaMkAra nahIM mAlUma hotI hai vasaMta meN| yaha to ye tUphAna roja Ate hI haiM mauta ke| Aja koI gayA, kala koI vasaMta-Agamana kI pagadhvani hai, ber3iyoM kI jhaMkAra nhiiN| isake gayA-parasoM hameM bhI jAnA hogA, yaha ghabar3AhaTa hai! pahale to vasaMta bhI AyA to bAMdha gayA thaa| isake pahale to prema to AdamI isa avasthA meM kabhI abhaya ko upalabdha ho hI nahIM bhI AyA to baMdhana bana gayA thaa| isake pahale to jo bhI AyA sktaa| jinako tuma bahAdura kahate ho, ve bhI abhaya ko upalabdha thA, kArAgRha hI siddha huA thaa| aba pahalI daphA vasaMta AtA nahIM hote| kAyara nahIM haiM ve| isase tuma yaha mata samajhanA ki hai| aise phUla khilate haiM jo phira kabhI muhate nhiiN| aise phUla bhayabhIta nahIM haiN| kAyara aura bahAdura donoM ke bhItara bhaya hai| khilate haiM jo mujhAne ko nahIM khilte|| kAyara bhaya kI mAnakara bhAga khar3A hotA hai; bahAdura nahIM mAnatA, 'vaha AtmA nigraMtha hai, nirAga hai, nizalya hai. sarvadoSoM se 1381 www.jainelibrary org
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga : 1 vimukta hai, niSkAma hai aura nikrodha, nirmAna aura nirmada hai|' hai...| 'nirAga, nigraMtha, nishly...|' agara eka IsAI hiMdU ho jAye to IsAI kahate haiM, gddaar| agara mahAvIra ke apane pAribhASika zabda haiN| nigraMtha kA artha hotA eka hiMdU IsAI ho jAye, to ve kahate haiM, sumArga para A gyaa| vaha hai : jahAM aba koI graMthi na rahI; koI er3hA-Ter3hApana na rahA; koI hiMdU kI bAta hai| hiMdU agara IsAI ho jAye to vo kahate haiM, gAMTha na rahI; jisako manovaijJAnika kAmpleksa kahate | gddaar| agara IsAI hiMdU ho jAye to ve kahate haiM, sadabuddhi kA haiN-grNthi| vaisI koI graMthi na rahI; AdamI sarala huA; cetanA janma huaa| para koI bAdhAeM, avarodha na rahe; jharanA bahane lagA, saba caTTAneM graMthiyoM ko hama chipAte haiN| to phira jisako hama chipAte haiM, vaha rAha se haTa giiN| agara caTTAneM pUrI haTa jAyeM to jharane kA zora bhI bddh'egaa| graMthiyoM ko ughAr3anA pdd'egaa| baMda ho jAtA hai| jharane ke karaNa thor3e hI zora hotA hai; zora to isalie to mahAvIra nagna hue| vaha 'nagna' bar3A pratIkAtmaka caTTAnoM ke kAraNa hotA hai, bIca meM par3e pattharoM ke kAraNa hotA hai| hai| unhoMne kahA, jaisA hUM, jo hUM, aba koI vastra na rakhUgA, saba caTTAneM haTa jAyeM to jharanA ekadama zAMta ho jAtA hai| AvaraNa na rakheMgA, aba saba ughAr3e detA huuN| aba koI graMthi jaisI jIvana-UrjA jaba zAMta bahane lagatI hai, koI graMthi nahIM bhI hai, burI hai, bhalI hai, loga svIkAra kareM, na svIkAra kreN...| hotii...| abhI to hamAre pAsa hajAra-hajAra graMthiyAM haiN| abhI logoM ne kisa-kisa taraha kA vyavahAra mahAvIra se kiyA, to hama sIdhe baha hI nahIM paate| abhI to hamAre sAre kadama aise hairAnI hotI hai! par3ate haiM jaise zarAbI calatA hai-lar3akhar3Ate; hara ghar3I kala rAta maiM dekha rahA thA eka jain-grNth| logoM ne patthara mAre, girane-girane ko| eka pAMva idhara par3atA hai, dUsarA kahIM aura lakar3iyoM se pITA, jaMgalI jAnavara chor3e, kutte, khUkhAra kutte par3atA hai| kahIM rakhanA cAhate haiM, kahIM par3a jAtA hai| abhI to hama chor3e, itane se bhI logoM ko na lagA to loga uThA uThAkara unake kahate kucha haiM, matalaba kucha hotA hai; karanA kucha cAhate the, kara zarIra ke Upara pheMkate the, ve nIce girate the-caTTAnoM pr| loga kucha jAte haiN| abhI jIvana eka sarala ghaTanA nahIM hai| aura abhI | bahuta nArAja the| isa nArAjagI meM kAraNa thaa| kAraNa yaha thA ki hama isa saralatA ko pA bhI na sakeMge; kyoMki hama to apanI hama haiM jaTila log| jaba bhI koI sarala AdamI paidA hotA hai, jaTilatA ko hI saralatA samajhe baiThe haiN| hama to apanI jaTilatA use hama bardAzta nahIM kara paate| vaha bar3e gahare meM hameM ke lie bar3e tarka khojate haiN| apamAnajanaka mAlUma par3atA hai| usakI maujUdagI hameM cubhatI hai, agara tumheM krodha A jAtA hai to tuma sIdhA-sIdhA thor3e hI zUla kI taraha cubhatI hai| beImAna cAhate haiM, bAkI bhI loga kahate ho ki maiM krodhI AdamI huuN| tuma kahate ho, krodha kI jarUrata beImAna hoN| agara ImAnadAra AdamI beImAnoM ke bIca meM ho to thI; agara krodha na kareMge to yaha beTA sudharegA kaise? aba tuma | beImAna use bardAzta na kreNge| unake lie khatarA hai vaha ImAnadAra graMthi ko to svIkAra kara hI nahIM rahe ho ki tuma krodhI ho| tuma AdamI; kyoMki usakI ImAnadArI ke kAraNa unakI beImAnI yaha kaha rahe ho ki yaha to beTe ko sudhArane ke lie karanA par3a rahA | | sApha huI jAtI hai, ughar3I jAtI hai| cora cora ko pasaMda karate haiN| hai| tuma bahAne meM TAle de rahe ho, to yaha graMthi to majabUta hotI | jhUTha bolanevAle jhUTha bolanevAle ko pasaMda karate haiN| jaise loga calI jaayegii| yaha graMthi to ghanI hotI calI jaayegii| hote haiM, vaisoM ko pasaMda karate haiN| mahAvIra jaisA nigraMtha AdamI, dUsarA karatA hai, to tuma kahate ho, ahaMkArI; tuma karate ho to jisakI koI graMthi nahIM, koI ulajhAva nahIM, jaisA hai sIdhA-sarala kahate ho, svAbhimAna hai| agara tumheM koI naI sajha AtI hai to | nagna khar3A ho gayA-logoM ko bar3I kaThinAI ho gii| loga ise tuma kahate ho, maulika ciMtana; agara dUsare ko AtI hai, tuma bardAzta na kara ske| loga unako eka gAMva se dUsare gAMva meM kahate ho, jhakkI hai, dimAga thor3A DhIlA hai, isa taraha kI bAteM khader3ane lge| lekina yaha AdamI bhI khUba thaa| isane saba isake dimAga meM uThatI haiN| svIkAra kara liyaa| isane kahA ki yaha bhI ho rahA hai to hone do| tuma karate ho to tuma kucha aura zabda dete ho; dUsarA karatA | isane kucha badalane kI koziza na kii| jisa gAMva se ise bhagAyA 3821
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Tum AtmA parama AdhAra hai gayA, agara loga khader3akara bAhara kara gaye to ye bAhara ho gye| mahAvIra ne bar3A anUThA prayoga kiyA! na datauna, na snaan| varSoM lekina aisA bhI nahIM ki dubArA usa gAMva meM na Ae hoN| phira rAha taka pAnI kA upayoga hI nahIM kiyaa| vaha to bhaktoM ko dayA Ane meM par3a gayA gAMva to phira A gye| jo sahaja hone lagA vaha hone lagI hogii| unake premiyoM ko dayA Ane lgii| isalie jainiyoM diyaa| sahaja-sphUrta jIvana mahAvIra kA mUlabhUta svara hai| usameM meM abhiSeka zurU huaa| sAla meM eka dina ve biThAkara mahAvIra jarA bhI sajAvaTa nahIM hai, zRMgAra nahIM hai| usameM jarA bhI anyathA | ko, unake Upara pAnI DAla dete haiN| abhI bhI DAlate haiM, mUrti para dikhAI par3ane kA koI Agraha nahIM hai--jaise haiM, jo haiN| DAlate haiM aba ve| abhissek| bhaktoM ko bhI ghabar3AhaTa hone lagI kahate haiM, mahAvIra ne varSoM taka snAna nahIM kiyA; kyoMki unhoMne hogI ki itanA AdamI, itanA sarala ho jAnA bhI ThIka nhiiN| kahA ki aba zarIra hai aura yaha to durgaMdha-bharA hai hI, aba isako itanA prAkRtika, jaise pazu jIte haiM--nirmala! dho-dhokara, poMcha-poMchakara bhI kyA sAra? kisako dhokhA denA lekina tumane khayAla kiyA? pazu gaMde mAlUma hote haiM? eka hai? varSoM taka unhoMne datauna nahIM kii| kyoMki unhoMne kahA ki AdamI hI kucha ajIba hai, itanI vyavasthA ke bAda bhI gaMdA muMha se to bAsa AtI hI hai| aba kisako samajhAnA hai ki bAsa | mAlUma hotA hai! pazu sadA tAje aura svaccha mAlUma hote haiN| kahIM nahIM AtI? aisA to nahIM hai, tAje svaccha hone kI ceSTA meM hI hamane apane ko tumane kabhI khayAla kiyA? tuma jo bhI karate ho, dUsaroM ko gaMdA kara liyA hai? kahIM yaha ati Agraha, AropaNa, yaha jhUTha, dikhAne ke lie karate ho| agara ghara meM baiThe ho to kaise hI aprAkRtika hone kI ceSTA, yaha kRtrima jIvana-kahIM yahI to ulaTe-sIdhe kapar3e pahane baiThe rahate ho| bAhara jAnA hai ki hue hamArI gaMdagI kA kAraNa nahIM? kyoMki isa pUrI prakRti meM cAroM taiyAra! vaise hI kyoM nahIM nikala Ate? bAhara jA rahe haiN| bAhara | tarapha jarA gaura se dekho, pakSI haiM, pazu haiM-kauna gaMdA mAlUma jAne kA matalaba hai : aba logoM kI tarapha dhyAna rakhanA hai; unakI par3atA hai? kauna snAna kara rahA hai? kauna datauna kara rahA hai? AMkha ko kyA ThIka lagegA, kyA ThIka nahIM lagegA-apanI lekina saba sApha-suthare mAlUma hote haiM; sArI prakRti nahAI huI pratiSThA kA savAla hai| kucha dikhalAnA hai| jaise tuma nahIM ho, mAlUma hotI hai-eka AdamI ko chodd'kr| vaise dikhalAnA hai| vyavasAya zurU ho gyaa| - mahAvIra ne bar3A anUThA prayoga kiyA--prAkRtika hone kaa| striyoM ko dekhA, ghara meM kaisI baiThI rahatI haiM ! bhairavI ke rUpa meM! | rUso ne jo bahuta bAda meM kahA : baika TU necara, calo prakRti kI isalie agara unake pati unase ghabar3A jAte haiM to kucha Azcarya ora vaapis| vaha to rUso ne sirpha kahA hai-mahAvIra ne nhiiN| bAhara nikalI to saba apsarAyeM ho jAtI haiN| isalie kiyaa| bar3I durdharSa sAdhanA thii| kyoMki saba bhAMti yaha AkAMkSA agara dUsare una para AkarSita ho jAte haiM to bhI kucha Azcarya chor3a denI ki dUsare mere saMbaMdha meM kyA socate haiM, bar3I kaThina hai| nhiiN| patiyoM ko to bharosA hI nahIM AtA ki unakI patnI ko bhI abhI jaina muni haiM, ve bhI vaisA hI kucha karane kI koziza karate koI rAste meM dhakkA de gyaa| haiM, lekina vaha saca nahIM hai| kyoMki isa koziza meM buniyAdI mullA nasaruddIna eka dina pahuMcA paaglkhaane| jAkara dastaka bAta kho gaI hai| vaha bhI isa phikra meM lage haiM ki dUsare kyA socate dii| adhikArI ne pUchA, kaise Aye AdhI rAta? usane kahA, merI haiN| jaina muni hai, vaha dekha rahA hai ki jaina zramaNa kI jo patnI bhAga gaI hai| usane kahA, yahAM Ane kA kyA kAraNa? | jIvana-dhArA hai, vaha aisI honI cAhie, anuzAsana, yaha usane kahA, maiM yaha pUchane AyA hUM, koI pAgala to nahIM nikala vyvsthaa...| mahAvIra ne sArI vyavasthA tor3akara prakRti ke hAthoM bhAgA yahAM se? kyoMki merI patnI ko koI aura le bhAge isa gAMva meM chor3a dI; jaina muni ne mahAvIra ne jo kiyA usako apanI meM, yaha to saMbhava nahIM hai| koI pAgala to nahIM chUTA hai Aja, yaha | vyavasthA banA liyA hai| ina donoM meM bar3A buniyAdI pharka hai| maiM pUchane AyA huuN| mahAvIra ne sArA anuzAsana chor3a diyA; sArI saMskRti, saMskAra, eka hamAre hone ke DhaMga haiM, eka hamAre dikhAne ke DhaMga haiN| eka haiM | samAja, sabhyatA chor3a dI; ho rahe prakRti ke hAtha-jaise pazu dAMta hamAre khAne ke, eka haiM dikhAne ke| rahate haiM, aise! jaina muni usI meM se apanI vyavasthA nikAla 383
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina satra bhAgaH1 liyaa| prabhAvita karane kA khayAla hI na rahA, pasInA AtA rahA hogA, mahAvIra datauna nahIM karate to jaina muni bhI datauna nahIM krtaa| lekina pasIne kA guNa-dharma badala gyaa| . kama se kama aisA patA to nahIM calane detA ki karatA hai| kyoMki ise tuma aisA samajho--citta kI dazAyeM badalatI haiM to zarIra maiM jAnatA hUM, ve karate haiN| maiMne jaina sAdhviyoM ke pAsa TuthapesTa bhI kI dazAyeM bhI badalatI haiN| jaba koI strI kAmAtura hotI hai to chipA huA dekhA hai| | usake pasIne meM eka alaga taraha kI bAsa Ane lagatI hai| eka jaina sAdhvI mujhe milane AtI thii| usake muMha se mujhe bar3I | isalie to jAnavara mAdA ko saMghate haiN| isake pahale ki ve saMbhoga bAsa AtI thii| vaha datauna nahIM karatI rahI hogii| to maiMne pUchA kareM, mAdA ko sUMghate haiN| kyoMki pasInA mAdA kI khabara detA hai, ki aura sAdhviyAM bhI AtI haiM, unake muMha se bAsa nahIM aatii| vaha rAjI hai yA nhiiN| to vaha haMsane lgii| usane kahA, Apase kyA chipAnA! ve saba | AdamI ke jIvana meM bhI ThIka vahI niyama kAma karate haiM; TuthapesTa chipAye rahatI haiN| ve saba TuthapesTa karatI haiN| dubArA jaba kyoMki deha ke niyama to vahI ke vahI haiN| jaba koI strI kAmAtura vaha khuda bhI AI to usake muMha se bhI mujhe bAsa nahIM A rahI thI hotI hai, usake pasIne meM khAsa badabU AnI zurU hotI hai| aura to maiMne pUchA, mAmalA kyA hai? to usane kahA ki jaba Apane | jaba koI vyakti kAma se paripUrNa mukta ho jAtA hai taba usake kahA to mujhe bhI lagA ki yaha to bAta ThIka nahIM hai, to maiMne bhI pasIne kI vaha sArI badabU jo kAmAturatA se AtI thI, vilIna ho karanA zurU kara diyA; magara kisI se Apa kahanA mata! | jAtI hai| taba usake pasIne meM eka aura hI taraha kI bAsa AtI bAhara se to yahI dikhAnA par3atA hai ki nhiiN| bAhara se na bhI hai, eka aura hI taraha kI gaMdha hotI hai| dikhAo, agara tuma bhItara se bhI pAlana karo to pharka samajha meM muMha se hama bolate haiN| bolane kI jo prakriyA hai, usase muMha meM AyA tumheN| mahAvIra ne saba cIjoM kA pAlana chor3a diyaa| yaha | eka khAsa taraha kI bAsa AnI zurU hotI hai, kyoMki gharSaNa paidA unakI krAMti thii| aba tuma mahAvIra ko dekha-dekhakara pAlana | hotA hai| thUka meM aura muMha ke yaMtra meM satata gharSaNa se eka taraha kI karane ke lie niyama banA rahe ho| yaha koI krAMti na huI, yaha | bAsa AnI zurU hotI hai| paraMparA huii| aura mahAvIra ke saMbaMdha meM kahA jAtA hai ki dhIre-dhIre agara koI mauna raha jAye, cupa raha jAye, bole hI na, to tuma unakI deha se pasIne kI badabU AnI baMda ho gii| jaina to isako pAoge usake muMha se vaha bAsa AnI baMda ho gii| kyoMki vaha to aura DhaMga se samajhAte haiN| vaha DhaMga mujhe ThIka nahIM mAlUma pdd'taa| kevala gharSaNa kI vajaha se paidA ho rahI thii| ve to kahate haiM, tIrthaMkara ke pasIne meM bAsa nahIM aatii| yaha bAta mahAvIra mahInoM taka bhojana nahIM krte| jaba taka unheM aisA to betukI mAlUma hotI hai| pasInA to pasInA hai| isameM tIrthaMkara nahIM ho jAtA ki aba zarIra kI bilakula aparihArya jarUrata A ko bIca meM lAne kI koI jarUrata nahIM hai| ve kahate haiM, tIrthaMkara gaI, tabhI bhojana karate haiN| aura bar3A alpa bhojana karate haiN| ko pasInA hI nahIM aataa| yaha bAta bhI merI samajha meM nahIM utane bhojana se zarIra calatA hai| basa vaha pUrA kA pUrA bhojana aatii| lekina pazu haiM, pakSI haiM, prakRti kI sahaja dhArA meM jIte pacA jAte haiN| haiM-kauna-sI bAsa A rahI hai? jaMgalI pazu-pakSiyoM meM abhI pazcima meM cUMki kAroM ke calane se, kAroM meM jalanevAle kauna-sI bAsa A rahI hai? nahIM, merI to dRSTi yahI hai ki peTrola ke dhueM ke kAraNa vaijJAnika bar3e ciMtita ho gaye haiN| mahAvIra itane sarala ho gaye ki phira pazuvata ho gye| 'pazuvata' | to isa taraha kI kAreM nirmita kI jA rahI haiM ki peTrola pUrA kA ko maiM upayoga kara rahA hUM-bar3e bahumUlya arthoM meN| itane pUrA jala jAye, jarA bhI bace na; kyoMki jo baca jAtA hai, naisargika ho gaye! jaba dikhAve kI AkAMkSA chUTa gaI to zarIra meM gaira-jalA, usakI vajaha se hI gaMdha aura vAyu-dUSaNa paidA hotA eka krAMti ghaTita huii| kyoMki vaha dikhAve kI jo AkAMkSA hai, | hai| agara pUrA jala jAye to phira koI gaMdha paidA nahIM hotI, vaha zarIra ko eka sthiti meM rakhatI hai; jaba dikhAve kI AkAMkSA vAyu-dUSaNa paidA nahIM hotaa| chuTa jAtI hai to zarIra meM eka krAMti ghaTita hotI hai| kisI ko to mahAvIra kabhI mahIne meM eka daphA bhojana karate, kabhI do 884 Jan Education International
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ NEW AtmA parama AdhAra hai daphA bhojana krte| zarIra kI jarUrata itanI hotI aura bhojana upAya karate haiM jisase jyAdA ho jaaye| mahAvIra ne aise upAya itanA kama hotA ki vaha pUrA kA pUrA pacA jaate| kiye ki utanA hI ho jitanA prakRti kI jarUrata hai| mana se kucha jaina kahate haiM, mahAvIra mala-mUtra kA tyAga nahIM karate; kyoMki bhI na jor3A jaaye| to svabhAvataH dhIre-dhIre unakI sArI graMthiyAM tIrthaMkaroM ko mala-mUtra nahIM hotaa| maiM yaha nahIM khtaa| maiM yaha | khulatI giiN| vaha choTe bacce kI bhAMti yA pazu kI bhAMti ho gye| kahatA hUM ki agara tuma bhI mahIne meM ekAdha bAra bhojana karoge to unameM saralatA kA AvirbhAva huaa| nigraMtha hone kA yahI artha hai| mala-mUtra kI jarUrata na raha jaayegii| zarIra pUrA pacA jaayegaa| | ve aise sarala ho gaye ki unameM eka bhI tirachI lakIra na bcii| zarIra ke pacAne kI jarUrata itanI hogI ki tumane jo liyA hai| do biMduoM ke bIca jo nikaTatama dUrI hai, usako kahate haiM sarala usameM se kucha bhI chor3ane kA upAya na hogaa| mahAvIra ne bAraha rekhaa| aura do biMduoM ke bIca jo irachI-tirachI yAtrA karanI varSoM kI sAdhanA meM kahate haiM, muzkila se tIna sau sATha dina par3e, gola, ghumAvadAra, vaha hai grNthi| bhojana kiyaa| to hara bAraha dina meM eka dina bhojana par3atA hai| mahAvIra sIdhI sarala rekhA kI bhAMti haiN| hama bar3e irache-tirache vaha bhojana itanA kama thA, aura vaha bhI eka bAra aura vaha bhI | haiN| hama kahate kucha, karate kuch| hama karate kucha aura apane ko mahAvIra khar3e-khar3e karate, baiThate bhI na the| kyoMki mahAvIra samajhAte kuch| hama dUsare ko hI dhokhA dete hoM, aisA nahIM hai| hama kahate, baiTho to thor3A jyAdA bhojana AdamI kara letA hai| apane ko bhI dhokhA dete haiN| choTI-choTI cIjoM se pharka par3ate haiN| | maiM mullA nasaruddIna ke sAtha lakhanaU meM ThaharA huA thaa| garmI tumane kabhI khayAla kiyA? khar3e-khar3e bhojana karake dekho eka ke dina aura bharI dupaharI meM bijalI calI gaI, to vaha bahuta dphaa| 'baphe' mahAvIra ne zurU kiyaa| jyAdA mehamAna hoM, jhllaayaa| use jo bhI cunI huI gAliyAM AtI thIM, usane dii| bhojana kama ho, to bphe| biThAlanA mata, biThAlo to phira jyAdA phira vaha bhAgA, nIce gayA, hoTala ke nIce se eka paMkhA kharIda khAte haiN| khar3e-khar3e zarIra kA Asana aisA hotA hai ki peTa tanA laayaa| paMkhA usane kiyA nahIM ki TUTA nhiiN| do Tukar3e ho gye| hotA hai; baiThane se peTa zithila ho jAtA hai, jyAdA jagaha ho jAtI phira to jo vaha bahuta hI nArAja huaa| phira to vaha gAliyAM hai| aba kisI ko kaho daur3ate-daur3ate bhojana karo to aura kama | vizeSa rUpa se surakSita rakhatA hai, ve bhI usane diiN| phira vaha ho jAyegA, svbhaavtH| bhAgA, nIce gyaa| yaha socakara ki kahIM koI jhagar3A-phasAda na mahAvIra khar3e-khar3e bhojana krte| pAtra meM bhojana nahIM karate ho, maiM bhI usake pIche gayA ki aba yaha kuch...| para nIce jo the-karapAtrI the hAtha meM hI bhojana karate the| aba hAtha meM jarA dekhA, vh...| acchA haA ki gyaa| paMkhevAle ne usase kahA bhojana karake dekho! do-cAra grAsa ke bAda hI tuma socoge, aba ki isameM kyA Azcarya kI bAta hai, isameM kyoM baukhalAye jA rahe bahuta ho gyaa| vaha prakriyA koI aisI nahIM ki bahuta dera jArI ho? nasaruddIna ne kahA, eka hI bAra kiyA aura paMkhA TUTa gayA, rakhane kA sukha mAlUma pdd'e| dhUpa meM, sar3aka para khar3e hue, hAtha meM, aura tuma kahate ho Azcarya kI bAta nahIM! usa paMkhevAle ne nagna, jo thor3A-bahuta mila gayA, ve le lete| baiThate bhI n| eka lakhanavI aMdAja meM kahA, hujUra! yaha lakhanaU kA naphAsata, bAra! vaha bhI dasa-bAraha dina meM eka baar| yaha pUrA kA pUrA najAkata kA paMkhA hai| Apako karanA nahIM aataa| Apane laTTha bhojana paca jaataa| yaha pUrA kA pUrA bhojana zarIra meM lIna ho | kI taraha ghumA diyA hogaa| hujUra! lakhanaU meM to paMkhe ko sAmane jaataa| to saMbhava hai, malamUtra paidA hone kI jarUrata na raha jaaye| rakha lete haiM aura sira ko hilAte haiN| phira sira bhalA TUTa jAye, aise naisargika DhaMga se jInA unhoMne zurU kiyA ki mana se koI paMkhA kabhI nahIM ttuutttaa| Apa jarA lajjata bAdhA na ho| | Aye haiM to thor3e lakhanaU kA rivAja bhI siikhiye| hama to aisA upAya karate haiM...tumane dekhA, jaba bahuta mitroM ko | | hama tarakIbeM khoja lete haiN| hama tarka khoja lete haiN| jIvana bulA lo ghara para, to jyAdA khAnA ho jAtA hai| reDiyo calA do, ulaTA bhI jA rahA ho to bhI hama use sIdhA mAnane ke DhaMga khoja gIta-saMgIta bajA do, to jyAdA khAnA ho jAtA hai| hama to aise | lete haiN| 3851
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH 1 tuma na jAgo to koI tumheM jagA na skegaa| tumheM hI dekhanA | ye AtmA kI tarapha izAre haiN| ye izAre jo AtmA ko upalabdha par3egA ki tumane kahAM-kahAM apanI graMthiyoM ko majabUta karane ke ho jAtA hai, use upalabdha hote haiN| aura jo AtmA ko upalabdha lie tarka khoja rakhe haiN| krodha karate ho to tuma kahate ho, jarUrI nahIM huA hai, usake lie ye izAre mArga ke sUcaka haiN| ye do bAteM hai| moha karate ho to tuma kahate ho, jarUrI hai| rAga ko tuma prema haiM ismeN| yaha AtmA kI dazA kA varNana hai aura AtmA kI tarapha | kahate ho| acchA zabda rakha lete ho, nIce gaMdagI chipa jAtI hai| pahuMcane kI vyavasthA, upAya bhii| to agara tumheM use pAnA bhaya ke kAraNa kisI ke sAtha ho lete ho; lekina kahate ho, maitrI hai-usa AtmA ko, jahAM koI mada nahIM hai, jahAM koI behozI hai| lobha ke kAraNa kisI ke sAtha hAtha meM hAtha DAla lete ho; nahIM hai, na mAna kA mada hai, na pada kA, na dhana kA, koI mada nahIM lekina kahate ho, maitrI hai, mitratA hai| ahaMkAra ke kAraNa tyAga hai-agara tumheM usa dazA ko pAnA hai, to madoM ko chor3anA zurU karate ho; lekina kahate ho, dAna hai| aise to phira tuma graMthiyoM meM kara do| akar3o mata! to apane ko haTAne lago mada se| usa ulajhate cale jaaoge| phira to graMthiyoM ke jaMgala meM kho jaaoge| AtmA kI dazA meM koI graMthi nahIM hai| to agara tumheM use pAnA hai mahAvIra kahate haiM, sarala ho rho| jaise ho vaisA hI apane ko | to graMthiyoM ko dhIre-dhIre chor3o; jitanA bana sake utanA chor3o; jaano| dhIre-dhIre graMthiyAM chUTa jAtI haiM aura jIvana meM eka alaga jisa mAtrA meM bana sake utanA chodd'o| kabhI-kabhI saca honA zurU taraha kI UrjA kA AvirbhAva hotA hai| eka sahajatA! eka karo, sarala honA zurU kro| kabhI-kabhI to sacAI ko karake bhI saralatA! eka bholApana ! eka bacce ke jaisA bhAva! dekho, jokhima bhI ho to bhI karake dekho| kabhI saca bhI bolakara 'nirAga, nishly...|' dekho; cAhe kucha khotA ho to bhI bolakara dekho| dAMva lgaao| aura nizcita hI jisa AdamI ke jIvana meM koI graMthi nahIM hai, agara AtmA nizalya hai to tuma apane kAMTe jahAM-jahAM tumheM usake jIvana meM koI rAga nahIM hotaa| usake pAsa na bacAne ko cubhate haiM unako phcaano| dUsare ko doSa mata do| apane bhItara kucha hai, na chor3ane ko kucha hai| aura jisa AdamI ke jIvana meM ghAva haiM, unako bhro| jaba taka tuma dUsare ko doSa dete rahoge, ve nigraMthi hai, usake jIvana meM zalya kho jAte haiN| zalya yAnI kaaNtte| ghAva na bhreNge| aura taba taka tuma bAra-bAra kAMToM se cubhate rahoge jo cubhate haiM, vaha kho jAte haiN| aura ghAva ko saMjote rhoge| kisI ne tumheM gAlI dii| tuma kahate ho, isakI gAlI cubhii| aba kauna cAhatA hai ki gAlI koI de! lekina tuma kaise rokoge gAlI ke kAraNa gAlI nahIM cubhatI-tumhAre ahaMkAra ke kAraNa isa sAre saMsAra ko ki koI tumheM gAlI na de? upAya eka hai ki cubhatI hai| ahaMkAra ko jAne do, phira koI gAlI detA rahe, koI tuma bhItara se gAlI jahAM aTakatI hai, khaTakatI hai, usa jagaha ko pharka na pdd'egaa| phira gAlI meM koI zalya na raha jaayegaa| haTA do| tuma usa ghAva ko bhara lo, phira sArA saMsAra gAlI detA . 'nizalyatA' mahAvIra kA bar3A pyArA zabda hai| ve kahate haiM, rahe to bhI tuma isake bIca se gujara jaaoge-nishly| bhItara se tuma kAMToM ko pakar3ane ko taiyAra ho, vahI asalI zalya yaha jo varNana hai AtmA kA, yahI patha bhI hai pahuMcane kaa| hai| tumane mAna cAhA, isalie apamAna kA kAMTA cubhaa| tuma dila meM jauke-vaslo-yAde-yAra taka bAkI nahIM mAna hI na cAhate to apamAna kA kAMTA na cubhtaa| tumane saphalatA Aga isa ghara ko lagI aisI ki jo thA jala gyaa| cAhI, isalie viphalatA kA viSAda aayaa| tuma saphalatA hI na aisI Aga lagAo isa ghara ko, isa behozI ko, ki jo bhI hai mAMgate, viphalatA kA viSAda kabhI na aataa| tumane prathama khar3e isameM, jala jaaye| aisI Aga sulagAo ki ye sArI graMthiyAM, ye honA cAhA thA, isalie tuma ro rahe ho ki tuma prathama khar3e na ho sAre zalya, ye sAre ghAva, yaha tAdAtmya-zarIra kA, mana kA, paaye| tumane aMtima hI khar3e hone kI AkAMkSA kI hotI, to tumheM vicAra kA, yaha ahaMkAra, yaha miTTI ke prati itanI jyAdA kauna harA pAtA? phira tumhArA jIvana nizalya ho jaataa| AkAMkSA, jala jAye! 'sarvadoSoM se vimukta, niSkAma, nikrodha, nirmAna aura dila meM jauke-vaslo-yAde-yAra taka bAkI nahIM! nirmd...|' -ki inakI yAda bhI na raha jaaye| 386
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA parama AdhAra hai Aga isa ghara ko lagI aisI ki jo thA jala gyaa| aura dhyAna rakhanA, agara tumhArI aMtarAtmA meM hI cAha na uThI aisI jalAo! usa jalane ke bAda hI tumhArA kuMdana-rUpa, ho to aisA koI vrata-niyama Upara se mata le lenaa| nahIM to tumhArA svarNa zuddha hokara bAhara aayegaa| vrata-niyama tumheM aura jhUThA bnaayegaa| loga vrata aura niyama le talAze-yAra meM kyA daMr3hie kisI kA sAtha lete haiM bhIr3a ke lie| maMdira meM jAte haiM, itane loga dekha rahe haiM : hamArA sAyA hameM nAgabAra rAha meM hai| loga vrata le lete haiM, ki brahmacarya kA vrata lete haiN| yaha brahmacarya aura yaha jo mahAvIra kI aMtaryAtrA hai, isameM koI saMgI-sAthI kA vrata unake jIvana se nahIM A rahA hai| ye itane loga prazaMsA na milegaa| yahAM to apanI chAyA bhI bhArI par3atI hai| yaha akele kareMge, tAlI bajAyeMge aura kaheMge ki isa vyakti ne brahmacarya kA kA rAstA hai| yaha ekAkI kA rAstA hai| yaha ekAMta! vrata dhAraNa kara liyA hai aura hama abhAge, abhI taka brahmacarya kA to dhIre-dhIre haTo bhIr3a se! dhIre-dhIre haTo dUsare se| dhIre-dhIre vrata dhAraNa na kara pAye! isa kAraNa brahmacarya kA vrata mata le lenA, dUsare kA khayAla, dUsare kI dhAraNA chodd'o| dhIre-dhIre dvaMdvoM ko nahIM to pchtaaoge| httaao| hotI nahIM kabUla duA tarke-izka kI! talAze-yAra meM kyA DhUMr3hie kisI kA saath| -agara tuma prArthanA kara rahe ho ki he prabhu! mujhe rAga se, moha hamArA sAyA hameM nAgabAra rAha meM hai| | se Upara uThA...lekina yaha kabUla na hogI, yaha prArthanA svIkAra eka aisI ghar3I AtI hai ki tumhArI chAyA bhI tumhAre sAtha nahIM | na hogii| hotI, kyoMki chAyA bhI zarIra kI banatI hai, mana kI banatI hai, dila cAhatA na ho to jabAM meM asara kahAM? vicAra kI banatI hai| chAyA bhI sthUla kI banatI hai| AtmA kI -aura agara tumhArA bhItara kA dila hI yaha na cAhatA ho to koI chAyA nahIM bntii| abhI to hAlata aisI hai ki AtmA kho kahane se kyA hogA? aura agara bhItara kA dila cAhatA ho to gaI hai, chAyA hI rahI hai| phira aisI hAlata AtI hai, AtmA bacatI prArthanA kI jarUrata hI nhiiN| tumane cAhA ki huaa| hai, chAyA taka kho jAtI hai| loga aise haiM ki donoM saMsAra samhAle cale jAte haiN| isI vajaha mahAvIra ko sunakara, samajhakara tuma kucha kara pAoge, aisA maiM | se AdamI jaTila ho jAtA hai| nahIM soctaa| jaba taka ki tuma apane jIvana meM bhI mahAvIra jo zaba ko maya khUba sI pI, subaha ko taubA kara lI kaha rahe haiM, usake AdhAra na khoja loge; jaba tumhAre jIvana meM bhI riMda ke rida rahe, hAtha se jannata na gii| tumheM aisA na dikhAI par3ane lagegA ki mahAvIra ThIka kahate rAta zarAba pI lete haiM, subaha pazcAttApa kara lete haiN| haiM-taba taka tumane agara Upara-Upara se unakI bAtoM kA zaba ko maya khuba sI pI, subaha ko taubA kara lI AropaNa bhI kara liyA, jaisA ki jaina kara rahe haiM, to kucha lAbha na rida ke rida rahe, hAtha se jannata na gyii| hogaa| usase tuma aura ulajhana meM par3a jaaoge| usase jaTilatA svarga bhI samhAla liyA, saMsAra bhI samhAla liyaa| aisI bar3hegI, graMthiyAM aura bar3ha jaayeNgii| mere dekhe kabhI-kabhI aisA ho | beImAnI meM mata pdd'naa| jisane donoM samhAle, usake donoM gye| jAtA hai ki sAmAnya gRhastha kahIM jyAdA nigraMtha mAlUma hotA hai jisane eka ko samhAlA, usakA saba samhala jAtA hai| aura vaha bajAya muni ke| usakI aura jyAdA graMthiyAM ho gaI hotI haiN| vaha eka tumhAre bhItara chipA hai| vaha eka tuma ho| use mahAvIra aura tirachA ho gyaa| usane aura niyamoM ke jAla khar3e kara | tumhArI aMtarAtmA kahate haiM, tumhArA paramAtmA kahate haiN| liye| naisargika to nahIM huA hai| usane aura choTI-choTI bAtoM kI itanI vyavasthA kara lI ki aba vo vyavasthA hI juTAne meM Aja itanA hii| usakA samaya naSTa hotA hai| caubIsa ghaMTe isI meM vyatIta hote haiN| hotI nahIM kabUla duA takeM-izka kI dila cAhatA na ho to jabAM meM asara khaaN| 387