Book Title: Gita Dharmnu Parishilan
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249227/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharma nuM parizIlana je dharmo dareka pratiSThita dharmaparaMparAnAM Avazyaka aMge che ane jenuM jIvananA pratyeka kSetramAM gauravapUrNa sthAna che te dharmone sAmAnya rIte nirdeza karI tenA upara samAjanI dRSTie vivecana ke nirUpaNa na karatAM, kAkA kAlelakare te dharmone, gItAne Azraya laI gItAdharma" tarIke nirdezI tenA upara samAjazAstra lakhyuM che athavA sAmAjika dRSTie te dharmonI upayogitAnuM nirUpaNa karyuM che tenuM zuM kAraNa? A prazna sahaja ja UThe che. gItAnuM ananya sAdhAraNa AkarSakapaNuM e ja A praznane sIdhAsAde uttara che. gItAnA e ja maulika AkarSakapaNue hajArathI vadhAre varSa thayAM aneka vidvAne ane satine pitA vize ciMtana karavA, lakhavA ane jIvana ghaDavA preryA che. evI sthitimAM kAkA jevA bahuzrata, svataMtradraSTA ane prayogavAra gItAne Azraya laI temAM pratipAdita daivI saMpata tarIke gaNavAyela chavvIsa dha ke saguNa upara vivecana kare te e jarAye asthAne nathI. paNa ahIM e savAla te Ubhe thAya ja che ke aneka dharma eka athavA bIjI rIte AkarSaka te che ja, temAM gItAnuM je ananyasAdhAraNa AkarSakapaNuM che te zA kAraNe ? enA evA AkarSakapaNAnAM mukhya aMge mane pitAne nIce pramANe jaNAya che: (1) praznottara paddhati, bauddha piTaka, jaina Agama ke anya koI paNa dharmagraMtha joIe te temAM mukhyapaNe praznottararUpe ja carcA thayelI dekhAya che; saMvAdazailI e carcAnI spaSTatAnuM Avazyaka aMga banI gaI che. paNa anya graMthanI saMvAdazailI ane gItAnI saMvAdazailI vacce mahata aMtara che, e ja enA AkarSakapaNAnuM eka prAthamika aMga che. anya dharmagraMthomAM kaI jijJAsa sIdhI rIte gurune jaI prazna kare che ane guru paNa sIdhI rIte ja javAba Ape che; jyAre gItAmAM tema nathI. emAM praznottaranI mAMDaNI evI uThAvadara, evI kutUhalavardhaka thaI che ke tene lIdhe zretA ane vAcanI jijJAsA khuda dhRtarASTra karatAM paNa anekagaNu tIvra banI jAya che. gItAkAre sAmasAme zastra Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 ] darzana ane ciMtana pheMkavA keDe bAMdhI UbhAM rahelAM baMne pratispadhI sainya vacce ja arjunane meDhe dharma viSayaka prazna karAvyo che, ane yuddhanA aMtima nirNayamAM jemane agatyane phALa hatuM ane je sArathirUpe deravaNI paNa ApavA kabUla thayela e zrIkRSNane mukhe ja e praznane vistRta javAba apAvyo che. eka to yuddhatti ja lekene saheje bhAvatI vastu che, ene rasa jAgyA pachI mANasa maraNaparvata pAchI pAnI nathI karato. bIjuM e ke je yuddhamAM sIdhuM jhaMpalAvI na zake tene paNa e najare jovuM game ja che. jyAM najare jovAnI zakyatA na hoya tyAM paNa yuddha vAta yA e ukti te kAma kare che. tethI dhRtarASTra karatAM paNa tIvra jijJAsA ApaNAmAM e jAge che ke badhuM te ThIka, paNa kRSNanAM lAMbAM lAMbAM vyAkhyAne ati ane nirNaya zera karyo ? ane tenuM pariNAma zuM AvyuM ? saMjaya dvArA dhRtarASTranI jijJAsA pUrNapaNe saMtoSAI haze ke nahi e te te jANe, paNa ApaNe jyAre karaze vacane tava e udgAra arjunanA mukhamAMthI sAMbhaLIe chIe ane tene pAke yunirNaya jANIe chIe tyAre ApaNane eTalI te nirAMta vaLe ja che ke have yuddha baMdha paDavAnuM nathI, ane banyuM paNa tema ja naimiSAraNyamAM ke bIjA tavanamAM paNa dharma ane tatvajJAnanI carcA cAlatI heya te bhAratIya mAnasa badhuM kAma choDI e tarapha vaLe che, tyAre ahIM te yuddhabhUmi upara ja dharma ane tatvajJAnanA prazno jhINavaTathI carcAya che ane te paNa yuddhanI kAryakAryatAne uddezIne ja, eTale svAbhAvika rIte ja gItAnI A zilI bahu rocaka banI che. (2) gItAnA AkarSakapaNAnuM bIjuM mukhya aMga emAM carcAyelA viSayanI pasaMdagI ane te pAchaLa rahelI gItAkAranI dRSTi. pitAnA samaya sudhImAM je dhArmika ane tAttvika mukhya mukhya paraMparAoe bhAratIya mAnasa upara kabaje jamAvyo hato, te badhI paraMparAone saMkSepamAM AvarI laI gItAkAre pitAnI daSTie tenI mImAMsA karI che ane temAMthI pitAnI eka sunizcita dRSTi phalita karI che. e daSTi te karmaveganI arthAta phalechAtyAganI. bhAratIya mAnasa upara mokSa-puruSArthanI ane tenA aMga lekhe nivRttimArganI evI UMDI chApa paDI hatI ke jene lIdhe jIvanavyavasAyamAM paDela dareka pravRttizIla mANasa mekSa ane nivRttinI vAtomAM jeTale rasa leta, teTale svIkArela pravRttimAM bhAgye ja rasa leta. ethI na te tenI jIvanakSetraviSayaka pravRtti yogya rIte sadhAtI ane na mokSanI AkAMkSA pUrI paDatI. evI prajAvyApI asamaMjasa sthitimAM gItAkAre yuddhane vize jIvanayuddhane lagatI daSTi spaSTa karI. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharmanuM parizIlana anAsaktipUrvaka pravRtti karavAnI A daSTi navI te na ja hatI, paNa gItAkAre jevA sogamAM ane kevI rIte tenI cekhavaTa karI che te bezaka apUrva heI bhAre AkarSaka banI che. (3) AkarSakapaNAnuM trIjuM mahatvanuM aMga te gItAnI pratipAdanakalA ane kavitA. gItAkAre sAMkhya tatvajJAna, yogamArga, bhaktimArga, yajJa paraMparA Adi aneka viSayane ThIka ThIka vistArathI chaNyA che; eTaluM ja nahi, paNa teNe dazamA ane agiyAramA adhyAyamAM anukrame vibhUtinirUpaNa tema ja vizvarUpadarzana dvArA je kAvyakalA darzAvI che te badhuM, mukhya praznanI dRSTie ADakathA jevuM lAgavA chatAM paNa, teNe chevaTe e badhA viSayone ane pitAnI kalAne pitAnA mukhya pratipAdya viSayaphalecchAtyAga sAthe evI rIte susaMvAdIpaNe jela che ke vacce vacce nAnImoTI game tevI asaMgatio AvatI hoya te te paNa tenA susaMvAdI sUramAM sAva lupta jevI thaI jAya che. gItAkAra kRSNanA mukhe chevaTe thathera itathA yudda ema kahevaDAve che tyAre ApaNane evI pratIti thAya che ke kRSNa arjunane je karmaga upade, je phalechAtyAga nirUpyo te teNe pite ja amalamAM mUkyo. cotherari tathA guru e vacana dvArA kRSNa arjunane eTaluM ja kahe che ke tArA praznonA javAbamAM je kaMI kahevAnuM hatuM te meM tene kahyuM, have huM pariNAmanirapekSa chuM, tane phAve tema nirNaya kara. upara sUcavela ane bIjA keTalAMka tane lIdhe gItAnuM je AkarSaka sthAna siddha thayeluM tene ja lIdhe zrI. zaMkarAcAryanA pahelAMnA vidvAne gItA upara lakhavA prerAyelA. joke e prAcIna vyAkhyAo Aje upalabdha nathI, tathApi zrI. zaMkarAcAryathI mAMDI Adhunika yuga sudhI zaiva vaiSNava Adi aneka paraMparAonA suprasiddha AcAryoe gItA upara saMskRtamAM lakhelI TIkA, anuTIkAnuM vizALa sAhitya upalabdha che. gItAnA maulika AkarSakapaNumAM, tenA uparanI nAnAvidha saMpradAyanI vividha daSTivALI vyAkhyAone lIdhe, era umero thayo che. saMskRtamAM lakhAyelAM bhASyo ane vRttio uparAMta gItAnA bhaulika AkarSakapaNumAM asAdhAraNa umere karanAra eka bIjuM paNa sAhitya che, ane te lekabhASAmAM racAyela gItA uparanI vyAkhyAo. teramA saikAnA suprasiddha mahArASTrIya saMta jJAnezvara pahelAM koI paNa prAMtIya vidvAne ke te gItA upara kaMI lakhyuM hoya te te atyAra lagI ajJAta che. paNa mane pitAne e saMbhava lAge che ke koI ne koI viDa ALavAra ke nAmanAra sati Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618] darzana ane ciMtana gItA upara drAviDa bhASAmAM kaMIka avazya lakhela hevuM joIe. je A saMbhava khoTa hoya te lekabhASAmAM prathama lakhavAnuM mAna jJAnezvarane phALe ja jAya che. atyAra lagInI mArI tapAsamAM je mAluma paDyuM che te uparathI eTaluM kahI zakAya ke gItA para baMgALI ke hiMdI bhASAmAM keIe Adhunika yuga pahelAM lakhyuM nathI. gujarAtI bhASAmAM gItAnA je bA-avayArtha pUratI vyAkhyA maLe che te vikramanI 17mI sadI pahelAMnA nathI. yuropIya vidvAnonA hAthamAM gItA AvI tyArathI teNe vizvanA samagra tatvajJavarganuM dhyAna kheMcyuM che. tilaka ane araviMda gItA para hAtha ajamAvyuM tyArathI te te bhAratIya dharmagraMthanuM eka bahumUlya ratna banI gaI che. ema te Adhunika yugamAM dayArAma pachI maNilAla nabhubhAI vageree gItA para gujarAtImAM lakhyuM che, paNa chevaTe jyAre enI tarapha gAMdhIjInI daSTi vaLI ane pite yathAvata jevela jIvananI paddhati ane sArvajanika prayoga karI ajamAvela pitAnI vicAra saraNI gItAnI vyAkhyArUpe temaNe upasthita karI tyArathI to gujarAtI bhASAmAM aneka rIte gItA para vivecana thavA lAgyAM che ane anya bhASAmAMthI gujarAtI bhASAmAM saMkramaNe paNa thayAM che. kAkAe mULamAM te "gItAdharmanuM samAjazAstra marAThI bhASAmAM lakheluM. tenuM ja gujarAtImAM A rUpAMtara che. ema te kAkAe gujarAtImAM paNa gItAnuM vivecana kareluM che, paNa te vivecana ane prastuta samAjazAstra e baMnene prakAra jude jude che. piluM vivecana samagra gItAne Are che, jyAre prastuta samAjazAstra seLamA adhyAyamAM pratiSAdita devI saMpat pUratA bhAgane ja Avare che. eka kALe prajAmAM pAralaukika svarganI bhAvanA prabaLa hatI. ene siddha karavAne puruSArtha moTA pAyA para ane vividha rIte prajAvyApI thayo hatuM. tenI sAme bIjI mokSanI bhAvanA sabaLapaNe upasthita thaI. tene lIdhe svarga game tevuM sukhamaya chatAM aMte vinazvara che ema TharatuM gayuM. mokSa e avinazvara-zAzvata sukha che e bhAvanA jema jema baLa pakaDatI gaI tema tema svarganI bhAvanAne lIdhe je zAstraniSThA, kArya-karmavibhAga ane sahakAravRti Adi saguNe prajAmAM khIlyA hatA te sadgaNe aMtarmukha daSTithI vizeSa vicAranA ane vikAsanA viSaye te banyA ja, paNa vadhArAmAM bIjA paNa keTalAka navA yama, vega Adi sadgaNane vikAsanI taka maLI. A badhuM cAlatuM hatuM tyAre ja eka na vicAra udayamAM AvI rahyo hato. tenuM valaNa e hatuM ke mekSa bhale zAzvata sukhanI avasthA hoya, chatAM te pAralaukika Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "gItAdharmanuM parizIlana [ 619 makSa eTale vyaktigata AdhyAtmika vikAsanI ja eka bhUmikA che. kaMI vyakti evA vikAsanI parAkASThA sAthe teNe te te eka aMgata ane maryAdita siddhi che. pAralaukika mokSane jIvanasarvasva mAnI UMDAmAM UMDI sAdhanA karanAranA jIvanagata saNone vyApaka daSTie sAmAjika utkarSamAM za upaga? A vicAravalaNe lakasaMgrahanI agara te sAmAjika zreyanI prabaLa bhAvanAnuM rUpa dhAraNa karyuM. svarganI tema ja mekSanI bhAvanAnA prAdhAnya vakhate je je guNoe prajAnA hRdayamAM ghara karyuM hatuM ane je sadgaNonA vikAsane pUrI taka hatI te sadgaNe pratye lokasaMgrahavAdIonI jarAye upekSA nahotI; UlaTuM temanuM kahevuM e hatuM ke je saguNa vize gaMbhIra ciMtake vicAra kare che ane jene sAdhavA puruSArtha mathe che te sadguNenA upaganI dizA mAtra badalavAnI che. AthI vaiyaktika mokSa thata aTakaze nahi ane sAmUhika kalyANane mArga vadhAre saraLa banaze. lokasaMgrahanI A bhAvanAnAM keTalAMka bIje to IzapaniSada ane mahAyAnanI bhAvanAmAM paDyAM ja hatAM. te bIjene vadhAre vikasirUpe carcavAne prazna gItAkAre hAthamAM lIdhe. gItAnI lokasaMgraha viSayaka mukhya dRSTi sAMpradAyika AcAryonI vyAkhyAomAM sAva gaNu banI gaI hatI. tene prakAza ane. tenuM uddaghATana tilake gItArahasyamAM karyA. tilake karmaga dvArA je vastunuM pratipAdana karyuM che te mukhya vastunuM zrI araviMda pUrNa dArA pitAnI Dhabe nirUpaNa karyuM che. gAMdhIjIe e ja karmaga ke anAsaktiganuM pitAnI sAva anokhI rIte samarthana karyuM che. A rIte gItAnA lokasaMgrahavicAranI bhAvanA spaSTapaNe tema ja prabaLapaNe sAmAjika sevAnI ane sAmAjika kalyANanI vicAra-dizAmAM pariNamI. lekakalyANanI vAtane Aje gItA dvArA eTaluM badhuM samarthana maLe che ke harakaI ciMtaka karma gInI najara sauthI prathama gItA para paDe che. - kAkAe e ja lakasaMgrahanI balavatI bhAvanAthI prerAI gItAdharmanuM samAjazAstra lakhyuM che. teo pite ja navesara vyAkhyA karavA pAchaLa pitAnI. ziI daSTi rahI che tenuM spaSTIkaraNa "gItAdharma"nA chelA prakaraNamAM.. gItAdharmanuM jIvantapaNuM" e mathALA nIce, aitihAsika daSTie, nAnAvidha dAkhalA-dalIle sAthe, asarakAraka rIte kare che. temanuM A spaSTIkaraNa jeo potapotAnA dharmagraMthanI "mamInI peThe pUjA kare che ane temAM pUrNapaNAno, ke aMtimapaNAne Aropa karI aMte te dharmagraMthone dezakALa-bAhya jevA avyavahAra ane mAtra zraddhAspada banAvI mUke che te saunAM vicAracakSanA. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -1203 darzana ane ciMtana unmeSa arthe netrojananI acUka garaja sAre tevuM che. e AkhuM prakaraNa mananapUrvaka vAMcavA jevuM ja che. ahIM te ApaNe temAMnA keTalAka udgAre joIe: "je dharmaethenI mULa preraNuM jIvanamAMnI kendrastha vastuomAMthI maLelI hoya che tenA vikAsane saheje aTakAva thaI zakatuM nathI. manuSyajAtinuM jIvana jema jema samRddha thatuM jAya che tema tema gItAnAM vacanane artha vyApaka, gUDha ane samRddha thato game che. AvI sthiti anaMtakALa sudhI Takaze ema te koNa kahI zakaze? paNa gItAgraMthane hajI ghaDapaNa AvyAnAM cihno dekhAto nathI eTaluM te jarUra kahI zakAze'..."gItAnA lekhakane jIvanadharmanuM jeTaluM rahasya samajAyuM hatuM teTaluM ja gItAnA zabdomAM che ema mAnI levAmAM bhUla che. gItAgraMtha e eka jIvaMta vyakita che. tenuM jIvana gItAnA lekhathI alaga, svataMtra ane vardhamAna che, eTaluM svIkAryA pachI gItAnA mULa upadezane vaLagI rahIne navI draSTithI navA arthe temAM jovA emAM satyane kaI droha nathI, paNa baMnenI kRtArthatA ja che." gItAdharma" mAM kula 35 prakaraNe che. gItAmAM pratipAdelA 26 devI guNe pikI yajJa, dAna ane tapa e traNa guNone eka ja prakaraNamAM carcA che ane zaba-dama e be guNa paNa eka ja prakaraNamAM lIdhA che. bAkInA dareka guNa para svataMtra prakaraNa hevAthI devIsaMtane lagatAM 23 prakaraNe thAya che. vadhArAnAM 12 prakaraNe gItA samagrane samajavAmAM sahAyaka thaI zake evA keTalAka muddAone sparzI tema ja daivI guNa-saMpatine AdhAre racAnAra samAjanA svarUpane spaSTa karavAnA khyAlathI lakhAyelAM che. te prakaraNane krama A pramANe -che: 1. gItAnuM lekazAstra, 2. abhaya, 3. satvasaMzuddhi, 4. dhRti, 5. zamadama, 6. teja, 7. yajJa, dAna ane tapa, 8. kSamAM, 9. mArdava, 10. Arjava, 11. aha, 12. apazuna, 13. hA, 14. zauca, 15. alelupata, 16. acApala, 17. nAtimAnitA, 18. adha, 19. jJAnayoga-vyavasthiti, 20. svAdhyAya, 21. dayA, 2. ahiMsA, 23. satya, 24. zAMti, 25. cAturvaNya, 26. gItAmAM hiMsA ke ahiMsA ? 27, brahma eTale zuM ? 28. karmavAdanI pUrva pIThikA, 20. brahmacarya, 30 jIvanaga, 31. fTA pramANapU, 32. je. vAdhikAraNe, 33. AzramavyavasthA, 34. gItAmAMnuM rUpakAtmaka yuddha, 35. gItAgraMthanuM jIvaMtapaNuM. samAjane dhAraNa karanAra lekhe vIsapatnuM nirUpaNa karavA kAkA icche che. tethI temane samAjanI vyAkhyA karavAnuM ane sAthe sAthe samAjazAstranI viSayamaryAdA nirUpavAnuM prApta thAya che. mATe prathama prakaraNamAM temaNe A badhI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * gItAdhama 'nuM parizIlana [ kar khAkhatA spaSTa karI che, ane gItAnI dRSTi tema ja Aya paraparA dhyAnamAM rAkhI gItAnA samAjazAstrane lokazAstra tarIke oLakhAvyu` che. Adhunika samAjazAstrIonI samAjazAstraviSayaka kalpanA ane viSayamaryAdA bahu ja vyApaka che ane tethI ja te leAkazAstranA paryAya anI rahe che. abhaya e mULe AdhyAtmika guNa manAtA AvyA che. enA AdhAra amaratvanI bhAvanA che. jijIviSA zabdane vaiyaktika jIvananI tema ja hArdika chtananI icchA pUrato sa`kucita arthe rUDha thayelA hovAthI bhayanI paraparA janme che ane smRtikArAe tathA nItividoe paNa rAjataMtra, varNa vyavasthA Adi badhAM ja tAne susaMgati rAkhavAnA eka IlAja tarIke bhayanuM sama na karyuM che. UgatA prajAmAnasane dhaDavA, vikasAvavA ane susa'skArI banAvavAnI javAbadArI lenAra keLavaNIkArA sudhdhAM bhayamUlaka ta vyavasthAnI himAyata karatA AvyA che. tethI saheja ja prazna thAya che ke abhayamUlaka samAjavyavasthAnI himAyata karanAra phAkAe para parAgata ane zAasamarthita bhayamUlaka vyavasthAnA kAMI vicAra athavA khulAso karyo che ke nahi ? Ane uttara abhayanI himAyata karatAM ahu sUkSma ane dIrghadaSTi vAparI samAdhAnakAraka rIte dAkhalAdalIla sAthe ApyA che. emAM emanA smRtizAstraviSayaka abhyAsa ane keLavaNIkAranI zuddha dRSTi e mane jovA maLe che. temanA kahevAnA niSka eTalo ja che ke je peAte bhayabhIta rahe te samAja tA kadI utkarSa sAdhI zakatA ja nathI, paNa je bIjAne bhayabhIta rAkhavAnI gaDamathalamAM ja paDela hAya te sudhdhAM potAnA sthAyI ane spRhaNIya utkarSa sAdhI zakato nathI, kema ke tevA utkaSamAM upayegI thAya evAM tenAM zaktisAdhanA khoTI rIte vaparAya ane dhasAya che. A dRSTithI na haravA ane na DarAvavAnI abhayanIti ja samAjanA vyApaka utkarSa mATe Avazyaka che. sattvasaMzuddhinA prakaraNamAM sAmAjika saMgaThananA sAcA AdhAra lekhe sattvasaMzuddhinuM je vividha dRSTie kAkAe nirUpaNa karyu che temAM sAmAjika vikAsane sakSipta itihAsa ja AvI jAya che. hRdayazuddhi e ja sattvasaMzuddhi che. jeTalA pramANamAM te hAya teTalA pramANamAM ja sAmAjika saMgaThana TakI zake che evuM yathA vidhAna karyA pachI parazurAma, vasiSTha, vizvAmitra, rAmacaMdra, zivAjI AdinA paurANika ane aitihAsika dAkhalAA TAMkI kAkAe ThIka ja kahyuM che ke : " zivAjIe hiMdu saMgaThana karyuM. tethI Aje ApaNe be pharavA nIkaLIe to te kALAnukULa agara te vyaSTi ane samaSTinA teTaluM ja samAjanA nahi thAya. vyakti ane > Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana hitavire TALavA mATe chellAM be-traNaso varSomAM samAjazAstrIoe je je upAya vicAryA che te badhA karatAM satvasaMzuddhino upAya keTale kAragata nIvaDI zake e muddo bahu ja hRdayaMgama rIte rajU karAyo che. satvasaMzuddhi dvArA kuTuMbasaMsthAno AMtarika ane vyApaka sudhAra karavA upara bhAra ApavAne badale kuTuMbasaMsthAmAM taDa pADatI saMnyAsa ane zramaNasaMsthAo moTA pAyA upara racAI tene pariNAme e saMnyAsa ane zramaNasaMsthAonA ane mULabhUta kuTuMbasaMsthAnA zA hAlahavAla thayA tenuM hUbahU aitihAsika citra kAkAe AlekhyuM che. temaNe mokSanI vyAkhyA ApI che te zAstrIya hovA uparAMta vizepa buddhicAhya ane sarvopayogI che. teo jaNAve che keH "ghaDaripunA baMdhanamAMthI kAyamano chUTakAro meLave e ja mokSane artha che. taddana maTI javuM ane kaI rIte zeSa na rahevuM e mokSane artha nathI. meM paNa eka sAdhana ja che. tenuM aMtima sAdhya che vizvAbhezya. e ja lokajIvanane pama ane carama Adarza che." dhatinA prakaraNamAM vyavahAra ane vaijJAnika dAkhalA vaDe jyAre kAkA dhatinuM svarUpa spaSTa kare che tyAre te game tevA nabaLAbaLane sudhdhA dhatine Azraya levAnI bhUkha jagADe che. nAsabhAga karatAM sainyamAM je senApati sAcI dhativALe hoya to te temAM pAchI kAryakArI ekatA sthApe che. manuSyatara prANIo ane manuSya vacce je maulika aMtara che te darzAvavA sAthe mANasane navA navA prayoga karavAmAM vRti ja TakAvI zake e vidhAna kare che tyAre kAkA mANasajAtinA vikAsanuM rahasya spaSTa kare che. ekalAM ja puruvArtha kare eTale bIjAne hAthA banAvI mAtra pite ja AgevAnI levI evI madhyakAlIna ekAMgI nIti ane saMghanI AgevAnI na levI evI bIjI ekAMgI nIti e baMnenuM nisArapaNuM temaNe mane raMjaka rIte darzAvyuM che. bIjI nItinA niHsArapaNuM mATe zrI ravIndranAtha ThAkure Apale dAkhala temaNe saM che ke gAmanA hitArthe AgevAna thaI bAMdhanAra phALe UdharAvavA nIkaLe tyAre tene leke kahe che, kUvAnuM puNya tane, paisA amArA ? zama-damanA nirUpaNamAM tenuM sAmAjika dRSTie je svarUpa AlekhyuM che te zAstrokata vyAkhyAne Avazyaka vistAra che. temaNe kahyuM che ke "ApaNuM dehagata jIvananA karatAM ApaNuM samAjagata jIvana ja vyApaka, dIrdhakAlIna tema ja arthapUrNa hoya che ane tethI ApaNuM dehagata vAsanAone rokIne ApaNuM sAmAjika jIvana zuddha ane niSpApa karavuM e Avazyaka hoya che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "gItAdhama nuM parizIlana [ 623 dehagata vAsanAone kAbUmAM laI revAne mATe je Atmika zaktine ApaNe upayoga karIe chIe tene ja zama-dama nAma ApeluM che.' zama ane dama bannemAMthI pahelAM zenA upara bhAra Apo ene khulAse paNa svAbhAvika ja cheH "bAhya ke badalavAthI svabhAva ApoApa badalAya che e sAcuM, ane e vAta paNa kharI che ke svabhAvamAM pheraphAra thavAthI Tevone navuM valaNa maLyA vinA rahetuM nathI. eTale sAdhakoe ane samAjanA AgevAnee baMne bAjuthI zarUAta karavI joIe." chA prakaraNamAM tejanI vizada carcA karyA pachI kAkAe sAtamA prakaraNamAM yajJa, dAna ane tapa e traNa guNenI ekasAthe mImAMsA karI che. ApaNe badhA ja tapano rUDha artha jANIe chIe. bhAratamAM tapanA jeTalA prAga thayA che ane jeTalA kALathI tenAM vividha svarUpa khIlatAM khIlatAM chevaTe te bapI banyuM che tene ItihAsa bhAratIya vADamayamAM ane bhAratIya badhI dharmaparaMparAomAM jIvita che. eka rIte bhAratane tapi bhUmi kahI zakAya. kaThaNamAM kaThaNa tapathI mAMDI sahelAmAM rahelA ane vadhAremAM vadhAre sagavaDakAraka tapanI sRSTi bhAratIya jIvanamAM vyApelI che, tema chatAM aneka bAbatomAM bhAratIya samAjanI pAmaratA jANItI che. AnuM mULa kAraNa pakaDI kAkAe tapano artha evI rIte vistAryo che ke te tenA bAhya bahurUpIpaNAne sajIva banAvI zake. tapanI vyApaka vyAkhyA harakeAI vAcakanA dhyAnamAM sahelAIthI UtarI zake te mATe temaNe pitAnA paurANika jJAnasaMgrahamAMthI gaMgAne himAlayathI nIce ANanAra janune dAkhale bahu ja AkarSaka rIte TAMkyo che ane bIjI paNa dAkhalA sUcavyA che. vicAranA vikAsa sAthe ja AcArane vikAsa thAya che. baMnene saMvAdI vikAsa e ja sAmAjika saMskRtine vikAsa. jema jema saMskRti vikasatI jAya tema tema prAcIna zabdamAM navA arthanA stare umerAtA ja javAnA, cA zabda prAcIna TaMkazALamAM taiyAra thayo; tyAra bAda kalpI na zakAya eTalA tenA artho khIlatA ane samAjamAM rUDha paNa thatA gayA che. kAkAe enA arthavikAsano ItihAsa dhyAnamAM rAkhI sAmAjika mAne siddha karI zake e tene sthira artha saraLa zabdomAM karyo che. e artha sahelAIthI samajI zakAya ane sAmAjika pravRttimAM tene amala karavAnuM baLa maLe te hetuthI temaNe pitAnA "himAlayane pravAsamAMthI sArvajanika vAsaNa mAMjavAnAM pariNAma ane zaucakriyA vakhate prathamathI nahi paNa pachI upara mATI nAkhavAnA lAbha sUcavatA be dAkhalAo TAMkyA che. A dAkhalA sAmAnya Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624] darzana ane ciMtana jevA lAgavA chatAM tenuM preraka baLa asAdhAraNa che. tapa ane yajJa vaccenuM tAratamya paNa temaNe eka suMdara dAkhalAthI samajAvyuM che. "kUvAmAMnuM pANuM hAthathI paMpa calAvIne upalA mALa uparanI TAMkImAM laI javuM e thayuM tapa. upara AvelI TAMkInI sagavaDane lIdhe gharamAM jayAM joIe tyAM ane joIe teTaluM pANI vAparavuM ane phuvArAo uDADavA e bega thaye. Ama uparathI nIce AvelA pANIne pharIthI zuddha karI tene pAchuM paMpa vaDe TAMkI sudhI caDhAvavuM athavA pahoMcADavuM e thayo yajJa." sAmAnya rIte dAna ane tyAga e bane zabdo paryAya gaNAya che, paNa e bemAM sUkSma aMtara zuM che te kAkAe darzAvyuM che ane bannenI vedhaka carcA karI che. apazunanuM sAmAjika mUlyAMkana karatI vakhate kAkAe pazunya eTale zuM tenI carcA karI che. temAM je cAmaDI vinAnA zarIra sAthe mANasanA AMtarika ALI vRttivALA mananI sarakhAmaNI karI che te kAkAnuM upamA kauzala darzAvavA uparAMta bhAre sucaka che. pizuna mANasane zAstramAM mammavidhu kalyo che. bhavidhu" zabdane khare bhAva A upamA dvArA vyakta thayA che. guraziSyanA saMbaMdhanI je vigatathI mAhitI ApI che te jAtaanubhavI hoya tevI asaMdigdha che. keLavaNI gulAme sarjavA ke mANasayaMtra nirmANa karavA nathI e temanuM kathana keLavaNazAstranuM mahat rahasya che ane te sAcA keLavaNIkAranA anubhavamAMthI ApameLe sareluM hoya tevuM che. aMtevAsI, zatra jevA je zabda vidyArthI mATe prasiddha che te kyA vAtAvaraNamAMthI, kaI bhAvanAmAMthI ane kayA hetuthI yojAya che tenuM spaSTIkaraNa A carcAmAM che. vadhAremAM vadhAre jyAM nikaTane saMbaMdha hoya tyAM ja guNa ke deva jANavApakaDavAnI taka hoya che. AvI taka bIjA koI paNa saMbaMdha karatAM guruziSyanA saMbaMdhamAM vadhAre pramANamAM hoya che eTale guru pite ziSyane deSAvAraka arthamAM chAtra samaje ane kahe che te yuta ja gaNAya. A vastu taittirIya upaniSadamAM, jyAM guru vidyArthIne samAvartana vakhate zikSA Ape che tyAM, kahevAI paNa che. guru kahe che: "amArA sucarita grahaNa kare che, anya nahi." A kevuM nagna satya che ! koI nokara mAlikane choDI jAya ke kamane vidAya letA hoya tyAre je te nakara kharekhara 5ricAraka ane pAripazcika hoya to mAlika tene vidAya ApatI vakhate zuM evuM ja na kahe? eka ke bIje kAraNe be mitro vacce aMtara UbhuM thatAM teo paraspara chUTA paDe tyAre baMne ekabIjA pAsethI zI AzA rAkhe ? Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdhamanuM parizIlana [ 625 sAmAnya rIte jIvanavyavahAranA dareka pradezamAM mANasanA manamAM e Dara rahe che ke, rakhe mArI vAta A bhAI pragaTa karI de. ghaNAM mANasanuM baLa ke parAkrama e ja hoya che ke teo sAmAnA dezane pragaTa karI devAnI dhamakI ApyAM kare che. eTale pazunavRtti e kharI rIte samAjane saDe che, devakathana e jAte duSTa nathI, paNa enI pAchaLa kevI vRtti rahelI che te ja jovAnuM hoya che. je saMskRttimUlaka devakathana hoya te te pazunamAM na Ave. evI sthitimAM e kathana pakSa sthitimAM thAya paNuM nahi. suvarNa niyama e che ke je meDhe kahI zakAya tethI jarA paNa vadhAre pITha pAchaLa na kahevAya te samajavuM ke emAM pazuna nathI-je A vakhate temAM Aveza na hoya te. bezaka, samAja-suvyavasthAne pAye apaithuna che. strIo kuthalIzara che ema kahevAya che, paNa kuthalI te evI vyApaka che ke te sAdhu, vidvAna, adhyApaka Adi badhAne vaLagI che ane je e ja strItvanI vyAkhyA hoya te pachI pune zedhavAnI ja mahenata levI paDaze ! baddha abhidharmamAM "hirI" ane "otapU" e bene zobhana guNomAM gaNAvyA che. koI jue che ke nahi tene kaze paNa vicAra karyo vinA ApameLe ja akRtya vicAra ane vartanathI dUra rahevAnI svayaMbhU vRttine ja "hirI" ane bIjAthI zaramAI akRtya karatAM aTakavuM tene "tapa" kahela che. amarakezamAM "hA" ane "apatrapA" zabda che te ja pAlimAM "hirI" ane "tapa" che. amarakezamAM paNa hIM ane apatrapAne artha upara pramANe ja karela che. AcArAMga jevA prAcIna prAkRta graMthamAM "lajaju" zabda che, te svataH lajajALu arthamAM ja vaparAyela che. kAkAe hInI carcA karatAM lAja, AbarU zabda prayoga karyo che te anakrame hI ane apatrapAnA bhAvamAM ja karela che. lAja, AbarUne kAkAe samAjanI AkharI mUDI kahI che te taddana yathArtha che. je samAja pAse A AkharI mUDI na hoya ke ochI hoya te te suvyavasthita rIte jIvana gALI ja na zake. joke guNavattAnI dRSTie apatrapAnA karatAM hInuM sthAna caDiyAtuM che, chatAM sAmAjika vyavahAra mATe bhAge apatrapAnA AdhAre ja nabhe che. kAkAe zaucane aneka dRSTie UhApoha karyo che. vyaktigata zauca e eka vastu che ane sAmAjika sauca e bIjI vastu che. e be vaccenuM Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 ] darzana ane ciMtana < tAratamya te khUba dAkhalAdalIlathI batAve che; tethI paNa AgaLa vadhI teoe zArIrIka ane mAnasika zaucanuM sAmAjika jIvanamAM je sthAna che ane je hAvuM joIe te bahu ja vigatathI samajAvyuM che. mana game tyAM bhame tAye zarIra, kAbUmAM hoya eTale basa che evuM valaNa dharAvanArane saceta javAba ApatAM kAkAe ThIka ja kahyuM che keH ekAda baramAM khUba gaMdakI chupAvI rAkhI hoya. te kAryanI najare na paDavA daIe tepaNa temAMthI rAgane phelAvA thavAnA ja. A vAta jeTalI sAcI che teTaluM ja e paNa sAcu che ke koIke eka jaNanI cittatti malina hoya te AkhA samAja para te potAnA prabhAva pADavA vinA raheze nahi. ethI UlaTuM, ekAda jaNanI cittavRtti pavitra, udAtta ane Aya haze te tenI asara paNa samAja para paheAMcavAnI ja. ' kAkAe mAnasika zauryanuM pradhAnapaNuM batAvatAM dehApatya ane vicArApatya evA e prakAranA apatyeA vaccenuM aMtara atAvyuM che, te temanA vaktavyane sacATapaNe rajU kare che. Ama te! zauca satra saMbhaLAya ane gavAya che, paNa enu sAmAjika mUlya keTaluM che tene vicAra vyApakarUpe hajI sArvatrika thayA nathI. tethI gItAne AdhAre thayelA A vicAra bahu upayogI thaI paDe tevA che. ? alAlupatAnI carcAmAM kAkAe prathama anubhavamAM AvatI anekavidha lolupatAne nirdeza karyo che. adhikAra ke svA'lAlupatA, svAdlolupatA, kAmaleAlupatA, e badhI lAlupatA kevI kevI rIte bAdhaka nIvaDe che e saLu temaNe sAmAjika vyavahAra, rAjakAraNa ane AhAravidhimAMthI dAkhalAe cUMTI taddana dIvA jevuM spaSTa karyuM che. je loko unmAdaka vAtAvaraNa vacce rahIne alAlupatA sAdhavAnI himAyata kare che temane kAkAe akATaca uttara ApatAM kahyuM che ke chevaTe evI himAyata vAmAcAra bhI ja vALe. vaLI, jeo nirmAMLatAnA AdarzanI khAtara strIone paDadAmAM rAkhavAnI ane puSoe pUtaLI sudhdhAM na jovAnI himAyata kare che temane ekAMta paNa brahmacaryanA Adarza mATe pAce ja che e paNa kAkAe yathA rIte darzAvyu che, ane alAlupatA vaiyaktika ke sAmAjika ArogyamAM kevuM agatyanuM sthAna bhogave che te sthApita karyuM che. nAtimAnitAnI carcAmAM amAnitvano paNa vicAra karyAM che. eNne artha mAna na karavuM eTale ja sIdhI rIte thAya che; jyAre nAtimAnitAnA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharma nuM parizIlana 127 artha atimAna nahi paNa Avazyaka mAna rAkhavuM ja joIe e thAya che. eka bAjuthI bhAna na rAkhavAnuM kahevuM ane bIjI bAjuthI Avazyaka mAnane sadaguNa kahe e be vacce dekhIte virodha che, paNa ene khulAso kAkAe ThIka ThIka karyo che. bhAna na karavuM eTale pote je jANyuM hoya ke jANatuM hoya tene ja saMpUrNa mAnI bIjAnA anubhavane na avagaNa. AvI avagaNanA ja badhI takarAranuM mULa bane che. paNa A carcA karatAM kAkAe je upamA vAparI che te temanAmAM ramata kAlidAsa ane hemacaMdrane AtmA sUcave che. taddana vyavahAru jIvanamAMthI karvI sarasa upamA pakaDI che, je sAMbhaLatAM ja cittane cUMTI jAya che. "anubhavanI mATImAMthI jJAnanI mUrti ghaDatI vakhate te sukAIne tarata ja kaDaka na banI jAya tenI khabaradArI mANase rAkhavI joIe. amAnitvanuM pANI vArevAre chAMTIne cIkaNI mATIne je narama rAkhIe te ja jJAnanI mUrtine ghATa sudharate rahe ane tenuM ghaDatara vadhAre ne vadhAre sarvAga suMdara kahI zakAya." nAtimAnitAnA be arthe karyA che, te jIvananA anubhavamAMthI lIdhA che ane barAbara samAjadaSTie ghaTAvyA che. sevaka sAmAjika kalyANa arthe kAMI paNa kare tyAre sevakarUpa hAthAe ema na vicAravuM joIe ke sevyasamAjarUpa dhaMTIe ja hAthAnI AsapAsa, hAthAnI marajI mujaba, pharavuM ne hAthAe pite sthira rahevuM. ema sevaka vicAre te enA upara atimAnitane bhAra eTale badhe vadhe ke chevaTe samAjanI ghaMTI cAle ja nahi ane sevA paNa thaI na zake. ahIM hAthe ane ghaTInuM daSTAMta keTaluM sacoTa che! bIjA arthamAM paristhiti game tevI pratikULa heya, arthAta tenA upara kAbU jamAvI zakAya evuM na paNa hoya, tyAre puruSArtha nakAmo haNI na nAkhavAnI sUcanA che. siddhAMta kAyama rAkhI paristhiti pramANe mAMDavALa karavAnI vRtti e ja nAtimAnitA che. sevA karatAM je Dagale ne pagale mAnasika ADakhIlIo Ave che ne mULa dhyeyane ja vaNasADe che te anubhavamAMthI A artho phuryo che. dhyAne mULa AdhAra prematatva che. manuSya-manuSyatara dareka prANImAM prematatva ja jIvana sAthe otapreta che, athavA ema kahe ke prema ane jIvana e baMne zabdo paryAya mAtra che. prema kare ane jhIlavo, tene vikasAva ane vistAra e ja jIvananI prakriyA che. bIjA pratye prema darzAvyA sivAya agara te bIjAne prema jhIlyA sivAya koI paNa nAnuM ke moTuM prANI jIvI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 628] darzana ane ciMtana zake nahi. e vinA ene jIvana kaMTALAbhareluM ja lAge ane jIvana jaladI choDI devuM e bhAva ja janme. A uparAMta, dareka chavadhArI pitAnA premane vistAra paNa karavA mathe che ane kharI rIte enA vistAramAM ja enuM AkhuM jIvana pUruM thaI jAya che. jaDa ane cetana e be vacce bheda darzAve hoya te premanA nAstitva ane astitvathI ja darzAvI zakAya. Ama che, ane che paNa ema ja, te TharyuM ema ke cetanAne vistAra karavo e ja prema che. bIjA pratye vahAla darzAvavuM ane bIjanuM vahAla meLavavuM e ja priya zabda uparathI banela prema zabdane phalitArtha che. ja cetana tattvane ja brahma, Izvara ke AtmA kahIe te kayuM ema ke prema e ja AtmA che ane e paNa kahyuM ke Avo AtmA sUkSma, sthaLa sarva prakAranAM prANIomAM mojuda che. to pachI ema na kahI zakAya ke AtmA mAtra manuSyamAM vase che. A jAtane vicAra kAkAe mUkyo che te tattvajJAna ane vyavahAranI dRSTie taddana buddhigamya che. je prema e sahaja ane jIvananuM maulika upAdAna hoya to ema kema bane che ke eka jaNa bIjA pratye ghaNIvAra vagara kAraNe paNa aNagamo darzAve che; ene pajavavA, zekhavA jevI apriya pravRttimAM rasa le che ? A praznano uttara ApaNane jIvananAM judAM judAM pAsAM tapAsavA tema ja tenAM baLAbaLanuM telana karavA prere che. dareka prANImAM buddhi ane samajaNane vikAsa ekasarakhe nathI hoto ane e ja kAraNe repa, pa, adekhAI ke vadhAre paDatuM zepaNa karyA vinA ja potAnuM jIvana kema goThavI zakAya te kaLA saumAM ekasarakhI siddha thaI nathI, eTale prema cAhanAra ane prema karanAra mANasa jevuM vikasita prANI paNa pitAnA samAjamAM ane mAnavetara jagatamAM pitAnuM nirupadravI sthAna-jIvavuM ane jIvavA devuM-siddha karI zakayo nathI. paNa sAthe sAthe ApaNe joIe chIe ke mAnavasamAjamAM kALe phALe evI vyaktio peidA thaI che ane thAya che ke je pitAnI sAcI samajaNa ane jIvanakaLAnI viziSTa sAdhanA dvArA AkhA jagata pratye ekasarakho prema vyakta karI gaI che ane vyakta karatI atyAre paNa jovAmAM Ave che. je vastu virala vyaktiomAM dekhAya te anyamAM na ja saMbhave evA dRSTikoNathI jIvanavyavahAra ghaDe te karatAM e vastu prayatnathI badhAmAMya sAdhya thaI zake che evI samajaNane AdhAre jIvanavyavahAra keLavavo e saune mATe keTaluM sAruM che! vaLI, ema paNa nathI ke prayatnathI samAjamAM jIvavuM ane jIvavA devuM. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdhama nuM parizIlana [ 629 nI bhAvanA vadhAre vikasAvI ke sthira karI zakAtI nathI. je vyakti ekavAra ghaNA pratye upadravakArI vyavahAra karatI hAya che te ja vyakti sAcI samajaNu. pragaTatAM tethIye vadhAre prati nirupadravI jIvanavyavahAra keLave che tevuM ApaNe ApaNA ja jIvanamAM joie chIe. prematattvanA vikAsa ane vistAramAM badhA nAMkhe evI vRttio paNa jIvanamAM paDelI che. svArtha, krodha Ade ghaNIvAra prematattvane vikasavAmAM ADe Ave che; paNu bArIkIthI joIzuM to e lAbha ane krodha jevI virodhI vruttionA mULamAM paNa vastutaH premanA aza paDelA hAya che. eka vastu pratye prema thayA eTale tene vadhAre paDatI tvarAthI siddha karavAnI utAvaLamAM tenI ADe AvatAM tattva pratye ApaNe cheDAI jaIe chIe. Ave vakhate dhIraja ane samajaNa keLavavAmAM Ave teA eka vastu pratye ceiMTela premane Avega virAdhI dekhAtAM to pratye krodha ke Avezanu rUpa dhAraNa na karatAM premarUpamAM kai samatvamAM ja badalAI jAya. RSioe ane sAdhakAe A phaLA vanamAM paNa darzAvelI che. vaLI, bIjI rIte joI e teA, prematattva e satya, ziva ane sundara che. jenI pUrI kasArI na thAya, jene mULathI UkhaDI javAnA-asat thaI javAnAprasaga na Ave, jemAM vikRti thavAnI veLA na Ave ane jetu heALANa karanAra prasaMgo ja na Ave ane A badhuM Ave tyAre je pAtAnu satya, ziva, sundara svarUpa pragaTa karI na zake, sAcavI na zake, vadhArI na zake te vastu satya, ziva, sundara che ema kahIja na zakAya. game tevA jhaMjhAvAta vacce paNa je potAnuM mULa svarUpa ati rAkhI zake, vikasAvI te vistArI zake te ja satya, ziva ane sundara che. A dRSTie jotAM lAbha, krodha jevI vRttionI sakhata kasoTImAMthI kSema kara rIte pasAra thavAmAM ja premanu prematva che ane emAM ja sAmAjika jIvananI carama sImA che. mukhta, mahAvIra, krAisTa ke gAMdhIjI jevAnAM sa'vedanA jotAM zekhe anubhava thAya ke emaNe evI AkarI kasoTImAMthI ja potAnA prematattvane vikAsa ne vistAra karyo che. kAkAe dhyAnI carcAmAM aneka daSTibiMduthI mahattvane vicAra karyo che. ahu vicAra karatAM ema lAge che dhyAnA mUlAdhAra prematattvamAM ja bAkInA badhA sAno samAveza thaI jAya che; athavA ema kahe ke bIjA sadguNe! e premakhIjanAM aMkuza, pallavA ane padmA jevA che, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] darzana mane ciMtana ahiMsAnI carcA eTalI badhI vyApaka ane sarvAMgINa tema ja hRdayaspazI che ke tenAM kAMI umeravuM e mithyA DahApaNa jevuM che. ene hayaMgaLa karavAmAM ja enuM kharuM mUlyAMkana che. ema tA A carcAmAMthI pratyeka vastu manane pakaDI le che, chatAM keTalIka upamA ane dAkhalA sAmAnya chatAM asAdhAraNa rIte manane jItanArAM che. vastutaH jIve che brahma eTale AtmA ke evuM kaMI manAya che. e tattva mULamAM game tevuM hoya anubhavasiddha arthe ahiMsA ja che. huM satra mArAmAM che agara te badhAM samAna chIe e ahiMsA kadI yathArtha siddha thatI ja nathI. evI bhAvanA ke maravAne vAMke ve che, enI parIkSA ahiMsAnI che. ahiMsAnA AcAra vinAne brahmavicAra ke zuSkavAda che. tethI hiMsA, brahma ane AtmA e badhA paryAya eTale samAnAtha zabdo che. AthI ApaNe joI e chIe ke AcArAMgamAM samagrapaNe ahiMsAnI sAdhanA upara bhAra devAge che ane teja sAdhanAne brahmacarya kahela che. kasoTIthI ja thaI zake AtmavicAra e mAtra phUTastha athavA ariNAmI tara chatAM enA vanagata ane ane saumAM chuM ane sau bhAvanA ke dhAraNA vinA ja dayA ane ahiMsA. baMnene mULa AdhAra agara prema ja che te gItAmAM e khate guNa judA krama nirdezyA ? e praznanA uttara kAkAe jANIne ja ApyA na hoya ema lAge che--ema samajIne ke e vastu hu cokhkhI che. krAInuM sukha ke jIvana na hatuM e premanI niSedha bAju ahiMsA che, jyAre kyA e tenI bhAvAtmaka AjI che. bIjAnA du:khamAM bhAgIdAra thavuM ke potAnA sukhamAM khIjAne bhAgIdAra banAvavA kAMI karI chUTavuM e yA che. eka ja sikkAnI be bAju che. sAcI ahiMsAmAM dhyA ane sAcI dhyAmAM ahiM sA me na samAya ema bane ja nahi; paNa vyavahAramAM phoDa pADavA jarUrI hAvAthI gItAkAranI peThe kAkAe premanI te khane khAjunuM AcArapakva vicAra dvArA samAjadRSTie nAkhuM tekhuM nirUpaNa karyuM che. kAkAe gItAmAM hiMsA / ahiMsA? e mathALA nIce eka svataMtra prakaraNa lakhyuM che. temAM pote prathama hiMsAnI tarapheNa karanAra hatA. ane pachI kramekrame ahiMsAnA taraphadAra ane samakakema thayA enA 1904thI AgaLanA parivartanakrama darzAvyA che te kAMI sAdhAraNa mahattva nathI. gItAmAM hiMsAnuM vidhAna che eve saMskAra moTebhAge ApaNA khadhAmAM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "gItAdharma parizIlana [ 135 eka athavA bIjI rIte paDele che, paNa e saMskAranuM zravaNamanana dvArA sazevana karavuM ane eka ekkasa nirNaya para pahoMcavuM e kAma saune mATe saraLa nathI. kAMI nirNaya bAMdhe teye te AcaraNanI kasoTIo kasAyele ja hoya evuM te bhAgye ja hoya che. kAkAno nirNaya mAtra dalIlamUlaka ke buddhivAdamUlaka nathI. emaNe AcaraNanAM vividha kSetromAM hiMsA viruddha ahiMsAvRttine pravega karI ahiMsAzaktine kAMIka paNa anubhava karyo che ane tethI ja emanI ahiMsAnI samarthaka taka zailImAM vizeSa teja pratIta thAya che. - satyanI carcAmAM jJAtavya te ghaNuM ja che, paNa emAM upamAkauzala lekhe be upamAo dhyAna devA jevI che. bALaka janmatAMveMta mAne saMbaMdha laIne ja Ave che. te saMbaMdha tenA hADapiMjaranA baMdhAraNa sAthe ja ghaDAyela che, tema satya e jIvananA astitva sAthe ja saMkalita che. jIvana paheluM ane satya pachI ema nathI. tethI satyanI bhUmikA upara ja jIvananI gatividhi e svAbhArvika gatividhi che ema upamAna bhAva che. bALaka jebhyA pachI meTuM thaI game tyAM game te rIte vicare ane vihare chatAM mAtA taraphathI maLela sUkSma ane sthaLa vArasAnI bhUmikA je te gumAve che tenuM astitva ja na rahe athavA vikRta bane. dI eka ja jagAe sthira hoya to te mAtra te ja sthaLamAM prakAza Ape ane navA pradezo tamasAta ja rahe, paNa cAlavA sAthe battIne paNa cAlavA daIe te navAM vanomAM paNa te prakAza Ape. prakAza ane vana tema ja prakAza ane vyavahAra sAMja na paDe. tema ja satya je pratyeka jIvanavyavahAramAM sAthe che te jIvananI tamAvata galakuMthIomAM ke adhArI guphAomAM paNa te raste batAve. satyanA tera AkAre mahAbhAratamAMthI darzAvyA che. Ano artha eTale ja che ke mULamAM satya hoya te te vyavahAramAM jude jude nAme prasiddha evA aneka guNorUpe AvirbhAva pAme che. bIjA guNa e temAM nAnAvidha rUpa che--jema eka dhAtunAM aneka rUpa hoya tema. draSTAo koI paNa eka saNane jyAre enA mULa arthamAM vyApaka rIte jotA ane varNavatA tyAre bAmA sazune enA AkAre ja mAnatA. jema zivane mukhya deva mAnanAra bAkInA devone tenAM ja rUpa mAnate; viSNune parama vaita mAnanAra paNa e ja rIte kalpanA karate; te rIte je sAdhaka je saguNane Azare mukhyapaNe vartate te bIjA ane tenA vartuLamAM tenA aMga tarIke goThavatAM. dA. ta. ahiMsAnI ananya sAdhanA karanAra buddha ke mahAvIre bIjA badhA guNone Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 ] darzana ane ciMtana ahiMsAnA vyApaka vartelamAM tenA aMga lekhe goThavyA che, jema gAMdhIjIe satyanA vartuLamAM anya saguNene beThavyA che tema. A eka sAdhanAnI ananya niSThAnuM sUcana mAtra che. kadamAM satya ane kata e zabda che. temAM tane artha sahaja niyama karavAmAM Ave che. sUryane udaya-asta ane RtucanuM gamanAgamana niyama pramANe ja thAya che. A rIte niyama e Rta che ane e niyama je sata upara pratiSThita che te satya. paraMtu bArIkIthI jotAM trikAlAbAdhita niyama ane satya e be judAM hoya tema samajAtuM nathI. chatAM eTaluM kharuM ke Rta eTale gati-niyamabaddha gati, ane temAM je saMvAdIpaNuM te satya. citramAM rekhAo ane saMgItamAM svare e Rta hoya to tenuM saMvAditya e satya che, kema ke saMvAvi vinA rekhA ane svare mAtra bekhuM che ane e khuMkhA vinA saMvAditatvane, mIThAzane, rasano, kaLAno AvirbhAva ja zakya nathI. RtanA sthAnamAM avestAmAM "aza" zabda Ave che. artha e ja che, chevaTe ta ane aza e dharma che. ene jeno, bauddho, brAhmaNe badhA ja dharma zabdathI vyavahAre che. Aje te dharma zabda ja pracalita thaI gayo che. cAturyanA mathALA nIce kAkAe je carcA karI che te hiMduonI ja kahevAtI eka sanAtana caturvarNavyavasthAne lagatI che. gItAmAM paNa tene nirdeza che ja. caturvaNuMnuM bekhuM kevI rIte astitvamAM AvyuM, kyAre AvyuM ane kayAM kyAM baLane lIdhe ghaDAyuM e vize hajAro varSa thayAM aneka jAtanA vicAre pravarte che, ane tenA ulekhe paNa hindu sAhityanA moTA bhAgane roke che. cAturvaNyanA arthanI kalpanA vize ane tenuM svarUpa badalavA vize paNa jamAne jamAne aneka jaNe aneka prayatna karyo che. keTalAkane emAM thoDIghaNI saphaLatA maLI che, chatAM hajI hindu samAjanA jIvanavyavahAranuM niSNANa jevuM bekhuM te cAturvaNyanA rUpamAM vartamAna che. kAkAe pitAnI dRSTithI veda, upaniSada ane mahAbhArata Adi graMthanA amuka amuka utArAone AdhAre cAturvaNyane vikAsakrama ghaTAvyo che, ane sAthe sAthe vaNuM eTale zuM, tenI vyavasthA eTale zuM, e paNa pitAnI parimArjita sAmAjika daSTie batAvyuM che. temaNe eka bAjuthI caturvarNavyavasthAnuM cAra prakAranA samAja poSaka dhaMdhAnA cAra varNarUpe ane Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharmanuM parizIlana ( 634 samAjanA hitanI daSTie tenI vyavasthArUpe samarthana karyuM che, jyAre bIjI bAjuthI temanuM samarthana eTalAM badhAM navAM dvAra khullAM kare che ke tene lIdhe junAM baddhadAra khokhAmAM Aja sudhI dAkhala thatAM aTakele Avazyaka prakAza sahelAIthI praveza karI zake che. eTale kAkA cAturvaNyanA niprANa jevA sAmAjika khAmAM atyAra lagI lAbhadAyaka siddha thayela sAmAjika tanA prANane mokaLAza karI Ape che. ghaNAne A nirUpaNuM jUnI bATalImAM no dArU bharavA jevuM lAge, paNa emaNe je rIte navA prANano no dArU bharavAnI sUcanA karI che te rIta ja evI che ke chevaTe e jUnI ATalI ja koI aNadhArI rAsAyanika prakriyAthI lAMbe kALe sAva navA rUpamAM pheravAI jAya. sauthI caDiyAtA gaNAtA ane pitAne caDiyAtA mAnatA brAhmaNa varNa ane sauthI UtaratA gaNAtA ane pitAne UtaratA mAnatA zuddha varNa vacce je kAkAnI dRSTi pramANe bheda haze te te kAmakAja ane pharaja pUrata ja. e uparAMta emAM Aja lagI je UMcanIcapaNAnuM ke sparzAsparzanI bhAvanAnuM jhera ekatra thayuM che te rahevAnuM ja nathI. zadra ane vaizya paNa pitAnI pharaja adA kare eTale amuka varNanI AgavI gaNAtI veda upaniSada Adi saMpattine adhikArI banI zakaze; jyAre brAhmaNa paNa pitAnI niyata pharaja bajAvavA sAthe bhadranAM gaNAya evAM kAma karavA chatAM pratiSThita lekhAze. AzramavyavasthA vize lekha be dRSTi Ape che. prathama AzramavyavasthA kevI rIte astitvamAM AvI, vikasI ane tene zuM upayoga hato te jovAnI smAta etihAsika daSTi, bIjI daSTi eTale have e AzramavyavasthA kaI rIte vikasAvavI, badalAyelA saMjogomAM tene ke upaga kare e batAvavAnI che. A daSTie AkarSaka ane upayogI rIte rajU thaI che. emAM bahuzrutatva sAthe svAnubhava rasAyeluM hovAthI A lekha vicArapUta bane che. gRhasthAzrama che ke brahmacaryAzrama, saMnyAsa che ke vAnaprastha, e badhAmAM nirbaLa mATe je sAvadhAnI rAkhavAnA apavAdo smRtimAM che te apavAde utsarga banI jatAM vastutaH cAre AzramanuM bekhuM bhayAviTa banI gayuM che. brahmacArI navA prayogo ne sAhaso karatAM jIvanA jokhamathI Dare to enA brahmacaryane artha zenava vidyA ane nava tattva zodhAya kevI rIte ? gRhastha paNa phUkI phUMkIne paga mAMDe te bApanA kUvAmAM DUbI ja mare! kaLiyuga che mATe amuka apavAda joIe. jaMgalamAM dharmarakSA kaLiyugamAM koNa kare? tethI nagare ane upavanane ja jaMgala mAnI kaLiyugamAM nivRtti sevavAne prAraMbha kare e Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 ] darzana ane ciMtana cetavaNI chevaTe putrapautrAnA baMgalAmAM ja vAnaprastha Lvana gALavA sudhI pariNamI. e ja sthiti sanyAsInI thaI. te nirbhayatAnI mUrti maDhI bhayathI rakSaNa mATe Azare sAdhatAM zodhatAM gRhasthanA sagA bhAI khanI gayA. Aje zramaNa, bhikSu ke vaidika saMnyAsI darekanI A sthiti che. tethI ja cAre AzramamAM ni yatAnuM tattva dAkhala karI tenA Adhunika dRSTie upayoga kAkAe mulye che te veLAsaranuM ja che. vajrapAtra, khAnapAna, auSadhaArAma AdinI bAbatamAM sarvathA pastralakhana na rahe ane AtmAvalaana vadhavA sAthe AdhyAtmika AtmavizvAsa vadhe e dRSTithI yuddha, mahAvIra vageree bhikSukA mATe niyamo paDyA che. have e niyame kaLiyuganA kaLaNamAM paDI eTalA badhA saDI gayA che ke te niyamAna prANa cAlo gayA ane niSprANa niyamo pALanArA bhikSu chevaTe gRhasthAnA gulAma banI gayA che. tethI nirbhayatAnI sUcanA e ethnamAM AkhuM bhinnuvana mATe te prANapASaka ja che. jo evI prANanirapekSa nirbhayatA na hoya te bahetara che ke bhikSarUpe gulAma na banavuM. kaMm, jIvanayAga, ziA pramALamU ane klAnAsakti tathA brahmacaya jevA mAtra AdhyAtmika ane vyaktigata jevA dekhAtA viSayone samaSTinI dRSTie je rIte carcyA che te rIte ja kharI rIte vyakti ane samAja anee mATe lAbhadAyaka che. eTale A carcA sAmAjika dharmanI nizpaka che. AdhyAtmikatA eTale vyaktigata jIvanamAM rahelAM dveSa, vAsanAo ane kusaMskArone nivAravAM ane sAmAjika jIvananA pravAhamAM te AdhyAtmikatAnA padhrA pADavA te. jo vyakti potAnA aMgata jIvananI bhUmikA taiyAra karavAmAM paDe ane sAmAjika jIvananA pravAhanI kasoTIe potAnA jIvanane na kase tA eNe karelI sAdhanA ane AdarelI tapasyA nakkara che ke pAkaLa che enI khAtarI zI rIte thAya ? jema bALaka, kumAra ke taruNa bhaNe che tyAre potAnI amuka jAtanI taiyArI kare che, paNa te AgaLa jatAM e taiyArInA upayoga kauTuMbika ane sAmAjika kSetre kare che tyAre ja tenuM bhaNatara kevu che enI khAtaro tene ane anyane thAya che. te ja rIte AdhyAtmikatAnA saMskAronI AbatamAM paNa vicAravuM dhaDe. sAmAjika jIvanamAM upayoga karAyA na hoya te cADeNe aMze keLavelA guNo pazu te mANasane AtmavizvAsanuM pUrNa khaLa ApI nathI zakatA ane tenI vANI teTale aMze makkama ke asarakAraka banatI paNu nathI. tethI je meLavavuM ke je keLavavuM tenA upayoga vyApaka rIte karavAmAM ja tenI kRtAtA che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharmanuM parizIlana [ 635, karma karavuM paNa phaLamAM Asakti na rAkhavI, e viSaya ja gItAne mukhya pratipAdya che. A viSaya upasthita kevI rIte thayo e khAsa vicAraNIya che. pravRttimArga jema bahu june che tema te sarvajana-sAdhAraNa che ane jIvana mATe anivArya paNa che. harakoI pravRtti kare che te kAMIne kAMI phaLecchAthI ja kare che. sAmAnya anubhava ja e che ke jyAre pitAnI icchAmAM bAdhA AvatI dekhAya tyAre te bAdhAkArI sAme UkaLI jAya che, adhIre bane che ane adhIrAImAMthI vidhi ane veranuM bIja ropAya che. adhIre mANasa. jyAre akaLAmaNa ane mUMjhavaNano bhAra sahI nathI zakato tyAre te zAMti mATe jhaMkhe che ane chevaTe ene sthULa dRSTie ema ja lAge che ke A pravRttinI dhuMsarI, kAmanA baMdhana ane cAlu jIvananI javAbadArIthI chUTuM te. ja zAMti maLe. A mAnasika vRttimAMthI nivRttimArga ja. dekhItI rIte te nivRttimArgamAM pravRttino bejo ocho thavAthI zAMti eka rIte jaNAI, paNa jIvanano UMDo vicAra karyA vinA chULa nivRttimArga tarapha vaLanArane. meTo saMdha Ubhe thatAM ane te saMdha dvArA nivRttijanya vizeSatAne lAbhe samAjamAM pratiSThita thatAM pravRttimAM paDelA lekanA manamAM nivRtti pratye Adara pikA ane nivRttigAmI saMghathI deza vyApI gayo, UbharAI gaye. dhIme dhIme e nivRttigAmI saMghe nabhAvavA mATe paNa pravRttizIla leke upara eka jAtane je vaLe. sAmAnya mANasa nivRttine nakAmI gaNuM zake nahi ane pravRttimAM rasa laI zake nahi evI saMdigdha sthiti AkhA dezamAM bhI thaI. AmAMthI sAmasAme be chAvaNuo paNa goThavAI. pravRttimArgI nivRttimArgane ane nivRttimArga pravRttimArgane vagove evuM kaluSita vAtAvaraNa UbhuM thayuM ane kuTuMbanA, samAjanA, rAjakaraNanA tema ja nIti ane arthane lagatA badhA ja praznone e vAtAvaraNe karyuM. A saMdharSa eTale sudhI o ke kuTuMbI kuTuMbamAM jIvavA chatAM, samAjamAM rahevA chatAM, rAjyanI chAyAmAM rahevA chatAM tene sAthe pitAne lagavADa nathI ema mAnate thayo ane amuTuMbI hoya teo paNa kuTuMbanA vaibhavathI jarAya UtaratA rahevAmAM nAnama mAnatA thayA. AvI vastusthitimAMthI ja Akhare anAsakta kamaMgane. vicAra janme ane te carcA, spaSTa thate eTalI hada sudhI vikasyuM ke gItAnA praNetAmAM te pUrNapaNe, soLe kaLAe avataryo. A vicAre pravRti ane nivRttimArgane saMgharSa TALe. pravRttinuM jhera ane nivRttinuM Alasya. bane AnAthI TaLe che, e ja enI viziSTatA che Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] darzana ane ciMtana pragati ane pravRtti karanAra mULa dhyeyathI dUra dUra cAlyo jAya che evo bhAva bhAratanA lehImAM jaDAyele che e vAta sAcI che. e ja bhAvamAMthI nivRttimArgano udaya thayuM che, e mArga vikasya paNa che. paraMtu e nivRtti pitAne beje bIjA upara nAkhavA pUratI siddha thaI che. have nivRttine artha ethI UlaTa thI joIe. bIjAne boja UMcakI bIjAne ArAma ApavA, rAhata ApavI; ane ema na thAya tyAM pitAne boja te bIjAnA para nAkhavo ja nahi, e niti hevI joIe. enAthI ja anAsakta karmacAgano pAyo nAkhI zakAya. naMdIsUtra nAmanA jaina AgamamAM cAra prakAranI buddhionuM varNana che. kAma karavAnA anubhavathI ghaDAtI buddhi karma jA; anubhavathaddhanI paricaryA sevAthI nIpajanArI buddhi vaiyikI; uMmaranA paripAkane lIle paripakva thanAra buddhi pariNAmika ane avanavI samasyAo upasthita thatA veMta tene tatkAla ukela karavA mATe prakaTa thatI sUjha te autpattikI kahevAya che. gAMdhIjImAM A cAra buddhione virala yuga hate e to sau jANe che, paNa temane vAraso temanA ja keTalAka gaNadhara ziSyone maLyo che. mArI dRSTie temAM kAkAnuM acUka sthAna che. A vastunI pratIti temanAM anya lakhANanI peThe "gItAdharma' vAMcatAM ja vAcakane thaI jAya che. ema te zraddheya dharmagraMtha lekhe aneka zraddhALuo gItAne zabdapATha kare ja che ane keTalAka vizeSa jijJAsuo ane samajadAra tenA arthonuM aneka rIte ciMtana-manana paNa kare che, paNa mane lAge che ke gujarAtI samajanArA vAcake prastuta gItAdharmanuM DuM thoDuM paNa niyamita vAcana-ciMtana kare te gItA samayanA adhyayananuM phaLa temane maLavAnuM ja ane vadhArAmAM gItAne samajavAnI aneka cAvIo paNa lAdhavAnI. A nAnakaDuM pustaka zraddhALu ane samAcaka baMnene ekasarakhuM upayogI thAya evuM hevAthI te pAthadharmagraMthanuM sthAna levAnI yogyatA dharAve che. game teTalA vyAkhyAnakAroe gItAne Azraya laI pitAnAM vivecanane pUrNa banAvavA prayatna karyo hoya, chatAM gItA e ciMtana-bhAvanApreraka pUrNagraMtha lAge che ke badhI pUrNa vyAkhyAo chatAM tenI pUrNatA kAyama ja rahe che. 'qfza qmArA pUrAvAthate e aupaniSada-vacana gItAnI bAbatamAM paNa yathArtha che. saMskRti, eprila 156.