Book Title: Buddhiprakash 1955 02 Ank 02
Author(s): Nagindas Parekh
Publisher: Gujarat Vidyasabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/522252/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddhi chAza saMpAdaka nagInadAsa pArekha pustaka 102 [ ] phebruArI : 1955 24 kAyadesaranI lUMTa Aje zabdaracanA harIphAIo nIkaLI che. A harIphAIomAM jItanArAne inAme ApavAnA meLAvaDA thAya che. varaghoDAnI mAphaka meTA jalasAo thAya che. temAM sArA sArA mANase bhAga le che. paNa e harIphAIvALA keI dayAmI nathI, te dAna kare ! te to le ke pAsethI pAMca rUpiyA luTIne ekanuM dAna kare che. anekanAM badhAM jAya che ne ekane maLe che. jenA jAya che tene kaMI pUchatuM nathI. A te ughADI lUMTa che. emAM lAkha rUpiyA hAmAya che. gAmaDAMo barabAda thatAM jaya che A barabAdImAMthI bacavA mATe tame badhAM bhegAM thaIne tamArA gAmane bacAvaje. dIvA baLatuM hoya tyAre jema pataMgiyAM AMdhaLAM thaIne emAM kudIkUdIne banI mare che, tema A zabdaracanA harIphAInI bhUMDI bhUtAvaLa gAmegAma saLagI UThI che. temAM lebhI leke potAnI ane gAmanI lakSmIne homavA beThA che. DAhyA ho to emAMthI tamArA gAmane tArajo. hamaNAM vaLI zabdaracanA harIphAI e nIkaLI che. mane to emAM samaja paDatI nathI paNa enAthI chApAnAM pAnAMnAM pAnAM bharAya che. nAnAMnAnAM gAmaDAMmAM ya harIkAI bhare che. lekane sagavaDa thAya te mATe gAmanA sajajanee bharavAnI dukAno mAMDI che ! ke keI ne inAma maLyuM te enuM bahumAna thAya che. meLAvaDA thAya che. emAM mArA jevAne laI jAya che bhASaNa karavA ! te A inAma Ape che te kAMI AkAzamAMthI thoDAM ja varase che? keTalAMya jaNanA pisA ekaThA karIne temAMthI thoDA pite dAbIne bAkInA inAmamAM vaheMce che. kharekhara meLAvaDo kara hoya te jeNe jeNe kheyA hoya e badhAne kara joIe. te jene manyA teneya khabara te paDe ke kenakenA mane maLyA ! vacamAM AMkapharakanuM vadhI gayuM hatuM. have AnuM jera jAmyuM che. A lekene kema samaja nahi paDatI hoya ? Aja kAla te evuM jouM chuM ke jema garIba tema vyasana bahu nabaLI gAyane bagAIe ghaNI evuM che. kharuM jotAM te vagara paraseve paisA pedA karavA e ja pA5 che. lUMTArA rAte dhADa pADatA e gerakAyade gaNAya, pakaDAya te phAMsIe caDhe. A kAyadesaranA lUMTAru AvyA che. AvI rItanI lUMTamAM bhAga lenArA evI harIphAI ene bharanArA ane e zodhanArA e badhAe zaramAvuM joIe. -ravizaMkara mahArAja gu ja rA ta vi dhA sa mA : a ma dA vA da Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSa 102 jI : arja 1. 2. 3. 4. 1. 6. 7. .. 9. buddhi yaMtra kA za vArSika --0 chUTaka -8 a nu * ma Ni kA prAsa'gika tedha keLavaNInI punaHrdhaTanAnA bhaNukArA yazavaMta zukala vadhatA jatA virAdha kaDavI khAMDa aghyApaka asAnA marahUma adhyApaka jahAMgIra asAnA mArI sauthI priya sAhityakRti gujarAtI bhASAmAM sandhi ane samAsanuM sthAna ApaNA keLavaNInA kAyaDA A bakSA te| javI ja joIe rAjakIya noMdha samAlecanA sArasa'caya : eka adbhuta graMtha kAyadesaranI lUTa hAsyane riphAI bharIe ! na na na na. umAzaMkara jozI jarAya mukundarAya desAI jamiyatarAma jI. paMDayA devavrata nAnubhAI pAThaka ramalAla kheSI; na DaoN. sUryadeva zarmA ravizaMkara mahArAja 'bhANA bhagata' kavitA, nATaka, navalikA, navalakathA, nibaMdha, vivecana, jIvanacaritra, dharmatattvajJAna, itihAsa, purAtana, bhASAzAstra, keLavaNI, bALa-sAhitya, pravAsa vagere.. { phebruArI 1955 vArSika samIkSA 'gujarAta sAhitya sabhA' taraphathI dara varSe karAvavAmAM AvatuM samIkSAnuM kAma cAlu varSa ( sane 1955) mATe be vibhAgamAM vaheMcI nAMkhI nIcenA samIkSaka nImavAmAM AvyA cheH vibhAga pahelA samIkSakaH-- 33 34 35 35 3 37 41 45 50 pa 59 3 pUDA upara pUDA pAchaLa For Personal & Private Use Only vibhAga nIjo vijJAna-bhautikavijJAna, ja MtuvijJAna, prANIvijJAna, zarIravijJAna, rasAyaNuzAstra, zAstrIya-sAhitya vagere. te prakAzakAne AgrahapUrvaka vinaMtI karavAnI ke emanA taraphathI pragaTa thatAM prakAsanA prakaTa thAya ke turata upara jaNAvelA saranAmA pramANe uparanA samIkSakane mekalI AbhArI karA; jetho samIkSakane samIkSAnA kArya mAM saraLatA thAya. li. caitanyaprasAda dIvAna mAnadama`trI, gujarAtI sAhitya sabhA prA. vijayarAya ka. vaidya 1582, kRSNanagara, bhAvanagara ( saurASTra ) = prakAzaka: jeThAlAla jI. gAMdhI, Asi. sekreTarI, gujarAta vidyAsabhA, bhadra, amadAvAda. mudrakaH maNibhAI pu. mistrI, Aditya mudraNuAlaya, rAyakhaDa, amadAvAda. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bu di ka kA za pustaka 102 jI ] phebruArI : 1955 | a ka 2 je prAsaMgika nedha keLavaNInI punardhaTanAnA bhaNakArA yunivarsiTIoe levAnI rahe. vaLI esa. esa. sI. ' dezanI badalAyelI paristhiti ane AvazyakatA pachInA ane InTaramIDiyeTa sudhInA zikSaNanI - anusAra mAdhyamikazikSaNa ane uccazikSaNanI navesara javAbadArI yunivarsiTIoe levI ke esa. esa. goThavaNa karavA mATe atyAre ucca sapATIe je prayAsa mAre ucca sapATIe je prayAso sI. nI parIkSA lenArA beDanuM kAryakSetra tatparatuM cAlI rahyA che te pratye ApaNA suzikSita vagana vadhAravuM e prazna paNa vicAravAne Ave tema ja prajAno abhiprAya ghaDanArAM vartamAnapatromAM paNa mukhya prazna ja che. yunivarsiTI zikSagya dhyAna kheMcAyuM hoya ema lAgatuM nathI. dA. ta. . dA. ta. junA deSo game teTalA hoya tathApi e zikSaNanI nA dANA game teTalA hAya mAdhyamika zikSaNa aMgenA kamizane thoDA vakhata upara kakSA tathA zikSaNa ApanArA adhyApakenI yogyatA je riporTa ghaDIne sarakArane suparata karyo temAMnI e be bAbatamAM yunivarsiTIoe ThIkaThIka saMtoSabhalAma vize dezanI yunivarsiTInA kulanAyakoe kAraka kahI zakAya evAM dhoraNo thAya che ane tathA rAjya sarakAronAM keLavaNIkhAtAnA vaDAoe sAmAnya rIte e paLAtA paNa hoya che. vaLI pitAne abhiprAya vyakta karIne eka prakAranI yunivarsiTIonI hakUmata heThaLanI kaeNlejo pAse sAmAnya saMmati ApI dIdhI che. pariNAme e pustakAlaya ane prayogazALA jevI mahatvanI sagavaDe bhalAmaNone amala karavA mATe jarUrI sUcanAo che ke nahIM tenI paNa yunivarsiTI taraphathI tapAsa bhArata sarakArane keLavaNIkhAtuM bahAra pADe e samaya karavAmAM Ave che. ucca zikSaNa kharcALa te che ja pAkI gayo che. have mAdhyamika zikSaNa ane ucca ane tethI ja ucca zikSaNa ApanArI khAnagI zikSaNane asara kare tevI eka bhalAmaNa e riporTamAM mAlakIvALI saMsthAoe dekhA dIvI nathI. have evI che ke atyAre mAdhyamika zALAo je abhyAsa- khAnagI mAlikIvALI athavA to jAhera TrasTonI kama calAve che temAM eka varSane abhyAsakrama umerI mAlakIvALI mAdhyamika zikSaNanI saMsthAo inTaramAdhyamika zikSaNane yunivarsiTInA inTaramIDiyeTa mIDiyeTa sudhInuM zikSaNa ApavA mATenuM kharca karavA parIkSA mATenA abhyAsanI kakSAe mUkavuM. badhI tatpara thaze ke kema te vicAravAnuM rahe che. sarakAra mAdhyamika zALAo A prakAranuM zikSaNa ApavAne taraphathI je A saMsthAone mabalakha grAnTa maLavAnI yogya che athavA te badhI mAdhyamika zALAo ema hoya to vAta judI che, paNa tevuM spaSTa vacana hajI karavA Arthika ane itara zakti dharAve che. evo sudhI apAyuM nathI. A bhalAmaNune artha nathI; paraMtu keTalIka zALAo A : uparAMta, inTaramIDiyeTa sudhInuM zikSaNa mAdhyamika e kAma hAtha dharavAnI gyatA dharAvatI hoya ane zALAo pitAnA cAlu zikSake mAraphata Apaze ke e mATe jarUrI Arthika saMpannatA dharAvatI hoya e ene mATe UMcI kakSAnA zikSake alaga vasAvaze ? hakIkata pratye paNa durlakSa karavAnI jarUra nathI. e zikSako nIcenA dheragAma bhaNAvaze ke kema? A prazno paNa vicAravA ghaTe che. kevaLa zakayAAnuM sIdhuM pariNuma e Ave ke InTaramIDi. zakayatAnA dRSTikoNathI ja nahIM paNa gyAyogyatAnA peTathI AgaLanI kakSAnA zikSaNanI javAbadArI ja dRSTikoNathI paNa A prazna vicAro joIe. For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 : : buddhiprakAza - ApaNA dezamAM aMgrejonA rAjaamala daramyAna AvelI che tema ja have pachI AvanArI che tenA keLavaNInI je jIvanavimukha paraMparAo racAI te para thayA vinA raheze ja nahIM. kaeNlejone A saMbaMdhI beTI paraMparAone sthAne navI vAstavika paraMparAo- dhyAna paNa kheMcavAmAM AvyuM che. paraMtu 195thI evI paraMparAo je prajAjIvanane utkarSa sAdhe ane pote kevI rIte kalama 40 ane 41 dvArA mukarara nenI vAstavika jarUriyAta paNa pUrI pADe, racAvI thayelI javAbadArI dhAraNa karavA mAge che tenI kazI joIe emAM koI ja zaka nathI. paNa thoDAM varSo spaSTatA hajI sudhI yunivarsiTIe karI nathI. hajI Ama vadhAravA ke tema ghaTADavAthI athavA to hakUmata be varSanI vAra che e sAcuM, paNa be varSa e navI badalavA mAtrathI paraMparAomAM ISTa pheraphAro thaze vyavasthA upajAvavA, ane navI vyavasthAne anukULa ema kema mAnI zakAya? pathArImAM pADavAM paDayAM thavA mATe pUratA che ema nahIM kahI zakAya. navI pAsAM badalavA jevuM e to thayuM. vidvAna ane tAlIma vyavasthAnuM sarvAgI spaSTa citra je yunivarsiTIe . zikSakanI moTI saMkhyAne pUratuM vetana ane taiyAra karyuM hoya te amadAvAda vistAranI kelejone gya sAmAjika darajajo ApIne vidyAvitaraNa ane te aMge jarUrI taiyArI karavAnI paNa samaja paDe. rASTraghaDataranuM mahattvanuM kAma temane sepivuM ane , paNa hajI e citra koInA manamAM spaSTa nathI, ane keLavaNInI paddhatio sudhAravI e AjanI mukhya AzcaryanI vAta e che ke e mATe kazI vyavasthita jarUriyAta che. e dizAmAM kazuM karyA vinA yuni- vicAraNuM paNa thatI nathI. A saMbaMdhamAM jeTalo varsiTIone hastaka je hatuM te mAdhyamika zALAone vilaMba thaze teTalo nirNaya utAvaLa karavA vAra sepivA mAtrathI zuM vaLavAnuM kahevAnuM tAtparya e Avaze. ane adhUrA vicAre ke utAvaLe karavA paDelA nathI ke pheraphAro karavAnI javAbadArI jemaNe dhAraNa nirNayanAM pariNAmo paNa saMtoSakAraka nahIM Ave. karI che temane A mukhya jarUriyAtane khyAla nathI. AzA che ke kaeNlejonA saMcAlake. keLavaNIkAro. paNa e mukhya jarUriyAta pUrI pADavA vinA ja yunivarsiTInA adhikAramaMDaLa temaja prajAmata ghaDanAra pherakAre thaze te zikSaNanA dhoraNe hajI nIcAM Utaraze vartamAnapatro A praznanI satvara chaNAvaTa karavA e bhayasthAna ApaNuM dhyAna bahAra na hovuM joIe. mAMDaze ane navI vyavasthA junI karatAM vadhu anartha A te dezavyApI paristhitinI vAta thaI kAraka te na ja bane paNa pUrepUrI kAryakSama ane gharaAMgaNe eka bIjo mahatvano pheraphAra thavAnI saMtoSakAraka bane e spaSTa nirNaya karavAnI ghaDIo gaNAya che. gujarAta yunivarsiTInI amadAvAda bhUmikA racavA mATe yogya prayAsa karaze. vistAramAM AvelI kelejoe 1857 thI inTara yazavanta zukala mIDiyeTathI AgaLanuM tamAma zikSaNa yunivarsiTInA vadhato jato virodha sIdhA aMkuza heThaLa, yunivarsiTI vatI, yunivarsiTInA divase divase zabdaracanA harIphAInA aniSTa aMgabhUta kaleje tarIke ApavAmAM Avaze. gujarAta vize lake jAgrata thatA jAya che, ane e badIne yunivarsiTI eNkaTanI kalama 40mAM ema TharAvAyuM ke sadaMtara nAza thavo joIe e lekamata pragaTa gujarAta yunivarsiTInI sthApanAthI mAMDI sAta varSanI thatuM jAya che. surata zahera samitie ane bharUca avadhamAM gujarAta yunivarsiTI amadAvAda vistAra jillA samitie ene virodha karatA ane enA pUratI kevaLa joDANa ApanArI nahIM paNa zikSaNa upara saMpUrNa pratibaMdha mUkavAnI mAgaNI karatA TharA ApanArI yunivarsiTI bane. te mATe kevI vyavasthA karyA che. hamaNuM navasArI mukAme maLela mAdhyamika karavI te kalama 40 ane 41 mAM sUcavavAmAM Avela zikSaNa pariSade paNa A jugArane sahakAra ApatA che. AnI asara je kaleje amadAvAda vistAramAM vidvAno ane adhyApakone e kAma cheDI devAne For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAsaMgika dha ? : 35 vinatI karI che, ane sau zikSakone emAM na paDavA Avaze. maisUra zugara kaMpanI li. e juna 1954 jaNAvyuM che. zrI ravizaMkara mahArAja, saMtabAlajI, mAM pUrA thatA hisAbI varSa daramyAna rUA. 15,00,759 babalabhAI mahetA vagere lokasevake potAnI vyA- nI cokhkhI khoTa karI hatI. tema chatAM teNe zera khyAnomAM A aniSTane vakhoDI kADhI lokone ethI dITha 20 TakAnuM DiviDaMDa jAhera karyuM che. A pahelAMnA dUra rahevAnuM kahevA lAgyA che. muMbaInI vidhAnasabhAnI varSamAM e kaMpanIe rU. 17,73,96 ne naphe A beThakamAM ene vize zrI ThAkorabhAI zrIpatarAya karyo hato. A varSe kArakhAnuM lagabhaga AkhuM ThAkora, zrI prabhudAsa paTavArI vagere traNeka sabhya varSa baMdha raheluM hoI A khoTa AvI hatI. paNa vicAraNA mATe TharAva lAvanAra che. ghaNAM gAmomAM saMcAlakoe A kheTanI pahelethI gaNatarI rAkhIne enA virodhamAM sabhAo ane saradhase jAya che, gayA varSanA hisAbamAMthI rU. 21,64,836nI rakama ane bIjI rIte paNa ene virodha karavAmAM Ave AgaLa kheMcI hatI. eTale A beTa chatAM e rUA. che. A badhuM batAve che ke samajI lekamAM A badI 6,64,077 ne vadhAro batAvI zakI che ane emAMthI keTalI aLakhAmaNI ane akaLAvanArI thaI paDI che. rU. 4,,856 DiviDaMDa ApavAmAM vaparAze ane lake pote jema jema A bAbatamAM vadhAre sakriya rU. 2,28,221 AvatA varSa mATe rAkhavAmAM thatA jaze tema tema enA TekedAronA paga DhIlA thatA Avaze. A eka khabara. bihAranAM khAMDanAM kArajaze emAM zaMkA nathI. je keMgresI AgevAno e khAnAone pitAnA majuro sAthe 1949-50 ane badIne piSata ke caMlAvatAM chApAMone vahIvaTI 1950-51 nA varSanA benasa bAbata chellAM pAMca maMDaLamAM che. temaNe temane A mArgethI pAchAM varSathI jhaghaDe cAlyA karatuM hatuM ane nikAla gayA vALavAne prayatna karavo joIe, ane je pite mAsanI 17 mIe Avyo che, ane temAM e be pitAno prabhAva pADI zake ema na hoya te varSanA bonasa tarIke rUpiyA se lAkha eTale ke e A pAo sAthenA saMbaMdha toDI nAkhavA joIe, eka karoDa majarane ApavAmAM Avaze. te ja e pravRttinI apratiSThA thaze. Aje te e je udyogane sarakAra madada kare che, te paradezI AgevAnonI pratiSThA paNa A jugArane poSavAmAM khAMDa karatAM hamezA potAno mAla me vecIne vaparAya che. ane teo paNa A prajAdrohane pApanA ATalo badho napho kare, e keTale aMze ucita che, bhAgIdAra bane che. e jovAvuM joIe. | 'milApa' mAsike A badI vize gujarAtanA 16-2-'55 lagabhaga 100 jeTalA lokasevaka, adhyApake, taMtrIo, adhyApa+ AsAna dhArAsabhya vagerenA abhiprAya meLavavA prayatna | gujarAta kolejanA bhUtapUrva adhyApaka zrI karelo ane e rIte maLelA abhiprAyo be aMkamAM asAnA pitAnA vidyAvyAsaMga ane vidyArthIvatsalatA pragaTa karyA che. emAMthI tathA bIjAM chApAMomAMthI mATe jANItA hatA. emanuM gayA DiseMbaranI 16mI keTalAka abhiprAye bhegA karI A aMkamAM pragaTa tArIkhe punA khAte avasAna thayuM. e jANI emanA karavAmAM AvyA che, te sau dhyAnathI vAMcaze, ane prasaMgamAM AvelA saune kheda thaze. A aMkamAM tene phelAve karaze, evI AzA che. anyatra emanA jIvananI AchI rekhA ane emanA 15-1-'55 aMtima divasono vRttAMta Apela che. ame eka vAra gujarAta vidyApIThanA vinayamaMdiranA vidyAthIApaNu dezanAM khAMDanAM kArakhAnAM keTalo naphe ene gujarAta kolejanuM saMgrahasthAna batAvavA laI kare che, tene kaMI khyAla nIcenI hakIkata uparathI ( anusaMdhAna pAnA 5. 3 52 ) For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marahUma adhyApaka jahAMgIra asAnA ma. adhyApaka jahAMgIra AmAsajI asAnAnA janma 30mI julAI 1890te rAja bharUca mukAme * thayA hatA. zarUAtanuM zikSaNu emaNe bharUcamAM lIdhuM hatuM ane emaNe khI. e. ane ema. e. nI padavI vaDAdarAthI meLavI hatI. ganI vyavasthA karavA mAkalyA ane tyAMthI e 1934 mAM pAchA amadAvAda AvyA. emane Tenisane khUba zAkha hatA ane e pAtAnA vidyArthIne Tenisa paNa khUba khaMtathI zIkhavatA. 1916mAM ee amadAvAdanI gujarAta kaoNlejanA jIvavidyA ( bhAyAlAjI vibhAgamAM joDAyA, ane 1926mAM muMbaI sarakAre emane vadhu abhyAsa mATe kembrIja meAkalyA. e varasa pachI kembrIja vizvavidyAlayanI ema. e.nI padavI prANIzAstranA vizeSa abhyAsa sAthe meLavIne e pAchA AvyA, ane gujarAta kaoNlejanA jIvavijJA vibhAga barAbara sAdhanasAmagrIthI sajAvI eka sAruM' evuM saMgrahasthAna paNa OM maLe Ubhu` karyuM. adhyApana uparAMta ee peAtAnA badheA samaya sa`zeAdhanakArya mAM gALatA hatA. emanA 35 uparAMta nibadhA IMgleMDa, amerikA, jApAna ane hiMdanAM jANItAM vijJAna viSayaka sAmayikrAmAM pragaTa thayelA che, ane emanAM krAyanI dhi jIvavidyA nA pramANabhUta graMthAmAM paNa levAyelI che. rajAe daramyAna ee peAtAnA tema ja bIjI kaeNlejonA vidyAthI one abhyAsamAM madada karatA, ane peAtAnuM sazeAdhanakArya karatA. 1922mAM sarakAre emane jata tamAruM mAyALu meM dilaseAchabhareluM kAgaja mane ceDA divasa upara maLyuM hatuM, ne saranAmAne vize tamAne takalIpha paDI, te dilagIra thaI. dhaNA upakAra mAnuM chuM. khIcArA mArA jahAMgIrane tA. nakhe du:kha hatuM nahi. adherInI yusupha ismAIla kaoNlejanA chavavidyA vibhAsathI sarasa emanI tabiyata hatI. emane dareka rIte madada karI zakuM, ne AMkha gaI eTale emanI kharI ja sAthI rahI zakuM, karIne hame pUnAmAM kalama paNa 'joIna' kIdhI hatI nahi, riTAyarDa thavAnI agAuthI, jahAMgIra DaoN. je. bI. DrAIna Ava cukra yunivarsiTI sAthe, sAIna krikala rIcarsa'nA ekasperimenTsa' (prayAgA) karatA hatA, te cAlu ja hatA. emane 'bAyAleAjI' (jIvavidyA) uparAMta 'lAsArI Ava lIyina' (dhArmi ka tattvajJAna) 'misTi sIjhama'(gUDhavAda) nA ghaNA roAkha hatA, ne hameA yu. ke. (IMgsa'Da) ane yu. esa. e. (amerikA)nA 'hAiesTa inTelekacyualsa' (uccamAM ucca koTinA buddhizALIo) sAthe kArasapAnDansa calAvatAM hatAM, ne jahAMgIranAM kAgajo vAMcIne te leAka ema ja samajatA hatA ke evana te philesAphara haze, pachI humA lakhIne jaNAvatA ke nahi. ahena gulakhAnu emanI AgaLa ghaNu ghaNuM vAMcatAM hatAM. Gr 30 mo julAI 1945ne rAja 55 varSanI vaya maryAdA pUrI thatAM emane nivRtti levI paDI emaneA vicAra tA e pachI paNa peAtAnuM sa'zeAdhanakAya' cAlu rAkhavAnA hatA, paNa vidhie kaI juduM dhAryuM hatuM nivRtti lIdhA pachI theM|DA ja samayamAM emanI eka AMkha gaI ane bIjInI dRSTi paNa khUba maryAdita thaI gaI. eTalI eka AMkhanI eTalI STi pazu sAcavavA mATe vAktaroe emane amadA na vAdanI garamImAMthI dUra javAnI salAha ApI ane emane bhAre hRdaye peAtAnA pyArA pradeza ane snehIjatene choDIne pUnA jaIne rahevuM paDyuM. zArIrika apaMgatA chatAM jarA paNa hi'mata hAryA vagara emaNe A pharajiyAta ArAmanA upayAga mAnasazAstra ane indriyAtIta jJAna jevA viSayeAnA abhyAsamAM mana parovyuM. hiMdu tattvajJAna ane khAsa karIne vedAMtanA emanA sArA abhyAsa hatA. paradezanA ghaNA nAmAMkita vidvAneA sAthe emane Akhara sudhI patravahevAra cAlatA hatA. AjathI varase pahelAM e kuTuMbaniyeAjananA bhAre himAyatI hatA. emanI namratA ane snehALa svabhAvane kAraNe ee saunA mAnItA thaI paDayA hatA. emanI vidyAprIti, vidyArthIvatsalatA, chevaTanI mAMdagI daramyAna emaNe dAkhavelI dhIraja ane zAMti, tathA zaraNAgatanA khyAla, emanA mavasAna pachI emanAM patnIne lakhAyelA eka dilAsAnA patranA uttararUpe emanAM patnIe lakhelA patra uparathI Ave cheH For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI sauthI priya sAhityakRti : 77 pharsTa kalAsa ApaNI lAIbrerI jamAvI hatI, ne huM badhuM (miThAza), kaMplITa saranDara" (saMpUrNa zaraNAgatinI bhAvanA) gharanuM kAma uparAMta jahAMgIrane TAIpa karavAmAM ne dareka thI khamyuM che. mane kharekhara lAge che ke kAMI gebI madada rItanA kAraspenDansa'mAM madada karatI hatI. hama traNe maLI haze, kAraNa eka sAdhunI mAphaka kharyuM che, te ghaNo ja ghaNAM ja ghaNu ja sukhI hatAM, ne savAranI sAMja kyAM "pIsakula' (zAMtimaya) aMta Avyo, ne te "ekasTrezana jAya te mAluma paDatI hatI nahi. augasTa mahinAmAM (caherAnA bhAva) te eTalA sarasa ke zuM lakhuM. paNa jahAMgIrane zaradI thaIne tApa AvI. 17 divasa rahI. ...bahena, jANe kharekhara te mAre aMta Avyo. tamAruM zAnI tApa te khabara paDI nahi. tethI hamo baMgalera, kAgaja vAMcIne gulabAnuM bolyAM ke kharekhara jahAMgIra to gulabAnanI bhANeja khorazedane tyAM havApherabadala gayAM. 7 mAro guru hatA ja, ne jANe eka 'lAIna" (lITI) bI divasa dhaNA sArA gayA, pachI pAchI bhUkha nahi, ne nabaLAI emane yAda karyA vagara huM vAMcI ja nathI zakatI. chelavelI ghaNI lAgI. velloranI mizana hospiTala tyAMthI 4-5 eka garIba "TuDanTane mATe kAgaje lakhAvI, tene "grAnTa kalAkano rasto, te badhAMnI bhalAmaNathI tyAM gayAM tyAM hame apAvI. hamAruM "koTejanI "lAITa' jANe bujhAI gaI, samajIne (sAMbhaLIne), ghaNAM ja "ka" thaI gayAM (AdhAta evuM lAge che. eka ja divasa mane kahyuM ke "tane lAgaze to pAmyAM, ke jahAMgIranA beka lagnamAM kensara jevuM lAge ghaNuM, paNa tuM raDatI nA." mArI upara kAbU rAkhI, dhIraja che. pAchAM beMgalora AvyAM. tyAM 'yurIna" (pezAba) karatAM ne hiMmata rAkhavAnI koziza ghaNI ja karuM chuM, paNa jahAMeka "blaDa kaleTa' (lohIno gaDaphe) paDyo. pUnA AvIne gIranI keI divasa bI. 'laMga' ke 'kiDanI kharAba nahi. dAktara kAyAnA kahevAthI "pAilegrAphI karAvI (mUtra. tApa AvI tyAM sudhI te badhI "yogika ekasarsAijhiMjha' piMDane ekasare phoTe levarAvya) to kahyuM ke jamaNuM kare. eka svapnA jevuM thaI gayuM, eTale hajura (hajI) kiDanI" (mUtrapiMDa) "enalAja " (mATe thaI gaye) jANe mAre zaka' e thayuM nathI. khudA tAlAnI che, "kensara jevuM lAge che, ne "kiDanImAMthI "laMgsa'mAM marajIne mUMge moDhe tAbe thayA vagara huM bIjuM zuM karI gayuM che. jahAMgIrane te ema ja kahyuM ke "kiDanI ensA" zakIza? duHkhI te thaI gaI, paNa paravadegAranAM hajAre che, ne chAMkiyala TacUDjha (phephasAMnI naLIo) badhI sUjI sukarAnA karuM chuM ke AvA bhalA, suMdara ne "yunika' (aDa) gaI che. chellA 20-25 divasa taddana "beDa" (bichAnA) sela" (AtmA) sAthe mAruM 'ATalAM varasa bI joDANa para hatA, te rAte ThAMso thAya tyAre ghaNuM "saphara karatA karI, khare AuTaluka ova lAIpha (jIvananI daSTi) zuM vadanA bhagavatA hatA. paNa tame jANIne khuzI thazo ke hevo joIe tene vAraso ApI gayA. tamane huM ghaNI ATalA vakhatamAM eka paNa vakhata " kaMpeina' (phariyAda) vAra yAda karuM chuM. dareka jAtanI davA sAthe li. vahAlI kIdhI nathI, ne ghaNI ja hiMmata, sabUrI ne "svITanesa bahena dInA. mArI sAthI priya sAhityakRti* umAzaMkara joSI mArI sethI uttama sAhityakRti kaI e aMge haju granthastha na thayelI evI kRti "yudhiSThira tene kayAreka koI savAla pUche che tyAre eTale ja javAba sauthI priya kRti tarIke Aje paricaya karAvavAne ApuM chuM ke have pachI kyAreka lakhAvAnI haze te. chuM, te e eka chevaTanI kRti che te kAraNathI nahi, paNa Aje to mArI sauthI priya sAhityakati kaI paNa bhaviSyamAM kyAreka mAre hAthe kazuMka sAruM racAI e praznano javAba, ane te paNa vIgate, ApavAne Ave che e sAthe kadAca ene kaIka saMbaMdha haze e che. ema kahevAya che ke mAtApitAne chelluM bALaka amadAvAda reDiyAnA sadabhAvathI. A vArtAlApa ahIM vadhAre vahAluM lAgatuM hoya che. mahAkavi milTanane chapAya che, eTale vArtAlApanuM eka agatyanuM aMga - pereDAIjha losTa' karatA te pachI racAyelu 'pereDAIjha "vanavelI ne pATha- emAM rajU thavAnI saMbhAvanA ja nathI. rigeIna' vadhAre vahAluM hatuM. huM mArI eka,chevaTanI mAnI, For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 :: buddhiprakAza khyAlathI; bIjA zabdomAM, eka sarjaka tarIkenA mArA oLakhAveluM che. e dazyane anuvAda karavAnI saMbhavita vikAsa sAthe ene mUlagata saMbaMdha che lAlaca. paNa padyavAhana? ApaNe tyAM saddagata kezava e mAnyatAthI. harSada dhruve kavitane pravAhI banAvIne pracalita karelA nATaka, ane bane to padyanATaka, sarjI zakAya vanavelIne ajamAvI jovAnuM dhAryuM. 1933nI te sarjaka tarIke eka jAtanI kRtArthatA anubhavAya vAta. "prasthAnamAM pachIthI e cArasoka paMkti ema varasothI mane lAgyuM che. ene mATe rojanI pragaTa thayelI. e agAu zrI kezava harSada dhruva uparAMta zrI bolacAlanI bhASAnA layane ThIka ThIka jhIlI zake evuM padyavAhana meLavavA upara cAlu najara paNa. rAmanArAyaNa pAThake "vanavelIne upayoga kare. e : baMnee paNa nATakanA - ane te zepiyaranAM nATakanA rahyAM karI che. 1930mAM yaravaDA jelamAM e lebhathI. baMgALI zIkhavAno AraMbha karyo. paNa baMgALImAM - anuvAdamAM "vanavelInI muMjAyazanuM mApa kADhavA je rIte padya vaMcAya che te rIte vAMcatAM ApaNI prayatna kare che. ApaNe manahara ane ethI eka bhASA bahu kRtrima lAge, raMgabhUmi upara te khAsa. vadhu akSaravALA kavita chaMdathI TevAyelA chIe. paNa ApaNe e chaMdane pATha saLaMga pravAhI padya tarIke karatA e muzkelI na hota te, baMgALIne 'payAra' je nathI. balake manaharanuM to "UMTa kahe A sabhAmAM ApaNuM soLa akSarane kavitA ke ghanAkSarIne badale vAMkAM aMgavALAM bhUMDA" ema bekI akSare e ladhu cauda akSarane kavita che ane mahAkAmAM tema ja heya te ene guru banAvIne, jANe ke laMgaDI letA raMgabhUmi upara suMdara kAma Ape che, te ApaNe letA, paThana karIe chIe. paNa bhATacAraNe kaI paNa upayogamAM laI zakata. "payAra' mULa to paurANika kaI vakhata kavitane pravAhI padya tarIke pATha karatA kAvyo mATe jUnA vakhatathI yojAto chaMda, paNa hoya che zrI kezava harSada dhruve saLaMga pravAhI kavitane mAIkela madhusUdane ene pravAhI banAvI no avatAra Apyo ane bleka vasaMne prazna baMgALI mATe jayuliyasa sIjhara ' nATakamAMnA mArka eNTanInA - uke. 1972mAM eka mahIsUrI mitra pAse kannaDa pravacanavALA dRzyamAM yojIne enI kAryakSamatAne bleka vasa" sAMbhaLavA maLyo. marAThI, hiMdI ke aka kADhI batAvyuM. bruTasanI vAgdhArA "vanavelI'mAM ThIka ThIka jhilAI che e A paMktione yogya rIte gujarAtI pAse raMgabhUmi para yojI zakAya eve pATha karavAthI pratIta thazeparaMparAprApta chaMda nathI. ' zaTasaH .1930gnA gALAmAM pravAhI padya to ApaNe tyAM saMmAnya banI cUkayuM hatuM pRthvI je chaMda sIjharane ocho hA hatA. paNa ApaNI A pravAhitAne kAraNe jema vALIe tema vaLe evA bhUmi maiyAne vadhAre hote ho. tamAre te manaphAvatA manabhAvatA padyavAhanarUpe pracalita banyo sIjhara jIve ne tame dAsa thAo e joIe, hato. paNa raMgabhUmi upara 'pRthvI'mAM pAtrone saMbhASaNa ke sIjhara na hoya ane tame svataMtra rahe karatAM kaha5vA muzkela. 1972mAM visApurathI pAchA e joIe? sIjharanuM mArA para bahu heta vaLatAM muMbaInA phUTapAtha parathI eka AnAmAM hatuM, mATe huM rahuM chuM; bhAgya devInA e bhAre yuripiDIsanA "iphijIniyA ina risa' nATakane prItipAtra hatA, mATe rAcuM chuM; parAkramI gibarTa mane anuvAda UMcakI lIdhela. temAMnuM, hatA, mATe pUjaye chuM. te chatAMye emane meM, bahena bhAIne vadha karAvatAM rahI jAya che ne banenuM meM ja haNyA, kema ke e lebhamAM levAyA hatA. paraspara abhijJAna thAya che, e dazya te erisToTale pAyeTikasa'mAM abhijJAnanA eka uttama dazya tarIke koNa e khUhe che je romana na thavA irache? For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI sauthI priya sAhityakRti : 39 heya kaI te te bole, huM enA gunhAmAM chuM. ethI pUruM na paDe te dazagaNu dama bhare keNa evo nIca che je dAsapaNuM zaherI rAce ? ane mArA hAtha, mAruM mAthuM ne hRdaya enI hAya kAI, te te bole, huM enA gunhAmAM chuM. gunhegArI. eya je ochuM paDe te thaI rahyuM. keNu evo naSTa che je svabhUmine drohI bane ? jagatamAM sata hAya, dveSa chatamane , hAya kaI te te bole, huM enA gunhAmAM chuM. vInavuM chuM. tamArI sattAthI jarA, kAyadAne maraDo uttara de. A Ubho huM. satyanI hAre cAvA nahi jevuM khoTuM karo, sau zaherI : ane keme karIne A pizAcane pAcho paDe. nathI, nathI, I nathI. Ikichaniya pitAnA bhAI ephisTisane ghaTasa : oLakhatI nathI ane maravAnI kSaNa pahelAM e tyAre koInAye huM gunhAmAM nathI. buTasane bahenane saMbhAre che tyAre dUra paDelI bahenane (jo ke tame sajA karatA te sIjharane meM karI che. e sAme ja UbhI che) na saMbhAravA kahe che. ane zrI rAmanArAyaNa pAThake "miya-yuliyeTa' pote paNa jene dUra dUra mAne che te bhAIne jhaMkhe nATakamAMthI vikhyAta jharUkhAdano ane "macaTa che, je ke e sAme ja Ubho che. e vacane mArA eka venisa'mAMthI adAlatanA dazyane anuvAda anuvAdamAMthI vAMcuM chuM : karyo che. AjavabharI liyeTa romiyone uddezIne iphijIniyAH pralape cheH aphasa dUra AbhanI nIce vasaMtI e to nyuliyeTa: - sukhahINI bena, tArI prArthanA vRthA che ahIM, are remiyo romiyA zAne tuM ramiye thayo? chatAM are! AgaeNsathI Ave che tuM. tethI tArI 'sAtha tevI badhIye saMbhALa huM rAkhIza ane tAruM gotra pheravI de, tAruM nAma bIjuM pADa. '. ane ema na kare te mane premakela Apa emAM te cUkIza nahi. daphanakriyAmAM tArI ane te ja kSarothI huM kaMpyuleTa nahi rahe. kImatI pipAka ANavAmAM khare Avaze, ne citA tArI svarNaraMgI pUramAM paDe ja TADhI remiyo huM vadhAre sAMbhaLyuM ke Ane ja javAba dauM? te mATe phUlela tela. ane girimukulene cUsI cUsI hajAre mAkhIoe karela bheguM juliyeTaH, madha huM reDIza tArI sAthe pAmavA vinAza tAruM nAma e ja mAtra mAre eka veravI che. medheirI suvAsamAM........... tuM te tuM che. tuM kaMImeTega nathI. moTega. banI zake. eTale zuM? nahi hAtha, nahi paga, nahi bhujA, badhIye AzAnI pAra, banIye zake ke mAro nahi mukha, nahi mANasanuM ekake bIju aMga. saMdeze AgaeNsa sudhI pahoMce tarI jaI ene, bIju tane game tevuM nAma thAne. nAmamAM zuM? jene gaNuM prANasame. kevo e ulAsabharyo jene ApaNe gulAba kahIe chIe te bIjA thaI jaze jANIne ke AzA jenI choDI hatI, nAmathIya enI e ja madhurI sugadha deze. te ahIM vasudharAne ke adITha gUDha Are ane vakIla periyA AgaLa baniyo potAnA jIve che, gaNela jene marelI, ane ahIMthI, mitrane bacAvavA je taraphaDiyA mAre che te sAMbhaLoH pukAre che ene mATe! baseniH jANakArone bhAgye ja kahevAnI jarUra rahe ke A ghaDI huM enI vatI rokaDA rUpiyA ahIM, vanavelInA baMne purogAmI vidhAnanA prayogo karatAM kacerImAM gaNuM Apu are dupaTa bharuM. mAre prayoga judo paDate heya te te paghama vAkyanA For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 : : buddhiprakAza - pAnA krama badalavAnI - vyutkramanI - chUTa heAya che te levAnI bAbatamAM. e baMnenA phakarAo saLaMga gadyarUpe paNa vAMcI zakAze, je uparathI keTalIka vAra evuM lAge che ke 'vanavelI' eTale seALa seALa akSaranI paktimAM chApeluM gadya (jemAM seALa akSare zabda tUTalA na heAya athavA teA navuM vAkaya ekI akSarathI zarU thavuM joIe evuM zrI kezava harSoMda dhruva je ekamAtra lakSaNa Ape che te sacavAyuM DhAya). IMgrejI blenka vasa sudhdhAM paNa vyutkrama racanA kabUla rAkhe che' ema svIkAravA chatAM zrI kezava harSada dhruva A pAThaya padyamathI vyutkramane dUra rAkhavA kahe che. uparAMta prAsane vanavelImAM sthAna nathI' ane 'jhaDajhamaka emAM prAyaH na joIe' ema e Agraha rAkhe che. paNa pASa padya e padya che e bhulAvuM na joI e. raMgabhUmi mATenA-elacAlanA laya jhIlI zake pAThaya padyanA prazna hamezAM e che ke gadyanA sImADAo para e cAlI zake evuM hAya te chatAM bhAvAvekanI evA ze 5'khALA gheADAnI peThe UDI zake evuM e hevuM joIe. enI upara gadyanI badhI maryAdAe lAdavAmAM enI zakayatAo kuMThita karavA jevuM thAya. 1953 mAM 'kavitA ane nATaka'mAM TI. esa. eliyaTe svAnubhava kyo ke marDara ina dha kaeNtheDrala'mAM pAte vadhu paDatA AyambikanA upayegathI dUra rahevAnuM, jarIka vadhu sagAI yAjavAnuM ane prasaMgopAtta aNudhAryAM prAsa apanAvavAnuM rAkhIne 19mI sadInAM padyanATyo, jemanI mukhya muzkelI takhtAviSayaka AyeAjana aMgenI nahi paNa nAthyocita vANI aMgenI hatI, temanI kSatithI bacyA hatA. padya nATakanA prayAga me' karyAM nathI. paNa nATyocita UrmionA AlekhananA Atmakathana, saMvAda, ekAMkI sudhI paheAMcavA karatA saMvAda, Adi prakAro ajamAvavA prayatna karyAM che. e prakAromAM ApaNA be mukhya pravAhI chaMda anuSTupa ane pRthvI cAjI joyA che, paNa 'vizvazAMti' ane 'nizItha'nA mizropati mane, kaMI niha tA mArA pUrA, vadhu anukULa lAge che. mizrApajAtimAM pI jA, pI jA, kaNa', e rASa pI jA!' jevAmAM melacAlanA layanA spaMdanane padyamAM upasAvI zakAya che, te chatAM e traNe chaMda raMgabhUmi upara uccAravA mATenA, pAThaya, padyavAhana tarIke svIkA nathI ja. jyAre 'vanavelI'nI zakayatAe vicAravA jevI - khIlavavA jevI che. yudhiSThira svarga'mAM ekalA jAya che ane peAtAnAM svajanA sivAya svargamAM rahevAnI nA pADe che, balake teo jyAM haiAya tyAM jaI rahevA mAgaNI kare che, e prasaMga, jemAM narA vA kuMjarA vA vALA emanA asatya thananI zikSA paNa AvI jAya che, tenuM Alekhana 'vanavelI' chaMdamAM meM yu` che, temAMthI narakavAsI svajanene e maLe che te bhAga rajU karuM chuM. te badhAne naraka maLyAthI suSThirane acaMbhe thAya che te karatAM yudhiSThirane narakane sImADe AvavuM paDayu. ethI e saune vadhAre acaMbA, khalake ASAta, cAya che. avAjo jaya hai mahAnubhAva I yudhiH kANu che sau tame? kaika svara me' te paricita suNyA ke zuM? kANu che. sau avAjo huM chuM bhIma ? ... arjuna huM...! ... hu' drupadakanyA !...huM kahyu ...te huM sahadeva 1... nakula hu`....dhRSTadyumna, abhimanyu ame deva ! yudhi : tame ahIM puNyazALI! dharmayuddha vize deha kheravI dhasyA'tA svaga pathe je uma'gabhera ? avAjo ; ame sau pAMDava! ame draupadeyA !... pAMcAlA sau ame ...... yudhi. : tame ahIM!!... avAja : dhamarAja, tame ye te ahIM ?!... game teA che bahu sAda tamArA te sAndra snigdha, karuNuAvaMta, game bahu che sugaMdha jeha zIlavaMta aMga aMgathI sravaMta ama bhaNI; game che te hUMpha mahAvirala je relI rahyA svaya' ahIM upasthita thaIne;-ahIM agAdha For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhASAmAM sanmi ane samAsanuM sthAna :: 41 yAtanAAgAra vize bhabhUkatI viSavAlA nArada vIMjhatA jaTila jhaMjhAnilo madhya ! paraMtu che yuddho raNagiNe pare khelAya che, temAM sthira dharmarAja, tamaneya A sthaLe AvavAnuM zaravarSA vacce rahevuM sukara che, vIra, kiMtu joIne nirmANa, jIva tapta veLu mAMDI jANe hRdayavRttinI mahA tumula tAMDave madhya bhUMjAI jato! re vidhi, amamAMthI ekane to dhIra sthira TakI rahevuM suradhArApathe, nathI bacAvato ! ekane te rAkho A arinagata sukara, te hadayanAM vikaTa yuddha sudhIra thakI dara! joI are amArAmAMthI te eka sthiratA dharo cho tethI sAce ja che yudhiSThira sujanane UrdhvamUrdhA, aDaga, apa sarva 1946 nA eprilamAM lakhAyelA A yudhiSThira' ahIMnI uttApa vAlA zikhAthI, sAnita ame pachI padyanATyanI zakayatA vadha ne vadhu tapAsavA ra pAmata apUrva, ane AjanI A yAtanAo protsAhita thayo chuM. harigIta, jhUlaNA, lAvaNI, kaTAva mahIM nahIM umerAta UDI avamAnanA ke ane rekhatA-bolA vagere satata saLaMga vaparAtAM nathI ama vize are eka paNa evo kaI ekavidhatA lAve paraMtu vacce vacce kazaLa kavi jarUra je kadI durbhaga AvA nirmANane pAtra na he. temane paNa khAsa karIne paraMparita rUpamAM upayoga pAchaLathI yudhiSThira indra yama nArada Adine karI zake. uparAMta ApaNI bhASAmAM bahu skaTa nahi evuM paNa kAMIka svarabhAranuM tattva varatAya che tene yejIne bolacAlanI bhASAnA layane jhIlI yudhi: laI zake evuM pAThazva padyavAhana vikasAvavAmAM madada naraka che, meLavI zakAya. "vanavelImAM paNa enA viniyogane e ja vAta pUratI che svAda mATe sadA mATe avakAza che. 5ghanATyanI dizAmAM ApaNI kavitAo svargane uDADI devA. aneka prayogo dvArA vikAsa karavAnuM che tenA aMte nArada yudhiSThira kayA yuddhamAM sthiratA anvayamAM Aje meM "yudhiSThirane mArI priya kRti dharAvanArA che te skuTa kare che tyAM prasaMga para tarIke rajU karI che. thAya che: - 25-11-1954 gujarAtI bhASAmAM sandhi ane samAsanuM sthAna ? vrajarAya mukundarAya desAI - "simplification is the law of deve- racanAmAM aMgrejI peThe pada vA padAvalina niyata lopment in all languages.' sthAne che. padanuM sthAna vAkyarthanuM zotaka hoya che. -L. P. Smith, History of the ogaNIsamI sadInA uttarArdhamAM gujarAtI bhASA English Language' sAhityamAM thayelA punarutthAnane pariNAme gujarAtI | (H. V. L) p. 8 vANInA bala tathA samRddhimAM khUba vadhAro thayo, saMta bhASAnA kalevaramAM saMskRta zabdone tenAthI bahu pahelAM gujarAtI bhASA pratyayAtmikA sthAne gujarAtI zabdarUpe mUkavA mAtrathI gujarAtI maTavA mAMDI hatI ane padasthAnathI vAkaSArtha bhASA siddha thatI nathI. gujarAtIne pitAnuM AgavuM samajAvA lAgyA hatA. e punarutthAna sAthe mudraNakalevara che. te kalevara vikAsazIla-vikArazIla che, yaMtra ApyuM. mudraNayaMtra jema anyatra bhASAonA ne tene potAnI maryAdAo paNa che. gujarAtI vAkatha- vikAsa vA vikArane bahudhA avarodhaka nIvaDayuM, tema For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara :: buddhiprakAza ApaNe tyAM paNa teNe tyAranA bhASArUpane sthira jevuM artha? pustakartAne e dRSTAna levuM paDe che kemake karyuM. e punarathAne keTalIka saMskatanI rItarasama gujarAtImAM ane ta hoya ane AraMbhe lu hoya gujarAtImAM pAchI ANI agara vizeSa pracAramAM evA saMdhAyelAM pado ja nathI ne hoya te saMdhAMta ANI. chatAM hAla ApaNI bhASA pratyayAtmikA nathI. keI kAvyamAM saMskRtamAMthI upADI chandAlaya. maTI viyogAmikA thatAM thatAM vikAsakramanI amuka artha "vighalatA' kahIe tethI kaMI gujarAtI sadhi kakSAe AvelI che e yAda rAkhIne ja gujarAtI niyama na bane, kharuM jotAM gujarAtImAM pari, udda, vyAkaraNanuM anveSaNa thaI zake. sata, nisa, sama evA upasargo nathI ke jenI | gujarAtInuM valaNa aMgrejI peThe zabdone alaga madadathI yatheccha gujarAtI zabda yojI zakAya. rAkhavAnuM che. "mAmA AvyA", "hari IgatapurI gaye',. daSTAntAmAM kAmamAM levAtA IkSA, nati, caya, Dayana, mana umareTha che', "vaLI e ja AvI" jevAM anekA- dila-dika, kima, cita evA padAzone zabdarUpe neka vAkyomAM sadaMtara svAbhAvika rIte zabda sabdhi gujarAtImAM pracAra paNa nathI. A avAstavikatA niyamo pALyA vinA azliSTa rahe che. tatsama uparAMta bIje deSa zaikSaNika daSTie che. vidyAthIzabdo paNa gujarAtImAM sadhithI na joDavAne enA samAsa saMbaMdhI jJAna ane sandhi saMbaMdhI bhASAne svabhAva che: "tenI vALI amRta samAna che', jJAna vacce joItuM anusaMdhAna jaNAtuM nathI. niSphaLa, vizvAmitra RSi, "sAMdIpani RSi', "prIti arthe', nizcita, ke atyAcAra jevAM samasta pada racatAM ke teno upayoga ISTa nathI', "bahu Adara karyo'. choDatAM zIkhatA pahelAM, athavA udda, sama, pIra vANInA layamAdhurya vAste kaIka veLA sandhi karIe jevA upasargone sUcitArtha samajyA pahelAM sadhi chIe eTaluM ja. gujarAtImAM "vi tane - zuddha karyA cheDavAno zo artha? AvA sadhiniyamanuM vyaMjana mAtra gaNIe to paNa ApaNe "vighukta' thogya sthAna gujarAtI bhASAnA tathA tenA vyAkaraNanA kahetA nathI, "vidyuta zakti" kahIe chIe. A etihAsika abhyAsamAM che. rItane saMskRta zabadone saMdhi vinAno upayoga spaSTa darzAve che ke ApaNI bhASAnI gati sandhi viruddha samAsa saMbaMdhe paNa kahyuM tevuM ja kahI zakAya. saMskRta bhASAnI samAsa bAbatanI paraMparA jevI ne che. gujarAtImAM kavacita vikalpa sandhi thaI zake kharI. tevI svIkArIne carcA karatAM dhyAna bahAra rahe che ke gujarAtI vyAkaraNanAM zAleya pustakamAM apAtA gujarAtImAM samAsaracanA saMskRta jeTalI vyApaka adhiniyama avAstavika che. e niyamo je rIte nathI - teTalI vyApaka rIte zakya paNa nathI. "maMda, apAya che te rIte moTe bhAge to zaikSaNika dRSTie bAlaka' e padethI samAsa banaze: "gaDuiM, bAlaka'thI anAvazyaka che. je tatsama zabdomAM antargata nahi. gujarAtI mAM vaparAtAM samasta pado vastutaH saMdhi thaI che tene gujarAtIo sazvinAM dRSTAto itara bhASAmAMthI upADelAM tatsama ke taddabhava rUpe tarIke svIkAravA e behUdu che. e tatsama zabda che. jemane saMskRtane athavA saMskRtapradhAna gujamAtra gujarAtI zabda ja gaNAya, kemake emane koI rAtIne sAthe sIdho paricaya che teo gujarAtI prakAre sandhi karI gujarAtImAM upajAvelA nathI. bolavA lakhavAmAM evAM padone amuka maryAdAmAM dA. ta. 'uta+lAsa = ulAsa ema zIkhavyA che upayoga kare che. bhASAzikSaNanI dRSTie e padAvali (tathA geraAbarU, belAzaka, haraja jevAM samasta 1. kharI rIte upasarga 3DhuM che e judI vAta. vaLI lAsa' jevo (lAza = maDadu che!) zabda gujarAtImAM nathI. pada) gujarAtI che, te svAbhAvika gujarAtI vAkatha saMskRtamAM teno artha "nAca" ke "kUdako che. 'ullAsane DhaMgane anukULa rahIne ja vAparI zakAya che. bhASAnuM te artha saMskRtamAM tathA gujarAtImAM 'nA'thI vibhinna che. viziSTa, sarvathA svAbhAvika aMga hoya ema For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhASAmAM sandhi ane samAsanuM sthAna : : karka rAtImAM prathamA tatpuruSane sthAna nathI ema kahevAmAM bhAre bhUla jaNAtI nathI. kAI apavAda nIkaLe to nIkaLe. mAdhyamika zikSaNanI prAra'bhika kakSAomAM vyAkaraNacarcAmAM samAsane sthAna na hovuM joIe. aMgrejImAM eka kALe save vizeSaNu vikArI hAM, paNa hAla avikArI che. saMskRtamAM sa vizeSaNA vikArI che ne tethI vizeSyanAM jAtivacana ne vibhakti anusAra vizeSaNanuM rUpa phare che. e kaDAkUTamAMthI bacavA mATe prathamA tatpuruSa krama dhAraya samAsanIyeAjanA saMskRtamAM thaI. gujarAtImAM keTala!ka vizeSaNa - khAsa karIne saMskRta tatsama vizeSaNu -- vikArI rahe che. pariNAme avikArI vizeSa vaDe gujarAtI krama`dhAraya samAsaracanA niSprayeAjana ane che. karmadhArayanA abhAve paNa avikArI vizeSanAM jAtivacana gujarAtImAM badalavAnAM hatAM nathI, eTale saMskRtavALI rakaDAkUTane sthAna nathI; ane vikArI vizeSaNa vaDe gujarAtImAM samasta padma banI zakatuM nathI, eTale krama dhAraya chatAM pazu DAkUTa khacatI nathI. matalaba ke gujarAtImAM [tA krama dhAraya anAvazyaka che athavA azakaya che. 'mahA puruSe divya netrAthI joyuM' ane 'mahApuruSe divyanetrAthI joyuM' emAM lakhavAmAM e padanI nikaTatA uparAMta karI vAstavika bheda nathI. guja 2. A saMda'mAM vicAratA saMskRtamAM samAsaracanAnA AraMbha bhASAnuM nipratyayA ke viyeAgAtmikA khanavAnI dizAMmAM bhareluM DagaluM gaNAya, gujarAtImAM avikArI vizeSaNa paNa bhASAnI saralIkaraNa taraphanI gati batAve che, vikArI vizeSaNane paNa vibhakti anusAra vikAra gujarAtImAM thatA nathI. vikArI vizeSaNanuM li Mga rUpa vacanAnusArI vikAra pAmatuM nathI. saurASTranuM bhUtakRdantarUpa [ vizeSaNa ] avikArI che tevuM suratamAM paNa pracalita che. gayela hatA hatI--hatuMhatA-hatAM; ane mahAtmAjI tathA medhANI jevA lekhakA dvArA sArvAMtrika pracArane pAme te navAI nahi. dvivacananA lApa, bahuvacanamAM pratyayanA vaikalpika abhAva e sau AvI sarala gatinAM dRSTAnta che. 3. maddatanuM samasta padyamAM vAparavAnuM khAsa rUpamaddA che. gujarAtImAM mahat vaparAtuM nathI, paNa 'mahA' svatantra avikArI viroSaNache. ' mahAmahenate karyuM, e mahA meATuM krAma che, arthAt 'mahApuruSa' eka tatsama padma gaNAya, agara e gujarAtI vyasta padma thAya. khatara vibhakti tatpuruSamAM e pada vacce pratyaya abyAhata che. pratyayanI abyAhuti pAte kAI vyAkaraNa niyama nathI, paNa bhASAmenA kramika vikAsa daramiyAna AvatI sthiti che. pratyayanI savathA adhyAhuti tyAre siddha thAya ke jyAre bhASA pUrNataH viyeAgAtmikA thaI hAya, te zabdanA sthAna mAtrathI adyotana thatuM hoya. 'rAma rADhI khAya che', rameza surata che', 'jagadIza amadAvAda gayA' tyAdimAM pratyayane adhyAhAra che, kemake mAtra padanA sthAnathI tenA athanI vibhakti thaI zakatI hovAthI pratyaya anAvazyaka thayA ne tethI lupta thavA pAmyA. 'saMskRta bhASA bhrUNI vikAsa pAmelI che' ane lazeA vikAsa pAmelI che' ema e rIte gujarAtImAM vAya cAjI zakAya. pahelI rItamAM vikAsa pAmelI vioNlaprA' e samasta vizeSapadanuM 'dhaNI' vizeSaNa che. bIjI rItamAM dhaNA vikAsa vRdghavisar' e prAthamika samasta padma sAthe 'pAmelI prAjJa'samasta thayuM che, je 'pAmelI' te 'dhaNA vikAsa' samasta thayuM na gaNIe tA dhaNuA vikAsane pAmelI ' ema trIjI rIte kahevuM paDe. khaju' dRSTAnta : 'samAseAnAM nAma AvaDavA mAtrathI'mAM padacchedanI pracalita ' paddhati anusAra 'mAtra' aMgrejI only mAphaka vizeSaNa vA kriyAvizeSaNa che. paNa vastutaH te bahuvrIhi samAsanA anya pada tarIke AvatA nAmapada mAtrA (pramANu) samasta vizeSaNupadane anukULa vikaraNa mAtra che. samAlanAmajJAnamAtreLa-samAseAnAM nAma AvaDavA (jJAna) mAtrathI'. A rIte samAsAtmikA racanAte ApaNI bhASAe ISat viyeAgAtmikA banAvI che, jethI pada ane pratyayanI vacce 'mAtra' 'ja' 'paNu' jevA zabda dAkhala thaI zake che. trIju dRSTAnta : anusvArana satiH-anuvAsadditaH--anusvAra sahita gujarAtImAM vyasta rUpe lakhAya che ane 'sahita' anugarUpa che, e viyeAgAtmikAnA guNu che. para'tu AvAM dRSTAntAmAM For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 H : buddhiprakAza ApaNe samAsaracanA svIkAratA nathI, ane ApaNane pachI tatparuSane khyAla rahe baMdha paDaze svIkAravI evuM kahevAne, atre uddeza paNa nathI. che, ane pramANe tutIyo ekavacananuM rUpa che chatAM darzAvavAnuM e che ke samasta padomAM pratyayenI e jANe avyayarUpa anuga ke pratyaya heya ema adhyAti ane kaMDikAne AraMbhe ApelAM vAkyomAM vAparIe chIe. te ja rIte yathA, A, prati jevA pratyayonI adhyAhati tattvataH eka ja koTinI che. avyayIbhAvamAM AvatA zabda pUrvaga che ema kahI adhyAhata pratyayavALAM pada amuka sthAne hovAthI zakAya. prati ane tina vaDe saMktamAM avyayIbhAva vAkayano artha samajAya che te ja pramANe che ke pratinim thAya, chatAM gujarAtImAM chelle UDI vadhAre pado amuka kramamAM mUkavAthI samasta padano jAya che. saMskRtamAM ayIbhAvanuM rUpa napuMsaka artha paNa pratyayanI madada vinA nirNata thaI zake prathama ekavacananuM che; rUkArAntake sakArAnta padonuM tevuM che. e janAnuM nAma samAsa. mahenata bacAvavAne rUpa je te mULa pada ja hoya che, eTale tharAzi mAM mANasane ALasu svabhAva kaho, ke saraLatA dvArA tenuM kareluM rUpa bhinnapaNe dRSTigocara thatuM nathI. e bhASAnI vikasatI athavotananI zakti kahe; paNa sthitimAM, jANe evuM rUpa jarUratuM nathI ema gaNI vastusthiti ekarUpa che. ApaNI bhASAe saraLatAne mAga grahaNuM karI - je AvAM dRSTAntomAM samAsaracanA gujarAtInI prati" ane "dina " " yathA" ane " zakti" daSTie nathI, te te rItane vistAravAna gujarAtI ema be zabdo sAthe mukIne kAma calAvyuM che. yathA, mATe svAbhAvika gaNAvuM ghaTe. dareka samaye etihAsika prati, A, evA keTalAka pUrvaga zabda ane temanA vyAkaraNa daSTie vicAra karI zabdo kyAM samastarUpe artha ApI ApaNe khAsa karIne mAdhyamika kakSAe lakhavA ne kathA nahi, e jovA besavA karatAM zabda saMtoSa mAnI zakIe. "pratyakSa' to tatsama vizeSaNa TA lakhavAne eka saraLa niyama rAkhI pada pada che, ane temAM samAyelo akSa ke akSina zabda vacceno saMbaMdha "rAma roTalI khAya che' ke "rameza gujarAtI mAM svataMtra padarUpe vaparAto nathI. jema surata che' mAM kApI levAno hoya che tema vibhakti "chokare moDA Age', 'chokarI moDI AvI '. puruSa samAsamAM samajI levAnuM rAkhavuM iSTa che. chokaruM beDuM AvyuM' emAM kriyAvizeSaNa "moDuM" aMgrejImAM Hand spun, Home made, vikArI vizeSaNunuM kAma kare che, tema " teNe pratyakSa Income Tax, Drinking water, Defence only joyuM 'mAM avikArI vizeSa 11 pratyakSa' kriyAvizedepartment, The Ahmedabad man, SaNanuM kAma kare che. te adhUya nathI. matalaba ke Grain shop jevA prayogo samAsarUpa che chatAM gujarAtImAM avyayI bhAva samAsanuM sthAna citya che. chUTA lakhavAne rivAja daDha thayA che, ane moTe bhAge bahuvIhi samAsane, ane ghaNuM karIne mAtra nAmano vizeSaNarUpa upayoga" eTaluM kahI tenuM bahuaohane ja ApaNe samasta pada tarIke svIkAravuM vyAkaraNa thAya che. samAsanI ghaTamALa e bhASAnA joIze. mAdhyamika zikSaNamAM to eTaluM ja kahevuM vyAkaraNane anAvazyaka gaNAI che tema gujarAtImAM joIe ke keTalAMka avikArI vizeSaNa ane avigaNavAmAM che geralAbha vA muzkelI che te vicArIne kArI (aMgarUpa) nAma joDAjoDa mUkavAthI baMnenAthI yogya nirNaya karavAnI have jarUra che. bhinna artha nIkaLe evuM navuM (samasta) pada bane pade asamasta rUpe lakhavAnI rIta gujarAtImAM che. anAdara, aNabanAva tathA nirbala sabala ane che tethI vadhAre vyApaka banAvIe te bahuvIhi ane sahadara, vagerene pUrvaganA prakaraNamAM samAvavA joIe, ayIbhAvanuM zuM e prazna thaze. "zakti pramANe jethI nagna tatparuSa, nabu bahuvihi e khaTapaTa [athata zaktinA pramANe) bolatA ke lakhatAM anAvazyaka Thare. madhamapadalopIne samasta padarUpe For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe keLavaNIne kayo :: 45 lakhavA joIe. ApaNe yatheccha navA madhyamapadalopI kalevaranI samaja vaDe itara bhASAonI samajane sAmAnya rIte thai zakatA nathI, eTale "dahIMvaDa' saraLa banAvavAnuM chesamAsonAM nAma AvaDavA jevuM vibhinna pada ja gaNIe te e samAsanI mAtrathI bhASAsamRddhi vadhatI nathI. vastuonA paraspara khaTapaTa binajarUrI Thare. upapadanuM anya dhAturUpa saMbaMdhe pArakhavAnI, temanuM vagIkaraNa karavAnI bahu moTe bhAge gujarAtI na hovAthI evAM pada buddhizakti khIle e samAsazikSaNane prAraMbhika heta mAtra tatsama gaNAya. pracalita gujarAtI dhAtuvaDe heI zake. e hetu pRthakkaraNa padacachedathI sare che. sAmAnyataH u55da samAsa racAtuM nathI. A rIte samAsAdinA zikSaNa pahelAM AraMbhanI kakSAomAM vicArIne gujarAtImAM samAsacarcAne maryAdita ane padajanA (word building) no lAMbo mahAvare saraLa banAvavI e zAstrIya tema ja zaikSaNika dRSTie vipula pramANamAM thavo joIe. samAsa je viSaya ISTa che. kaI kakSAe zIkhave te nakkI karatI veLA, je kALe jeTaluM svabhASAnuM vyAkaraNa aMgrejI vighAthI jema gaNitazikSaNanuM mukhya prajane buddhinI zIkhatA hoya teTaluM gujarAtI svabhASAvALAne pRthakkaraNAdi zakti khIlavavAnuM che, tema vyAkaraNanA zIkhavatA pahelAM, baMne bhASAnA vyAkaraNanI pravazikSaNanuM prayojana zuddha keLavaNInI dRSTie buddhi- tuM mAna saraLatA asaraLatAne vicAra karavo zaktino vikAsa che. tenuM bIjuM prayojana svabhASAnA joIe. - ApaNe keLavaNune koyaDA jamiyatarAma jI. paMDayA 1 Disembara, 1954nA aMkathI cAlu ] eka rIte navI keLavaNInA eka aMganA te khUba sacoTa rIte), jemake udyamIpaNuM, zrama(Contents of Education) svarUpane vicAra sahiSNutA, sAdAI cokasAI I, paNa kArya mAraphata ahIM pUro thayo gaNAya. paNa chele eka khetI ItihAsa di viSayanuM zikSaNa samagrapaNe kevI rIte jevA dhaMdhAnA zikSaNa viSe je vyavasthAnuM sUcana apAya e mArI samajamAM koI paNa rIte UtaratuM karavAmAM AvyuM te eka navA prazna para ApaNane nathI. ItihAsAdinA rikSaNathI sadhAtI samajalAvI mUke che. tene thoDo vicAra ahIM jarUrI che. zaktinI khilavaNI amuka aMze kAryathI sadhAya e keTalAMka varSo thayA keLavaNInA kSetramAM eka navI sAcuM, paNa te eTalI saMpUrNa hoI zake ke kema te vicAraNA zarU thaI che ke keLavaNI kriyA mAraphata viSe zaMkA che. uparAMta ItihAsAdinA zikSaNathI apAvI joIe, kevaLa zabdo dvArA nahi. ApaNuM vicAranI je samatulA meLavI zakAya che te kevaLa dezamAM je nara tArInanA nAmathI jANItI thaI chekAryathI meLavAya ke kema te paNa eka prazna ja che. te janAnA mULamAM paNa huM dhAruM chuM ke A ja mAnI laIe ke kAryadvArA keLavaNImAM je hetu vicAra rahe che. ene paNa vicAra kare jarUrI ItihAsAdinA zikSaNathI sadhAya che te saMpUrNapaNe che. mane hamezA lAgyuM che ke kArya mAraphata keLavaNI' sAdhI zakAya che, to paNa itihAsAdi viSaye pote ja e ukti ghaNe aMze bhrAmaka che. kArya dvArA amuka kArya mAraphata zIkhavI zakAya e te eka bhrama ja gaNAnI keLavaNI ApI zakAya (eTaluM ja nahi paNa lAge che. mane lAge che ke jeo kAryakArI keLavaNInI For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaH : buddhiprakAza vAta kare che teo kAyadvArA nahi paNa kArya sAthe atyAra sudhInI vicAraNAne niSkarSa kADhIe keLavaNInI vAta karatA hoya. temanuM kahevuM ema hoya to te e ja che ke manuSyamAM sadaguNonI pratiSThA ke vidyAthI koI zrama (kAya) karato rahe, ane sAthe- karavI te keLavaNInuM carama lakSya kharuM, paNa e ghaNe sAtha avakAzanA samayamAM ItihAsAdi koI viSayanuM aMze anyapuruSaprayatnasAdhya na hovAthI vyavahAramAM adhyayana paNa karatA rahe. to enI sAme kaMI vicArazaktinI khilavaNIne keLavaNInuM saMniSTa kahevAnuM nathI. [zrIvinobA bhAve te eTale sudhI kahe prayojana gaNI tene mATe itihAsAdi viSayonA che ke zikSaNa levuM ke ApavuM e svataMtra vyavasAya zikSaNanI vyavasthA prathama karavI e ApaNuM kartavya hA ja na joIe. bIjA vyavasAyanI sAthe ja che. sAthe sAthe AjIvikAnA sAdhanarUpa dhaMdhAnA e katavya thavuM joIe. ] zikSaNanI paNa eTalI ja AvazyakatA heI zALA zikSaNa pachI tene mATe vyavasthA karavI joIe. have keLavaNInuM eka lakSya saddaguNonI khilavaNa dhaMdhAmAMye khetI jevA dhaMdhAnuM zikSaNa ekAda che ema kaheluM teno thoDo vadhu vicAra asthAne viSayanA zikSaNanI sAthe lagabhaga sarvane ApavAnI nathI. vicAra karatAM jaNAya che ke saddaguNonI vyavasthA hovI joIe. khilavaNIne keLavaNInuM lakSya gaNya e ThIka, paNa A dRSTie jotAM Adhunika keLavaNInI mukhya e vastu eTale ke saddaguNonI pratiSThA (arthAta pratiSThApana) zikSaNa ke bedhathI sAdhI zakAya evI truTi eka ja jaNAze, ane te e ke bIjA viSayonI vastu nathI. e sadhAya che pratyakSa saddaguNanA keLavaNInI peThe dhaMdhAnI keLavaNI vyApaka hovI AcaraNathI athavA vAtAvaraNanA baLathI, ane joIe te Aje nathI. A truTi sudhArI levAmAM (sahaja vA utpAdya) vidyArthInI potAnI ja sadabhiru Ave te keLavaNInA vizenI daSTie khAsa kaMI cithI. eTale keLavaNInI vyavahAra vyavasthAmAM kahevA jevuM rahetuM nathI. . A hetu sAdhavA mATe zI yojanA karavI e ane chatAM AjanuM zikSaNa nirmAlya che ema eka meTI muzkelI che. sadAcAranuM dRSTAnta pUruM kabUla karavuM paDe evuM che. to " A banyuM zAthI? pADavuM athavA vidyArthInI AsapAsanuM vAtAvaraNa ene javAba e che ke AjanI zikSaNa paddhatimAM badalavuM e sahelAIthI sAdhI zakAya evI vastu doSa che. te have ApaNe AraMbhamAM sUcavelI zikSaNa nathI. Aje duniyAmAM je pavana vAI rahyo che viSayaka be vAtamAMthI bIjI vAta, zikSaNa paddhatine tenAthI vidyArthIne alipta rAkhavo e kaMI nahi to vicAra, hAtha dharIe. ati duSkara vastu che. araNyamAM Azramo ke gurukula upara kahyuM tema Adhunika keLavaNIne moTo sthApyA sivAya e vastu zakya nathI. ane tethI deSa enI paddhatimAM raheluM che. Aje 3ththI mAMDIne paNa (araNyavAsa svIkAranAra eTalA adhyApake 150-200 sudhInA vidyAthI enA eka vargane zikSaka meLavIne paNa) e saMpUrNa paNe sadhAya ke kema te ekI sAthe zIkhave che! emAM judI judI zakti ane anizcita ja che. ethI ja keLavaNInI vyavahAru rucivALA vidyAthIone sarakhuM kAma karavAnuM rahe yojanAmAM ene vatteoche aMze vidyAthInI potAnI che. uparAMta zikSaka vidyAthIne oLakhate paNa bhAgye vRtti, mAbApanA (dharanA saMskAra, ane zikSakadinA ja hoya che. eTale zikSaNamAM je eka mAnavasaMparka thoDAghaNA saMparka para choDIne ItihAsAdi adhyAya ane tenI UmA hovI joIe tene Aje abhAva viSayanA zikSaNathI keLavaNIkArone saMtoSa le che. khAsa karIne ucca zikSaNamAM te A saMparka paDayo che. vAtAvaraNa badalIne navuM zA mATe na samULago nAza thaI gayA che. 15thI 200 sudhInA sajavuM ene vicAra pachI karIzuM. varga AgaLa belI javuM tene zikSaNa kahevAya ke jAhera For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A paNe keLavaNIne keyaDe : : 47 bhASaNa AvI sthiti che tyAM adhyApaka vidyAthI ucca zikSaNamAM eka bIjo pheraphAra karavA jevuM viSe bedarakAra che, tene vidyArthImAM rasa nathI, ema jaNAya che tenI carcA pachIthI karIzuM), te je adhyApakano doSa kADhI besI rahevuM tene kaMI artha karavAmAM Ave to A prazna Ubho paNa na thAya.] nathI. je ucca zikSaNanAM sArAM phaLa meLavavAnI paNa AjanA zikSaNanI niSphaLatAmAM je koI ApaNI sAcI icchA hoya to A saMkhyAne khUba sauthI moTuM kAraNa hoya che te vidyArthIonI vRtti maryAdita karyA vinA chUTake nathI. ApaNe eka vastu che ema mane lAge che. Aje ghaNu moTA bhAganA sArI rIte samajI levAnI jarUra che ke zikSaNa e vidyArthIomAM vidyA prIti ke vidyA tarapha abhiruci yanToSAgha vastu nathI. ziSyarUpI kA mAla nathI. vidyAthIonuM ekamAtra dhyeya parIkSAmAM zikSakarUpI yaMtramAM khUba pramANamAM nAkhIne ApaNe saphaLatA e ja hoya che. Ajane vidyAthI vidyAne zikSitone pAkA mAla jathAbaMdha kADhI zakIe athI ja nathI. ene vidyAnI garaja ja nathI. eTale nahi. eTale ApaNe zikSaNane saphaLa, ojasvI, jenI ene garaja nathI, je meLavavAnI ene icchA banAvavuM hoya te ucca zikSaNamAM zikSakonI saMkhyA nathI, te vastu tame parANe ene Apo to te ghaNI vadhArIne eka zikSaka pAse eka vargamAM 5 thI enAmAM AtmasAta na thAya to temAM navAI nathI. vadhAre vidyAthI na Ave evI jogavAI tarata AthI ja AjanuM zikSaNa tejasvI banatuM nathI. ja karavI joIe, [sara sI. pI. rAmasvAmI are enI niSphaLatAnuM mukhya kAraNuM ja A che. muMbaImAM eka bhASaNamAM A ja vAta kahI che te vidyArthInI A vidyAvimukhatAmAM vidyArthInI dhyAnamAM levA jevI che. emaNe kahyuM ke vidyAthI alasatA, ArAmapriyatA, vilAsitA e eka kAraNa ane adhyApakano saMparka e zikSaNamAM atyanta che. Aje vidyAthI zramabhIru che-zArIrika ane Avazyaka vastu che, ane te mATe vargamAM 50-60 mAnasika baMne rIte. mane lAge che ke nUtana zikSaNathI vadhu vidyAthIo na hovA joIe. (juo, zAstrIoe zikSaNane saraLa banAvavAnA, vidyArthIne buddhiprakAza', okaTobara, 1954)] A saMkhyAmAM paNa adhyayanamAM takalIpha na paDe e jovAnA, je prayAsa pariNAma mATe pheraphAra karavA paDe te navAI nahi. karyA ethI zikSaNazAstramAM ghaNuM sudhArA thayA. paNa paratu hAla tarata ATale pheraphAra te atyanta enuM eka aniSTa pariNAma e AvyuM ke ethI jarUrI jaNAya che. [ A pheraphArathI zikSakonI saMkhyA vidyArthI mAM, pratyeka manuSyamAM sahaja hoya che te, vadhAravI paDe, ane tethI joItA zikSako meLavavA ArAmapriyatAne Teko maLe. vidyA e te zrama sAdhya muzakela paDe ema dalIla karavAmAM Ave. paNa e "vastu che. ( vighA parizramInA) e ramatabhamatAM rasaLatAM rasaLatAM, prApta karI zakAya evI vastu * je kAma vadhe te ghaNe bhAge punaruktirU5 haze. nathI. peluM saMskRta subhASita sAva sAcuM lAge che . dAkhalA tarIke gujarAtImAM je pustaka 150nA ke-munnAtha -sUjhat vivAM vidyArthI pregnen vagane zIkhavAtuM te ja pustaka 50-50 nA traNa putaH suhArthino vidyA vidyArthinaH kutaH suvam sukhavane zIkhavavAnuM rahe. AthI zikSakane pitAnA thI-ArAmale lupane-vighA kakSAMthI hoya ? Aje pAThanI traNa AvRtti karavI paDe, paNa zIkhavavAnI vidyAthI ArAmalalu5 che eTale e vidyAprAptimAM vastu che te ja rahe che. AthI A navI vyavasthAmAM pAchA paDe emAM navAI nathI. koI paNa vicAraka kolejanA adhyApakane AjanA karatAM thoDA vadhAre A vastu saheje joI zake ema che, eTale enI samaya (Periods) ApavAmAM Ave te khAsa vadhAre carcA jarUrI nathI. vidhA jevuM nathI. kAraNake adhyApakane viSayanI upara je zikSAnI niSphaLatAmAM vidyAthIne rAthI te pahelAM jeTalI ja karavAnI raheze. vaLI doSa batAvyo te zikSaNa saMjaka ke zikSakonI For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 : : buddhiprakAza javAbadArI TALavA mATe nathI. pazu vastusthitinA eka darzanarUpe che. eTale ApaNane ruce OM na ce, e vastu dhyAnamAM lIdhA vinA chUTaDhDhA nathI. ve vidyArthI mAM e DhA ( vidyA vimukhatAneA che tenI cikitsA karavAnI paNa jarUra che. vidyAthI tA bALaka che; enAmAM A doSa AvyA karyAMthI? AnA uttara eka ja hAI zake ke enA mAbApa pAsethI - arthAt dareka gharamAMthI eTale ke samAjamAMthI. eTale A sanA mULamAM AAjanI samAjaparisthiti ja kAraNurUpa lAge che. pazcimanI saMskRtinA saMparkane lIdhe hoya ke yaMtravAdane kAraNe hAya, Aje ApaNe! samAja ArAmalAlupa, zramabhIru, vilAsI, ane vidyavimukha banyA vidyAthInI AjubAjunA vAtAvaraNane prazna jarA vadhAre vicAravA jevA che. ApaNe AgaLa joyeluM ke sAnI khilavaNI e keLavaNInuM antima lakSya che, ane e khilavaNI pratyakSa AcAranA udAharaNuthI ane AsapAsanA vAtAvaraNanI asarathI banI zake. A rIte sadguNupratiSThA mATe paNa vAtAvaraNanA prazna khUba mahattvanA che. tA vidyArthInI AsapAsa cAgya vAtAvaraNa, samAjanI che. dharamAM ane AsapAsanA vAtAvaraNamAM ArAma-ruci badalI zakIe te gALA daramyAna, racavAnA kAI upAya che ke nahi ? zALAomAM ane kaeNlejomAM amuka sAdAInuM dheAraNu dAkhala karIne ane upara kahyuM tema khetI jevA dhaMdhAnuM zikSaNa dAkhala karIne sAdAI, zramazIlatA 4. keTalAka guNezane anukULa vAtAvaraNu sarajI zakAya, paNa zaherAmAM meAjazokhanAM sAdhanenI vacce rahIne meAjazeAkhanI, vilAsitAnI, vRttine kamI karavAnuM vAtAvaraNu sarajavuM muzkela dekhAya che. ene mATe ApaNAM keLavaNI kendro gAmaDAmAM khaseDavA sivAya bIjo kAI upAya hAya ema dekhAtuM nathI. khetI jevA dhAnA zikSaNa mATe paNa A vastu jarUrI che. eTale meDAvahelA A pheraphAra ApaNe karavA ja paDaze ema lAge che (sivAya ke AkasapharDa ke kembrija jevAM vidyAnagarA ApaNe vasAvIe). jo ke gAmaDAMomAM paNa Aje pazcimI 'skRti, meAjazAkhanA vAtAvaraNanI asara thaI cUkelI che, chatAM tyAM hajI sAdAI ane hAthamahenatanI Teva amuka aMze jaLavAI rahelI che. eTale e guNA pUratuM tyAMnuM vAtAvaraNu keLavaNIne vadhu anukULa che. [upara zrI nAnAbhAInA lAkabhAratInA prayeAganeA nirdeza karelA ja che. A dizAmAM aliyAbADA, maurASTramAM zrI DAlararAya mAMkaDaneA prayAga pazu keLavaNIkArAe dhyAnamAM rAkhavA jevA che.] lAlupatA, zramabhIrutA ane vidyA prati Adara ane premA abhAva hAya tyA bALakamAM vidyAprIti kAMthI hAI zake ? eTale vidyAthI mAM je vidyAvimukhatA raeNkhAya che tenI jaDa AjanA ApaNA samAjamAM, AjanA vAtAvaraNamAM ja rahelI che. eTale ja zikSaNanAM suMdara phaLA niSa jAvavAnuM, kSaNane tejasvI banAvavAnuM, kArya mApaNe tyAM Aje keTaluM Dina che tene khyAla Avo. AkhA samAjanI ruci badalavAnA A prazna che, enA ilAjaze ema pUchyAmAM Ave te javAba eka ja hoya ke zikSaNa zikSaNucI samAjanI ci badalavI joie. kAI kahe ke A to ApaNe anyeAnyAzrayanA cakramAM paDIe chIeH zikSaNathI samAjanI ruci badalavI, ane samAjanI ruci badalIne zikSaNu tejasvI banAvavuM ! te te sAcu che. paNa ene anyAnyAzraya na gaNatAM bIjA kuranyAya gaNavA, ane emAMthI ja ApaNe rastA kADhavA joi e. AvA cakramAMthI rastA kADhavAnA eka ja upAya che, ane te e ke game te eka vastuthI zarUAta karI devI. ane A zarUAta zikSaNathI ja karavI ucita che ema kAI paNa kabUla karaze. tA mULa ApaNe zikSaNumAMja amuka pheraphAro rIe jethI dhIre dhIre samAjanI ruci paNa amuka sadguNapratiSThA aMge upara kahelu ke e zikSaNa aMze amuka prakAranI laDAya. e pheraphArA upara karyuM tema va mAM vidyArthIonI saMkhyA ( khAsa karIne kaoNlejomAM) khUba dhaTADavAnA ane bauddhika kSikSaNanI sAthe ja khetI jevA kAIka dhaMdhAnA zaNunA Ara'bhamAM hAya. For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe keLavaNIne keyaDe : 49 ke bodhathI sAdhavI zakya nathI, e kharuM che chatAM varSane vadhAro karI zakAya. uttara hindImAM ene ema kahI zakAya ke egya rIte ane yogya saMdarbhamAM mATe InTaramIDiyeTa kelejonI gaThavaNa hoya che. sata-sAhityanuM zikSaNa apAya che te vidyAthInI paNa ene badale zALAomAM ja e abhyAsakrama sadabhirucine sakAravAmAM madadarUpa thaI zake. upara rakhAya te khoTa nahi. ethI e viSaye ne abhyAsa vivAthInI sadabhirucine utpAgha paNa kahelI te paNa kaMIka vadhAre dRDha bane, ane koleja mAM moTA A abhiprAyathI ja.) A vastu paratve ApaNuM vargone prazna vage bhAge A be varSane lIdhe ja hoya mAdhaniA zikSaNanI eka Tino ahIM ukhi che tene paNa enI meLe ja ukela Ave. para yogya lAge che. Aje ApaNe tyAM je zikSaNa A rIte upara je vicAra karavAmAM AvI apAya che temAM saddaguNe pratye (tema ja du) te navIna zikSaNajanAnI eka rUparekhA che, enuM pratye paNa eka jAtanI udAsIna, taTastha, vRtti sarva vAtathI saMpUrNa citra nathI paNa A rU5ApaNe rAkhIe chIe. jANe e saddaguNone jIvana sAthe kAMI saMbadha ja na hoya e rIte enA ullekha rekhA mukhyatve svIkAravAmAM Ave te judAM judAM ke carcA karavAmAM Ave che. AthI ApaNuM zikSaNa aMgenI vIgate nakkI karavAnuM bahu muzkela paDe ema vivekabuddhinI khilavaNImAM bhale upayogI thatuM nathI, nathI. vaLI AraMbhano keTaleka kALa vIgate nakkI heya, jIvana jIvavAmAM te upayogI thatuM nathI.. karatAM pahelAMnA prayogakALa tarIke jAya te paNa vadhe Adhunika zikSaNa paddhatinI A paNa eka moTI nathI. keLavaNIkAre jAgrata rahe te navI yojanAnI truTi lAge che. ahIM saddaguNone sIdhe bodha Apavo cokkasa rUpa dhaDAtAM bahu samaya jAya nahi. prazna e joIe ema kahevuM abhipreta nathI. e rIte saddaguNo yojanA svIkArI kArya AraMbhavAno che. yojanAmAM ropI zakAtA nathI te pahelAM kaheluM ja che. paNa mukhya vAto te ATalI ja chedhaMdhAnuM zikSaNa saddaguNa pratye prema, eka prakAranI uSmA, adhyApake. sAmAnya zikSaNa jeTaluM ja vyApaka banAvavuM, temAM pitAnA zikSaNamAM batAve te te gune nathI; UlaTuM khetInuM zikSaNa lagabhaga sarva mATe pharajiyAta banAsadaguNa tarapha abhiruci upajAvavAmAM te kAraNabhUta vavuM, keLavaNInAM kendro bane tyAM sudhI gAmaDAMomAM thAya ema mane lAge che. laI javAM, Aje ArTasa kolejamAM pahelAM be varSo keLavaNI viSe ATalI vicAraNA pachI e aneka viyenA sAmAnya zikSaNamAM jAya che te viSayamAM khAsa kaMI kahevAnuM rahetuM nathI. paNuM kADhI nAkhI e zikSaNa zALAomAM maLe ene ucca zikSaNa para eka be vAtano ahIM nirdeza prabandha kara, ane chelle jema varganI karIe te te asthAne na gaNAya. Aje ApaNe vidyArthI saMkhyA je amaryAdita rIte vadhelI che temAM tyAM kolejanAM pahelAM be varSomAM (khAsa karIne moTo ghaTADo kare (kahe ke varganI saMkhyA pacAseka ArTasa vibhAgama) je zikSaNa apAya che te zALAmAM jeTalI nakkI karavI). AmAMnI pahelI betraNa je sAmAnya zikSaNa apAya che tenuM ja cAlu vaheNa vastuo AjanI zikSaNavya vasthAmAM keTalAka (Continuation) che. nAgarikazAstra, bhASA, dharamULathI pheraphAra mAge che. paNa chelI be vastuo itihAsa ItyAdi viSayonuM sAmAnya zikSaNa e te bahu moTA pheraphAra sivAya paNa amalamAM mUkI varSomAM apAya che. ucca zikSaNanuM mukhya aMga je zakAya evI che. kaMI nahi to chellI vAta ( varganI viSayanuM UMDuM adhyayana tene emAM ocho avakAza saMkhyA maryAdita karavAnI) te tAbaDatoba amalamAM rahe che. eTale e be varSane abhyAsa kaoNlejanA mUkI zakAya evI vastu che. yunivarsiTIo dhAre abhyAsakramamAMthI dUra karAya te vAMdhA jevuM nathI. te tarata tene amala karAvI zake. mAtra zikSaNune ene badale jarUra jaNAya te zALAnA abhyAsamAM tejasvI banAvavAnI sAcI dhagaza yunivarsiTInA ene dAkhala karI zALAnA zikSaNamAM ekAda be kAryavAhImAM joIe, For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mavA tA javI ja joIe je samAja parizramamAMthI chaTakavAnI tarakIba satata zAkhyA karatA hoya te anivAya paNe saTTA ane jugArane pATale jaIne ja besavAnA. mane lAge che. ke zabdaracanA harIphAI eka sAmAjika AkRta banI gaI che. paraMtu mane ema lAge che ke e mULa darada nathI, paNa tenuM bAhya cihna che, jyAM sudhI ApaNe, bhaNelAo, dAkhalA nahi besADIe, zramanI pratiSThA sthApita nahi karIe, A jAtanI pravRttimAM paDelA lekA sAthetA sabaMdha teADI niha nAkhIe ane temane virAdha nahi peAkArIe tyAM sudhI kAI sudhArA zakaya nathI. kAyadA dvArA niSedhAtmaka pagalAM levAya tenAthI rAga mAtra khAI jaze. paNa te pachI jo kAya nahi thAya te| kazuM ja pariNAma nahi Ave. kAI khIjo mArga zodhIne darada bahAra nIkaLI Avaze ja. uchara'garAya na. Dhebara (pramukha : hiMdI rASTrIya mahAsabhA ) * zabdaracanA harIphAI te nAme ApaNuAM lakhI-vAMcI jANanArAM lekAmAM je khullA jugAra cAlI rahyo che, ane tene chApavALA tema ja buddhijIvI khadhA zikSitA taraphathI vAhiyAta paNa sehAmaNI dalIlA ke je rIte pere pere karIne uttejavAmAM Ave che te ApaNI prajAne mATe dArUnI badI jeTaluM ja dhAtaka che, ane Ane sadaMtara ane sava rUpamAM pratibaMdha pharamAvavAnI khAkhatamAM peAtAne prajAnA kalyANa arthe hastI dharAvavAnA ( * vehaphaeNra sTeTa 'hAvAnA ) dAvA karanArA rAjataMtrane mATe ghaNuM doSarUpa che. prajAne samajI varga A bAbatamAM upekSAvRtti rAkhe ane tema A badInA dhAra virodha karavAmAM gaphalata rAkhe e to kevaLa akSamya ja che. svAmI AnaMda che. A jugArane DAmavA sarakAre cAgya pagalA levA joI e ema huM mAnuM chuM. kAI paNa samajadA mANase A jugArane uttejana na ApavuM joIe. A badI sattara baMdha thAya tema huM icchuM chuM. 1 narahira parIkha ( bAraDAlI ) vAta ema che ke, ' nabaLA DhArane khagAI dhaNI ' -- e brATa Aje ApaNA che. atyAre samAjanuM aMtatra sukhI ane durasta nathIH bIjI bAjuthI lAbhanI mAtrA vadhatI jAya che, ane saMtoSavRtti ke prAmANikatA saMtAtI jAya che. temAM sudhArA karavA mATe prayatno zarU thAya che. tevA saMdhikALamAM je taMgI, pIDA ane ci'tA jAge tathA bekArIbhaya lAge, tenA mA samAjanA bhaNele samudAya yAtiyAM mAre che. vyUhanA jugAra jevI khagAIA temAMthI te nathI vaLagatI ? ane lAliyA hoya tyAM dhutArA zuM kAma nA phAve? samAjamAM leAlanAM khAkhaDAM bharAya / temAM ThagAInAM jatu pedA thaIne jUTha, dagA, I rAMge paidA thayA vagara rahe nahIM, enu DI, DI. TI. pachI kADhavuM ja paDe. A badInA virAdha ThIka jAgatA jAya che, e zabdaracanA harIphAI te nAme dhUma jugAra atyAre ApaNA samAjazarIranu ArAgya batAve che. sAmethI cAlI rahyo che, ane enI badImAM sArAM sArAM vyUhavALA paNa jAherakhabaranI jarDa-kaLA khareAkhara varta'mAnapatrA tathA agragaNya bhAIbahene paNa phasAyaThekavatA lAge che. te kevaLa sAhityiAne ja nahIM, zabdavyUhanA jugAranI badI manAra'jana ane tene maLatAM rUpALAM nAmeAne bahAne ApaNA duHkhI samAjamAM vadhAre duHkha pedA karavA lAgI che. kahe che ke, eka jaSNune rAte svama AvyuM ke, alyA jIva, tuM AkhA gAma taraphathI javAkhe! bhara, te! tane jIta maLaze ! A sarAsara jUTha ke vahema heAvA pUrA saMbhava che, leAkamAnasanI nabaLAI ene pholI khAvAnI yukti emAM hAya, teAya navAI nahIM. Ama devadevIone nAme samAjamAM dhaMdhA karI khAnArA kevA kevA hoya che, e ApaNAdhI ajANyuM nathI. A navI badI pazu e pace che ke zuM? For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A balA javI ja joIe :: paze chApAvALAneya khaTavIne kAma le che. teo emanI karanAra puSkaLa kamANI karI jAya che. zALA-kelejAherakhabarothI chApA bhare che. jemAM bhaNatAM chokarA-chokarIo tenI pAchaLa samaya eTaluM ja nahIM, potAnA bRha kADhI navI chApa ne zakti gumAvIne bhaNatara bagADe che. zikSaka ane janme che ke jUnAM nabhe che, evuM sAMbhaLyuM. prophesaronuM paNa tema ja thAya che. je madhyamavarga AthI karIne bRha sAmenA A ghamasANamAM Aje garIbI bhogave che te ja A harIphAInA kaMdAmAM loka pAchI na paDe, e jarUranuM che. e daSTie eka phasAI jaI vadhAre duHkhI thAya che. mATe sarakAre sUcanA che. A zabdajagAramAM jItanAra jUja ane vinA saMkoce te aTakAvavI joIe, ane jarUra paDe hAranAra ja che, e ughADuM che. paNa raMjaka ane te yogya kAyadAnI jogavAI karavI joIe. turta lobhAvaNI e jAherAta jItanArathI ja thAya che. aTakAvavA mATe "eDinansakaravuM paDe che te jANe ke, emAM je paDe te chatate ja heya, evo paNa karatAM acakAvuM na ghaTe. bhAsa lekamAnasa para pedA thAya che; ane enA vadhI zAradAbahena mahetA sumanta mahetA (amadAvAda) rahelA ejanTa e bhAsa pedA karavA lAgelA che. kharI vAta e che ke, moTA bhAganA leka hAre che huM jouM chuM ke parApUrvathI bhAgyavAde TevAyela ne pAyamAla thAya che. e hAranArA ane pAyamAla ApaNo deza AvA jugArathI vadhAre ne vadhAre thanArAnI kathAo vINI vINIne khUba AgaLa karavI puruSArthahIna banato jAya che, thoDuM gumAvIne ke joIe. A kAma karavA jevuM che. kahe che ke, gumAvyA vinA vadhAre ne vadhAre meLavavAnI icchA vidyArthIo ane garIba majura paNa AmAM paDatA eTale sudhI vyApelI dekhAya che ke saMkhyAbaMdha jAya che ! mANase jarUrI kartavyo tyajIne paNa zabadabUha A bejavAbadAra badI ane tenA aDDA jevA pAchaLa ghelA thAya che. keTalAya te rejidu kAma karI thayelAM chApane kAbumAM levA mATe sarakAra je karI temAMthI thatI gheDI Avakane paNa dArUmAM kharce tema karI zake te karaze, ema AzA che. chApamAMthI zabadabRhamAM khacI nAkhe che ane pAyamAla thAya che. jaNAya che ke, vaDI sarakAra tene mATe kaIka kAyado zabdabhRhanA dalAle hajAma, dhobI, darajI vagerenI vicAre che. paNa kharuM kAma. te lekae karavAnuM rahe dukAna para jAya che. pelA kazuM na jANatA hoya che. pote emAM na paDe ane pAsenA bane teTalAne toya dalAloe ApelI AzAne tAMtaNe rAjapatA vALe; ane paDelA ke pAyamAla thayelAnAM udA- vyuhamAM paisA veDaphe che. hajAramAM koI ekAda saphaLa hara praja AgaLa mukAya, - jema dArU viSe mukAtAM thayo tyAre enI saphaLatA hajArane kephI pINAnI AvyAM che tema. peThe vadhAre ghelA banAve che. A jugAra jyAre 26-1-'55 maganabhAI desAI buddhivikAsane bahAne zikSita ane adhyApake dvArA ( harijanabaMdhumAMthI) pilAte jouM chuM tyAre te e zikSita kahevAtAM bhAI-bahene pratye mAtra "prabhu bacAvo" evI duvA ja ' zabdaracanA harIkAIne nAme cAlato jugAra baMdha mAgavAnI rahe che. nirNAyaka samitimAM jeo bhAga karavuM joIe. le che te temAM nimAyA pahelAM zabdabhUhane virodha bALa gaMgAdhara khera (muMbaI) karatA; paisA maLyA eTale paDakhuM badalyuM. kharekhara, zikSitonI buddhi ane te vezyAbuddhi karatAM jarAya zabdaracanA harIphAI jugAra ja che. temAM harA- caDiyAtI lAgatI nathI. AvA nirNAyake mAtra zApacanA paisA meLavavAnI badadAnata che; puruSArtha karyA rU5 che, ema huM spaSTa mAnuM chuM. zabdabhUtanA vinA kamAI levAnI nAmardagI che. tenI vyavasthA vyApArIo evA pAvaradhA ne ramatiyALa che ke For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 :: buddhiprakAza samAje temano bahiSkAra karavo ghaTe, agara sarakAre rAjyanI badhI sarakAroe tema ja prajAnA hitasvIsArvajanika hitanI dIrdhadaSTi vAparI saMpUrNa niyaMtraNa oe bhAre puruSArtha karIne paNa A vadhatI jatI mUkavuM ghaTe. nahi to prajA-utthAnanI koI pravRtti badI rokI devI joIe. UMDAM mULa nAkhI nahi zake, prajA pauruSahIna banaze. babalabhAI mahetA (thAmaNA) - sukhalAlajI (.amadAvAda) garIba ane madhyamavarganA ghaNAnI kSayanI jema zabdaracanA harIphAI e eka jAtane khulo dhImI paNa nizcita barabAdI karanAra A aniSTa jAgAra che. durbhAgye vidvAne ane saMsthAthI pratiSThA Aje bhayaMkara vyApakatA meLavI che. aneka kuTuMbonI pAmelA bhAI o Ane Teko ApI rahyA che. Ano roTI jhUMTavI laI e temane nirAzAmAM ane pArAukela ekaluM rAjya nahi lAvI zake. alabatta, vAra vedanAmAM dhakelyuM jAya che. A daitya vadhu hRSTapuSTa madhyastha sarakAra taraphathI kAnuna tha ja joIe. bane te pahelAM pracaMDa AMdolana dvArA tene daphanAvI paraMtu Ane sarvAgI ukela prajA pite ja lAvI devAnI pravRtti hAtha dharavI joIe. harIphAImAM bhAga zakaze. TheraTherathI lokavirAdha UTho joIe. prasaMga lenArAo jugArIo ane dArUDiyAnI kakSAnA che, paDave sAmudAyika upavAsa karIne paNa A sAmAjika ane tenA saMcAlaka ane samiti sabhya jAgAranA saDo jhapATAmAM vadhI rahyo che tene pAmavo ja rahyo. aDDAvALA ane kalAlo che, te vAtanuM bhAna saune zabdaracanA harIphAImAM rasa letA bhAIbahenonI karAvavuM joIe. madhyastha ane rAjya sarakAra A sAmAjika pratiSThA sAme jAhera ane naitika jhuMbeza aniSTane DAmavA aMge pagalAM leze, e mane UDavI joIe. vizvAsa che. A vakhate dhArAsabhAmAM A aMge saMtabAla eka TharAva meM rajA karela che... prabhudAsa bA. paTavArI (dhArAsabhya muMbaI) Aje samAjamAM jyAM jyAM viSamatA dekhAya che tyAM vadhI gayelI harAmanuM khAvAnI vRtti ja enA sadaracanA harIphAI e harIphAI nahi paNa mULamAM paDI hoya che. Aje AgevAne kahe che ke jugAra ja che. emAM je buddhi keLavAya ema kahevAtuM zrama parAyaNa bane; keLavaNI evI raco ke nAnA hoya to e ThaganArI vastu che. UlaTI AnAthI bALakomAM paNa zrama-pratiSThAnA aMkura phUTe; vinebA Ama prajAnI buddhi bhraSTa thAya che. pAMca AnAmAM chanuM bhUdAnayajJa adilina pazu mahenatanI roTI pAMca lAkha meLavavAnI late caDhI mANasa khuvAra khAvAnI preraNA ApanAruM che. A badhA zubha thaI jAya che. Aje jyAre zramanI pratiSThA karavAne bhAvo ane zubha prayatnothI taddana UlaTI gati samaya che tyAre AvI jugArI manodazA bhAratane vahevaDAvanAruM A zabdaracanA harIphaInA jugAranuM kema poSAya? adilana che. sarakAra ane samAjanA DAghA gaNAtA pratiSThita lekhakonAM nAma mUkIne A vastu loko prajAmAM maphatanuM khAvAnI vRtti vadhAre evI sAhityanI che, buddhi vadhAranArI che, e bhrama harIphAI ane enAM aniSTane eka kSaNa paNa kema prajAnA mana upara ThasAvI devAmAM Ave che. evuM ja navA de che e mArI samajamAM nathI AvatuM. have meLAvaDAnuM che. ekAda jaNane meTuM inAma maLe te enuM jhera gAmaDAMnI bahene ane bALaka sudhI eTale moTo meLAvaDe javAmAM Ave che; koI paheAMcavA lAgyuM che. mane to ema lAgyuM che ke dArU AgaLa paDatA mANasane ene pramukha banAvavAmAM ane aphINa karatAM paNa A vyasana samAjajIvanane Ave che, ane A rIte dhoLA divasanI lUMTa ane vadhAre hAni pahoMcADI rahyuM che. madhyastha tema ja jugAra paNa pratiSThita banI jAya che. AvA meLA For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDAe sAme yuvAneAe, yuvaka-mAe khulleA virodha karavA joIe. huM teA eTale sudhI mAnatA thaye| chuM ke A jugArane rokavA mATe gAmeAgAma saradhase| krADhI ane jarUra paDe te pikreTiMga karI ugra leAmata taiyAra karavA joIe, dezanI garIbamAM garIba prajAne gRhanA sANasAmAM jakaDI levAmAM Ave che, ane meTAM inAmeAnI IMdrajALamAM janatA *Aya che. ene cheDAvavA sahue prayatna karavA joI e. navalabhAI zAha ( gUdI ) rASTranA navatara mATe prajAe prabaLa puruSArtha ane atizaya zrama karavA joIe. paNa prajAnA e guNAne dAkhI denArI zabdaracanA harIphAI e atyaMta garIba ane pachAta varganA lokeAne paNa niceAvI kADhayA che. zabdaracanA harIphAInuM vyasana Aje badhA prakAranA lokamAM jovAmAM Ave che. zALAnA mahetAjI, kArakuna, majUra, bhagI, vepArI ane gumAstAe emAM sapaDAyelA che, dharanA grAmadhadhAmAMthI UMce nahiM AvatI strIo paNa kAmate khAjue mUkI lAkhA rUpiyAnI lAlace peAtAnuM nasIba ajamAvavA mATe zabdaracanAnA ukelamAM ja gUMthAI rahelI jovAmAM Ave che. paNa A teA bhaNelI oenI vAta thaI. abhaNanuM zuM ? teo AnA be AnA ApI eka enTrI bharAve che ane pAyamAlI netare che. te enTrI bharI ApavAnA dhaMdhA karanArane tyAM paNa TaMkazALa paDe che. A malA tA javIja joIe : : 53 harIphAInA jugAranI pravRtti sAthe saMkaLAIne peAtAnI pAmaratA vyakta karatA sAhityakArone prajAe virAdha karavA joI e. paisAnA leba e che ke vANIsvAtaMtrya mATe kaDaka lekha lakhanArA taMtrI pazu A zabdaracanAnI jAherakhabarathI pANIpANI thaI jAya che ane jAherakhabara peAtAnAM chApAMmAM na chApavAnuM teja pragaTa karI zakatA nathI. ane sanatAnA dAvA karatA keTalAka rAjadvArI puruSo paNa buddhinI *seTIne nAme prajAnuM hIra cusanArI pravRttine peAtAnI mahera mArI Ape che. evA rAjadvArI puruSA, sAhityakArA ane taMtrIe A bhayaMkara pravRttinA phelAvA mATe javAbadAra che, e prAe na bhUlavuM joIe. A pravRttinuM samarthana karanAra bhalabhalA camarabaMdhI rAjadvArI netA ke sAhityakAraneA virAdha karavAnA ane cUMTaNI dvArA maLatuM sanmAnanu' eka paNa sthAna tene na ApavAne prajAe nirdhAra karavA joIe. je prephesarA emAM bhaLelA che temane virAdha vidyAthI ma`DaLAe karavA joIe. muMbai sarakAre keTalAMka niyaMtraNA e badIne DAmavA mATe mUkamAM hatAM, paNa e saMcAlakAe paraprAntamAM pAtAnI asiA khaseDIne sarakAranAM niyaMtraNAne niSphaLa banAvyAM che. tethI bhArata sarakAre e prazna hAtha dharavA joie. sarakAranuM dhyAna khecavA ApaNe prabaLa AMdolana karavu joie, ane sAthe sAthe e khadImAMthI mukta thavA prajAmatane paNa dhaDavA joie. zabdaracanA harIphAInuM pApa nAbUduM na thAya tyAM sudhI jhuMbeza cAlu rAkhavAnA ApaNe saMkalpa karIe, lallubhAI makanajI paTela ( dhArAsabhya : muMbaI ) dArUnA vyasanathI jema kuTuMmA pAyamAla thAya che tema A zabdaracanAnA jugArathI aneka kuTu Mbe pAyamAla thaI rahyAM che ane hajI ApaNA rAjyakartA ene bhAgye ja khyAla heAya. paNuM prajAnA sarakAra ghaDataranuM pavitra kArya karanArA sAhityasevAmAMthI keTalIka savasIla vyaktiene bAda karatAM e jugAra-nibaLa banAvanArI zabdaracanA harIphAInI A jugArI te pASanArA ane tene pratiSThA ApanArAnI saMkhyA pravRtti dezanI pragatinA mArga'mAM bhayaMkara A khIlIpaNa ThIka ThIka che. prajAne prArabdhavAdI, puruSArtha-rUpa che. bhArata sarakAre enA upara tatkALa pratibaMdha hIna, gALa, ane sattvahIna banAvanArI zabda-- mUkavA joIe -- kevaLa niya MtraNA mUlye nahi cAle. Aje ApaNA deza navabraDataranA pracaMDa purU SAthamAM ma`Dayo che, te ja samaye prajAnA puruSAya te hajunArI, nasIbavAdane poSanArI, madhyama ane garIba vate zeSanArI ane AkhI prajAnA mAnasane For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 : : buddhiprakAza ApaNA keTalAka lekhakA, vidvAna ane abhyApAra A samAjadrohI pravRttine peAtAnI pratiSThAnA lAbha ane sahakAra ApI rahyA che, e te bhAre kheda ane zarama upajAvanArI vAta che. vizALa leA hitanA vicAra karI, aMgata lAbhane jatA karI, A jugArane samAjamAM apratiSThita karavAmAM te Ape evuM ApaNe icchIe. sAtha nagInadAsa pArekha ('trI : buddhiprakAza ) jarUra che. paNa mane Dara che ke ApaNA baMdhAraNamAM ene baMdha nahi karI zakAya. hA, sarakAra dhAre ta badhuM ja karI zake. paraMtu sarakArane emAMthI sArI jevI Avaka thAya che, eTale e hajAra gaLaNe gALIne pANI pIze. A badI che, ane tene satvara moka kAvavAnI jarUra che emAM te be mata che ja nahi, bApAlAla ga. vaida ( taMtrI : bhiSagsAratI.) * zabdaracanA harIphAI mAtra dhananI ja nahi, pazu mahenata vinA matanuM meLavavAnI vRtti UbhI karI mananI paNu khAnAkharAbI karI rahI che. gaI kAlanA ja dAkhalA Apu': huM mULI gayA hatA. e nAnakaDA gAmamAM eka kheDUte be mAsamAM aDhArasA rUpiyAnI ' enTrIe ' bharI che. kaI paNa inAma na AvatAM atyAre cittabhrama jevI dazAmAM khaLAmAM baLada hAMkI rahyo che. AkarAM tenI ThekaDI karI dhULa uDADe che, gAmaDAMmAMthI AvatA samAcArA mujaba, harIphAInI TapAlane kAraNe gAmaDAMnI pesTa-oNphiseAnuM kAma anekagaNuM vadhyuM che. sarakArI kacerI ane khAnagI peDhImAM kAma karanAra mANuseA kAmanA samaya daramyAna paNa 'enTrI ' bharavAmAM mazagUla dekhAya che, acubhAI rAvata ( ta MtrI : kumAra ) * ' dU'patI ', 'nArI' vagere nAma ApI saMskArate abhaDAvatI jAherAtA sivAya Aje akhabArI lAkhanI lAkSaca ApatI A zabdaracanA harI-vAMcI zakAtAM nathI. A harIphAI mAtra jugAra ja phAIe AjanA svarUpe ceAkkasa aniSTarUpa che, ane nathI. jugAra vyaktine kharAba kare che, jyAre A bhArata sarakAre vaTahukama kADhIne paNa AkhA dezamAMthI harIphAI te sArAye samAjane kharAba kare che. A aniSTane sadaMtara baMdha karAvI devAnI jarUra che. ArAma harAma hai'nuM sUtra ApatI sarakAra ane nAmeAnI maryAdA mUkavAthI chaTakabArIe zeAdhAya AgevAtA zrama vinA matanuM meLavI levAnIvikRta tema na thavA devuM joIe. e mATe sadaMtara baMdha vRtti keLavatI A harIphAI ene eka divasa paNa karavAnI rIta ja sAcI che. bhArata sarakAra AvA krama nabhAve che te samajAtuM nathI. daMtara baMdha karAvavAneA mAga kadAca nahi le; te mATe UhApAhanI jarUra che, bhAnubhAI zukala ( ta`trI : samaya ) kapilarAya mahetA ( taMtro / gujarAta samAcAra ) * eka vidvAna mitre eka vAra kahyuM hatuM tema, prajAne pANImAM mahI bharAvanAra A zabdaracanA harIphAI AnA sabhakSI jugAranA juvALa sAme avAja uThAvavAnA prastAvane mArA sAMpUrNa TekA che. ekIsAthe hajArA rUpiyAnAM pravezapatrA bharanArAnA --ane keTalAkAe teA te bharavA khAtara baranAM dhara ne mAla-milakata vecI nAkhyAnA--dAkhalA sAMbhaLIne chAtI mesI jAya che. A juvALane kema aTakAvI zakAya tenI sUjha paDatI nathI. paNa te mATe je kaMI prayatna karavAmAM Ave tene samartha banAvavA mATe ekeeka sahRdaya nAgarikanA nivivAda TakA hovA ja joIe. # zabdaracanA harIphAI te nAme cAlI rahelA jugAra ApaNA sAkSaronI sahAnubhUtithI ThIka ThIka gauravatA banyA che. A badIne satvara aTakAvavAnI zabdaracanA harIphAIone 'jugAra' gaNAvIne ApaNe enuM bahumAna karIe chIe, ema mane lAge. che. jugAra dharazvaramAM prasarelA jovAmAM AvatA nathI, jyAre A harIphAI e to Aje kAtila viSe khatIne For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A balA te javI ja joIe :: 55 prajAnI rageragamAM prasarI gaI che. kaI paNa rAjyanI phAI e eka jAtane jugAra ja che. ghelA mANase sarakAra ene baMdha nahi kare, kAraNa ke emAM ene mAtra pitAnuM nasIba ajamAvavA lalacAya che. vaLI, sAruM vaLatara maLe che. ene baMdha karavAne AdhAra chApAmAM 'nArI bRha", "daMpatI bhUha' vagerenI te prajA upara che--khAsa karIne gharanA vAlIo jAherakhabaro vAMcI teo vadhAre ghelA bane che. zabdaupara, kAraNa ke moTerAMo uparAMta gharanI strIo ne racanA harIphAIne kAyadAthI sarakAre aTakAvavI joIe. kizoro paNa emAM sapaDAyelAM che. eTale A badIne kAlidAsa lalubhAI desAI DAmavAne prayatna te Aje gharegharamAMthI tha joIe. (prinsipAla ema. TI. bI. koleja surata) e rIte "enTrIo ochI bharAze eTale InAmonA aAMkaDA vaTavA mAMDaze ane ApaNI dhanalAlacu zabdaracanA harIphAI e jugAra che ema huM prajAnuM AkarSaNa A harIphAIo parathI evuM mAnuM chuM. jeThAlAla zAha thaI jaze. IndulAla gAMdhI (taMtrI maMjarI) (prinsipAlaH gujarAta mahilA pAThazALA: amadAvAda) zramane roTalo kamAvA ne khAvAne badale sahezabdaracanA harIphAI te jugAra sivAya kazuM lAIthI zrImaMta banI javAnI lAlasA lokonA nathI. ne je zikSita varga ardhazikSita ke azikSitane hRdayamAM paDelI hoya che tene ja lAbha atyAre levAI A anaitika pravRttimAM deravI rahyo che te pitAnA zikSita nAmane te lajave ja che, paNa prAmANika rahyo che. adhiLI dhanapUjAne lIdhe jamatI evI parizrama, je taMdurasta samAjanA pAyAmAM che, tenA lAlasA ochI karavAnuM dharmAcAryo, prajAsevake, maLiyA khede che. rAjaya nirbaLane rakSavA mATe che. patrakAra, sAhityakAro prajAnA hRdaya sudhI potAne vAyadA tenuM sAdhana che. eTale rAjya aNasamajathI , avAja pahoMcADI zakanAra saue prajAne zIkhavavuM nibaLa kAne AmAM phasAtA aTakAvavA kAyado joIe. anaMtarAya ma rAvaLa: dhIrubhAI ThAkara karavuM ja joIe. manubhAI paMcoLI . (adhyApakaH gujarAta keleja : amadAvAda) (grAmadakSiNAmUrti : AMbalA) zabdaracanA harIphAInI lAkha rUpiyAnA InAmanI A zabdaracanA harIphAI Aje eka asahya aniSTa jAherakhabara pratyeka dainikamAM vAMcIne aneka vAta thaI paDayuM che. emAM zaMkA nathI. gAmaDAMmAM le ke vicAra thayA kare che ke A te ApaNA dezamAM zuM pUruM samajatA paNa nathI, ane bIjA bharamAve tethI cAlI rahyuM che? ApaNI janazaktine keTale durthaya A harIphAI pAchaLa khuvAra thaI jAya che, e mArI thaI rahyo che ! tene sabaLa virodha zA mATe nathI pratyakSa jANuno viSaya che. prajAnA arthane, ane te prasiddha vyaktio ane sAhityakAre potAnAM tethI paNa vadhu te dharmane, apakarSa karatI A nAmane upayo karavA daI A jugAravRttine uttejI badIne koI paNa upAye tarata aTakAvavI joIe. rahyA che e eTaluM badhuM du:khada che ke ene vyakta prajAne AdhyAtmika hAsa Ama ja thAya che. e karavA pUratAM zabda maLatA nathI. A. bha. yAjJika thatA aTakAvavAnI sarakAranI tema ja prajAnI pharaja che. (adhyApaka : rAmanArAyaNa rUkyA kaeNleja : muMbaI) DolararAya 2. mAMkaDa (prinsipAlaH gopALadAsa desAI mahAvidyAlaya cAra ke pAMca AnAnI praveza-phImAM ATha-ATha. aliyAbADA ) lAkha rUpiyAnAM inAma ApanAra zabdaracanA harIphAI sIdhosAdo jugAra ja che. manasukhalAla jhaverI mArI khAtarI thaI cUkI che ke zabdaracanA harI- (adhyApaka seMTa jheviyarsa koleja muMbaI) For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya neMdha devavrata nAnubhAI pAThaka sA kIya hakIkata tarIke cInamAM sAmyavAdI sarakAra bIjA vizvayuddhane pariNAme duniyAnA koI paNa saMpUNa sattA bhogave che. tene mAnya na rAkhavAnA bAgamAM sauthI moTuM parivartana thayuM hoya te te amerikAnA durAgrahane pariNAme Aje pharmosAna eziyAmAM thayuM che. hindu, brahmadeza, silona svataMtra prazna guMcavAyo che. atihAsika dRSTie jotA phaoNrmosA thayA, pAkistAna astitvamAM AvyuM ane InDone- chellAM trase cAraso varSo daramiyAna cInane eka riyAmAMthI Daca lokee vidAya lIdhI. A banAva bhAga gaNAya che. cInanI nibaLatAne lAbha mULabhUta hatA paNa temAM ghaNI kharI jagAe pazcimanI laIne vakhatovakhata anya rASTrae tene kabaje rAhabarI hatI agara te saMmati hatI. pazcimane meLavyuM che paNa tethI cInane e TA upara hA thA5 maLI hoya - agara te thApa maLI che ema te kaI rIte ocho thato nathI. hindustAna doDhaso mAnatuM hoya to te cInamAM. cInamAM sAmyavAdI sarakAra base varSo sudhI parataMtra rahyuM paNa tethI karIne hiMdanA sattA upara AvI (1949) temAM amerikAnI yuddho- kaI bhAga uparathI tene haka jatuM rahetuM nathI. vaLI ttara nItinI niSphaLatA hatI. amerikAne anusaratA yuddha daramiyAna tathA yuddha pachI maLelI pariSada - pazcimanA rASTae moTA bhAge A ja daSTi svIkArI. khAsa karIne kare pariSada (navembara 22-26, 194) keriyAmAM traNa varSane khUnakhAra jaMga khelAya ane tathA te pachInI taherAna pariSada (naveMbara 28 - sAta varSanA kAramA yuddha pachI krAnce samAdhAna karI Disembara 1, 1947 ) - mAM cInanA A TApu tathA zakti svIkArI. pesTaMDerIsa uparanA hakane svIkAravAmAM Avyo che. - A jAtanA parivatane duniyAnA itihAsamAM bIjA vizvayuddha pahelAM A TApue jApAnane tALe mAMgaThiSa ja thayAM che. te jyAre jayAre thayAM che hatA paNu yuddhamAM tenI hAra thatAM te cInane svAdhIna tyAre tyAre tene anukULa thatAM anya dezone vAra karavAmAM AvelA. je te cInane tAbe na ta te lAgI che. eTaluM ja nahi te parivartana sAmene cAMga kAIka tenI upara zI rIte Azaro laI temane virodha darzAvavAmAM temaNe pAchuM vALAne zakyo hota? joyuM nathI. 1776 pachI amerikAnI krAMti thaI cAMga kAIka tathA sAmyavAdI sarakAranI vacce tyAra pachI varSo sudhI yuropanA rAjavIoe tene amerikA cAMgane mAnya rAkhe te ja rAjakIya hakImAnya karavAmAM DhIla karelI. 182 mAM ame tene anyAya karavA jevuM che. paNa te mAnya rAkhIe rikAnA pramukha manaroe yuropanI sAme huMkAra karyo te paNa cAMgane lazkarI madada karavAne tene nirdhAra tyAra pachI ja amerikAnI gaNanA thavA lAgI. koI dRSTie vAjabI nathI. cAMga ane sAmyavAdIo phrAnsanI krAnti (1789) pachI lagabhaga 1832 sudhI vaccenuM yuddha cItanuM AMtarayuddha che. temAM bahAranA yuropanAM rAjyamAM phAnsa tathA tenA krAMtikArI kaI rASTrane kaMI nisbata nathI. cAMga kAIka sAthe siddhAnta pratye virodha rahyo. raziyAnI krAnti pachI saMrakSaNa karAra karyA pachI amerikAe tene sAtame paNa e ja ItihAsanuM punarAvartana thatuM jovA maLe naukA kAle cInanA aAMgaNe rAkhyo che. 1953 nA che. cInanI kAnti e AvuM ja eka moTuM parivartana jAnyuArImAM sattA upara AvyA pachI amerikAnA che jenAthI eziyAnI ja nahi paNa sArI duniyAnI pramukha AIjhanahAvaranuM paheluM pagaluM cAMga ane cInI samatulA badalAI gaI che. dUra pUrvane AjanA prazno sAmyavAdIo vacce pharIne yuddha saLage te aMgenuM A parivartanane AnuSagika che. hatuM. amerikAnA paradezamaMtrI Dalase moTA pAyA upara atirarASTrIya kAyadAnI dRSTie ke nakkara rAja- humale karavAnI nIti apanAvI. keriyAnA yuddhamAM For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya neMdha :: 17 cInane " humalAkhora' rASTra kahevAmAM AvyuM ane che. cInathI pAchA pharyA bAda temaNe cAMganI sAme tenI sarakArane badhI ja atirarASTrIya saMsthAomAMthI kaDaka nivedana kareluM. jAkAra maLe. amerikAnA naukA kAphalAnA eThA phormosAnA praznane Aje laDAInuM gabhIra svarUpa nIce cage cIna uparanA halAo cAlu rAkhyA, pakaDayuM hoya te tenuM mukhya kAraNa amerikAnI lazkarI ane bIjA dezonA vahANone aTakAvyAM ane nIti ane hastakSepa che temAM koI zaMkA nathI. taTastha paMcanI nA hovA chatAM koriyAnA hajAro amerikAnI A nItine briTana jevA deze makkama yuddhakedIone kaminTAMga hastaka sAMpavAmAM AvyA. virodha karyo hota te paristhiti ATalI hada sudhI pazcimanA cIna sAthenA saMbaMdhamAM jinIvA para- bagaDI na hota. briTananI A nirbaLa nItine kAraNe pada pachI kaMIka sudhAre thayo. IMgleMDa ane cIne amerikA cInanA kinArA sudhI tene naukA kAphalo rAjakIya saMbaMdha bAMdhyA ane iMglaMDanA majura mokalavAnI hiMmata karI zakayuM che. cInanA prAdezika pakSanA netAoe cInanI mulAkAta lIdhI. jinIvA dariyAmAM (Territorial waters) A rIte kAphalo pachI UbhA thayelA A zAntinA vAtAvaraNamAM Ave te cInanA sArvabhaumatvanI avagaNanA che te manilA karAra karIne amerikAe pharIne tenI lazkarI dekhItuM che. amerikAnA A pagalAthI eka najIvA nIti apanAvI. cIna sAthe rAjakIya saMbaMdha bAMdhyA jevA praznamAMthI vizvayuddha phATI nIkaLavAne saMbhava pachI ane cInanI zAtinI nIti jANyA chatAM Ubho thayo che. Ama chatAM atyAra sudhI yuddha thayuM briTana A karAramAM sAmela thayuM. manilAnA nathI tene yaza mATe aMze cInane phALe jAya che. karAromAM sahI karatI veLAe briTane phermosAne A amerikAnI nItimAM khAsa pheraphAra thayela hoya te karAramAMthI bAkAta rAkhyAnuM sUcana kareluM. cInane eTale ja ke te pahelo ghA mAravA mAgatuM nathI. mAnya karyA pachI briTana amerikAnI pharmAsA aMgenI tAna jevA cInanA kinArAnI taddana najIkanA nItine Teko ApI zake tema nahatuM. Aje jayAre TApu upara kAphele mokalavo ane cInanI sarakAra phormosAne prazna gaMbhIra svarUpa laI rahyo che tyAre sAme laDI rahelA kemiMTAMga sinyane te TApu briTana tenI A nIti tarachoDI rahyuM che te eka choDI javAmAM banatI badhI ja sahAya karavI ane kamanasIba ghaTanA che. briTananA paradezamaMtrI IDananA chatAM cIna pAsethI zAtinI apekSA rAkhavI e nivedana pramANe cInanI lagolaga AvelA nAnA te saMkucita nItine vareluM amerikA ja karI zake. TApuo - jevA ke kiyAnmazAna, tAna, mAsu, chatAM cIne zAti jALavI che ane tAcena TApu " vimeya vagere - cInanA che ane te cInane suparata khAlI karatAM keminTana sainyane javA dIdhuM che. yuddha thavA joIe. phormosA ane tenI najIkanA skiA- na thayuM tenuM bIjuM kAraNa te samaye maLI rahetI DerIsa vize temaNe have zaMkA uThAvI che. jApAna kaoNmanavedathanA vaDA pradhAnanI pariSada che. A paripAsethI te laI levAmAM AvyA che eTaluM to teo SadamAM paMDita neharu dvArA eziyAne avAja saMbhakabUla rAkhe che paNa tethI te cInanA che evuM te thAya che. pariNAme A pariSade yuddha na thAya te mATe eAchuM ja che ? eka tarapha cInane mAnya karIne A banate prayAsa karyo che. rIte briTana amerikAnI kormosA aMgenI nItine keriyA ane hindI-cInanAM yuddho pachI Aje o ApI rahyuM che. majura pakSanA netA enAyarIna keI rASTra yuddha karavA sahelAIthI prerAya tema nathI. evAne tathA pragatizIla nItine varelA jANItA cAMga kAIkanAM binajavAbadAra ane manasvI nivelekhaka kinslI maTine A vize temanA mata uccAryA dinene Aje amerikA paNa Take ApI zake tema che. kosA cInanuM che te vize temanA manamAM jarA nathI. cAMganI cInanA mukhya pradeza upara hale saMdeha nathI. A aMge eNTalIne mata te jANIne karavAnI nItine have amerikA pahelAMnI mAphaka protsA 4 For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 : : buddhiprakAza hana ApavA taiyAra nathI. tAcena, kivameAya, mAttu jevA kinArA pAsenA TApue cInane ApI amerikA taiyAra thayuM hoya tema lAge che. laDAI thatI aTakAvavA laMDana, vaeNoNzi MgTana, maoNskA vagere jagAee cakro gatimAna thayAM che. A lakhAI rahyuM che tyAre tAcena TApu khAlI thaI gayA che ane temAM kaMI aNuchAjatA banAva banyA nathI. A saMjogAmAM nIcenAM anumAneA karI zakAya tema cheH (1) laDAInI zakayatA aThavADiyA pahelAM hatI tenAthI ghaTI che. jIvana 'nA siddhAntane vega maLelA. raziyAnI Arthika devAnItimAM leAkeAnA rAjanA vaparAzanI cIjo upara vadhAre bhAra mUkavAmAM AvelA ane sa'rakSaNunA khaca upara kApa mUkAyeleA. mAlekAvanAye rAjInAmA pAchaLanA bheda te teNe pote ja peAtAnA rAjInAmAmAM jaNAvyA che. je AsAnIthI A AkhA banAva banI gayA che te raziyA bahAra rahenArAone saheje gaLe Utare tema nathI. vaDApradhAnapade AvyA pachInAM mulgAnInanAM nivedanA uparathI lAge che ke raziyA teNe apanAvelI paradezanItimAM pheraphAra karavA icchatuM nathI. mAlenkeAvanuM rAjInAmuM dezanI AMtiraka paristhitimAMthI udbhavyu che. raziyAnI dhArAsabhAmAM meAleTAve nivedaneA karyo te parathI lAge che ke raziyA have tenI Arthika nIti dezane vadhu yAMtrika banAvavA tarapha doraze. sa'rakSaNu kharca'mAM vadhArA thayA che ane khetInA kAmamAM vadhAre vegathI sudhArA hAtha dharAya tema lAge che. mAleATAvanI raziyAnI lazkarI tAkAta vizenI vAto pAchaLa 5. temaja'nInA zastrIkaraNute aMgenI pArisanI samajUtI hoya tema lAge che. jamanI yuropanA rAjakAraNanuM phalabindu rahyuM che. tenI sAthe lazkarI karArA amalamAM Ave te raziyA tenI lazkarI tAkAta vadhAravAnA prayatna karaze. hallA (2) amerikA cInanA mukhya pradeza upara karavA mAgatuM nathI. teja pramANe cIna paNa hAla pUratuM phaoNrmAMsA upara haleA karavA icchatuM na hoya tema lAge che, paNa phArmAMsA tathA peskADArIsa uparanA teneA haka cIna javA devA mAgatuM nathI. (3) salAmatI samitimAM cAMganA pratinidhi sAthe esIne vATAdhATA karavAnI cIne nA pADyA pachI jinIvAnI mAphaka AMtararASTrIya pariSada maLe lAge che. A pariSadane pariNAme cInane amuka zaratA upara saMyukta rAsa'dhamAM dAkhala karavAmAM Ave tema lAge che. cAMganuM bhaviSya anizcita che. (4) arasaparasanI A mAMtraNAo daramiyAna ziyuAe paNa samajUtI karavA tarapha ane laDAI TALavAnA mArge prayAsA karyA che. AMtararASTriya pariSada khelAvavAnA raziyAnA sUcanane AvakAra maLe tema lAge che. (5) salAmatI samiti yuddhamekUphInA nyUjhIlaeNnDanA rAvate anumAna Ape teA tenAthI paristhitimAM bahu pharaka paDe tema nathI. cInanI gerahAjarImAM levAyelA kAI niSNuya krAyamI zAnti sthApI zake tema nathI. mAlenkeAvanuM rAjInAmu` mAlendAvanuM vaDApradhAnapadethI rAjInAmu` eka aNaciMtavyA banAva che. mAlenkrAva sattA upara AvyA pachI raziyAnI AMtarika tema ja paradezanItimAM cADhI chUTachATa mUkavAmAM AvelI. zAntimaya saha raziyAnA pradhAnama`DaLamAM matabheda hAya paNa te jo A rIte samAdhAnakArI valaNuthI ovAmAM Ave teA keTalAka nirIkSAnA mata pramANe te pragati kahI zakAya. kheriyAnA mRtyune hajI bahu divase vItyA nathI. mAlenkeAvanA bhaviSya vize. kAI kaI jANutuM nathI. A pachI tyAMnI "sarvocca adAlatanA cha sAta nyAyAdhIzone paNu dUra karavAmAM AvyA che. AnI pAchaLa kazuM ja kAraNa ApavAmAM AvyuM nathI. sa Mbhava che ke teonI nIti: sarakArane mAnya na hoya. leAkazAhI taMtramAM sAdhAraNa rIte mULabhUta manAtA siddhAMtanA ahIM bhaMga thatA lAge che. 12-2-'paSa For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAlocanA alpavirAma le. niraMjana bhagata pra. kavilaka- kayAMka ekAda Tahuke paNa karI le che.. prakAzana-2, pR. 44; ki. 1-0-0. kavi eTale ja bhAvanAne jIva. enI kaMI kaMI chellA dazakAmAM ApaNe tyAM je navI-navInatara svapnA hoya che. emAM aMtarAya - Apattio te kavio AvyA, emAM bhAI niraMjana bhagatanuM hoya ja. paraMtu ethI hAre te e kavi zAne? nAma AgaLa paDatuM che. sundarama-umAzaMkaranI jema vyavahAranI dhiMgI dharatI viletAM kavinuM hRdaya rAjendra-niraMjananI paNa belaDI che. paraMtu e be kavacita akaLAI paNa UThe che, paraMtu ethI e uparAMta, pinAkina-priyakAnta e cAre "kumAra" ALiyAM govALiyAM karI aTapI nAkhe ema nathI. zALAnA kavionI kAvyayAtrA ekamekane preraka pUraka kavi bahu bahu to a85 virAma kare; paraMtu ethI rahI hoya ema lAge che. paraMtu enuM ati subhaga enI yAtrA baMdha rahetI nathI. sI. svarUpa te rAjendramAM jovA maLe che. priyakAntamAM narI mugdhatAnuM sauMdarya che te pinAkinamAM agamya kalAsikala ane romenTika kavinA rUpakakA - 'tatvanA talasATanuM mAdhurya che. paraMtu bhAvanAnI 'kaLiyA' ane ' mora' AsvAdya che. "dedIpti ane bAnInI prauDhi ubhayane laIne nira. laya' karatAM paNa "balukAkAne - khyAzIe' jevI janamAM raMgata jAme che. "dolaya' ane 'kinnarI kRtine laya prazasya che. baLavaMtarAya aMgenA pachI temane "alpavirAma" hamaNAM prasiddha thaye e badhAM kAvya rasAvaha banyAM che. "patha'nAM che. saMgraha udhADatAM ja kavinI khumArInuM darzana bane kAvyomAM TelI kAvya zailIne paricaya thAya che: AlhAdaka che. te kaI kaI jagyAe tarkazokha paNa lAgyuM have to mRta, hai smazAne che. ApaNuM kavie vadhu paDatA varSAbhinivezamAMthI gayA, citAnI para jyAM suvADavo nIkaLI javuM sAruM che. "vIra narmadane enA vAraso ne Aga melI, sahasA ja jAgyo viSe mAM coTa che enA karatAM "pAThAntara' ane vaTALiye, DAdhu thayA alepa, taMtrIne pratyuttara ne taka ThIka che; paraMtu emAM beTho thaI e, kSaNamAM ja, mAnavI kaI " vizeSa ' nathI. "navA aka'mAM sArI ramata pAcho pharyo A jagamAM, ho kavi. karI che. "taDakA" vize ApaNuM kavi uparAMta pinAkina ThAkora va. mitroe ekI sAthe racanAo kAraNa ke, "sauMdaryanI sApaNa" kavine barAbara karI che e "kavitA'- aniyatakAlikanA koI paNa hasI gaI che. enuM jhera barAbara vyApI gayuM che. kAmAM AvI gaI che. eka sUrIluM' jevI racanA nIlAM cakAmAM, tvacAmAM, kUTI cUkyAM che. kavi vizvane na mUkI hatI te paNa saMgraha te thaI zakata. zrI. nIrakhe che. akhila sauMdaryanidhinuM "rupa" jue che, - mitatAmakhIne" upAlaMbharUpa upadeza Ape che, laya' sAmayikomAM prasiddha thaI cUkyAM che. e naMdakumAra pAThakanuM "sarjana ane gItA parIkhanuM sakala Atmacetanya'nI pratIti' maLatAM apUrva parathI ema lAge che ke pragatizIlatAne nAme prayogaAnaMda anubhave che, mugdha praNayanA bhAvo paNa kherI aTake e ApaNI navI kavitAnA lAbhamAM che. kavinA saMvitane sparzI jAya che, babaluM kAkA ne aMjali arpe che, paMdaramI augasTe - lAgalAgaTa A saMgraha vize lakhatAM zrI. umAzaMkara joSIe traNa varSa-vicAra kare che (ahIM ane anyatra kahyuM hatuM tema, pahelAM nAnA nAnA saMgraha thAya koIne nirAzAne sUra saMbhaLAya to navAI nahi, ane pachI emAMthI caLAIne meTo saMgraha thAya, paNa vAstavikatAnA bhAnavALA kavine A kadAca e iSTa che. bhAIzrI niraMjananI kAvyayAtrAne vyabhicArIbhAva haze, sthAyI nahi, eTaluM nedhIe), zubhecchA pAThavI viramIe-ba a85 virAma"! For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: buddhiprakAza zivane bhaMgAra: le. ketana munazI; prakAzaka : jovA AvatAM. eka vAra e strIne pati ene kahe ena. ema. tripAThI li. muMbaI; pR. 972; kiMmata sADA che: "darzanamAtrathI A AnaMda ApatI tAja traNa rUpiyA. jevI kaI jagA nathI. paNa e AnaMdane pUrNa A saMgrahathI gujarAtI vArtAsRSTimAM eka banAvavA mATe keIka joIe. mAre te tuM che. paNa AzAspada lekhakano praveza thAya che. vIsa varSanI bIjA abhAgI che, jeo patnIone ghera mUkIne uMmaranA A nivedita vArtAkAranI covIsa vAta- AvyA haze temane vicAra karatAM.......tArI vAta ene A saMgraha emanA mATe sArI zakyatAe sAcI che. huM ekalo paDayo hata ane kadAca batAve che. uttarottara savizeSa abhyAsa ane ava- ekalatAne lIdhe mane A suMdara jagyA khAvA dhAtI lokanathI, te rasabhara racanAo Apaze evI hota... mane lAge che, tArAmAM bIjAne sukhI karavAnI apekSA sAthe, temanA A saMgrahanuM avalokana ajaba zakti che. nirAza banelA mANUsane tuM ajaba karIe. rIte AzAvAna banAvI zake che. tArA vinA huM | pahelI chApa anabhavanA abhAvanI paDe che. ATaluM sahana na karI zakyo hota. kadAca huM mRtyu muMbaImAM beThAM beThAM jANe ke ka95nAthI AkhI pAmuM te tAre e zaktine lAbha bIjAne Ape sRSTinuM darzana na karyuM hoya ema lAge che. ane joI e. mRtyu pAmela mANasane jIvatA mANasane ema karyuM" hoya toya vArtAo sarasa na bane manamAM rahI enuM jIvana bagADavAne adhikAra nathI. evuM to kaI nathI ja; paraMtu ahIM ema nathI tAre jarUra keI bIjA sAthe punarlagna..." thoDA , banyuM e kathitArtha che. mULe lekhaka pAse koI samaya pachI enA patinuM mRtyu thAya che. e strI sthira anubhavapUta jIvanadaSTi nathI. eTale emanI punarlagna te nathI karatI, paNa pitAnA patinI vArtAomAM kaIne tukkA jevuM lAgavAne pUro saMbhava icchA pite anya ekAkI janene AnaMda Ape che. lekhakano vArtAsAhityano abhyAsa paNa ekAMgI evI hatI ema mAnI, te e pramANe kare che. ane apUrata che. pazcimanI keTalIka vArtAo lekhake badalAmAM paisA maLe te tene paNa svIkAra kare che, joI hoya evI chApa paDe che. paraMtu ApaNI dharatI " kAraNake ApanArane enI eTalI badhI jarUra e keTale aMze TakI zake ene jhAjho vicAra nathI hotI. jyAre enA jevI keTalIya bahenene... temaNe karyo lAgato nathI. pariNAme anyathA barA- pahelA tAja jevI pavitra jagAe koI puraSanA bara hovA chatAM emAM pratItikArakatA ja khUTatI mAthAne pitAnA khoLAmAM mUkI, paisA meLavanAra hoya che. jemake "tAjanI chAyA' vArtA laIe. A strI tarapha vArtAnAyakane dhRNuM janmelI, paraMtu zarada pUnamanI rAte lekhaka tAjamahAla jovA Ave A vAta sAMbhaLyA pachI zAhajahAnanA prema ane che. tAjamahAlane jotAM ja svAbhAvika rIte temane A strIne premanI sarakhAmaNI karavA sudhI te zAhajahAna-mumatAjhane "daivI ... prema yAda Ave che. paheAMcI jAya che, ane zAhajahAne tAja baMdhAvI eTalAmAM tAjanI chAyAmAM eka strIne potAne prema premanuM 'nijIva' pratIka racyuM che jyAre A strInuM vecatI e jue che ane enA para ghaNA Dhe che. pratIka te " jIvaMta' che e cukAdo Ape che. lekhaka ( athavA, kahe ke vArtAne nAyaka) ghUMdhavAI bIjI vAta bAjue rAkhIe te paNa AmAM vAstarahe che. pelI strI yuktiprayuktithI temane bolAvI vikatA keTalI e prazna pUchavAnuM mana thAya. balka AtmakathanI kahe che. pATaNanI te eka sArA kuLanI ema ja kahevuM joIe ke AvuM Alekhana svAbhAvika cI che. thoDAM varSo pahelAM kasuMbalezathI e ane ja lAgatuM nathI. lekhake ene yaza gujarAtane Ape che eno pati ahIM AvelA ane lagna karI sukhI eTale pUchIe ke AvI bhAvanAmaya (!) sRSTimAM thayelAM. teo AgrAmAM rahetAM. tAja to vAraMvAra ramamANu ke gujarAtI yuvaka hoI zake? kharI rIte For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te A AkhI vastu ja jacatI nathI. koI puruSa peAtAnI vahAlaseAyI priyatamAne potAnA mRtyu bAda kadAca lagna karavAnuM kahe ( ane ahIM paNa mAtra sUcana rUpe ja kAraNake ' snehalagnanI vidhavAne punalagna samuM pApa nathI ':) paratu A rIte AnaMdapradAnanI mahA sevApravRtti AdaravAnuM kahe e mAnI zakAya ema nathI. mAnasazAstranI rIte paNa A vastu khoTI Thare che. e eTaluM spaSTa che ke vistAranI jarUra nathI. Ama, pratItikArakatAnA aMzA ghaNI vArtAomAM khUTatA lAge che. sevikAjIvananI niHsAratAnI pratIti pAmelI savitA ' eka kSaNa mAM je niNaeNya le che te bhAgye ja mAnavasvabhAvane anurUpa lAge lAga unheM jipsI kahate haiM 'mAM pazcimI premabhAvanA bhAratIya lebAsamAM rajU thaI che. lakSmInaMdanAnA mUrkhAibharyA vilAsa chAnA nathI tema chatAM 'marIna DrAivanA dIvAnA kissA kAIne zAspada lAge. A vArtAsRSTimAM eka jAtanI kutsitatAnu' ja dana vizeSa thAya che. lagabhaga dhaNIkharI vArtAonA viSaya prema che. paNa e prema kaI uccAdarzIne AMkhatA nathI, kA dhyeya khAtara kRtA' khatA nathI, ke strIpuruSanI prasanna UrmionuM subhaga Ale khUna pazu nathI. A teA kevaLa jAtIya vAsanA ake jAtIya vikRtinuM ja darzana karAve che. eTale ja tA enA svAsthya viSe sarciMta rahevAne kAraNa che. tA pachI A vArtAsRSTimAM zuM bane che ? ahIM strI anyajAte jAtIya AnaMda Ape che, vezyA peAtAnA jIvanane saheja paNa badalavA icchatI nathI, kAi tyakta khaLaka vezyA anelI mAtA pAse ' gharAka' tarIke jaI pahoMce che, te kAI bhAI sinemA naTI banelI bahenanu 'picara' jovA jAya che. krAI zeThiyA rakhaDatI mAMgaNune preyasI banAve che, vagere, vagere. vArtAmAM sa'bhavadeSA paNa che. AdivAsIone * nainItAla 'nI vArtAmAM arvAcInatAnA 'ze| kevA ghUsI gayA che ! jemake kaLI krAnI sAthe lagatI samAlayanA : : 21 lagna karaze ema preAphesara pUche che tyAre peAtAnAthI nAma teA nahi devAya ema kahI kaLA jamIna para nAma lakhe che e vastu vArtAnA vAtAvaraNane anurUpa nathI. kaLI ane arjunanI jaLakrIDA samajI zakAya, paraMtu kaLInA bhInA vALamAM phUla khAsavAnI kriyA tA zaherI ja lAge che ane kAI sinemAne khyAla karAve che! ' eka kSaNa 'mAM aruNu eTale badhA maunaparAyaNa hoya e saMbhavita lAgatuM nathI. ane savitAne sevAnI ATalI badhI lagatI che te enI pUrvabhUmikA kema ApI nathI ? marIna DAivanA dIvA 'mAM rAdhI je ayAna rajU kare che e uparathI teA te khUba bhaNelIgaNelI lAge. eka mahinA jeTalA Treka gALAmAM phUTapAtha para sUnArI A rAdhI ATalI badhI hoziyAra kevI rIte banI gaI ! sAva nAnA chatAM A mahattvanA muddo che. TUMkI vArtAnA lekhakamAM A dekha ughADA tarI Ave. " sAmAnyataH lekhaka Atmakathanane prakAra ajamAvavAnA valavALA che. kAI ne kAI vArtAmAM e Ave ja che. zuM TUMkI vArtAmAM ke zuM navalakathAmAM A rIti mATuM bhayasthAna che. nainItAlanI ThaM`DI sAMje ' tA nitAnta AtmakathanAtmaka che. eka kSatyu patrAtmaka vArtA che. ' spoTa lAITa' ane 'nainA 'mAM e jarIka judA svarUpe jovA maLe che ekadare lekhakane mAnisaka saMbaSa" nirUpavAnI sArI hatheATI che. nainAM 'mAM kezavanA cittamAM je cAlI rahyuM hatuM te ane sinemAnI slAIDa para je vyakta thatuM hatuM e be vacce meLa meLavI zakAyA che. vArtAnI gatimAM paNa e vastu upakAraka nIvaDe che. evuM ja spoTa lAITa 'mAM bane che. aronA cittamAM pelAM kAryakramanI surekhA ane peAtAnA vAstavanA jIvananI 'rekhA' vacce je gaDamathala goTALA thAya che enuM nirUpaNu AbAda thayuM che. paraMtu mAnasika sadha' ( mental conflict )nuM ucca kalAtmaka nirUpaNu ' phaTakA 'mAM jovA maLe che. dheAMDunA manamAM je mathana cAle che enuM nirUpaNu zrI. munazIe kAI kalAkAranI adAthI karyuM che. For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daraH : buddhiprakAza A vArtAmAM (ane emanI ghaNIkharI vArtAomAM) jagatanA sitArA bhAga 4 : le, naTubhAI vastu nAmanuM ja che, paraMtu "atirika' vastu rAvaLa, pra0 zrI pATaNa vidyAthI maMDaLa, kAkAnA pADA pUratA pramANamAM che. A vArtA eka suSTi , azvijha pAse, goLa zerI, pATaNa, pR. 118, kiM. 1-8-0. racanA che. navedita vArtAkAronI zreSTha vArtAomAM AmAM ravizaMkara mahArAja. rAjendrabAbu, sthAna maLe evI namUnedAra vArtA A che. rAjAjI, ThakkarabApA, maulAnA AjhAda, vAlacaMda lekhakamAM varNana karavAnI dhyAna kheMcI zake hIrAcaMda zeTha, vinobA bhAve, svAmI zivAnaMda, * evI zakti che. vAcakane paNa e rokI zake che. banaDa' zai, kAkA kAlelakara ane De. bhAnuzaMkara jenA parathI saMgrahanuM nAmAbhidhAna thayuM che te avayaMnAM sulikhita saMkSipta caritro temanAM citra svamane bhaMgAra'mAM paNa paristhitinuM Alekhana sAthe ApavAmAM AvelAM che. zALAomAM ane jAhera kalAtmaka koTinuM thayuM che. paraMtu ApaNuM aMtaramAM pustakAlayamAM A pustaka khUba upayogI nIvaDaze. vasI jAya evAM pAtro sajI zakAyAM nathI e sakheda 30-11-54 noMdhavuM paDe che. zrIyuta prathama, kAju, rAdhI vagere kavi bhAlaNa kRta kAdaMbarI- uttara bhAgaH pAtro che paraMtu e dhArI asara karI zake evAM saMzodhaka ane saMpAdaka: ke. ha. dhruva; pra. ena. ema. nathI. tema chatAM upara gaNAvyAM te uparAMta, arjuna tripAThI li, prinsesa sTrITa. muMbaI-2; 50 194; ane kaLI, azoka ane savitA, nRvaMzazAstranA ki. 5-0-0. prakhara abhyAsI prophesara, "vagara vAta" kahenAra - 1916mAM bhAlaNanI kAdaMbarIne pUrva bhAga rasika maMgu Adi pAtro nedhapAtra te che ja. A chidra e cArathI A uttara bhAganI vATa jovAtI saMgrahanI zreSTha vArtA tarIke jene sthAna ApI na hatI. daramyAnamAM 1935 mAM pUrva bhAganI bIjI zakIe e "phaTako' sivAya bIjI vArtAomAM paNa Avana paNa AvRtti pragaTa thaI paNa uttara bhAga pragaTa thaye kaI kaI aMcamAM lekhaka sArI zakti batAve che. te nahe. zrI. ke. ha. dhruve uttara bhAganI vAcanA "nainItAlanI ThaMDI sAMje "mAM atizaya thatharATane ane moTA bhAganI samajUtI paNa taiyAra karI hatI, lIdhe saMvidhAna zithila lAge che, bAkI nRvaMzazAstra paNa bhAlaNa ane bANa vize lakhavA mATenI taiyArI 5ra maMDAyelI A vArtA navA viSayane sparze che. adhUrI hovAthI A bhAganuM prakAzana ThelAyA karatuM zrIyuta prathama 'mAM mAnava svabhAvanuM nirdoSa citraNa hatuM. paNa phArbasa gujarAtI sabhAnI madadathI A jovA maLe che. "svapnane bhaMgAra" upara nepyuM tema, uttara bhAga pragaTa thayo che e AnaMdanI vAta che. paristhitinA Alekhanane sAro namUne che. [ahIM emAM teramA kaDavAnI 70 paMktio sudhInI samakoIne A ja zIrSakanI zrI. bikulezanI vAto yAda jatI temaNe pote lakhI hatI. bAkInI zrI zaMkaraAvaze. paraMtu zrI. munazInI vArtA, kalAnI daSTie prasAda rAvaLe lakhI che. A bhAganuM saMpAdana pUrva vadhAre guNa laI jAya che.] "vagara vAta mAM eka bhAganI ja paddhatie thayeluM che, eTale eka prakAranI sAmAnya vastunuM asAmAnya nirUpaNa thayuM che. ekavAkayatA baMne aMDe vacce sacavAya che. rAta" paNa eka sarasa racanA che. rAtanA judA judA samayanAM citro surekha derAya che. gaye varase ja bhAratIya vidyAbhavana taraphathI zrI. Ama chatAM AvA zaktizALI vArtAkAra pAsethI ke. kA. zAstrI saMpAdita kAdaMbarI pUrva bhAga pragaTa svapnane "bhaMgAra" nahi, paNa uttama kalAkRtionI thayA che, paNa temAM samajutI ke TippaNuM nathI, apekSA rahe. AzA che ke have pachI sthira jIvana eTale vidyArthIone joItI madada maLatI nathI. dazanathI sohatI suMdara vArtAo te Apaze. AmAMthI evI keTalIka madada maLI raheze. - umaNalAla je. joSI 1-1-'54 For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArasaMcaya : : 6 zrI pATaNa vidyArthImaMDaLa rajata mahotsava gAmane keTalI badhI rIte saMskAra ane sevAthI graMtha : saMpAdaka - naTubhAI rAvaLa. pa0 thI pATaNa zobhAvI zake tenuM A UjaLuM dRSTAMta cheH A vidhAthI maMDaLa, kekAnA pADA pAse, goLa zerI, pATaNa, saMsthAnI pravRttio : gAMdhI jayaMtI, khAdI bhaMDAra, pR. 249; ki. 2-8-1. khAdI utpatti kendra, vidyArthI saMmelana, kalA saMgrahasaMsthAnI rajata jayaMtI nimitte judA judA sthAna, abhyAsagraha patrikA, prakAzana maMdira, bhIMtalekhakonA lekhe meLavI A graMtha taiyAra karela che. patra, prauDhazikSaNa, gAMdhI sAhitya saMgraha : ane A emAM aneka viSayo ane aneka dRSTi jovA maLe A badhI pravRttinA mULamAM joIe te eka vidyAthI. che. chatAM pradhAnapaNe mAhitInA ane udbodhananA vatsala cAritryazIla zikSaka. lekhe AgaLa tarI Ave che, ane vidyArthI saMsthAnuM zikSake dhAre te keTakeTaluM samAjakArya karI A prakAzana heI e yogya paNa che. maMDaLane 26 ke ene paNa A utkRSTa namUno che. gujarAtane varSane itihAsa zarUAtamAM Apyo che te jotAM gAmaDe gAmaDe AvA saMskArakendro pragaTe te pradezanI enI anekavidha pravRttione khyAla Avaze. keI sUrata pharI jAya evuM lAgyA vagara rahetuM nathI. 5Na gAmamAM ekAda jIvatI saMsthA hoya te te 1-12-'54 na sArasaMcaya eka adbhuta graMtha varSa pahelAnA rAjaguru ane jainAcArya vIrasenanA beMgaloramAM mane eka evo adabhata granya mukhya ziSya hatA. devadhA nAmanA kavie pitAnA jovAnuM sadbhAgya maLyuM ke jenA je koI anya racelA "mudenduzataka'mAM lakhyuM che ke emanA pitAnuM AjasudhI duniyAmAM jovAmAM ke sAMbhaLavAmAM nathI nAma udayacandra tathA dAdAnuM nAma vAsupUjya hatuM. Avyo. A granthane thoDoka bhAga tA. 16mI asAdhAraNa vidvattA, addabhuta racanAkauzala, aneka asA sapTembara, I. sa. 1951 ne rAja bhAratanA bhASAnI jANakArI tathA vividha viSayenA jJAnane rASTrapati zrI. rAjendraprasAdane rASTrapati bhavanamAM namUne keAIne jo hoya te eNe A grantha vAMce granthanA saMrakSaka taraphathI batAvavAmAM Avyo joI e. je vidvAnee A granthanuM avalokana hatuM, tyAre emaNe paNa ene vizvanI che e sau kahe che ke AnA jevo bIjo granya AThamI mahAna ajAyabI ' ja kahI hatI. nIce Aja sudhImAM maLyo nathI. duniyAmAM bhAgye ja ApavAmAM AvelA enA saMkSipta vivaraNa parathI e kaI viSaya haze ke jene AcArya kumudedujIe vAMcake jANI zakaze ke A grantha sAce ja vizvanI sparza karyo na hoya. A granthamAM veda, gItA, eka mahAna ajAyabI che. adhyAtmavidyA, brAhmaNa, upaniSadda, darzana, vAlmIki A mahAna addabhuta granthanuM nAma che "bhUvalaya." rAmAyaNa, jayAkhyAna (mahAbhArata), gaNita, bhUgoLa, A granthanA racayitA mahAmuni acAya kumudenducha khagoLa, rasavAda, zarIravijJAna, mane vijJAna, bhASAche. e eka (dakSiNI) jaina brAhmaNa hatA. "bhUvalaya' vijJAna, saMgIta, vAjiMtra, bhUgarbhavidyA, dAMpatyanA vartamAna saMpAdaka - je karNATakanA suprasiddha vijJAna, Ayurveda, vanauSavidyA, aNuvAda Adi ItihAsavettA che - zrI kaMThayAjIe ghaNA saMzodhana aneka viSaya para prakAza pheMkavAmAM AvyuM che. pachI aneka pramANethI e siddha karyuM che ke AcArya lekhakanI pratijJA che ke potAnA samaya sudhInA badhI kumuducha IsvI sananI sAtamI sadInA uttarArdhamAM bhASAonA granthane "bhUvalaya mAM eka sAthe samAjIvata hatA. e gaMgavaMzanA suprasiddha rAja amogha za karI devAmAM AvyuM che. prattha karNATaka bhASAmAM For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaH : buddhiprakAza agatya nAmanA chaMdamAM lakhAya che. paNa AcAryajI lakhavAmAM AvyA che, ane e dareka aAMkaDa nAgarI lakhe che ke 18 bhASAomAM A granthanI racanA lipinA ekaeka akSarane sUcave che. nAgarI lipimAM karI che. emAMthI aDhAra bhASAo mukhya che ane je. svara, vyaMjana, visa, yuktAsvara vagere maLIne koI je bhASA jANatA hoya e bhASA AmAMthI AcAryazrIe 64 akSara mAnyA che, ane eTale vAMcI zake che. A ja A granthanI sauthI 64 akaDAomAM ja Akheye grantha lakhAya che. moTI viziSTatA che, ane eTale granthakAre potAnI akaDAonA saMkalanamAM tathA enI goThavaNImAM je bhASAne "sarva bhASAmayI bhASAmAM kahI che. Aja sudhImAM kauzala ane camatkAra che e avarNanIya che. jyAre saMskRta, prAkata, zausenI, kAnaDI, telugu, tAmila, meM pahelI vAra e hastalikhita granthanAM pAnAMo paizAcI, mAgadhI, ardhamAgadhI vagere bhASAonA joyAM tyAre mArI samajaNamAM kAMI paNa AvyuM nahIM, Ida A graMthamAMthI vaMcAyA che. maisura vizvavidyA- kAraNake emAM aAMkaDAo sivAya bIjo koI akSara layanA ItihAsanA prAdhyApaka che. zrIkaMTha zAstrIjInA ja nahatA. paraMtu zrI. bhAskara paMtajI zAstrI tathA mAnavA pramANe A granthamAMthI hajI bIjI paNa ghuM. zrI. malapA zAstrI [ jemanA kabajAmAM A aneka bhASAonA chaMda maLI zake ema che. zrI. pranya che ane je sahRdaya sajajana tathA mahAna zAstrIjI pite 30-75 bhASAo jANe che tathA e vidvAna dAkSiNIya paMDita che ]e mane e aMkono mahAna vedabhakta, vinayazIla ane bhAratIya Iti- kema samajAvyA tyAre khabara paDI ke e aMkone hAsanA agragaNya vidhAna che. e parizramapUrvaka sIdhI lITImAM vAMcIe te kAnaDI bhASAnA zloka A anyanuM adhyayana karI rahyA che. paraMtu enuM banatA jAya che. ane badhI lIMTIonA 21 mA adhyayana ane vyAkhyA e kAMI saheluM kAma nathI. ekane uparathI nIce sudhI vAMcIe te saMskRtanA anyakAra kahe che e pramANe A granthamAM saMskRta, zloka banI jAya che. meM pote paNa e rIte prAkRta, pAlI, drAviDI, AMdha. marAThI, malayAlI, saMskRtane zleka banAvIne vAM. e pramANe je tAmila, telugu, kAnaDI, gujarAtI, aMga, kasiMga, dareka lIMTIne pahele aMka nIce vAMcatA jaIe kAzmIrI, tibeTI, kabajI, zaurasenI, vAlI, vaijI, te RdanA maMtra banatA jAya che, ane chello baMgALI, bAdamI, padmA, vijayAdhara, vidabhI, vaizAlI, aMka vAMcatA jaIe te gItAnA aneka zloka kharAThI, niSThI, apabhraMza, paizAcI, raktAkSI, banatA Ave che. A pramANe judI judI rIte ariSTI, mAgadhI, ardhamAgadhI, sArasvata, pArasI, aMke vAMcavAthI pAMca bhASAomAM gItAnA leka ja nIkaLI Ave che. A graMthamAM gaNitanI te evI lATa, gauDa, utkala, yavanAnI, taka, siMdhava, devanAgarI, mUladevI, vaidIkI vagere aneka bhASAomAM karAmata che ke huM te joIne mugdha ja banI gayo chaMdaracanA vAMcI zakAya che. chellAmAM chelluM paramANu vijJAna paNa emAMthI maLI Ave che, ane e paNa eTale sudhI ke atyAranA paraMtu sauthI mahAna Azcarya to e che ke A aNabAkhanI banAvaTanA mULabhUta siddhAnta paramANunuM granthanuM mudraNa lagabhaga 16,000 pAnAomAM pUra vibhAjana (Split of Atoms) vagerenAM varNane thaze. atyArasudhImAM A granthanA lagabhaga 75,000 paNa AmAMthI maLI Ave che. Azcarya to e che bloka vAMcI zakAya che. ane e te hajI A ke eka vyakti potAnA jIvanakALamAM aneka vidyAo granthane phakta chaThTho bhAga ja che. ATale "mahAna ane bhASAonA bhaMDAra samA A addabhuta granthanI grantha hovA chatAM A AkhAye granthamAM kathA ye racanA kevI rIte karI zakI haze! AcArya kumudendu akSarAnI racanA nathI maLatI. Akho grantha jemaNe A addabhuta granthanI racanA karI bhAratane AkaDAomAM lakhAya che. prazaMsAthI para banI rahe gauravavAna banAvyuM che. teo ApaNA saunA parama evuM adabhuta e racanAkauzala che. dareka pAnA upara AdaranA adhikArI che. sIdhI rekhA vaDe khAna pADIne 30 akaDAo hiMdI uparathI] che. sUryadeva zarmA For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayA hatA tyAre emaNe je rasa ane utsAhathI badhuM batAvyuM hatuM te joIne lAgatuM hatuM ke ee vidyA mATenA potAnA utsAhane cepa lagADavAnI virala zakti dharAve che. e pachI eka vAra vidyApIThanI najIkamAM eka ajagara jhADanI DALe vaLagIne rahele jovAmAM AvatAM ame emane khabara mokalI eTale e tarata ja nokarane sAthe laIne AvyA ane ajagarane giraphtAra karI laI gayA. e ajagara gujarAta kaeNlejanA sagrahasthAnamAM tyAra pachI ghaNA samaya sudhI tA. 16-2-55 AvakAra ane apAkSa AkAzagaMgA : khageALa vijJAnanuM dvimAsika, taMtrITubhAI suthAra, cAMgA, (ji, kheDA). lavAjama-za. 4) athavA riA. 7 sahakArI sevaka taMtrI-DAhyabAIma padeza, caLakA lavAjama-rUA. 5-0 -0 gujarAtanuM balake sArA bhAratanuM khagoLavijJAnanuM samRddha dvimAsika 'AkAzaga'gA' pAMceka varSa sudhI sAbhAra : 10. bApU maineM kyA dekhA kyA samajhA hai. vA~pU rAmanArAyaNa caudharI 11 vA aura bApUphI zItala chAyA meM le, manubahana gAMdhI anu rAmanArAyaNa caudharI; 12, gItA pravacanA; 16. sthitaprajJadAna; 14. IzAvAsthavRtta : traNenA cekha-trinAJA bhAve; pra. ke. navajIvana prakAzana madira-amadAvAda. kiM. 3-0-0, 2-8-0, 1-7-0, 1-8-0 ane 0-10-0, 15 Rationalisation of the Indian Cotton Mill Indu-try : Pub. y The Mill-Owner Association-Bombay. 16. sUteaA khaDa jAme cheH le, navalabhAi zAha; pra. ke. mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira-amadAvAda-1 kiM. 2-0-0. 17, vijJAna maMdira bhA. ro; le DaoN. kAntilAla chaganalAla paMDayA; pra. ke. pustakAlaya sahAyaka sahakArI ma`DaLa li. vaDodarA'. 3-0-0. 18. The Big Charge: by Fredrick Leuis Allen, Pub. by The Foreign Service of the United States of AmericaPoona| Frize Rs. 8-5-0. 19, kavitA 1954 : cAlI kheMcI na paheoMcI vaLavAne kAraNe AjathI sADAtraNa varSa pahelAM budha thayuM hatuM, te bA mAsathI pAchuM zarU thAya che, e jANI magALarasikAne gAna dharI. AvuM sAruM ane sudhArita sAmayika peAtAnA viSayanA jJAnanA kheDANu ane pracAra mATe cAlu rahe e iSTa che. AzA rAkhIe ke sahu khagoLapremIe enA nibhAva mATe banatA prayatna kararI. potAnA kSetramAM mahattvanI kAmagIrI bajAvatuM evuM khIjuM eka sAmayika te dheALakAnuM sahakArI sevaka.' enuM saMpAdana ApaNA eka khUba anubhavI ane ekaniSTha leAkasevaka zrI DAhyAbhAI ma. paTela bhAre dhyeyaniSTha ane nIDaratApUrvaka karatA AvyA che. ane traNa varSa thayA chatAM svAvalaMbI thavA jeTalA mAharA maLyA nathI. gujarAtanAM vAMcanAlayA ane grAmaracanAkAryamAM rasa dharAvanAra zoma e aneka rIte upayAgI thAya evuM sAmayika che, eTale ene joItA grAhakA maLI rahe teA enA tatrInI citAmAM eTalA ghaTADA thAya. 7-2-'55 na svIkAra sureza dalAla pra. ke. kema tripAThI vi.--muMbai, ki, 1-0-0, 20. ghaDatara ane cabutara : le. nAnAbhAI bhaTTa; pra ke. saMvediya sahakArI prakAzana saMdha limiTaDa- sabaserA kra'. 3-4-00 21. mAstara vALana (rahasya kathA) che. guNavatAmAM AcArya 2. mArI vArtAJA : cai, zunIzAla maDiyA; 13. vIkaLInAM adhAmAM 1 che. RitusAI mahetA; 24. zrI rAmakRSNa paramahaMsa H che. romAM rAyAM anu. caMdrarAkara zukalapra. 4. dharA sainDa kaMpanI pablizarsa limiTeDa-muMbaI 2. kiM. anukrame 2-0-0, 1-8-0, 2-8-0 ane 5-0-0. 25. mahAvIra vANI : 5'. becaradAsa dozI; pra. ke. manasukhalAla tArAcaMda mahetA-muMbaI-1. ki. 1-8-0.26, Descriptive catalogue of the Secret and Political Department Series 1755-1820 by V. G. Dighe & P. M. Joshi; Pub. by Government Central Press, Bombay. Price Rs. 5/9, 27, zrImad bhAgavata bhUAi athavA bhAgavataleAcana : le. svAmi digaMbarajI; pra. ke. kaivalyadhAma-rAjakoTa, kiM. 2-8-0 For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajika naM. bI. pa734 hAlyane harIphAI bharIe ! hAlyane harIphAI bharIe, arajaNiyA ! hAlyane harIphAI bharIe. ImAM ahura kema karIe ?-arajaNiyA ! khetara kheDiyAM ne sapAMce sAriyAM, serIka" keTalI kIdhI ! ImAM, tArA hema, UMcuM nAvyuM taI, harIphAI hAthamAM lIdhI !--arajaNiyA ! dhAMsI-mAsI, bahu bIkIvALA, haI-hutAra harIphAI bharatA; hAlatAM--sAlatAM, behatAM-UThatAM, sAvIunI vAtuM karatA.--arajaNiyA ! gore gerANIne hADo ve, ne pira te vesI'tI pAga; ApaNe ApaNA seraNA vesIe, Avo nahi Ave lAga --arajaNiyA ! pAMsa-pAsa AnAmAM pAMca lAkha pADIe, UsethI teDIe Abha; relamachela elA ! rUpiyAnI karIe, tuMye le te jA lAbha.--arajaNiyA ! kAniye ene keDA na mUke, ne nAniyAne lAgyuM neDA; harIphAI mAtA je meruM kare, te pAra thaI jAye beDA - ara jaNiyA ! A bhave nahi te elya bhave Avaze, ImAM te vAta zI pUse ? " bhANA bhagata" kahe eNa je na Ave, te mUMDAvI nAkhuM mUse.-arajaNiyA ! ' samacadharma' mAsikamAMthI ] - bhANA bhagata in Eccellen International For Perfonala Press Only www.antay