Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal use only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
श्रीमद् बुद्धिसागरजी ग्रन्थमाला, ग्रन्थांक - २१.
ભજન કન્વાલિ કાવ્યસંગ્રહ. ભાગ છઠ્ઠો.
કર્ણા
योगनिष्ठ मुनिराज श्रीबुद्धिसागरजी.
મુંબાઈ ઝવેરી મંડળની મદદથી.
પ્રભુ
श्री अध्यात्मज्ञानप्रसारक मंडळ, मुंबाई.
( ચંપાહી)
હા. શા. લલ્લુભાઈ કરમચંદ દલાલ,
પ્રત ૧૦૦.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વીરસંવત્ ૨૪૩૮.
વિક્રમ સં. ૧૯૬
મુંબાઈ—નિર્ણયસાગર પ્રેસ.
કિં. ૭-૧૨-૦
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Printed by B. R. Ghanekar, at thic "Nirnaya-sagar" Press,
23, Kolbhat Lane, Bombay.
and
Published by Lallubhai Karamchand Dalal for Adhyatnia
Genanaprasarak Mandal, Champagalli:
BOMBAY.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ས ས ས པའམ་
ભજન કવ્વાલિ કાવ્યસંગ્રહ
ભાગ છો.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
गुणदृष्टि, ए, मोक्षमार्गनी निस्सरणी छे.
ܡܤ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ज्ञान, ए, सर्वोत्तम लक्ष्मी छे.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રસ્તાવના
ભજનકવાલિકાવ્યસંગ્રહ ભાગ છો અને
તસંબંધી વિચારે.
શ્રીમદ્ ગુરૂરાજ મુનીશ્રી બુદ્ધિસાગર મહારાજ રચિત ભજન (વાલિ) કાવ્યસંગ્રહ ભાગ છઠ્ઠાનું મનન કરીએ છીએ ત્યારે તેમાં અનેક બાબતો સંબંધી હૃદયદ્વારના ઉભરાઓ પ્રતિભાસે છે. હૃદયકવિ થીજ સરસ કાવ્ય અને છે. કાવ્યોના તે તે વિષયના અધિકાર અને પ્રસંગને લઈ અનેક ભેદો પડે છે. કેટલાક કવિયો વૃક્ષારરસમય કવિતાઓને રચવામાં સ્વબુદ્ધિ કૌશલ્યનો ઉપચોગ કરે છે. કેટલાક વીરરસમય કવિતાઓમાં મશગુલ બને છે. પણ મનુષ્યોની ઉન્નતિ કરવામાં ક્યા ક્યા વિષયોની આવશ્યકતા છે, તેનું જ્ઞાન ધરાવનારા મહાત્માઓના હૃદયમાંથી તો સ્વાભાવિકરીત્યા છે તે વિષયના ઉભરાઓના પ્રવાહો વહે છે. જગકલ્યાણ કરવામાં તત્પર થએલા મહાત્માઓના હૃદયમાંથી જે સરસ અને તાત્ત્વિક ઉતારો નીકળે છે તેને વાંચનાર મનુષ્યો તે તે દિશા તરફ પ્રવૃત્તિ કરીને સ્વકીયોન્નતિ કરે છે. જ્ઞાતિ મહાત્માઓના મનમાં જે ઉભરાઓ પ્રગટે છે તે વૈખરી વાણુ દ્વારા, બહિરુ-કાવ્યરચનારૂપે જગતમાં પ્રકાશે છે; માટે તતત્ વિષયસંબંધી કાવ્યો, ખરેખર ઔષધીઓ, નદીઓ, મેઘો, અન્ન, જલ અને પ્રાણવાયુની માફક જગતમાં અનેક પ્રકારના ઉપકાર કરવા સમર્થ બને છે. “હૈયે તેવું હોઠે આજ કહેવત પ્રાયઃ
જ્યાં ત્યાં ખરી દેખવામાં આવે છે. શ્રીમન્ના રચિત કાવ્યોમાં પણ આ પ્રકારે હૃદયદ્વાર કાવ્યની ઝાંખી જ્યાં ત્યાં અવભાસે છે. તેમના હૃદયમાં તે તે વિષયની કેટલી રમણતા હશે અને તે તે વિષયોને તેઓ કેટલાબધા ઉડા ઉતરીને અનુભવે છે અને તેને તે તે રૂપે હૃદયવીણારૂપ મુખદ્વારથી બહાર પ્રકાશે છે તે, આ કાવ્યોથી સુસેને સમજાશે, સુજ્ઞ વાચકોના હૃદયમાં પ્રકાશ અને અસર કર્યાવિના આ કાવ્યો રહેશે નહિ.
આ કવાલિ કાવ્યસંગ્રહને સ્થિર ચિત્તથી જેમ જેમ ઉડા ઉતરીને વાંચવામાં આવે છે તેમ તેમ વાચકના હૃદય પર શબ્દોની દૃઢ અસર એવી સરસ થાય છે કે તેનું સ્વરૂપ દર્શાવવાને કયા શબ્દો વાપરવા તેની પણ સમજ પડતી નથી. સાક્ષર વર્ગને આ કાવ્ય અભિનવ આવશ્યક, સરસ
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રતિભા અપે છે. તેઓ શ્રીકત અમારી સેવા એ નામનું પ્રથમ કાવ્ય વસ્તુતઃ અવલોકતાં અવબોધાય છે કે, તે સેવા દ્વારા ઉન્નતિક્રમ આ પ્રમાણે સાધી શકાય છે. તેની થોડી કડીઓ અત્ર વિચારીએ.
दउँ उपदेश जीवोने, प्रतिफलनी नथी इच्छा। फरज म्हारी अदा करची, पडे जो प्राण तो पण शं? ॥ बधांने बोध देवाने, हलावीशं भली जिव्हा।। दयाभक्तो बनावाने, पडे जो प्राण तोपण शुं?॥ जीवोनी शान्तिनामाटे, भला लेखो लख्या लखशुं। खरो उपदेश देतां रे, पडे जो प्राण तोपण शुं?॥
શ્રીમદ્દ કર્થ છે કે હું ઉપદેશ દઉ છું પણ મારે તેને બદલો લેવાની ઈચ્છા નથી; આ ઉપરથી તેઓ નિષ્કામ સેવાને સ્વીકારે છે અને અન્યોને પણ નિષ્કામ સેવાનું ઉત્તમ રહસ્ય આ કાવ્યથી અવબોધે છે. સાધુઅવ
સ્થામાં ઉપદેશ દે એ પિતાની ફરજ છે એમ હૃદયથી ખુલ્લું પ્રકાશે છે. સર્વને પ્રસંગોપાત્ત બોધ અર્પવા ભલી જિહા હલાવીશું. આ કડીથી તેમના આત્મામાં ઉપકારબુદ્ધિ કેટલી બધી જાગ્રત થઈ છે તે સહેજે પ્રકાશિત થાય છે. સર્વને દયાના સિદ્ધાંતના ભક્ત બનાવવાને તેમનું મન દઢ સંકલ્પ કરે છે. સર્વ ધર્મ થા, માલા પરનોધઃ આજ સિદ્ધાંત શ્રીમના હૃદચમાં રમી રહ્યો છે. સર્વને દયાષ્ટિમય કરી દેવાની અત્યુત્તમ ભાવના તેમની અત્યન્ત પ્રશંસનીય છે, એમ આ વાક્યોથી માન્યા વિના છૂટકો થતો નથી. મનુષ્યો, પશુઓ, પંખીઓ અને અન્ય જીવોની શાંતિ માટે દયા, પ્રેમ અને ભ્રાતૃભાવવાળા સરસ લેખો લખ્યા છે અને ભવિષ્યમાં લખીશું. આવી તેમની હૃદયભાવના કેટલી બધી ઉચ્ચ છે તેનો વાચકો ખ્યાલ કરશે. કેમકે, ઉપદેશ દેવો અને લેખ લખવા, તેમજ સર્વને દયામય બનાવવા, આવા પ્રકારની ઉત્તમ ભાવના ધરવી, ઈત્યાદિમાં જો પ્રાણ પડે તો પણ તેને હિસાબ નથી; આજ તેમની સાધુતાનું ઉત્તમ લક્ષણ છે. મનુષ્યની વાણીના ઉતારથી, ઉત્તમતા અવલોકી શકાય છે. સવી છવ કરું શાસન રસી, એસી ભાવદયા મન ઉલસી, આવી ભાવના થતાં તીર્થંકર નામકર્મ બંધાય છે. તેમ શ્રીમાની પણ સર્વ જીવોને દયાભક્તો બનાવવાની અત્યુત્તમ ભાવના છે, તેથી તેમનો આત્મા, શ્રીતીર્થંકરપદની યોગ્યતાને પાત્ર ચઢતે ભાવે કોઈ ભવમાં થાય તો તેમાં કશું આશ્ચર્ય નથી. તેઓ શ્રી અમારે એ કાવ્યમાં પોતાના શુદ્ધ પ્રેમનો ઉત્તમ ચિતાર વાચકની દૃષ્ટિ આગળ ખડો કરે છે.
“અમારે ઘેર સર્વત્ર, નદિ વર્ષનો છાંટો.” “હવન પ્રેમથી સર્જા, રઘુ નવા .”
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૩ )
म्हने तो सर्व जीवोपर, हृदयमां प्रेम बहु थावे जगत्नो बाग जीवोनो, बनी माळी वधो सिधुं. " ॥
શ્રીમદ્ કથે છે કે અમારો પ્રેમ સર્વ, સર્વ જીવોપર છે, સ્વાર્થનો છાંટો પણ તેમાં નથી. જે પ્રેમમાં સ્વાર્થ હોય છે તે ઉચ્ચ પ્રેમ ગણાતો નથી. સ્વાર્થનો પ્રેમ મલીન અને ક્ષણિક છે. પ્રેમથી સઘળા સજીવન લાગે છે અને શુદ્ધ પ્રેમથી મનુષ્યજીવન અભિનવ પ્રકારનું જણાય છે. પ્રેમ વિનાનું જીવન શુષ્ક છે. પોતાના હૃદયઉતાર કાઢી જણાવે છે કે મ્હને તો સર્વ જીવોપર શુદ્ધ પ્રેમ પ્રગટે છે અને તેથી જગતના જીવોના ભાગને શુદ્ધ પ્રેમ મૂર્તિમય માળી અને નીને તેને સિગ્યું અને સર્વ જીવોના ગુણોનો વિકાસ ક; એવી ભાવના થાય છે. અહા!!! આ વાક્ય કેટલું બધું ઉત્તમોત્તમ છે. મહાત્માના હૃદય વિના આવા ઉદ્ગાર અન્યત્ર ક્યાંથી પ્રગટી શકે ? તેઓ શ્રી પુનઃ ઉચ્ચુ શુદ્ધ પ્રેમનું સ્વાનુભવથી સ્વરૂપ નીચે પ્રમાણે પ્રગટાવે છે.
हृदयप्रेमाद्रिथी झरतां, दया झरणां भलां म्हारां । करावं स्नान जीवोने, शीतलता आपवी नक्की ॥
હૃદયના પ્રેમરૂપ પર્વતમાંથી ભલાં એવાં યાજલનાં ઝરણાં ઝરે છે, તેમાં જગત્ઝવોને સ્માન કરાવીને તેઓને નક્કી મ્હારે શીતલતા આપવી છે. આ વાક્યથી શ્રીમદ્નું હૃદય કેટલા ઉત્તમ દયાના ઉજ્ઞારોથી સરોવરવત્, છલાં છલાં થઈ રહ્યું છે, તે વાચકો અવોધી શકશે. કલાપી પોતાના કાવ્યોથી એક વ્યક્તિમાં સાંસારિક પ્રેમ સ્થાપે છે. નરસિંહ અને દયારામ કવિ, તેમના માનેલા કૃષ્ણપરમાત્મામાંજ મુખ્યતાએ પ્રેમની સ્થાપના કરે છે, પણ શ્રીમદ્ સદ્ગુરુ તો સર્વત્ર, સર્વે જીવોપર પ્રેમની વૃષ્ટિ વર્ષોવે છે. એમસનના કાવ્યમાં તેનો પ્રેમ સર્વત્ર સર્વ જીવોપર ભાસે છે અને શ્રીમનો પ્રેમ તો તેનાથી પણ ઉત્તમોત્તમ, સર્વ જીવોપર વર્ષે છે. વિશાળ દયા અને પરોપકારમય પ્રેમ જેનામાં હોય છે તેજ મહાત્માના પદને પાત્ર થાય છે. શ્રીમદ્ભા ઉદ્ગારોથી તેઓ શ્રી મહાત્મા સિદ્ધ ઠરે છે. કેમકે તેઓ શ્રીનો શુદ્ધ પ્રેમ સર્વે જીવોપર વર્તે છે; પ્રેમ વાણીમાં એકલો ન હોવો જોઇએ પણ ચારિત્રમાં દેખાવો જોઇએ-સાધુ થઈને સર્વ જીવોની દયા પાળે છે તેથી કહેણીમાં અને રહેણીમાં પ્રેમની બરાબર સત્યતા, તેમનામાં અવલોકાય છે. જેને સર્વે જીવો પોતાના આત્મસમાન લાગે છે, તેને આખું જગત્ એક ફુટુમ્બસમાન ભાસે છે. આવા પ્રેમની અવધિ હોતી નથી. કેટલાક લોકો પોતાના દેશીય મનુષ્યોપરજ પ્રેમ રાખે છે અને તર દેશીયને અરિભૂત કલ્પીને તેઓનું ખ્રિસ્તત્ત્વ ચુસવા પ્રયત્ન કરે છે, કિન્તુ શ્રીમદ્ભુ સર્વત્ર આત્મભાવના પ્રગટ
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૪ )
વાથી, સ્વદેશીય અને વિદેશીય મનુષ્યોમાં (સ્વાર્થનો ભેદ અપસરવાથી ) ઐક્યભાવ લાગે છે તે નીચેની કડીથી સિદ્ધ થાય છે.
हृदयना प्रेमी बंधुओ, स्वदेशी के विदेशी सह । जरा नहि भेद हुं तुंनो, बधामां ज्ञाननी ज्योति ॥
એ સરોવર વચ્ચે પાળ હોય અને તે પાળના ભેદ એ સરોવરો દેખાતાં હોય, કિન્તુ જો વચ્ચેની પાળને તોડી નાખવામાં આવે તો બન્નેનું અધ્ય થાય છે, તદ્રુત્ સ્વદેશીય અને વિદેશીયની જે જે ઉપાધિ હોય છે તે શુદ્ધ પ્રેમના ખળ આગળ ટકી શકતી નથી. અને તેથી તેમાં, શુદ્ધ પ્રેમીને હું તું નો અંશમાત્ર પણ ભેદ લાગતો નથી. આવી શુદ્ધ પ્રેમની લહેરી જ્યારે હૃદયમાં પ્રગટે છે ત્યારે હૃદયવીણા અભેદ ભાવનાના સ્વર કાઢે છે. વધામાં જ્ઞાનની જ્યોતિ. આ વાક્યથી સકલમાં જ્ઞાનની જ્યોતિ છે તેથી સર્વ એકસરખા છે, એ હેતુથી શ્રીમદ્થી સર્વત્ર પ્રેમ ધારણ કરવામાં આવ્યો છે તે યથાયોગ્ય સત્ય ઠરે છે. આવો અપૂર્વ શુદ્ધ પ્રેમનો પ્રાદુર્ભાવ જેના હૃદયમાં થાય છે, તે મનુષ્ય અન્યોને આત્મદૃષ્ટિથી દેખી શકે છે. કહ્યું છે કે આત્મવત્ સર્વે નીચેજી થઃ પતિ સ પતિ. અર્થાત્ પોતાના આત્માની પેઠે જે અન્યને દેખે છે તેજ દેખનાર ધારવો. શામળ, દલપતરામ અને પ્રેમાનન્દે આવી રીતે શુદ્ધ પ્રેમનું સ્વરૂપ સ્વાનુભવોનારે અહિર પ્રકાશ્યું હોય, એવું તેઓના કાવ્યોથી પ્રાયઃ જણાતું નથી; જે કાવ્યોમાં હૃદય રેડવામાં આવ્યું હોય તે સરસ કાવ્ય ગણાય છે. શ્રીમદ્ ગુરૂશ્રીના કાવ્યમાં નૂતન કાવ્યરચના પદ્ધતિ અવલોકાય છે. વસ્તુતઃ વિચારીએ તો હૃદયનો સ્ફુરણારસ જેમાં રેડાય છે તે કાવ્યરેંજ કાવ્ય તરીકે ઉલ્લેખી શકાય. આધુનિક કવિયો કલાપીને અને મસ્તાન કવિને કવિ તરીકે ઉપર્યુંક્ત પદ્ધતિએ ગણે તો તે યથાયોગ્ય છે. કિન્તુ કલાપી અને આળાશંકરની કવિતામાં એક મર્યાદિત, સાધ્યુબિન્દુમાં પ્રેમનો પ્રવાહ રેડાયો છે; પણ શ્રીમનો શુદ્ધ પ્રેમપ્રવાહ તો સર્વત્ર અમર્યાદિત વહ્યો છે; તેથી વાચકોની પ્રેમની સંકુચિત મર્યાદા ટળી જાય અને સર્વત્ર, સર્વ જીવોપર અનવધિ દયામય પ્રેમ પ્રગટે; એ વિશાલ પ્રેમભાવનાનો ઉદ્દેશ આ કાવ્યથી સિદ્ધ થાય છે. આ કાવ્યના મનનથી જો સર્વત્ર, સર્વે જીવોપર શુદ્ધ પ્રેમ ધારણ કરનારા મનુષ્યો પ્રગટે તો રાજ્યકલહ, ગૃહકલહ, દેશયુદ્ધ, સ્વાર્થદૃષ્ટિ અને હિંસકષુદ્ધિ, વગેરે દોષોને રહેવાનું સ્થાન ન મળે એ અનવા યોગ્ય છે.
શ્રીમદ્દે “ મ્હારો નમ્મ શા સાર ” એ હેડીંગવાળું કાવ્ય રચ્યું છે તેની કેટલીક કડીઓ નીહાલીએ.
जगत्मां जन्म शामाटे, थयो शा पुण्यथी म्हारो । विचारे सत्य परखायुं, घणुं छे कार्य करवानुं ॥ १ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ग्रयुं जे जे बधामांथी, बधांने आपवू पार्छ । सकलने आत्मवत् लेखी, यथाशक्ति भलुं कर ॥२॥
આ બે કડીયોમાં સ્વાત્મોન્નતિ અને અન્ય આત્માઓના શ્રેય સારૂ મારો મનુષ્યજન્મ છે, એમ તેમના હૃદયનો સમુચ્ચયાર્થ ભાસે છે. મનુષ્યજન્મ પામીને જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રની પ્રાપ્તિરૂ૫, અન્યોને સુખનું સ્વરૂપ બતાવવું, અન્યોના દોષ ટાળવા, ઉપદેશ દેવા, અન્યોના ઉપકારને પાછા વાળવા; અને ઉન્નતિક્રમના પગથીયાપર ચઢવું ઈત્યાદિ ઘણું કાર્ય કરવાનું છે. ખાવું, પીવું, એશઆરામ કરવો, પેશાબ કરવો, ઝાડે જવું, બેસવું અને સુઈ રહેવું આટલામાટે કંઈ મનુષ્યજન્મ નથી. કેમકે પશુઓ કરતાં મનુષ્યનો આત્મા અનન્તગણે ઉત્તમ છે. વ્યાપાર, હુનર કરવા અને પોતાના કુટુમ્બનું રક્ષણ કરવું એટલા માત્રથી મનુષ્યજન્મની સાર્થકતા સિદ્ધ થતી નથી,પણ શ્રીમદે મનુષ્યજન્મના જે જે ઉદ્દેશો પ્રકાશ્યા છે તે પ્રમાણે આત્માની ઉચ્ચતા માટે પ્રવૃત્તિ કરવાથી મનુષ્યજન્મની સફલતા થાય છે. “યાતાવરત્તિ શ્રેષ્ઠ તવેતો ગા” છે શ્રેષ્ઠ જે પ્રમાણે આચરણ કરે છે તે પ્રમાણે ઇતર મનુષ્ય પણું આચરણ કરે છે. તે શ્રેષ્ઠ મનુષ્ય, જન્મની સફળતા અર્થ જે જે ઉદેશોને ધારી પ્રવૃત્તિ કરે છે, તે પ્રમાણે અન્ય મનુષ્યો પણ પ્રવૃત્તિ કરે છે. શ્રીમના જમઉદ્દેશ કાવ્યને વાચકો પણ અંગીકાર કરી તે પ્રમાણે આચરણ કરે છે તેથી જગતને શ્રીમદ્દનું કાવ્ય કેટલું હિતકર થાય તે વાચકોજ અવબોધી શકશે.
સદ્દગુરૂ મહાત્મા વાર ચા 9 કથા એ હેડીંગવાળા કાવ્યમાં ત્યાગનું ખરેખરું સ્વરૂપે પ્રગટ કરે છે, મમતાનો ત્યાગ કરવાથી ખરેખરો ત્યાગ કથી શકાય છે. સંસારનો ત્યાગ કરતાં પૂર્વ મનમાંથી સર્વ વસ્તુઓની તૃષ્ણા ટળવી જોઈએ. જગતના પદાર્થોમાં અહંવૃત્તિ પ્રગટાવી ન જોઈએ અને મનમાં ઉત્પન્ન થતા દોષોનો ત્યાગ કરવો જોઈએ. ઈત્યાદિ ત્યાગીની ઉત્કૃષ્ટ દશા છે તે તેમાં વર્ણવી છે. જે જે અંશે દોષાદિકનો ત્યાગ કરવામાં આવે છે તે તે અંશે ત્યાગીપણું અવબોધવું. આ કાવ્ય મનુષ્યમાત્રને ત્યાગની આવશ્યકતા છે, એમ સુચવનારું છે. સાધુઓ પર આક્ષેપ કરવા આ કાવ્ય નથી. નથી એવું નથી તેવું આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય નિર્લેપ જ્ઞાનની ઉદાસીન વૃત્તિથી રચાયું છે. તેમાં કથેલો ભાવાર્થ ઉદાસીન અને સમતાભાવપ્રદ છે.
ગુરૂશ્રી મહું એવું મહું લેવું એ હેડીંગવાળા કાવ્યમાં ભલું લેવું અને ભલું આપવું એ વિષયમાં બહુ ઉંડા ઉતરીને હૃદયવાદ્ય વગાડે છે. તેમાંની થોડીક કડીઓ નીચે આપીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
" भलानां सहु पगथीयां छे, जीवो नान्हा अने मोटा। ' सकल छे आत्मवत् प्यारा, भलु ले भलु देवू."॥ " परस्पर मदद जीवोने, परस्पर सर्व उपकारो। __खरो सिद्धांत ए ज्यां त्यां, भलुं लेबु भलु देवू" ॥ "शुभार्थ सर्व इन्द्रियो, शुभार्थ देह आ धार्यों।
चढ्या चढशुं चढावीशु, भलुं लेबु भलु देवू"॥ ઉપર આપેલી કડીઓમાં અપૂર્વ ભાવાર્થ સમા છે, તેનું વિશેષ વિવેચન કરતાં, એક ગ્રન્થ થઈ જાય એમ જાણુ સામાન્યતઃ અલ્પ શબ્દોમાં તેનું રહસ્ય વિચારતાં ઘણું જ્ઞાન મળે છે. પરોપકો બીવાના આટલું લઘુસૂત્ર શ્રીમદુઉમાસ્વાતિ વાચકે બનાવ્યું છે, તેનો ભાવાર્થ ઉપરના કાવ્યમાં ઝળકી ઉઠે છે. જીવોને પરસ્પર ઉપકાર હોય છે. ઉપકારની સાંકળથી સર્વ જીવો પરસ્પર બંધાયા છે. સર્વની પાસેથી ભલું લેવું જોઈએ અને અન્યોને ભલું દેવું જોઈએ. કોઈનું બુરું કરવા અંશમાત્ર પણ ઈચ્છા ન કરવી જોઈએ. પાંચ ઇદ્રિો અને છ મન એ પોતાના અને પરજીવોના ભલા માટે છે અને દેહ પણ પોતાના આત્માની ઉન્નતિ અને અન્ય મનુષ્યોના ઉપકાર માટે છે; એમ શ્રીમહું હૃદયાનુભવથી કથે છે. શ્રીમદ્ કહે છે કે બાલ્યાવસ્થાથી જ્ઞાનાદિકની શ્રેણિયર યથાશક્તિ ચહ્યા છીએ અને ભવિષ્યમાં અન્યોની સહાયથી ચઢીશું: અને તેમજ અન્યોને ચઢાવવા પ્રયત્ન કરીશું. આવો ઉત્તમ હદયલ્લેખ વાંચીને સુજ્ઞોના હૃદયની ઉચ્ચતામાં વૃદ્ધિ થાય તેમાં કંઈ આશ્ચર્ય નથી. ઉપચુંક્ત કાવ્યમાં અદ્દભુત રહસ્ય સમાયું છે, જેમ જેમ તત તત સંબંધી વિશેષ મનન કરવામાં આવે છે તેમ તેમ તેમાંથી અભિનવજ્ઞાન પ્રગટે છે. તેનો વાંચકોને પણ સ્વયમેવ અનુભવ થશે.
થયો જ્ઞાતિ દવે નથી. એ હેડીંગવાનું કાવ્ય વાંચતાં હૃદય ખરેખર, આત્માની જાગ્રદશાના પ્રદેશ તરફ આકર્ષાય છે. આત્માએ મહદશાથી જે જે વિરૂદ્ધ આચરણ કર્યું છે, તેને ત્યાગ કરવાનું મન થાય છે અને ભલ્યા ત્યાંથી ફરીથી ગણવાની પેઠે હૃદયમાં નૂતન ચેતન્ય પુરાયમાન થાય છે.
નથી મારી રે તુરિયા. આ કાવ્ય વૈરાગ્યરસથી ભરપૂર છે. સાંસારિક પ્રવૃત્તિયોના સંયોગોમાં હર્ષ અને શોકની દશાઓ વારંવાર આવ્યા કરે છે તેનું સહદય ચિત્ર ખડું કરીને અસારતા દર્શાવી છે. પાષાણસમાન કઠીન હૃદયવાળા મનુષ્યના હૃદયને પણ પીંગળાવી નાખે તેવું તેમાં વર્ણન કરીને શાંતરસનું પોષણ કર્યું છે.
હિરાણી છે સુષી એ હેડીંગવાળું કાવ્ય હૃદયને શાંતરસમય બનાથવા અત્યંત ઉપયોગી છે. જો કે તેઓ શ્રીએ પોતાના આત્માને માટે તત્સવ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૭ ) રૂપમય ઉદગારો કાઢ્યા છે, કિન્તુ તે ઉગારોની અસર અન્ય આત્માઓ ઉપર ઉત્તમ પ્રકારે થવાની જ.
નો મારા શાહ આ કાવ્યમાં શ્રીમદ ગુરૂશ્રીએ સ્વકીય હૃદયની શુદ્ધ સ્વચ્છ ભક્તિ, પશ્ચાત્તાપ અને પરકલ્યાણકરણ રૂચિનો અત્યુત્તમ ભાવ નામૃત રસ રેડ્યો છે. જગજીવોનું ભલું કરવા પોતાના હૃદયમાં કેટલી બધી દાઝ છે તે એકેક શબ્દ પ્રગટી નીકળે છે. પોતાની જનનીનું શુભ, તેમણે શુદ્ધ પ્રેમના આવેશમાં આવીને ઇચ્છવું છે તે ખરેખર બહુ મનનીય છે. અને તત્સંબંધી નીચેની કડીઓ વાંચવા લાયક છે.
ઉદરમાં રાખનારી મા, ઘણે ઉપકાર હારે છે,
અનનાં સુખ દેવાને, બંને મહાશાથકી સારું છે “અરે અમ્બા કૃપાળ તું, કરાયું નહીં ભલું રહા, જિગરથી હું જણાવું છું, અને મહારા, થકી સારું.” “સદાને સ્નેહ ધરનારી, ખરું તું તીર્થ વ્યવહારે,
માને બેધિની પ્રાપ્તિ, અને મહારાથકી સા.” સાંસારિક દશાની, પોતાની જનની પ્રતિ તેઓશ્રી કથિત વચનો વાચકોને માતૃભક્તિ અર્થે અત્યંત ઉપયોગી છે. ગૃહસ્થદશામાં માતાના
હસમાન અન્યનો એહ નથી. માતા અને પિતા વ્યવહારથી તીર્થરૂપ ગણાય છે, તે તેમના ઉદગારોથી જણાઈ આવે છે. પોતાની માતાને સભ્યકત્વની પ્રાપ્તિ થાઓ; એવી પરોક્ષદશામાં–સાધુની અવસ્થામાં–પણ ભાવના ઉઘસી છે તે ઉપરથી તેઓની ઉપકારદ્રષ્ટિ કેટલી ખીલેલી છે તેનો વાચકો ખ્યાલ કરી શકશે. પરમાત્મા શ્રીમાન મહાવીરદેવે જનનીના પટમાં રહી, માતા અને પિતા જીવે ત્યાં સુધી ચારિત્ર અંગીકાર કરું નહિ એવી પ્રતિજ્ઞા કરી હતી; તેમ ઉપકારીના ઉપકારને ઉત્તમ મનુષ્યો જીવનચારિત્રપર્યત સ્મરણ કરે તેમાં શું આશ્ચર્ય ? અધમ મનુષ્યો પિતાને શક્તિ ન પ્રાપ્ત થઈ હોય ત્યાં સુધી માતા અને પિતાની ગરજ રાખે છે. મધ્યમ પુરૂષો માતા અને પિતાથી પોતાનું શ્રેય અને સ્વકીય સ્વાર્થ સિદ્ધ થાય તાવ માતા અને પિતાની સેવા કરે છે. શ્રીમદ્ ગુરૂએ પણ શ્રી માતા અને પિતા જીવે ત્યાંસુધી દીક્ષા અંગીકાર કરવી નહિ એવી પ્રતિજ્ઞા કરી હતી અને તે પ્રમાણે પ્રતિજ્ઞા પાળીને સાધુની દીક્ષા અંગીકાર કરી છે. પોતાની માતા અને પિતાને, પ્રત્યુપકાર ન વાળ્યો તે માટે આ કાવ્ય કરીને અમાવે છે અને તેમના ગુણેને પ્રકટ કરી બતાવે છે. તેમજ તે કાવ્યમાં બેનોનું, ભ્રાતાઓનું, ગુરૂઓનું, પરોપકારીઓનું, શત્રુઓનું પ્રતિપક્ષીઓનું, મિત્રોનું, સલાહકારોનું, પ્રેમીઓનું, ભક્તોનું, મહન્તોનું, શ્રાવકોનું, સાધુઓનું અને સર્વ અન્ય મન
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બ્દોનું ભલું ઇચ્છવા જે ભાવના ભાવી છે તે અત્યંત આદેય છે. વાંચકોના મનમાં આ કાવ્યમાંના હૃદય ઉભરા ઉડી અસર કરે તેમાં નવાઈ નથી.
બm sષમ વિર માવી” આ હેડીંગવાળું કાવ્ય ઉદ્યમમાં પ્રેરણા કરવાને અત્યન્ત ઉપયોગી છે. “મારો જન્મ છે આ તો ” આ હેડીંગવાળા કાવ્યમાં પોતાના જન્મમાં કરણ્ય કૃત્યોને વિચાર ચિતર્યો છે. તે અત્યન્ત મનન કરવા યોગ્ય છે. “ તે માનનો મ”િ આ કાવ્ય એક અલૌકિક માનસિક નિસ્પૃહદશાના ઊંડા પ્રદેશમાંથી ઉદ્ભવેલું છે એમ અવબોધાય છે. મહારું કથેલું હે મનુષ્યો! તમને રૂચે તો માનશો. મારા થનની અપેક્ષાઓ ભિન્ન ભિન્ન છે. સર્વના માટે એક નથી. જેને જે જે બાબત રૂચે તે ગ્રહણ કરશો. સર્વ પ્રકારની ઔષધિ ભિન્ન ભિન્ન રોગ માટે છે; તદ્દત મારા હદથના કાવ્યરૂપ ઉભરાઓ છે; એમ ગુરૂશ્રીના કથવાને સારાંશ છે, તે ખરેખર સાપેક્ષવાદના સિદ્ધાંતને સિદ્ધ કરનાર છે.
“પ દૂછા અમારી g” આ હેડીંગવાળા કાવ્યમાં ગુરૂશ્રીના હૃદયમાં ઉદભવેલી શુભેચ્છાના ઉભરાઓ દેખાય છે. પરોપકારમય આવી શુભેચ્છાઓ ઉચ્ચ મહાત્માઓના હૃદયમાં પ્રગટે છે. આ કાવ્યમાં શુભેચ્છારૂપ એવો શુદ્ધ રસ રેડાયો છે કે, તેની પ્રશંસા કરવાને માટે પણ પુરતા શબ્દો જડી આવતા નથી. આ કાવ્યનું વારંવાર વાચન કરતાં શુભેચ્છાઓ કરવાની અને તે પ્રમાણે વર્તવાનો જુસ્સો વાંચકોને પ્રગટે છે. “હા ધિંધો મા ” એ કાવ્યમાં ગુરૂશ્રીએ પોતાના ધંધાનું ચિત્ર ખડું કર્યું છે. જગતમાં ધંધા અનેક પ્રકારના છે કિન્તુ સાધુનો ધંધો સર્વથી ઉત્તમ કેવો છે તે આ કાવ્યથી સ્પષ્ટ જણાઈ આવે છે.
“હ કરા ! ” એ નામના કાવ્યમાં પોતાના ઉદ્દેશોનું સ્વચ્છ ચિત્ર ચિતર્યું છે.
“અહિતાર્થ તાપણું” આ કાવ્યમાં પોતાનું સાધ્ય શું છે અને તે કેવી રીતે સાધવું તેનો ચિતાર આપ્યો છે. જગતમાં ભિન્ન ભિન્ન મતિની અપેક્ષાએ ભિન્ન ભિન્ન સાધ્ય કપાયાં છે પણ ઉત્તમોત્તમ સાધ્ય આ છેઃ એમ સુજ્ઞ વાચકોને અવબોધાયા વિના રહેશે નહિ.
મના” આ કાવ્યમાં પોતાને ઉદ્યમ પ્રતિ કેટલી અભિરૂચિ છે અને ઉદ્યમથી શું હિત થાય છે તેને સારો ખ્યાલ આપ્યો છે. ઉદ્યમના ભેદો અને અને સર્વ ઉદ્યમમાં કયો ઉદ્યમ શ્રેષ્ઠ છે તેનું આ કાવ્યમાં ઉત્તમ વિવેચન કર્યું છે. આ કાવ્યમાં મનુષ્યોની ઉન્નતિ કરવાને માટે અપૂર્વ હૃદયભાવનાને લોકોની આગળ રજૂ કરી છે.
“અમારી રુ છે ” આ નામનું કાવ્ય શ્રીમદે પોતાની ખરી.
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ૯ )
લક્ષ્મીને અવબોધીને મનાવ્યું છે. ખરી લક્ષ્મીનો નિશ્ચય કરીને પ્રસંગોપાત્ત ખરી લક્ષ્મીના વિચારોને શ્ર્લશમ્હાત્મક કાવ્યમાં ગોઠવ્યા છે તે વારંવાર વાંચવા યોગ્ય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
“ અમારા વધુો ગાળો ” આ હેડીંગવાળા કાવ્યમાં ગુરૂવર્ય મહાત્માએ જૈન અન્ધુઓને જાગૃત્ થવાનો અત્યન્ત સરસ સદુપદેશ આપ્યો છે. આ કાવ્ય ઔપદેશિક છે.
“ મને નિશ્ચય થયો જુવો ” આ હૃદયકાવ્ય છે. તેમાં ગુરૂશ્રીએ પોતાના આનુભવિક વિચારો દર્શાવ્યા છે. ખરેખર તત્સંબંધી જેમ જેમ વિશેષ વિચાર કરવામાં આવે છે, તેમ તેમ આ કાવ્યની અપૂર્વ ઉત્તમતા ભાસે છે. અનુભ વજ્ઞાનના ઉડા પ્રદેશમાં ઉતરીને ગુરૂશ્રીએ જે ગાયું છે તેનો ખ્યાલ, સહૃદય સાક્ષરોના મનમાં આવશે અને ખરેખર રીતે તેજ આ કાવ્યરસનું આસ્વાદન કરી શકશે.
“ અમારા વન્યુઝો સમનો ’આ કાવ્ય ઔપદેશિક છે; આ કાવ્ય પ્રમાણે વર્તન કરવાથી વાચકો ઉચ્ચ દશાના અધિકારને પ્રાપ્ત કરે એ બનવા ચોગ્ય છે.
ગુરૂશ્રીએ ‘‘અમારા શિષ્ય તે નક્ષી'' એ હેડીંગવાળા કાવ્યમાં ગુરૂના જે ખરા શિષ્યો હોય તેઓનાં લક્ષણ મતાવ્યાં છે. શિષ્યા મનવાને માટે ઘણા આવે છે, પણ શિષ્યની યોગ્યતાનો અધિકાર પ્રાપ્ત કર્યા વિના ઉપરઉપરના શિષ્યો પોતાનું અને પરનું કલ્યાણુ કરવાને સમર્થ થતા નથી. શિષ્યો સદ્ગુણોની પ્રાપ્તિ કર્યા વિના, ગુરૂની પાસેથી આત્મજ્ઞાનાદિ લાભ પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી; ઇત્યાદિ મામતનું ચિત્ર આ કાવ્યમાં જોવામાં આવે છે. ઉત્તમ શિષ્યોથી જગનું ભલું થાય છે. ઉપર્યુક્ત ગુણોનો અધિકાર પ્રાપ્ત કર્યાં વિનાના શિષ્યો તે ખરેખરા શિષ્યો નથી. શિષ્ય થવું એ કંઈ સામાન્ય વાત નથી. ઘટના દૃષ્ટાન્ત પ્રમાણે અનેક દુઃખોને વેઠી શિષ્યની યોગ્યતા પ્રાપ્ત કરે તેને, સદ્ગુરૂઓ પોતાના ખરા શિષ્ય તરીકે સ્વીકારે છે.
“ અમારા જૈનવડ્યુલો ” એ હેડીંગવાળું કાવ્ય જૈનબન્ધુઓને ઉદ્દેશી ખાસ લખાયું છે. અમારા જૈનમન્ધુઓ જો તે કાવ્ય વાંચીને તે પ્રમાણે વર્તે તો શીઘ્ર જૈનોન્નતિ થાય એમ નિશ્ચય છે,
tr
લમાગમ સન્તનો થાશો” આ હૂંડીંગવાળું કાવ્ય શ્રીમત્તે પોતાના હૃદચોદ્વારથી રચ્યું છે. સન્તના ગુણો અને સન્ત પુરૂષોની સેવાસંબંધી અપૂર્વ ધમય કાવ્ય વાંચીને વાચકોનું મન સન્તોના સમાગમાર્થે આકર્ષીય એમ અનવા યોગ્ય છે.
ભ. પ્ર. ૨
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૦ ) મને નદિ સા સુરનો” આ કાવ્યમાં દુર્જનનું હૃદય સારી રીતે ચિતવે છે. દર્શનના સમાગમથી બાળ જીવોને અત્યન્ત હાનિ થાય છે. એ બાબતમાં સ્વહૃદયાનુભવને સારી રીતે બહાર કાઢયો છે.
બાના વરે જવાનું” આ હેડીંગવાળું કાવ્ય હૃદયોકારથી બનેલું છે તેથી તેને વાંચતાં જ હૃદયમાં અલૌકિક પ્રતિભા ફુરે છે; અને લેખકરૂપ પાત્રના લેખ્ય વિષયને વાચકો હૃદયમાં સમરીને ઉત્તમ કોટીમાં પ્રવેશ કરે એ સ્વાભાવિક છે.
“અરે જો હું મારી દુનિયા” આ હેડીંગવાળું કાવ્ય આત્માની ભલાઈ માટે અત્યુત્તમ ભાન કરાવે છે. મનુષ્ય પોતે સારો હોય છે તો તેને દુનિયા સારી લાગે છે; જેવી પોતાની દૃષ્ટિ હોય છે તેવું મનુષ્યને આ જગત દેખાય છે, તે આ કાવ્યથી સિદ્ધ થાય છે.
હાવો નહિ હવે સુગ” આ કાવ્ય ગુરૂશ્રીના સહવાસી કોઈ વ્યક્તિસંબંધી હાર્દિક પ્રસંગવાળું છે. અમુક ઉપાધિ પ્રસંગે ગુરૂના હૃદયમાંથી કેવી ઉત્તમ ભાવના પ્રગટે છે, તે ગુરૂને હૃદયસ્પર્શી જ પરિપૂર્ણપણે જાણું શકે છે, અન્ય તો તે તે કાલાદિક હેતુઓના અનુમાને આ કાવ્યનું મર્મ અને તેમાં રેડાયેલી હદયની ઉચ્ચ લાગણીને અવબોધી શકે.
છે પછી રાખી આ હેડીંગવાળા કાવ્યમાં ફકીરોને ચિન્તા હેતી નથી. ફકીરોએ ફિકર નહિ કરવી જોઈએ એવું હૃદયગારથી જણાવે છે. કેમ કે શિર પત્ર વા, જિવર તવા પર વિશ્રી અને મને, તારા નામ પર છે ફકીરને કયાંથી ચિન્તા હોય ? પોતાના હૃદયમાં અનેક ચિન્તાઓ ઉઠવાના પ્રસંગો તેમને અમુક વખતે મળ્યા હશે તે વખતે ગુરૂશ્રીએ સાધુએ ચિન્તા કેમ કરવી જોઈએ ? એવો ઉત્તમ ભાવ પ્રગટાવીને, ચિન્તાઓ સામે યુદ્ધ કરતી વખતે ઉપર્યુક્ત કાવ્યમાં હૃદયફુરણાઓ જે જે પ્રગટેલી તે તે લખી હશે એમ અનુમાન થાય છે. અન્તરના જ્ઞાનમસ્તાની મહાત્માઓ જે જે ફીકરો આવે તેને ધકેલી મૂકે છે અને અલખની મોજમાં મસ્તાન રહે છે તે આ કાવ્યથી માલુમ પડે છે.
“તમને પિત્તને પૂછો ” આ કાવ્ય અન્તરના ઉગારમય છે. કોઈ પતાના ગૃહસ્થ ભક્તને ઉદ્દેશી આ કાવ્ય લખાયું હોય એમ પ્રતિભાસ થાય છે. ગૃહસ્થ ભક્તને અસરકારક અને ઉચ્ચ ગૂઢ મમમાં બોધ આપ્યો છે. ગૃહસ્થભક્ત વ્યક્તિના નામનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ અત્ર કરવામાં આવ્યો નથી. નિઃસ્પૃહ અને દયાવંત મહાત્માના મુખમાંથી આવા શબ્દો નીકળી શકે છે. કોઈની સ્પૃહા નહિ રાખતાં પ્રાસંગિક ઉત્તમ આવશ્યક સદુપદેશને, નિર્ભયપણે આપવો એ મહાત્માઓનું કર્તવ્ય છે.
“કાર થાતા વિવારે દુ” આ હેડીંગવાળું કાવ્ય, હૃદયના વિચારોથી
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૧ ) ઉભરાઈ ગયું લાગે છે. આ કાવ્યમાં તેમણે પોતાના ઉત્તમ વિચારોનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. જમાનાને અનુસરીને કેટલાક વિચારો થએલા છે તે કાવ્યમાં ચિતરવાથી કાવ્યની ઉત્તમતામાં અપૂર્વ ઉમેરો થયો છે.
“હા ના ત” આ કાવ્ય પણ આંતરિક ઉદ્દગારમય છે. આ કાવ્યમાં લખાયેલા ઉદ્દગારો બહુ પ્રશંસનીય અને આદરણુય છે.
“વનો મહાદૂર જવા નૈનો” આ હેડીંગવાળું કાવ્ય જૈનોની નસોનસમાં શૂરાતન પ્રગટાવવાવાળું કયા જૈનને પ્રિય ન થઈ પડે? અર્થાત સર્વને પ્રિય થઈ પડે તેમ છે. સર્વ જૈનેને આ કાવ્ય ધર્મસેવા અને ધર્મોન્નતિમાં પ્રેરણા કરવામાં અપૂર્વ શરરસ ચઢાવનારું અને ઓપદેશિક છે. જેમણે જૈનોના ભલા માટે પોતાનો આત્મભોગ આપ્યો છે, તેમના જ હૃદયમાંથી આવા ઉત્તમ અસરકારક શબ્દો નીકળી શકે છે.
“મના જીરુંના જમા” આ કાવ્ય બનાવતી વખતે સદગુરૂ મહારાજ અનુભવ જ્ઞાનના ઉંડા પ્રદેશમાં સ્થિરતા પામ્યા હોય અને અમુક સાધ્યને લક્ષ્મી વદતા હોય તેમ સહેજે જણાઈ આવે છે. આ કાવ્યની એકેક કડીમાં અપૂર્વ જ્ઞાનની ખુબીઓ અવબોધાય છે. જ્ઞાનિના હૃદયમાં ઉદ્દભવતા ઉભરાઓને કાવ્યરૂપે ગુંથવાથી અન્ય મનુષ્યોને ઉત્તમ લાભ સંપ્રાપ્ત થાય , છે. પાત્રજીવો અને વસ્તુની સંપ્રાપ્તિ કેવી રીતે અને કયા અધિકારથી થાય છે, તેની ઝાંખી આ કાવ્યમાં દેખાય છે.
“અનાજ નિરમાં માથું” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય પોતાની ઉચ્ચ માનસિક વિચારશ્રેણિથી અત્યન્ત સુન્દર બન્યું છે-કવિનું હૃદય કેવું છે તેને નિરીક્ષવા માટે કવિનું કાવ્ય એ એક પ્રકારનો આદર્શ ( આરીસો) છે. ભક્ત કવિનું કાવ્ય નિરીક્ષીને તેના હૃદયજ્ઞાનની ઉત્તમતાનો ખ્યાલ કરી શકાય છે. આ કાવ્યમાં એકેક કડીમાં જે અનુભવ જ્ઞાનરસ ભર્યો છે તે કેટલોબધો હિતકર છે તે વાચકો સ્વયમેવ અવબોધી શકશે.
વિરાજે જ દે રાષ” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય મુંબઈમાં એક સાધુની માંદગીમાં આશ્વાસનાર્થ લખાયું છે. કાવ્ય ઔપદેશિક અને રોગ પ્રસંગે મનની સમાનતા જાળવવા માટે અત્યન્ત હિતકર છે.
“પણા વાળા” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય સ્યાદ્વાદનયજ્ઞાનથી ભરપૂર છે. નયોના જ્ઞાનમાં ગુરૂશ્રીની અત્યન્ત કુશલતા આ કાવ્યથી પ્રતીત થાય છે. જે તેઓશ્રી આ કાવ્યનું વિવેચન કરવા ધારે તે એક ગ્રંથ બનાવી શકે. નયોની સાપેક્ષતા અવબોધ્યાવિના અજ્ઞ મનુષ્યો વિવાદથી કલેશ કરે છે અને સ્વમત કદાગ્રહ ગ્રસિત થઈ જનસમૂહમાં પ્રવર્તતી શાન્તિનો ભંગ કરે છે.
“વહુ આ હીરો” આ કાવ્ય મુંબાઈ આવતાં પરેલમાં લખાયું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨ )
અત્રથી મુંબઇનાં કાવ્યોની શરૂઆત થાય છે. આ કાવ્યમાં પોતાના ગ્રન્થો, લેખો અને ભાષણ આદિ સર્વે સાપેક્ષ વાણીથી સમજવા; એમ દર્શાવ્યું છે. ક્ષેત્ર, કાલ, તે વખતના સંયોગો કોની મુખ્યતા, કોની ગણતા, શા હેતુથી, ઈત્યાદિ બાબતોને અવબોધ્યાવિના અપેક્ષાવાદમય પુસ્તકો અને ભાષણે (તેઓ શ્રીનાં) અન્ય મનુષ્યો અવબોધી શકે નહિ અને એકાન્ત વાદમાં શ્રીમદ્દનાં વચનોને લઈ જાય તો તેમાં વાચકોની એકાન્ત દ્રષ્ટિનો દોષ છે, એમ તેઓ પ્રથમતઃ વાણીથી સ્પષ્ટ આઘોષ કરે છે અને સત્ય તત્વ લેવાની યુક્તિયોને જાહેર કરે છે.
“વા અન રહીશું” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં આનન્દમાં રહેવાની મનમાં ઉઠતી સ્કરણાઓને ગુંથી છે. અધ્યાત્મ વિષયમાં ઊંડા ઉતરીને આનન્દમાં રહેવાની ગર્જના કરી છે. આત્મસ્વરૂપની પ્રસંગોપાત્ત વ્યાખ્યા પણ તેમાં કરેલી છે; આ કાવ્યથી જ્ઞાનિયોની અધ્યાત્મભાવના આવા પ્રકારની હોય તેની ઝાંખી વાચકને થયાવિના રહેશે નહિ.
વૈરાગ્ય હોદ્વાર” આ કાવ્યમાં નામ પ્રમાણે ગુણની પ્રતીતિ થાય છે. વૈરાગ્ય અને બ્રહ્મજ્ઞાનને અપૂર્વ રસ આ કાવ્યમાંથી કરે છે. સુજ્ઞ વાચકો આ કાવ્ય વાંચીને આત્માની ઉચ્ચતા કરવા પ્રયત્ન કરશે. અત્રથી આગળનાં કેટલાંક કાવ્યોમાં મહારાજશ્રીને અમુક સંયોગોમાં કેટલાક મનુષ્યો. તરફથી ઉપાધિ થઈ હોય અને તે પ્રસંગોમાં પોતાના આત્માને સ્વયમેવ બોધ આપ્યો હોય તેવું પ્રતીત થાય છે. સુરતમાં પ્રવર્તક શ્રી કાન્તિવિજયજી અને પન્યાસ શ્રીઆનન્દસાગરજી વચ્ચે લાલન અને શિવજીની ચાલુ ચર્ચા માટે સંઘમાં ઠરાવ કર્યાબાદ મતભેદ થયો અને તેની જેશભર ચર્ચા ગામોગામ અને છાપાઓમાં પણ પ્રસિદ્ધ થવા લાગી, તેવામાં મુંબાઈના અમુક પક્ષના કેટલાક શ્રાવકોએ મહારાજશ્રીને પૂછયું કે તમે ઉપર્યુક્ત બે મુનિ પૈકી કોના પક્ષમાં છો ગુરૂશ્રીએ કહ્યું કે મહારા પૂજ્ય ગુરૂ શ્રીસુખસાગરજીની આજ્ઞા એવી છે કે કઈ સાધુ પક્ષ સંબંધી સંપ્રતિ કલેશ થાય તેવું વરવું નહિ અને મારે પણ એ વિચાર છે કે બન્ને પક્ષવાળા મુનિના આ બાબત સબંધી સપૂર્ણ આશયોને યાવત મારાથી ગ્રહણ કરી શકાય નહિ અને બન્નેની ચાલુ ચર્ચા પ્રસંગમાં પુરતી દલીલ થાવત જાણી શકાય નહિ તાવત હું તટસ્થ રહીને, બન્નેમાં સમ્પ કરાવવા અને બન્નેની વિચાર દિશા અવલેકવા બનતો પ્રયત્ન કરીશ. એકદમ પરિપૂર્ણ લાભ અને શાતિ અને જેને દયના ઉપાયોને નિશ્ચય કર્યા વિના કેટલાક સમયપર્યત માધ્યસ્થ ભાવનું અવલંબન મને શ્રેયસ્કર લાગે છે. અમદાવાદ અને સુરત આદિના શ્રીચતુર્વિધ સંઘના જિનાજ્ઞા સિદ્ધ કરાવો અમને પણ સમત છે. સારાંશમાં અવબોધવાનું કે
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૩ ) અમારા ગુરૂની આજ્ઞા પ્રમાણે અમારો પક્ષ છે. જૈનશાસનની વિરૂદ્ધ વર્તનારના પક્ષની અમારે જરૂર નથી. સાધુઓમાં પરસ્પર કલેશ થાય તેમ કરવું અગર કહેવું તે મને ઈષ્ટ લાગતું નથી, ગુરૂ મહારાજની આજ્ઞા થશે તે પ્રમાણે આસંબંધી વર્તીશું. આવા તેમના ઉત્તમ સુવર્ણમય શબ્દોની કિસ્મત કેટલોક અરણ વગે કરી શક્યો નહિ. બન્ને પક્ષના મનુષ્યોનું ગુરૂશ્રીપાસે દર્શનાર્થે આવાગમન થતું તેથી કેટલાક એક પક્ષની ધૂનમાં છેડાઈ ગયેલાઓને મહારાજશ્રીનો આશ્રય ન મળતાં મહારાજશ્રીને ઉપાધિ થાય તેમ ઉટપટાંગ વદવા લાગ્યા હતા કે, મહારાજ શ્રી અમુક ક્રિયા કરતા નથી, મહારાજશ્રી અમુકના પક્ષમાં છે, મહારાજને અમુક શ્રાવક સાથે બોલવું થયું અને કલેશ થયો, આવી બાબતોને આગળ કરીને મહારાજને પ્રતિકૂલ ઉપસર્ગ લાગે તેમ વદવા લાગ્યા હતા; પણ મહારાજશ્રીએ કેટલાક શ્રાવકોના આવા ઉપદ્રવોથી પોતાને સમ્પમય અને ઉચ્ચ સંકલ્પ તો નહિ. છેવટે આબાલબ્રહ્મચર્યધારક ગુરૂશ્રીના બ્રહ્મચર્યના પ્રતાપે પ્રતિકૂલ થનારાઓ પણ મહારાજશ્રીની મધ્યસ્થતા અવલોકી શાન્ત થયા અને મહારાજની સેવા ભક્તિ કરવા લાગ્યા. ફાગુન માસથી તે જેઠમાપયેત મહારાજશ્રીને પ્રાસંગિક ઉપાધિની દશા વેદાઈ હોય એમ તે તે પ્રસંગના કેટલાક કાવ્યોનો ઉતારો કહી આપે છે, તેથી ફાળુન માસથી આરંભાયેલ કાવ્યમાં જે જે પ્રસંગો આવ્યા તે તે પ્રસંગને અનુસરી મહારાજશ્રીના હૃદદગાર નીકળ્યા છે તે શ્રોતાઓને તથા વાચકોને આ વાત લક્ષ્યમાં લેવા યોગ્ય જાણું પ્રસ્તુત વિષયનું નિદર્શન કર્યું છે. મહારાજશ્રીને અપકર્ષ કરવા પ્રતિપક્ષીઓ-કે જે મહારાજશ્રીની કીર્તિને સહન નહિ કરનારા હતા તેઓએ ઉપર્યુક્ત વિષયની અનેક જૂઠી અફવાઓ ફેલાવા પ્રયત કર્યો, કિન્તુ તત્સમયે મહારાજશ્રીના આત્માની કેવી દશા હતી અને કેવી આત્મભાવનામાં મસ્ત હતા તે તેમના પ્રસંગોપાત નીકળેલા હૃદયદ્વારથી અવબોધી શકાય છે. અવિશ્વ વનવાસનો વન નામના કાવ્યથી ઉપર્યુક્ત હકીક્તની શરૂઆત થાય છે. સમાલોચનાના કાવ્યમાં તેઓ શ્રીએ પોતાના આત્માને ઉત્તમ બોધ આપ્યો છે–મહાત્માઓને આધિ અને ઉપાધિમાં વૈરાગ્ય જાગ્રત થાય છે તે આ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે. વાચકોને આ કાવ્યમાંથી ઘણે બોધ મળે તેમ છે. જલ પ્રહમાં કમલ હોય છે તે એક રાત્રીમાં મેઘવૃષ્ટિથી દશ હાથ પાછું ચડી જાય છે તે કમલનો નાલ પણ તેટલા કાલમાં વૃદ્ધિ પામી કમલને જલની ઉપર રાખે છે, એવી કિંવદની શ્રવણની પેઠે મહાત્માઓને દુઃખના પ્રસંગોમાં આત્માની જાગ્રત દશા રહે છે.
“અમો પુત્ર છે ઉો” આ કાવ્યમાં ગુણાનુરાગદૃષ્ટિના ધંધાને પ્રાધાન્ય આપીને તે પ્રમાણે વર્તવાની આવશ્યકતા ગુરૂશ્રીએ દર્શાવી છે.
“રિવાજ સં” કાવ્યમાં વિચારમાં શું બળ છે? તેનું સ્વરૂપ સારી
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ૧૪ )
રીતે દર્શાવ્યું છે. ક્રુવિચારો ત્યાગીને સુવિચારો કરવાનો અભ્યાસ અત્યંત આદરણીય છે તે આ કાવ્યપરથી સિદ્ધ થાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
'કલોદ સંગ '' કાવ્યમાં તત્ તત્ પ્રસંગ સમયે હૃદયમાં ઉઠેલા વિચારોને શબ્દોવડે ગુંથવામાં આવ્યા છે.
66
જૂને ધાણે નથી તે હું ” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં જગત્ની કહેણીની આત્માના ઉપર અસર ન થાય અને દીવાંની દુનિયાના ઓલ ઉપર લક્ષ્ય આપવું નહી—પોતાનું પોતે કર્યાં જવું, એવો આમાં સારાંશ સમાયલો છે. આ કાવ્યમાં ગુરૂશ્રીએ આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ ઉપયોગમાં રાખીને અન્યોની ઉપાધિથી પોતાની સમાનતાનું રક્ષણ કર્યું છે.
" अमारा मित्र गणवाना 33
આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં પોતાના સત્યમિત્રાનું લક્ષણ દર્શાવ્યું છે, કોઇના મિત્ર બનવું હોય ત્યારે તે પૂર્વે આ કાવ્યનું પરિપૂર્ણ મનન કરવાની હું આવશ્યકતા જોઉ છું.
“૩ાતિમાં ડ્રેક્ષ્યતા” નામના કાવ્યમાં પોતાનું હૃદય ખાલી કર્યું છે. જૈનોની ગુરૂકુલાદિદ્વારા ઉન્નતિ કરવાના ઉપાયોમાં જૈનોમાં ક્રુસમ્પ પ્રગટવાથી વિન્ન પડ્યું તે સમયમાં તેમના મનમાંથી આવા ઉદ્દારો નીકળ્યા હોય તેમ લાગે છે, ઉન્નતિના કાવ્યમાં અન્ય વિષયોનું પણ પ્રસંગોપાત્ત નિદર્શન કર્યું છે.
“ નવા નહિ પાછું વાળીનો ’ આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં પોતાના અમુક શિષ્ય વા ભક્તને મનનીય અને હિમ્મત ભર્યો ઉપદેશ દીધો છે.
tr
અમારા પ્રેમ સાગરમાં” એ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં પ્રેમની અપૂર્વ મુખીઓનું દિગ્દર્શન અવલોકી શકાય છે.
k
सदा समभावमा रहेनुं "
આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં સમભાવ દશાનું ગંભીર આશયથી વિવેચન કર્યું છે, તેમાં અત્યન્ત અનુભવ રસની ખુમારી ઝળકે છે.
""
" अमोने ओळखे कोह આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં પોતાના સ્વાનુભવ વૃત્તાંતના વિચારોને ગોઠવ્યા છે. ગુરૂશ્રીના હૃદયની ઉચ્ચતા, નિર્ભયતા અને અનુભવ દશા કેટલી છે તે આ કાવ્યથી જણાય છે.
32
" अमारे सर्व खमवानुं આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં અમુક વ્યક્તિની સત્તાના નિર્દેશવિના જે જે તરફથી જે જે કંઈ વિત્યું તે અત્ર ગૂઢ ગંભીર આશયથી ઘણું લખ્યું છે, તે વખતના સંયોગોની સ્થિતિમાં તેમણે જે સહનશીલતા રાખી છે, તે આ કાવ્ય ઉપરથી સ્પષ્ટ સારાંશ હ્રદયપટ ઉપર તરી આવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૫ ) અમારી રિત માની છે” આ કાવ્ય અમુક વ્યક્તિસંબંધી ગંભીરોપદેશથી ભરપૂર બોધવાળું જણાય છે.
સાવ વાળ” આ કાવ્ય હૃદયકારમય ઘણું ગંભીર છે. “અનુભવ નહિ વળો તુજને” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં અમુક શિષ્યને ઉપદેશ આપ્યો છે એમ સ્પષ્ટ અવબોધાય છે.
કમરા શમન સે” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં અત્યન્ત ગંભીરાશયનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આ કાવ્ય કઈ વ્યક્તિ પર રચાયું છે તેતે ગુરૂવર જાણે.
સાક્ષની સરિકન અથરમ પા” નામનું કાવ્ય અત્યન્ત ગૂઢ ભાવથી રચાયું છે. નૂતન કાવ્યશૈલીમાં તેની પ્રૌઢતા પ્રથમ નંબરે ગણવા યોગ્ય છે.
વાર સત્તર થી છા” આ કાવ્યની ફુટનોટ જોતાં કાવ્યરચન હેતુ સુપ્રતીત થાય છે. કાવ્યનો ભાવ સરસ અને ઘણું ગંભીર છે, વાચકોના મનને સ્વચ્છ કરવામાં આ કાવ્ય અત્યન્ત ઉપયોગી છે.
જ કાને વાર” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય પદેશિક અને નીતિ સુધામય છે, તેની સુગન્ધીથી વાચકો પુષ્પની પેઠે સદ્દગુણલ્લાદ પ્રકટાવવા સમર્થ થાય એમાં કાંઈ આશ્ચર્ય નથી.
“ મહત્ત શો?” આ હેડીંગવાળું કાવ્ય સ્વકીય કોઈ ભક્તને ઉપાલંભ દેવા રચાયું હોય એમ સંભાવના થાય છે. કાવ્યમાં દીધેલો ઉપાલંભ સચોટ અસર કરનાર છે.
હારી ” આ કાવ્યનો હેતુ સ્કૂટનોટમાં દર્શાવ્યો છે. અધ્યાત્મ લગ્ન ગ્રન્થિથી સહજ સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે, એવો ઉદ્દેશ આ કાવ્યમાંથી નીકળે છે. આ પદેશિક કાવ્યમાં લગ્નની ખરી ગ્રન્થિનું સ્વરૂપ અંબેહુબ નિર્દેશ્ય છે.
“અરે થનાં રહેવું” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય હૃદય જ્ઞાનોદ્વાર રસથી અત્યન્ત પ્રૌઢ ભાવમય અનુભવાય છે; આ કાવ્યમાંથી ઘણે અનુભવ મળી આવે તેમ છે.
“અમારે શું થશે ?” આ કાવ્યમાં ગુરૂશ્રી પોતાને કોને ગણે છે તેનો સરસ લક્ષણોથી ચિતાર આપ્યો છે. કાવ્યની ફુટનોટમાં કાવ્યો ભાવાર્થ આલેખાયો છે તેથી વાચકો કાવ્યનો સાર અવબોધી શકશે. તું અમો છે એમ કહેનારા અનેક મનુષ્યો મળી આવે છે પણ અમારો કહેવાની પૂર્વ ઉપર્યુક્ત સદગુણને ધારણ કરે છે, ત્યારે જ તે અમારા એ શબ્દને લાયક ઠરે છે,
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છરી ના રોજ સમજુ રે” આ કાવ્ય પોતાના ગૃહસ્થ ભક્ત શિષ્યની જનનીએ દેહોત્સર્ગ કર્યો તે પ્રસંગે, ભક્ત શિષ્યને ઉપદેશા લખેલ કાવ્યરૂપ પત્ર વૈરાગ્યમય અને અસરકારક છે.
“સંસદમાં રાતિ” આ કાવ્ય પણ પદેશિક છે. વૈરાગ્યભાવ સ્કુલ રાવવાને માટે આ કાવ્ય ઉપયોગી છે. વૈરાગ્યભાવથી શાન્તરસ પ્રાપ્ત થાય છે.
પુ ર રનની” આ કાવ્ય પદેશિક છે. અમદાવાદના સુશ્રાવક શેઠ જગાભાઈ દલપતભાઈ ઉપર પત્ર તરીકે લખાયેલું આ ઉત્તમ કાવ્ય છે. તે કાવ્યનો ભાવાર્થ ઉત્તમોત્તમ અને આદેય છે. સર્વ શાસ્ત્રોનો સાર ખેંચવામાં આવે તે એવો નીકળે છે કે જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્ર ગુણોની શક્તિ ફરાવવી–આત્મશક્તિયોને કુરાવવી–તેજ ઉત્તમ ચારિત્ર છે. આ બોધ જેના ઉપર લખાય છે તે શેઠનું ભવિષ્ય જીવન સ્વ અને પરના કલ્યાણમાટે ઝળકતું બની એમ ઈચ્છું છું.
“મમાં સૂવ શિક્ષા ” આ કાવ્ય ઔપદેશિક છે અને તે પ્રત્યેક વાચકોને સ્વાધિકારની ઉન્નતિમાં સબળ સાધનરૂપે બને એમ ઇચ્છીએ છીએ.
“સાની શક્તિમાં ગરમીને કા” આ કાવ્ય અનેકાશયથી સાગરવત ઘણું ગંભીર બન્યું છે. વાચકો જેમ જેમ આ કાવ્યમાં ઊંડા ઉતરશે તેમ તેમ તેની પ્રઢતા તેઓ સ્વયમેવ અવબોધી શકશે.
સ્વમવત વાળું” નામના કાવ્યમાં અપૂર્વ વૈરાગ્ય પોતાને થયો છે, તેના ઉભરાઓ બહિરુ નીકળ્યા છે. જ્ઞાનિ, સાધુના મુખમાંથી જ આવાં વૈરાગ્યમય વાક્યો નીકળી શકે છે.
નથી મનમાં પછી શું સુણ” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં નિર્લેપ જ્ઞાનનું અપૂર્વ ચિત્ર ચિતર્યું છે. ગુરૂશ્રી પોતાના મનને બાહ્યવસ્તુઓથી તથા સંબંધોથી કેવી રીતે નિર્લેપ રાખવા પ્રયત્ન કરે છે, તેની એક આ દિશાનું વાચકોને સ્વયમેવ ભાન થશે.
“ જમાન ટી વાવ” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય આન્તરિક અમુક વ્યક્તિ આશ્રયી ઉગારવિશિષ્ટ છે. લેખ્ય વિષયની મહત્તા અને સરસતાની જેટલી પ્રશંસા કરીએ તેટલી અલ્પ છે.
મુનારનું નવું ઘર છે” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય વાંચવાથી સાંસારિક પદાર્થોની મમતા અને તૃષ્ણ ગળવા માંડે છે અને ઈશ્વર શરણનો ભાવ જાગ્ર થાય છે. આ કાવ્ય વૈરાગ્ય અને જ્ઞાનમય દશા પ્રાપ્ત કરવામાં અત્યંત ઉપયોગી છે.
બની ગરિમાં અન્યને લ ” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય કોઈ .
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૭ ) વ્યક્તિને પોતાની શુદ્ધતાનું સંરક્ષણ કરવા માટે અને ભ્રષ્ટ નહિ થવા માટે, કમલવત નિર્લેપ અને નિર્મલ રહેવા માટે કમલની અન્યોક્તિમાં લખાયું હોય એમ વિચારાય છે. અન્યોક્તિમાં અસરકારક ઉપદેશ દેવાની પદ્ધતિ બહુ પ્રશંસનીય છે. મલીન (ભ્રષ્ટ) માર્ગમાં ગમન કરનાર આત્માને આ કાવ્ય ગુરૂની પેઠે હિતશિક્ષા દેનાર છે.
સનાતન જૈન વધુમ” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં જૈનોને અસરકારક શરરસમય ઉપદેશ આપ્યો છે. જન બધુઓનું ભાન ઠેકાણે લાવવાને માટે આ કાવ્ય સ છે.
વિવાહી હું શું છે?” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય પોતાના ગૃહસ્થ ભક્તની માતાએ દેહોત્સર્ગ કર્યો હતો તેને પુનઃ પ્રતિબોધ દેવાને માટે રચાયેલું છે. લેખ્ય વિષયની પ્રૌઢતા આત્મામાં વૈરાગ્યની અને ધૈર્યની ઊંડી અસર કરે છે.
આરોદ્રાર” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં પરમાત્મા સાથે શુદ્ધ પ્રેમથી ઐક્ય અનુભવવાની દિશાના ઉત્તમ ઉગારો અભેદ ભાવનારૂપે પ્રગટી નીકળેલા છે.
“અરે ઓ ! થાકવ” આ કાવ્યના અનેકાર્થ કરવામાં ખૂબી રહેલી છે. ગૂઢાર્થવાળું આ કાવ્ય વારંવાર મનન કરવા યોગ્ય છે. ગુરૂનું કથન સાધ્યબિન્દુ અધ્યાત્મવિષય પરત્વે છે, તેથી તેની ખુબીઓ તો ગુરૂશ્રીજ અવબોધી શકે છે. વાચકોને ઉત્તમ નીતિમાર્ગપ્રતિ વહાવનાર આ ઉત્તમ કાવ્ય છે.
પુને હિન આપે ” આ કાવ્યમાં ગુરૂને ગુરૂ તરીકે સ્વીકારતાં પૂર્વે ગુરૂને કઈ કઈ વસ્તુઓની દક્ષિણ આપવી જોઈએ તેનું રસલું વિવેચન કર્યું છે. ગુરૂ કરવા એ કંઈ સામાન્ય કાર્ય નથી. પોતાના ધડપર શીર્ષ નથી અને પોતાનું સર્વસ્વ શ્રી ગુરૂનું છે એમ પરિપૂર્ણ શુદ્ધાંત:કરણથી સ્વીકાર્યા વિના ગુરૂના શિષ્ય થવાની યોગ્યતા પ્રાપ્ત થતી નથી. કેટલાક શિષ્યો ઉપર ઉપરથી ગુરૂને માને છે. કેટલાક ઘારના ખીલાની પેઠે ઘડીઘડીમાં ગુરૂની શ્રહાથી ભ્રષ્ટ થાય છે. કેટલાક ગુરૂના પ્રતિપક્ષી બને છે; આવા શિષ્યો ગુરૂના શિષ્યજ કહેવાતા નથી. ગુરૂને કાવ્યોક્ત દક્ષિણા આપવામાં આવ્યા વિના સદ્ગુરૂના ઉત્તમ શિષ્ય બની શકાતું નથી. આ કાવ્યમાંથી શિષ્યોને ઘણું જ્ઞાન લેવાનું છે.
જ તે વીરનું શરણું” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય ભક્તિરસ પ્રાધાન્ય છે, ભક્તિરસના રસીલાઓને આ કાવ્ય અત્યન્ત રૂચિકર લાગ્યાવિના રહેશે નહિ. ભક્તકવિયોના હૃદયમાં કાવ્યોરૂપે ભક્તિનાં રસઝરણાં વહ્યા કરે છેઆમામાં વિશુદ્ધ પ્રેમમય ભક્તિરસ ઉદ્દભવવાથી સર્વ જીવોમાં સત્તાએ રહેલું પરમાત્મત્વ દેખવામાં આવે છે અને તેથી આત્મા સર્વેની સાથે
ભ. પ્ર. ૩
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૮ ) સમાન દ્રષ્ટિથી વર્તે છે; આવી ઉત્તમ દ્રષ્ટિ પ્રાપ્ત કરવી એજ ભક્તનું ઉત્તમ સાધ્ય છે. મહારાજશ્રીના આત્મામાં ભક્તિભાવના ઉત્તમ પ્રકારની છે, તે આ કાવ્યમાં રેડાયેલા ભક્તિરસથી અનુમેય થઈ શકે છે.
ર્યું તે હૃા રાખુંઆ કાવ્યમાં ગુરૂશ્રીએ પાપ કાર્યનો પશ્ચાસાપ કેવી રીતે કર્યો છે તેનું દિગ્દર્શન છે. ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, તૃષ્ણા, બાહ્યવાસના, વૈરઝેર અને કર્મોદયે પુકલપદાર્થના સબંધ, વગેરેથી થતા જે જે દોષ ઈત્યાદિ દોષો સેવ્યા હોય તેને નિખાલસ દિલથી પશ્ચાત્તાપ કર્યો હોય એવું અવબોધાય છે.
અરે જૂતર! દ થા શારત” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય અત્યન્ત ગંભીરાશયથી સુન્દર શોભે છે. મનને શિખામણ આપવા માટે આ કાવ્ય બસ છે. નૂતન પદ્ધતિ પર આ કાવ્ય રચાયું છે.
તળી સ્ત્રીના મઝો નિર” આ કાવ્યમાં શ્રીમદે પોતાનું આત્મવૃત્ત ચિત્ર ચિતર્યું હોય એમ લાગે છે. અધ્યાત્મજ્ઞાન રસથી આખું કાવ્ય રંગાઈ ગયું છે. વાચકોને આ કાવ્યમાંથી ઘણે બોધ લેવાને છે.
“જીને તેરા રે વાનર!” આ કાવ્ય આધ્યાત્મિક છે. મનને અત્યુત્તમ બોધ શ્રીમદે આપ્યો છે. આર્તધ્યાન અને રૌદ્રધ્યાનમાં પ્રવર્તતા મનને અત્યંત અસરકારક બોધ આપ્યો છે. વાચકોને આ કાવ્ય અત્યન્ત પ્રિય લાગે તેવો તેમાં ભાવાર્થ ગોઠવાયો છે.
અમારું શું #ર ાજકો?” આ કાવ્ય ઉપાધિ પરિષહ પ્રસંગોમાં રચાયું લાગે છે. પ્રતિપક્ષીઓના અનેક પ્રકારના પ્રપંચો પોતાના હામે રચાયા છતાં પોતાના આત્માને ઉચકોટીપર રાખીને વિપક્ષીઓનું પણ શ્રેયઃ વાયું છે; આવી ભાવનાથી ગુરૂશ્રીના હૃદયની દયા અને પ્રેમમય ભાવના અત્યન્ત દૃઢ છે એવું સ્પષ્ટ પ્રતિભાસે છે.
વા અને તમારાપર” આ કાવ્ય પણ પ્રતિકૂલ પ્રસંગોમાં અને તેવી ભાવનામાં ઉદ્વવ્યું છે, એમ સ્પષ્ટ પ્રતિભાસે છે. ઉચ્ચ દયાનો પ્રવાહ જ્ઞાનિયોના હૃદયમાંથી પ્રવહ્યા કરે છે. કિંગલીયા કાટ નામનું કાષ્ટ હોય છે અને તે તારંગાના દેરાસરમાં છે તેના ઉપર અગ્નિ મૂક્વામાં આવે તે તે કાષ્ટ્રમાંથી જલ જેવો પ્રવાહ છૂટે છે, તે પ્રમાણે સાનિ મહાત્માને કોઈ ઉપદ્રવ કરે તો તેમના હૃદયમાંથી દયાનો પ્રવાહ છૂટે છે; તે આ કાવ્યથી સ્પષ્ટ પ્રતિભાસે છે, આવી દયાની ભાવનાવાળો આત્મા ઉત્તરોત્તર ભવમાં અધિક અધિક સદ્ગુણો વડે ઉચ્ચ થઈ શકે, એમ અનેક શાસ્ત્રોથી સિદ્ધ થાય છે.
“હુ માનુ કશી થા” આ કાવ્ય વૈશાખ શુકલપક્ષ દશમીના દીવસે
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૦ ) શ્રી વીર પ્રભુના કેવલ જ્ઞાનની તિથિના યોગે કેવલ જ્ઞાનની ભાવનાના પ્રસંગે લખાયું છે. પોતાના હૃદયમાં કેવલજ્ઞાનરૂપ સૂર્ય પ્રગટાવવાની અત્યન્ત તીછા દર્શાવી છે; કાવ્યનો ભાવાર્થ મનન કરવા લાયક છે.
વિજારીને વિચાર્યું ” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં અનુભવ જ્ઞાનના ઉતાર નીકળ્યા છે. સિદ્ધાન્તનું મનન કરીને મનુષ્ય, ક્ષસોપશમ ધ્યાનની પરિપકવ અવસ્થા પામે છે, ત્યારે આવા ઉદ્ગારો કાઢી શકે છે અને તેવી દશા થાય ત્યારે આ ઉતારોનું મહત્ત્વ અવબોધાય છે.
“ઘતિg વીર્તિમાં શું? સુa” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય હૃદયાનુભવ નિશ્ચયથી રચાયું હોય એવું લાગે છે. તેઓશ્રીએ પ્રતિષ્ઠા અને કીર્તિના ત્યાગ સંબંધી જે જે હૃદયના ઉતારો કહ્યા છે તે વાંચતાં સુજ્ઞ વાચકના મનમાં શ્રીમદના ત્યાગની અપૂર્વ ખૂબી જણાયા વિના રહેશે નહિ. ઘણાઓને પ્રતિષ્ઠા અને કીર્તિની લાલસા પ્રાણ કરતાં પણ અધિક વહાલી લાગે છે. પ્રતિષ્ઠા અને કીર્તિ અર્થે મનુષ્યો અનેક ઉદ્યમો કરે છે અને આત્મા જેવો અમૂલ્ય હીરો ત્યજીને કાચના કકડામાં રંગાય છે. પ્રતિષ્ઠા અને કીર્તિનો ત્યાગ કરીને દુનિયામાં આત્મતત્ત્વના ઉપાસક બનવું અને મનુષ્યોના કલ્યાણ માટે ધર્મોપદેશ કરો એજ ઉત્તમોત્તમ ત્યાગ દશાની અવસ્થા છે. તેઓશ્રીએ પ્રતિષ્ઠા અને કીર્તિમાં મમત્વ રાખ્યું નથી, તેમ અનુભવાય છે.
સદા મનમાં રહેંશું” આ કાવ્યમાં આનન્દની દિશા બતાવી છે અને પોતાના આનન્દાથે ઉત્તમ પ્રવૃત્તિ જણાવી છે.
“મારે શુ આરી” આ નામના કાવ્યમાં કેવલજ્ઞાનને આરીસો કલ્પીને તેનું આશ્ચર્યકર સત્યસ્વરૂપ દર્શાવ્યું છે.
“જાવા નથી ! ” આ કાવ્યમાં કોણ ખરો શ્રાવક કહેવાય ? તથા તે ક્યા ક્યા દોષોથી, ખરે શ્રાવક ગણાય નહિ; તવિષયક સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ કર્યો છે.
“અમારા વીરની મૂર્તિ ” નામના કાવ્યમાં મૂર્તિદ્વારા પ્રભુનું સ્મરણ થાય છે અને પ્રભુના અનેક સગુણ મૂર્તિ દ્વારા સ્મારવામાં આવે છે, તેથી આ માની શુદ્ધિ થાય છે, એવો પરમાર્થ આ કાવ્યમાં સમાયો છે.
“વધશે કારમણામ” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં સદગુરૂશ્રીએ આત્મસામ આગળ વધવાનો નિશ્ચય કર્યો છે એમ સ્પષ્ટ દેખાય છે. અનેક વિદ્મની પેલી પાર જવા જેણે નિશ્ચય ધાર્યો છે એવા સદ્ગુરૂના આ માની જેટલી પ્રશંસા કરીએ તેટલી અલ્પ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ૨૦ )
*
हुकम मारो सुशिष्योने આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય પોતાના શિષ્યો જે જે હોય તેમને અમુક આખતની આજ્ઞા કરવા માટે રચાયું લાગે છે. પોતાના શિષ્યોને જે જે હુકમો કાવ્યમાં લખ્યા છે. તે બહુ ઉપયોગી અને પરોપકારમય છે. દુનિયાનું કલ્યાણ કરવા સદ્ગુરૂની અત્યન્ત તીવ્ર રૂચિ છે તે અને જગના જીવોપર આત્મદૃષ્ટિ કેવી રીતની ધારણ કરી છે, તે કાવ્ય વાંચ. તાંજ સ્પષ્ટ પ્રતીત થાય છે. તે કાવ્યમાંની કડીઓ તરફ નજર કરીએ.
'
..
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નઈ ઉપદેશને ખાવું, ગમે તેને ખરા ભાવે । કરી ઉપકારને ખાવું, હુકમ મારો સુશિષ્યોનેલઘુતા ચિત્તમાં ધરવી, ગરીમોનાં હૃદય હુવાં । ગરીબોનાં હૃદય જોવાં, હુકમ મારો સુશિષ્યોને ॥ “ તવંગર યા ગરીબોમાં, કદાપિ ભેદ નહિ ધરવો” કરો પરમાર્થનાં કાર્યો, હુકમ મારો સુશિષ્યોને જગત્ સેવા ભલી કરવી, હુકમ મારો સુશિષ્યોને ’
tr
23
rr
ઇત્યાદિ વાક્યોથી પોતાની પાછળ પણ પોતાના શિષ્યોની પ્રવૃત્તિ ઉપ કાર કરવાનીજ રહે અને સ્વપર આત્મોન્નતિ કરવા શિષ્યો અપ્રમાદી મની રહે, તદર્થે જાણે ઉપકાર વિત્તનું વિલજ કર્યું હોય એવી સદ્ગુરૂની પરોપકાર દૃષ્ટિ આ કાવ્ય જણાવી આપે છે. ભવિષ્યમાં શિષ્યોને આ કાવ્ય સારી શિક્ષા આપનારૂં થઈ પડશે; કેમકે સ્વાર્થસાગ અને પરમાર્થ વૃત્તિમય આ કાત્મ્ય છે. સદ્ગુરૂના શિષ્યોને સદ્ગુરૂનો પ્રતિદિન આ હુકમ છે, એવી દિશા દેખાડનારૂં આ કાવ્ય, અર્નિશ વાંચવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે,
‘નૈનો કરશો નચલયજાર ” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય જૈન બન્ધુઓને સદુપદેશ દેવા નિમિત્તે રચાયું છે, કાવ્યનો ભાવાર્થે મહુ ઉત્તમ અને ધર્મ જીસ્સાને પ્રગટાવનાર છે. જૈનોની ઉન્નતિ કરવાની ભાવના શ્રીમદ્ની નસોનસે વ્યાપી રહી છે.
:
'सुधारीशुं जॉवनरेखा " આ કાવ્યમાં પોતાની આત્મવૃત્તિનું ચિત્ર ચિતર્યું છે. અપૂર્વ ભાવ પ્રગટાવીને સદ્ગુરૂએ આ કાવ્યમાંના શબ્દોનો ઉલ્લેખ કર્યો હોય એમ લાગે છે. આત્માની શુતા કરવાની ભાવના ચોલ મજીઠના જેવી ગુરૂશ્રોની છે, તે આ કાવ્યથી પ્રતિભાસે છે.
શિબ્દો નહિ મળ્યો યારે ” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં કુશિષ્યોનાં લક્ષણ નિર્દેશ્યાં છે. ક્રુશિષ્યોના દ્વગુણોનું માનસિક વાચિક અને કાયિક ચિત્ર જેવું જોઇએ તેવું અનુભવથી ચિતર્યું છે. આ કાવ્ય વાંચીને કુશિષ્યો પોતાના ત્રિયોગની શુદ્ધિ કરે એમ અનુમાન થાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માર મા # વો” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં ધર્મ કરવામાં, ઉપદેશ દેવામાં અને જૈન શાસનની ઉન્નતિ કરતાં વિશ્નોનો નાશ કરવામાં અને દુનિયાનું ભલું કરવામાં, ઈષ્ટ દેવોની સહાય માગી છે. કાવ્યનો ભાવાર્થ મનનીય છે.
થો વિાક્ તથા િશું?આ કાવ્યમાં વિદ્વાનોની વિદ્યા અન્ય સગુણવિના સ્વપરનું કલ્યાણ કરવા સમર્થ થતી નથી, એ બાબતને પતાના કોઈ સંબંધી પર પત્રિકા લખી ઉત્તમ બોધ આપ્યો છે. સદ્ ગુણોવિના વિદ્વાનની વિદ્યા મયુરના પૃષ્ઠ ભાગની પેઠે શોભે છે. મનુષ્યો ગમે તે ભાષા વા ગમે તે વિષયના પ્રોફેસરો બને, પણ તેમાં દયા, ક્ષમા, દાન, નીતિ અને પ્રતિજ્ઞા પાલન, આદિ-સગુણો ન હોય તો ગુણોથી કેળવાયેલા છે એમ તો કદાપિ કહી શકાય નહિ. વિદ્વાનોને આ કાવ્ય શિખામણ આપવામાં પૂરતું છે.
“ શું કમીને વી” આ સંજ્ઞાવાળું કાવ્ય સદૂગુરૂએ પોતાના લક્ષાધિપતિ કોઈ ગૃહસ્થ શ્રાવક ભક્તને ઉદ્દેશી બોધાર્થ બનાવ્યું હોય એમ લાગે છે. લક્ષ્મીવોને આવા પ્રકારને ઉપદેશ આપવાની આવશ્યકતા છે; લાખો વા કરોડો રૂપૈયાના અધિષ્ઠાતા બનવાથી કંઈ સ્વપરનું કલ્યાણ થતું નથી, લક્ષ્મીનો સદુપયોગ સાત ક્ષેત્ર વગેરે શુભ માર્ગે કવિના લક્ષ્મીની સફળતા થતી નથી, કેમકે ગધેડા પર ચંદન ભર્યું હોય તેમાં ગધેડાને શું? તેમ જે લક્ષ્મીના ચોકીદારો–શેઠીયાઓ બની બેઠા હોય તેવા લક્ષ્મીવોને લક્ષ્મી મળી તો પણ શું? સુક્ષેત્રમાં વાપર્યાવિનાની લક્ષ્મીની કિંમત પત્થરથી વિશેષ ગણાતી નથી; તસંબંધી ભાવાર્થ આ કાવ્યમાં સારી રીતે ચિતર્યો છે.
“તરા હેવાશે” આ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં પોતાના શિષ્યને શ્રેષ્ઠ થવાના ઉપાયો દર્શાવ્યા છે. ગુણવિનાના કૃત્રિમ ઘટાટોપ વડે જે શ્રેષ્ઠતા પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરે છે તે શ્રેષ્ઠ થઈ શકતો નથી અને તે ઉલટો હાસ્યપાત્ર બને છે, પણ સદ્દગુણો વડે ખરી શ્રેષ્ઠતા પ્રાપ્ત થાય છે; તે બાબતનું આ કાવ્યમાં સારી રીતે સ્વરૂપ દર્શાવ્યું છે. : “જ્ઞાન અને ક્રિયાથી નોએમના કાવ્યમાં જ્ઞાનાન્ન મોક્ષ. એ સૂત્રનું સ્પષ્ટીકરણ કરીને તેનું સૂક્ષમ સ્વરૂપ દર્શાવ્યું છે. આ કાવ્યમાં તેમણે પોતાનું ઉત્તમ પાંડિત્ય બતાવ્યું છે. તેમના હૃદયમાં શાસ્ત્રોનો રસ પરિણમી રહ્યો છે, તેથી આવા સાપેક્ષવાણીના ઉત્તમ ઉતારો તેમણે બહિર પાડ્યા છે.
મન રાહ નથીઆ સંજ્ઞાવાળા કાવ્યમાં પોતાના એક શિથને ઉપાધિ દશામાં બોધ આપ્યો છે એમ અવબોધાય છે, સદ્ગુરૂ મહા
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨ ) રાજ પોતાના ખુલ્લા દિલથી તવિષયમાં તદાકારરૂપે પરિણમીને અન્તરમાં ઉડા ઉતરી સચોટ ઉપદેશ આપે છે.
સાપુરાળ પ્રવીણવાડ્ય નામ પ્રમાણે ગુણવાળું છે. ગમારે ના કરવાનું નામના કાવ્યમાં પોતાની પ્રવૃત્તિનો વિવેક દર્શાવ્યો છે.
અમારા મરણ પાળવાના” આ કાવ્યમાં ગુરૂશ્રીએ પોતાના ભક્તોનું લક્ષણ બતાવ્યું છે. સગરના ભક્ત થવું એ કંઈ સામાન્ય કાર્ય નથી. કાવ્યમાં દર્શાવ્યા પ્રમાણે સગુણો જેનામાં હોય તેને જ ભક્ત ગણવાનું શ્રીમદ્ પોતે સ્વીકારે છે. ભગતીયા તેલ જેવી ભક્તિ જેનામાં હોય તે જ ખરો ભક્ત ગણાય છે. કાવ્યની એકેક કડીમાં બહુ ગંભીર ભાવાર્થ સમાયો છે, ખરા વખતે ગુરૂની સેવામાં જે હાજર રહે છે તેને ભક્ત ગણવામાં આવે છે. ખરેખર તેમના ઉચ્ચ આશય જાણું શ્રીસદ્દગુરૂના હૃદયરૂપ થઈ જનાર ભક્તો અલ્પ મળી આવે છે.
નથી હા નવ સરલા” આ કાવ્યમાં શ્રીમદે પોતાના આન્તરિક જીવન દશાની સમાનતા રાખવાની ભવ્ય રેખા ચિતરી છે. શુદ્ધાન્તઃકરણમાંથી ઉદ્ધવેલા ઉતારો આ કાવ્યમાં ગંભીરાશયમાં પ્રકાશે છે. બાહ્યશાતા અને અશાતાના પ્રસંગોમાં ક્ષણિકતાનો તેમણે નિશ્ચય કર્યો છે. કર્મોના વિપાકો સર્વને ભેગવવા પડે છે. બાહ્યમાં અહત્વ અને મમત્વની કલ્પના રહે છે. માટે અતર આત્મતત્વને આનન્દ પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરવો એવું આ કાવ્યનું રહસ્ય છે.
જિનવાળા-આ કાવ્યમાં જિનવાણુની સ્તુતિ કરવામાં આવી છે અને આગમોનું મહત્ત્વ જણાવ્યું છે; વલી તેનું પઠન કરવું જોઈએ, તેવો આ કાવ્યમાંથી બોધ નીકળી આવે છે.
તમા રાણી જિદારી–આ કાવ્યમાં સમયની અકલ ઘટના કેવી છે તેનું આબેહુબ ચિત્ર ખડું કર્યું છે. જૈનોમાં કુસમ્પથી ચર્ચા ચાલી રહી હતી તે સમયના પ્રસંગો વચ્ચે આ કાવ્ય રચાયું છે, તેથી આ કાવ્યમાં તે પ્રસંગોની છાયાને આભાસ થાય છે.
શ્રીમદ્ વિસારની મહારાગની સ્તુતિવાળું કાવ્ય ગુરૂભક્તિના આવેશમાં અત્યંત સુન્દર રચાયું છે. શ્રીમદ્ રવિસાગરજી જેવા મુનિવર આ કાળમાં ચારિત્ર ક્રિયાકોટીમાં અલ્પ હશે. ચારિત્ર ક્રિયાતો શ્રીમદ્ રવિસાગરજીની જ ગણાય છે.
જામ નમવમાં શ માળી” આ કાવ્ય મનુષ્યોને વૈરાગ્ય અને ધર્મ માર્ગ પ્રતિ આકર્ષણ કરે તેવું છે. કવિતાના ભાવાર્થની પ્રઢતા અત્યંત છે,
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨૩ ) “ગુહરસુતિ” નામનું કાવ્ય સ્વકીય સગુરૂ શ્રીસુખસાગરજીના ગુણેની સ્તુતિમય બન્યું છે. પોતાના સદગુરૂપર અપૂર્વ ભક્તિ અને શ્રદ્ધા છે તે આ કાવ્યજ દર્શાવે છે. ગુરૂના ઉપકારને સુન્દર શબ્દોમાં શ્રીમદે ગાઈ બતાવ્યો છે; ગુણી પુરૂષોજ ગુણને ગાઈ શકે છે.
“Tી રે આ કાવ્યની જેટલી પ્રશંસા કરીએ તેટલી અલ્પ છે. કાવ્યની એકેક કડી આત્માને ગુરૂભક્તિના ઉચ્ચ પ્રદેશમાં આકર્ષ શકે છે. પિતાનું સર્વસ્વ શ્રી ગુરૂનું છે, એવા પ્રકારની ગુરૂને દક્ષિણા આપનારાઓ આત્મજ્ઞાનીવિના અન્ય કોણ હોય? ગુરૂને માટે તન, મન, ધન અને સત્તા સર્વે છે; એવું માની, ગુરૂની આજ્ઞામાં રહી, દુનિયાનું શ્રેયઃ કરવા પ્રવૃત્તિ કરનારા કોઈ વિરલા શિષ્યો પરીક્ષાની કસોટીમાં ટકી શકે છે. આ કાવ્યનો ભાવાર્થ બહુ ઉત્તમ છે, તેમજ હૃદયમાં ભક્તિ અને સ્વાર્થત્યાગની ઉંડી અસર કરનાર છે, આ કાવ્યાનુસાર શિષ્યોનું વર્તન થાય તો શિષ્યોની ઉન્નતિ થયા વિના રહે નહિ.
એકંદર છઠ્ઠા ભાગનાં પ્રત્યેક કાવ્ય ઉત્તમ બન્યાં છે. આ કાવ્યોમાંના એકેક કાવ્યની એકેક કડીની સુન્દરતા તપાસીને તસંબંધી લખવામાં આવે તો એક મોટો ગ્રન્થ થઈ જાય, તે માટે પ્રત્યેક કાવ્યની કડીયોના ઉતારા અત્ર લખવામાં આવ્યા નથી.
કેટલાકો એમ માને છે કે ગઝલ અને કવ્વાલિયોના રચનાર, કલાપી, મસ્તાન કવિ બાળાશંકર અને મણિભાઈ નભુભાઈ વગેરેએ ગઝલોમાં ફારસી શબ્દો દાખલ કરીને એમ દેખાડ્યું હતું કે ફારસી શબ્દોવિના ગઝલો ઉતમ જુસ્સાદાર બનતી નથી, પણ પૂજ્ય ગુરુ શ્રી બુદ્ધિસાગરજીએ ગઝલો અને સર્વે કવાલિયો ગુર્જર ભાષાના ઉચ્ચ સંસ્કારિત શબ્દોથી રચી છે અને તેમાં જુસ્સો પણ આર્યો છે અને ગુર્જર શબ્દોની દીનતા દૂર કરીને તેમજ ફારસી શબ્દોથી કાવ્યની થતી કિલષ્ટતા પણ દૂર કરીને શ્રીસદ્દગુરૂએ તે તે વિષયના ઉંડા વિચારમાં ઉતરીને આ કાવ્યો રચ્યાં છે. મહારાજશ્રીના ઉત્તમ જ્ઞાનથી કાવ્યોમાં જ્યાં ત્યાં પ્રઢતા ઝળકી રહી છે. શ્રીમદ્ સલ્લુરૂનું કાવ્ય ગુર્જર દેશ વગેરે ઘણા દેશમાં પ્રખ્યાત થયું છે. મહારાજશ્રીએ સંસ્કૃત, માગધી અને ગુર્જર ભાષાનાં અનેક પુસ્તકો વાંચ્યાં છે, તેઓશ્રી યોગજ્ઞાન અને અધ્યાત્મજ્ઞાનમાં એક્કા ગણાય છે. જૈનાગમોનાં વ્યાખ્યાનો વારંવાર આપ્યા કરે છે અને અનેક મનુષ્યોના સહવાસથી તેમણે ઘણે અનુભવ લીધો છે તેથી તેમના કાવ્યમાં અનેક બાબતની ચમકૃતિ દેખવામાં આવે છે અને તે વાંચતાં અપૂર્વ આનન્દ રસની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ પુસ્તકનાં કાવ્ય અધિકારી પરત્વે છે, કોઈને કોઈ કાવ્ય વાંચતાં
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨૪ ) વિશેષ આનન પડે અને કોઈને કોઈ કાવ્યથી વિશેષ આનન્દ ઉદ્ધવે તે રૂચિભેદે બનવા યોગ્ય છે; નાહા બાળકને વીરરમાં સમજણ ન પડે તેથી વીરરસની હાનિ થતી નથી તેમ આ કાવ્યોથી કોઈ અણને આનન્દ ન પડે તેમાં તેની યોગ્યતા પ્રગટી નથી એમ સમજવું; તતવિષયના જ્ઞાનધારક સાક્ષરો આ કાવ્યમાંથી ઘણું ગ્રહણ કરી શકશે.
જમાનાને અનુસરી ઉન્નતિ ક્રમની શ્રેણિપર ચઢવાને માટે આ કાવ્ય અત્યંત ઉપયોગી છે. આ કાવ્યોમાંથી જેટલું જોઈએ તેટલું મળી શકે તેમ છે. જૈનોમાં આ વર્તમાન સમયમાં એક મહાન ગુર્જર ભાષાના કવિ તરીકે શ્રીમદનું નામ પંડિતો પ્રથમ નંબરે મૂકે છે. વસ્તુતઃ વિચારી જોઈએ તો બરાબર તેમજ છે. ગૂર્જર દેશના મનુષ્યો શાસ્ત્રોમાં વિશારદ, યોગી, અધ્યામતવશ, ચારિત્રપાલક અને ઉત્તમ વ્યાખ્યાતા, એવા શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજી જેવા કવિ માટે અત્યન્ત હર્ષ ધારણ કરે છે, આવા ઉત્તમ કવિને માટે ગુર્જર દેશ જેવી પુણ્યભૂમિની કોણ સ્તુતિ ન કરે.
શ્રીમદ્ ગુરૂરાજનાં કાવ્યો, ગુર્જર, કાઠીયાવાડ, દક્ષિણ, માળવા, કચ્છ અને મારવાડ વગેરે દેશોમાં આદરભાવથી વંચાવા લાગ્યાં છે. શ્રી આનન્દઘનજી વગેરેનાં કાવ્યોની પેઠે શ્રીમનાં કાવ્યો અને ભજનો અનેક ધર્મના વિદ્વાનો શુભ દ્રષ્ટિથી વાંચે છે, શ્રીમમાં કાવ્ય કરવાની શીધ્ર શક્તિ છે, તેથી તેઓ શીઘ્રકવિ એ વિશેષણને પાત્ર ઠરે છે.
શ્રીમદે આ કાવ્ય ક્યારે અને ક્યાં બનાવ્યાં તે પ્રત્યેક કાવ્યની સાથે દર્શાવ્યું છે. કાવ્ય કરનારમાં ઉત્તમ સદાચાર હોવા જોઈએ, તેમ સ્વાર્થ ત્યાગ હોવો જોઈએ. શ્રીમદ્ મુનિના પંચ મહાવ્રતોને શોભાવી રહ્યા છે, પગથી ગામોગામ અને દેશદેશ વિચરે છે, બાલ્યાવસ્થાથી બ્રહ્મચર્યને ધારણ કર્યું છે, બાહ્ય લક્ષમીનો ત્યાગ કર્યો છે, ઉકાળેલા અચિત્ત જલનું પાન કરે છે, ગોચરી જઈને નિર્દોષ આહારને ગ્રહણ કરે છે, સંથારાપર સુઈ રહે છે, ગામોગામ વિહાર કરીને ભવ્ય જીવોને ઉપદેશ આપે છે. તેમના ઉપદેશથી બોર્ડીંગ અને ઘણી પાઠશાલાઓ સ્થાપન થઈ છે. ધર્મની ક્રિયાઓ પોતે કરે છે અને અન્ય મનુષ્યોની પાસે કરાવે છે, વાંચવું, ભણવું, લખવું અને ઉપદેશ દેવો આજ તેમની મુખ્ય પ્રવૃત્તિ છે. જેનોના ત્રણે ફીરકામાં તેમનું નામ પ્રસિદ્ધ છે. જૈન સાધુઓની ઉન્નતિ કરવા વારંવાર લેખો લખ્યા કરે છે, મોટામોટા લક્ષાધિપતિયો અને રાજાઓ પણ તેમને પૂજે છે, વન્દ છે અને તેમને ઉપદેશ સાંભળે છે. આવા ઉત્તમ મુનિરાજના હૃદયમાંથી ઉપર્યુક્ત કાવ્યોના ઉદ્ધાર નીકળ્યા છે, તેથી અન્ય મનુષ્યોને વાંચતાંજ હૃદયમાં સચોટ અસર કરે તેમાં કંઈ આશ્ચર્ય નથી. ઉત્તમ પુરૂષોનાં હૃદયોદ્વાર કાવ્યોમાં એવી શક્તિ જ રહી છે કે, તેને વાંચતાં અન્યોના મનમાં ઊંડી અસર થઈ શકે.
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૫ ) જેમ મોટા મોટા સુન્દર બગીચાઓમાં મનુષ્યોને હવાનો લાભ મળે છે ' અને તેથી તેઓનાં શરીર સારો રહે છે, તેમ આ કાવ્યો પણ મનની પ્રસ, ત્રતા માટે ઉત્તમ ઉપવનની ગરજ સારે છે. મનુષ્યોના મનમાં ઉદ્ભવતી અનેક પ્રકારની ચિન્તાઓને આ કાવ્યો દૂર કરી શકે છે, માટે તે ઉત્તમ વૈદ્યની ગરજ સારે છે. મનુષ્યોના શિરપર અનેક પ્રકારની ઉપાધિયો બુકી રહી છે તે ઉપાધિયોથી મનુષ્યોનું રક્ષણ કરવા, આ કાવ્યો મિત્રની ગરજ સારે છે. ગંગાનદી જેમ મનુષ્યના શરીરનો બાહ્ય મેલ દૂર કરે છે અને તાપને પણ દૂર કરી શીતલતા આપે છે, તેમ આ કાવ્યપણ મનમાં ઉદ્ધવેલા હિંસા, જૂઠ, ચોરી, વ્યભિચાર, ક્રોધ, માન, માયા અને લોભરૂપ મેલને હરે છે, તથા આધિ વ્યાધિ અને ઉપાધિયોના તાપને દૂર કરી સમતારૂપ શીતળતા આપીને મનુષ્યોને આનન્દગુણનો સ્વાદ આપે છે. મુખના ઉપદેશની અસર વર્તમાનકાલમાં વધુ રહે છે. અને ગ્રન્થોની અસર તો વર્તમાન અને ભવિષ્યમાં પણ ઘણા કાલપર્યંત રહે છે. ગદ્ય લેખો કરતાં પદ્ય રૂપે રચાયેલાં કાવ્ય મનુષ્યોને સરસ અને ઘણી અસર કરે છે. કાવ્યરૂપે બનેલું પુસ્તક ભવિષ્યમાં હજારો વર્ષપર્યત વંચાય છે અને તેથી ભવિષ્યમાં હજારો વર્ષપર્યંત લાખો મનુષ્યો આવાં ઉત્તમ કાવ્યો વાંચીને પિતાના આત્માની ઉચ્ચતા કરે છે, તેમજ હજારો વર્ષપર્યંત કવિનો કીર્તિરૂપ અક્ષરદેહ સર્વનું ભલું કરીને પોતાની પવિત્રતા કાયમ રાખે છે.
- કવિ અને કાવ્યોની ઉત્તમતા વર્તમાનકાલમાં પરખી શકાતી નથી, કારણ કે દુનિયા પચ્ચાશ વર્ષ પશ્ચાત છે એવો નિયમ છે. વર્તમાન દશામાં દરેકના પ્રતિસ્પર્ધો અને પ્રતિપક્ષીયો હોવાથી, ભવિષ્યના મનુષ્યો, કવિ અને કાવ્યોની ઉત્તમતાની પરીક્ષા કરી શકે છે. શ્રીમના કાવ્યોની, તથા તેમની પ્રશંસા ગુર્જર આદિ દેશના મોટા મોટા શહેરોમાં અને ગામડાંઓમાં ગાજી રહી છે. આવા પ્રખ્યાત કવિ, પ્રખ્યાત લેખક, શાસ્ત્રવિશારદ, યોગી અને પંચ મહાવ્રત પાલક, મુનિવર ચિરંજીવો એટલું જ લેખકથી ઈરછાય છે. અત્રે નીચલી પ્રાસંગિક બીનાની નોંધ લઈએ છિએ.
श्रीमद् गुरुश्रीनो सुरतथी मुंबाई विहार. શ્રીમદ્ ગુરૂશ્રી સં. ૧૯૬૬ ના માહ વદી ૧૩ ના રોજ સુરતમાં પધાર્યા તે વખતે સુરતના શ્રી સંઘે મોટા વરઘોડાની ધામધૂમથી ગુરુશ્રીનો પ્રવેશ મહોત્સવ કર્યો હતો. સુરતમાં હોળીના દિવસે વેંગણથી શ્રાવકના યુવક પુત્રો પરસ્પર લડાઈ કરતા હતા તે બંધ કરાવી હતી. ચેત્ર માસમાં ડુમસ પધાર્યા હતા અને ત્યાં ઓછવ થયો હતો. શ્રીમદે ત્યાં મૂળ લોકબદ્ધ યોગદીપક ગ્રન્થ તૈયાર કર્યો હતો. શેઠ જીવણચંદ ધર્મચંદ, રાવસાહેબ હીરાચંદ મોતિચંદ તથા શેઠ ફકીરચંદ નગીનદાસ વગેરેના આગ્રહથી ત્યાં
ભ. પ્ર. ૪
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨ ) ઓળીના દિવસોમાં શ્રીપાલનો રાસ વાંચ્યો હતો.પશ્ચાત તેમણે જૈન ગરીબોને માટે એક શ્રાવક પાસે ફંડ ઉઘડાવ્યું હતું. શ્રીમદ્દ રલસાગર પાઠશાલાને મદત કરાવી હતી. સર્વ સાધુઓમાં સંપ કરાવવામાં તેમણે ભાગ લીધો હતો. યાવત સુરતમાં રહ્યા તાવ પ્રતિદિન વ્યાખ્યાન આપ્યાજ કરતા હતા. ચાતુર્માસ પૂર્ણ થતાં કાર્તિક વદી ૧૨ ના રોજ મુંબાઈ તરફ વિહાર કર્યો. જલાલપુર, અમલસાડ, ગણદેવી, બીલીમોરા વગેરે ગામોમાં ઉપદેશ દેઈ વલસાડ પધાર્યા હતા. તત્સમયે વલસાડના સંઘે પ્રવેશ મહોત્સવ ઉત્તમ કર્યો હતો. ત્યાં તેમણે આર્યસમાજી પંડિતોની સમક્ષ જાહેર ભાષણો આપી જૈનધર્મની ઉત્તમતા સિદ્ધ કરી આપી હતી. વલસાડથી છઠ્ઠો ભાગ રચવાનો તેમણે પ્રારંભ કર્યો. વલસાડના શ્રાવકોએ તેમના ઉત્તમ વ્યાખ્યાનોથી બોધ પામી તેમના નામની જૈન પાઠશાલા સ્થાપના કરી છે. વલસાડના શ્રાવકોને વ્યાખ્યાનો લાભ આપી પારડી પધાર્યા, પારડીના શ્રાવકોએ મહારાજશ્રી પાસે જાહેર ભાષણે અપાવ્યાં અને તેમના નામની લાયબ્રેરી સ્થાપી. ત્યાંથી ગુરૂરાજ દમણ પધારતાં ત્યાંના ઉત્તમ શ્રાવકોએ ઠાઠમાઠથી મહારાજનો પ્રવેશ મહોત્સવ કર્યો. મહારાજશ્રીએ દમણના સંઘને અને જૈનેતર લોકોને અસરકારક ઉપદેશ આપ્યો અને તેથી દમણના સંઘે આનન્દના આવેશમાં આવી તેમના નામની પાઠશાલા સ્થાપના કરી. ત્યાંથી મહારાજ જે જે ગામોમાં વિહાર થાય તે તે ગામોમાં ઉપદેશ દેતા દેતા દહાણુ પધાર્યા. તેવામાં મુંબઈના ઝવેરી મંડલની અગાસીમાં પ્રભુપ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા કરાવવા પ્રસંગે ગુરૂરાજને વિનંતિ થઈ. દહાણુથી વિહાર કરી શ્રીમદ્ અગાસી આવ્યા અને પ્રતિછાને વાર હોવાથી આસપાસનાં ગામડાંઓમાં ઉપદેશ દેવા પધાર્યા. તે વખતે ઝવેરી ભુરીયાભાઈ જીવણચંદે મહારાજની સેવાભક્તિ સારી રીતે કરી હતી. શુદી બીજે મહારાજ શ્રી અગાસી હાજર રહ્યા હતા. દરરોજ હજારો મનુષ્યનું ત્યાં આવાગમન થતું હતું. ઝવેરીમંડળે પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ કરવાની સર્વ સામગ્રી પ્રથમથી તૈયાર કરી હતી. મુંબઈના ઝવેરીઓ દરરોજ અગાસીમાં આવવા લાગ્યા અને દરરોજ પૂજાઓ ભણાવવા લાગ્યા. સાધમ અધુઓની ભક્તિમાટે રસોડું ઉઘાડ્યું હતું. આ પ્રસંગે મુંબઈના સંઘના આગેવાનો જેવા કે, સંઘવી રતનચંદભાઈ ખીમચંદ, શેઠ કીકાભાઈ પ્રેમચંદ, શેઠ મણિભાઈ ગોકુલભાઈ, શેઠ જીવણચંદ ધર્મચંદ, શેઠ લલ્લુભાઈ ધર્મચંદ, બાબુ ભગવાનદાસ, શેઠ નગીનભાઈ મંછુભાઈ શેઠ ભુરીયાભાઈ જીવણચંદ, શેઠ ખીમચંદ ઉત્તમચંદ શેઠ ફકીરચંદ નગીનદાસ, શેઠ અભયચંદ મૂળચંદ સોલીસીટર, મોતિચંદ ગીરધર કાપડીયા, શેઠ. દેવકરણમૂલજી, શેઠ નાનાભાઈ તલકચંદ તથા રતનચંદ તલકચંદ, શેઠ કલ્યાણચંદ સૌભાગ્યચંદ, શેઠ મોહનલાલ હેમચંદ, શેઠ અંબાલાલ બાપુભાઈ, શેઠ મગનલાલ કંકુચંદ, શેઠ ગુલાબચંદ દેવચંદ, વગેરે.
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(
૭ )
સદગૃહસ્થો આવ્યા અને તેમણે મહારાજશ્રીને મુંબઈ પધારવાની વિનંતિ કરી. અને મહારાજશ્રીએ તે વિનંતિ સ્વીકારી.
ઝવેરી નગીનભાઈ મંછુભાઈ વગેરેએ પ્રતિષ્ઠામાં સારો ભાગ લીધો હતો. જેથી પ્રતિષ્ઠાના વખતે સારી ઉપજ થઈ હતી. એ પણ છઠ્ઠા ભાગનાં કાવ્યો રચાતાં હતાં. ઝવેરી મગનભાઈ નગીનભાઈએ ઝવેરીમંડલ તરફથી આ પુસ્તક છપાવવાની માગણી કરી અને મહારાજે તે માગણીનો સ્વીકાર કર્યો હતો, તે પ્રમાણે આ ગ્રન્થ પ્રગટ થયો છે. પ્રતિષ્ઠાના દિવસે આસરે સાત આઠ હજાર મનુષ્યો હાજર હતાં. પ્રતિષ્ઠા ક્રિયા સારી રીતે થઈ હતી. મુંબાઈના સંઘ અને તેમાં પણ ઝવેરીઓએ આગેવાની ભર્યો ભાગ લીધો હતો. મુંબાઈના ઝવેરી મંડેલે શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામિની મહોત્સવ પૂર્વક પ્રતિષ્ઠા કરવામાં બહુ પ્રયાસ કર્યો છે તે માટે તેમને ધન્યવાદ ઘટે છે. હજારી મનુષ્યોને મહારાજશ્રીએ પ્રતિષ્ઠાના દિવસોમાં ઉપદેશ આપ્યો હતો, અને મહારાજે વાસવડે પ્રભુ પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા કરી હતી. ત્યાંથી તુર્ત વિહાર કરી સદ્દગુરૂ મહારાજ, મુંબાઈ ભાયખલે માઘ શુદી ૧૪ ચતુર્દશીના દિવસે આવી પહોંચ્યા. મુંબાઈના સંઘમાં ઘેર ઘેર શ્રાવક અને શ્રાવિકાઓમાં અત્યંત આનન્દ ફેલાય. શેઠ જીવણચંદ ધર્મચંદ, શેઠ લલુભાઈ ધર્મચંદ, શેઠ કલ્યાણચંદ સૌભાગ્યચંદ, તથા શેઠ નગીનદાસ મંછુભાઈ તથા ઝવેરી ભુરીયાભાઈ તથા શેઠ દેવકરણ મૂળજી, શેઠ મોહનલાલ હેમચંદ તથા શા. મગનલાલ કંકુચંદ વગેરે ઝવેરીઓ તથા અન્ય શ્રાવકોએ તથા શ્રાવકાઓએ મોટા વરઘોડાપૂર્વક શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજીનો મુંબાઈમાં પ્રવેશ મોત્સવ કર્યો. વરઘોડામાં ઘણા સાબેલા અને ગાડીઓ હતી, મુનિરાજ શ્રી મોહનહાલજીના વખતમાં જેવો વરઘોડો ચડ્યો હતો તેની પાછળ આજ વરઘોડો સારો ચહ્યો છે, એમ હજારો જૈનો બોલતા હતા. મુંબાઇના આગેવાન શેઠીયાઓ સર્વ વરઘોડામાં મહારાજશ્રીની પાછળ ચાલતા હતા, આ વખતે હજારો લોકોની ઠઠ્ઠ મહારાજનાં દર્શન કરવા માટે ઠેકાણે ઠેકાણે ઉભી રહી હતી, પોતાના શિષ્યો સહિત ગુરૂ મહારાજ લાલબાગના ઉપાશ્રયમાં સંવત્ ૧૯૬૭ના માઘ શુદી ૧૫ના રોજ શુભ મુહૂર્તમાં પધાર્યા અને ઉત્તમ મંગલાચરણ કરીને સંઘને અપૂર્વ વ્યાખ્યાન દ્વારા બોધ આપ્યો હતો. ત્યારથી દરરોજ શ્રાવકોને ઉપદેશ આપવા લાગ્યા. ફાગણ સુદી સાતમના દિવસે વાલકેશ્વર પધાર્યા અને ત્યાંના શ્રીમત ગૃહસ્થોને ઉપદેશ દેવા લાગ્યા. ચિત્રમાસથી લાલબાગમાં મહારાજશ્રીએ દશવૈકાલિક સૂત્ર વાંચવાનું શરૂ કર્યું. છે.
धम्मो मंगल मुक्किएं, अहिंसा संयमोतवो।
देवावितं नमसंति, जस्सधम्मे सयामणो. ॥१॥ આ દશવૈકાલિક સૂત્રની મૂળગાથાનું વ્યાખ્યાન ચિત્રમાસથી મહારાજ
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ૮ )
શ્રી વાંચે છે. સાત માસથી એ પ્રથમ ગાથાનું વિવેચન ચાલે છે, તો પણ હજી તેનું વિવેચન પૂર્ણ થયું નથી, મહારાજશ્રીની શાસ્ત્રવિશારદ દૃષ્ટિનો એ મહિમા છે. પર્યુષણપર્વમાં મહારાજશ્રીએ અખંડ ધારાએ વ્યાખ્યાન વાંચ્યું હતું, સકલ સંઘમાં પર્યુષણપર્વેથી આનંદ છવાઈ રહ્યો હતો, શ્રાવકો અને શ્રાવિકાઓનાં મન વ્યાખ્યાન સાંભળીને ખુશી ખુશી થયાં હતાં. સુરતમાં લાલન અને શિવજીની ચર્ચાના યોગે સાધુઓમાં એ પક્ષ પડી ગયા છે, પણ મુંબાઈમાં આ વાતને મહારાજશ્રીએ ચર્ચા નથી અને તેથી અદ્યાપિ પર્યંત સંઘમાં શાન્તિ જળવાઈ છે, પશ્ચાત્ ભાવીભાવ તેઓશ્રી મધ્યસ્થ રહીને મુંબાઈમાં શાન્તિ જાળવી રહ્યા છે. વ્યાખ્યાનના શ્રવણથી હજારો શ્રાવકો અને શ્રાવિકાઓને લાભ થયો છે. મહારાજશ્રી દરરોજ વ્યાખ્યાન વાંચે છે ઉપરાંત અનેક ગ્રન્થો વાંચે છે અને આવાં ઉત્તમ કાવ્યો અનાવીને જૈન પ્રજા અને અન્ય મનુષ્યોને જે લાભ આપે છે. તેનું વર્ણન થઈ શકે તેમ નથી. પરોવાય સતતં ત્રિમૂય: આ વાક્યના ભાવાર્થમય મહારાજશ્રીની ત્રિયોગે પ્રવૃત્તિ દેખાય છે, આવા ઉત્તમ સદ્ગુરૂના પરોપકારનો અદલો વાળી શકાય તેમ નથી. ગુરૂશ્રીનો દેહ અને અક્ષરદેહ પરોપકાર મૂર્તિરૂપ છે. જગત્માં સદાકાલ ઉપકાર કરતાં વિચરો એવી અમારી અભ્યર્થના છે.
વીરસંવત્ ૨૪૩૮ જ્ઞાનપંચમી ચંપાગલી, મુંબાઈ,
કવ્વાલિ મસ્તાનીપણામાં ગવાય છે. ગુરૂશ્રીના હૃદયોદ્ગારો પણ મસ્તાની દશાયોગે નીકળ્યા છે, માટે ગુરૂશ્રીએ કવ્વાલિમાં કાવ્યરચના કરી છે. મહારાજશ્રીમાં વિશાલ વિચારો, શુદ્ધપ્રેમ, પરમાર્થવૃત્તિ, ઉત્તારભાવ, સાથેક્ષવૃષ્ટિ, સત્યોપદેશ, સ્વાર્થત્યાગ, આનન્દ્વન્દ્વશા, વિશાલજ્ઞાન અને વૈરાગ્યવૃત્તિ આદિ ઘણા સદ્ગુણો છે, તેથી તેઓના હૃદયના ખુલ્લા વિચારોથી મનુષ્યોને ઘણી સારી અસર થાય છે. ચાલતી લાલનાદિની ચર્ચાથી ઘણે ઠેકાણે સંઘમાં અશાન્તિ ફેલાઇ છે, તેવા પ્રસંગમાં પણ તેમનું હૃદય અનેક પરિષહો વેઠીને પોતાનું ધર્મકાર્ય કરે જાય છે, અને અસત્ પક્ષથી દૂર રહેછે, તેથી મહારાજની મૂર્તિ આદર્શપુરૂષવત્ દુનિયાને અનુકરણીય છે. છેવટે ગુરૂમહારાજશ્રીના આવા ઉત્તમ કાવ્યોનો સાહિત્ય પ્રદેશોમાં ફેલાવો થાઓ અને ગુરૂમહારાજની વાણીથી દુનિયાનું શ્રેયઃ થાઓ એટલું કહી વિરમું છું.
ॐ श्री गुरुः
}
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લેખક, સદ્ગુરૂચરણાપાસક શ્રાવક
अने अध्यात्मज्ञान प्रसारक मंडळ.
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ૨૯ ) અગાસી તીર્થ છણોદ્ધાર.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અઢારમા સૈકામાં જાણીતા મોતીશા શેઠ, ચીન વગેરે દરીયાપારના મુલકોમાં, વહાણો મારફતે મોટો વેપાર કરતા હતા, તેઓએ એક વખતે સફરે ગએલા વહાણોના ( તોફાની દરીઆને લીધે ) લાંખો વખત સમાચાર ન મલવાથી સદરહુ વહાણો જે અંદરે મલી આવે ત્યાં શ્રી જૈન દેરાસર બંધાનવા નિશ્ચય કીધો હતો, તે પ્રમાણે થોડા વખતમાં શ્રીપાલરાજાના રાસમાં સોપાલક નગરનું વર્ણન આવે છે તેની પાસે અગાસી બંદરે વહાણો સહીસલામત આવી પહોંચ્યાં અને ધારેલા ઇરાદા પ્રમાણે મોતીશા શેઠે અગાસીમાં શ્રી સુનિસુવ્રત સ્વામી મહારાજનું દેરાસર બંધાવ્યું.
તે દેરાસરનો મુંબઈ ઝવેરી મંડળે પોતાના જીર્ણોદ્ધાર ફંડમાંથી આશરે પાંત્રીશ હજાર અને પ્રતિષ્ઠા વખતે થએલી પેદાશના આશરે પંદર હજાર મળી કુલ રૂ. પચાસ હજારના આશરે ખરચી સંવત્ ૧૯૬૫ ના વૈશાખ શુદ ૬ ના દીવસથી જીર્ણોદ્ધાર કાર્યનો પ્રારંભ કરી જીર્ણોદ્ધાર કરાવ્યો અને સંવત્ ૧૯૬૭ ના મહા શુદ ૧૦ ને બુધવારે મહારાજજીને તપ્તે બીરાજમાન કીધા. જે શુભ પ્રસંગે હિન્દુસ્તાનના જુદા જુદા સ્થલોના સુમારે પચીસ હજાર જૈન ભાઇઓ ઝવેરી મંડળના આમંત્રણથી પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવમાં પધાર્યાં હતા. ઝવેરી મંડળના પ્રમુખ શેઠ નગીનચંદ ફુલચંદ્ર, ઉપપ્રમુખ શા. નગીનભાઈ મંછુભાઇ, સેક્રેટરી શા. હેમચંદ્ર ખીમચંદ્ર અને જીર્ણોદ્ધારકુંડના સ્થાપક તેમજ સલાહકારો શા. મોતીચંદ્ર રૂપચંદ્ર પુનાવાળા તથા શા. હીરાભાઈ મંછુભાઈ, તથા શા. મગનભાઈ નગીનભાઇ વીગેરે અને મંડળના સભાસદો તથા નીમાએલી જુદી જુદી કમીટીના ગૃહસ્થોએ દેરાસરના આંધકામ માટે તથા પ્રતિષ્ઠામહોત્સવ અંગે અને સ્વામીવાત્સલ્ય વીગેરેના કાર્યમાં તન મનથી અનતી સગવડ કીધી હતી, છતાં પધારેલા સાહેબોને જે અગવડ પડી હોય તેને માટે ઝવેરી મંડળ ક્ષમા ચાહે છે અને પધારેલા ભાઈ ઓએ લીધેલી તસ્દી માટે ઉપકાર માને છે.
તે શુભ અવસરે શ્રીમદ્દ યોગનિષ્ઠ મુનિમહારાજ શ્રી મુદ્ધિસાગરજીએ મુંબઈ ઝવેરી મંડળની વિનંતિ સ્વીકારી અનેક પરીષહ સહન કરી પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવમાં પધારી પ્રભુપ્રતિમાની વાસ ચૂર્ણવડે પ્રતિષ્ઠા કરીને, તેમજ ોધ આપીને ઘણો ઉપકાર કીધો છે, તે શુભપ્રસંગોની યાદગારીમાં તેઓશ્રીકૃત ભજનપદસંગ્રહ ભાગ છઠ્ઠો, મુંમઈ ઝવેરી મંડળ તરફથી છપાવી અહાર પાડવામાં આવ્યો છે. જેમાં મંડળના સભાસદોએ નીચે મુજબ રકમો ભરી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૩૦ ) ૨૫ શા. નગીનચંદ ફુલચંદ (પ્રમુખ). ૨૫ શા. નગીનભાઈ મંછુભાઈ તલકચંદ (ઉપપ્રમુખ).
૨૫ શા. હેમચંદ ખીમચંદ (સેક્રેટરી). ૧૦૦) શા. જીવણચંદ લલુભાઈ કંપની. પ૧ વકીલ સવઈચંદ ફતેહચંદ. ૫૦ શા. હીરાચંદ નવલચંદ. ૨૫ શા. તલકચંદ માણેકચંદ. ૨૫ શા. બાલુભાઈ મુળચંદની કુ. ૨૫ શા. માનચંદ સરૂપચંદ. ૨૫ શા. માણેકચંદ કપુરચંદની કુ. ૨૫ શા. મગનલાલ માણેકલાલ. ૨૫ શા. લાલભાઈ મગનલાલ. ૨૫ શા. હીરાચંદ દયાચંદ મળજી. ૨૬ શા. મોહનલાલ હેમચંદ અને શા. નવલચંદ ખીમચંદ. ૧૫ શા. ભુરીયાભાઈ જીવણચંદ. ૧૧ શા. ખુબચંદ માણેકચંદ. ૧૧ શા. કલ્યાણચંદ ઘેલાભાઈ ૧૧ શા. ભાઈચંદ જવેરચંદ. ૧૦ શા. મણલાલ લહેરચંદ. ૧૦ એક ગૃહસ્થ. (વગરનામે). છ શા. અમરચંદ મુળચંદ. પ શા. કેશરીચંદ લલુભાઈની કુ. ૫ શા. બાપુભાઈ બાલુભાઈ. પ શા. સરૂપચંદ અભેચંદ. ૫ શા. નગીનચંદ અમરચંદ. ૫ શા. નેમચંદ મુળચંદ. ૫ શા. નિસુખલાલ છોટાલાલ કુ. ૨ શા. બાલુભાઈ કસ્તુરચંદ. ૧ શા. અમીચંદ ગુલાબચંદ.
૫૮૫
આશે વદ ૧૩. ' વીર સંવત ૨૪૩૭.
શ્રી. મુંબઈ ઝવેરીમંડળ,
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुक्रमणिका.
१२
१६ २०
१ अमारी सेवा ... ... २ अमारो प्रेम ... ... ३ म्हारो जन्म शा सारु ?... ४ खरेखर त्याग ए क्याथी... ५ नथी लेवु नथी देवू ... ६ भलु लेवू भलुं देवु ... . थयो जागृत हवे नक्की ... ८ नथी म्हारी अरे दुनिया ... ९ विचारी ले सुधारी ले ... १० बनो म्हाराथकी सारूं ... ११ करो उद्यम, विजयभावी... १२ अमारो जन्म छे आ तो... १६ रुचे तो मानजो म्हारूं ... १४ फळो इच्छा अमारी ए ... १५ सदा धंधो अमारो ए ... १६ खरो उपदेश ए म्हारो ... १७ अमारूं साध्य साधीशुं ... १८ रुचे उद्यम म्हने मनमां ... १९ अमारी लक्ष्मी छे पासे ... २० अमारा बन्धुओ जागो ... २१ म्हने निश्चय थयो एवो... २२ अमारा बन्धुओ समजो... २३ अमारा शिष्य ते नक्की ... २४ अमारा जैन बन्धुओ ... २५ समागम सन्तनो थाशो... २६ मळो नहि सङ्ग दुर्जननो... २७ अमारुं कार्य करवानुं ... २८ भलो जो हुं भली दुनिया २९ सतावो नहि हवे मुजने... ३० फकीरोने फिकर शानी?... ३. तमारा चित्तने पूछो ...
00.00
me m
.
2000
& M
For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२)
orm
७८
0.
.
.
( ३२ प्रगट थाता विचारो बहु ३३ हृदय मारु घणुं तल्पे ... ३४ बनो बहादूर सकल जैनो ३५ अमारा दीलना उभरा ... ३६ अमारा चित्तमां आव्युं ... ३७ विचारो पत्र हे साधो !... ३८ अपेक्षा वाणी ... ... ३९ अपेक्षावाद आ म्हारो ... ४० सदा आनन्दमा रहीशुं... ११ वैराग्य-ब्रह्मोद्दार ४२ भविष्य जीवनकार्य समालोचना ४३ अमारो एज छे धंधो ... ४४ विचारबळ ... ... ४५ प्रसङ्गोद्द्वार ... ४६ म्हने धारो नथी ते हुँ ... ४७ अमारा मित्र गणवाना ... ४८ उन्नतिमा ऐक्यता ४९ जरा नहि पार्छ वाळीजो... ५० अमारा प्रेमसागरमां ... ५. सदा समभावमा रहेवू ... ५२ अमोने ओळखे कोई ... ५३ अमारे सर्व खमवानुं ... ५४ अमारी शिख मानी ले... ५५ अरे तुं आव ठेकाणे ... ५६ अनुभव नहि घणो तुजने ५७ अमारा शुक समजी ले ... ५८ उछेर्यो अम्ब! महा हर्षे... ५९ बहिर अन्तरथकी काळा... ६० जगत्ने देव सन्देशो ... ६१ हवे रहारो भरूसो शो? ... १२ खरी ए लग्ननी प्रन्थि ... ६३ अमारे पन्थमां वहेवू ... ६४ अमारो तुं थशे त्यारे ... ६५ करीश नहि शोक समजु रे ६६ नथी संसारमा शान्ति ...
.
.
. .
0
0
0
१०२
१०४ १०५
११० ... ११२
For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
... १२० ... १२१ ... १२२
१२३ ... १२४ ... १२४ ... १२६ ... १२७ ... १२८ ... १२९ ... १२९
(33) ६७ स्फुरावो शक्ति चेतननी... ६८ अमलमां मूक शिक्षाओ... ६९ सागर ! गंभीरता साचव! ७० जणायुं स्वमवत् सघळु ... ७१ नथी मनमा पछी शुं ? दुःख ... ७२ धमाधम छोडी दे पाडा... ... ७३ मुसाफरनु कयुं घर छे ... ७४ कमलनी अन्योक्तिमा अन्यने सदुपदेश ७५ सनातन जैन बन्धुओ ... ... ७६ विचारी ले खरूं झुं छे ?... ७७ आत्मोद्वार ... ... ७८ अरे ओ काक! था उज्वल ७९ गुरुने दक्षिणा आपो ... ८. म्हने हो वीरनुं शरणुं ... ८१ कर्यु हस्ते हृदय वाग्युं ... ८२ अरे कूतर ! हवे था शान्त ८३ तजी भ्रान्ति मळी शान्ति ८४ ठरीने बेश हे वानर ! ... ८५ अमारंभु करी शकशो? ८६ दया आवे तमारापर ... ८७ हृदयभानु प्रकाशी था ... ८८ विचारीने विचार्यु ए ... ८९ प्रतिष्टा कीर्तिमा शुं ? सुख ९० सदा आनन्दमा रहीशुं ... ९१ अमारो शुद्ध आरीसो ... ९२ खरो श्रावक नथी एतो ... ९३ अमारा वीरनी मूर्ति ... ९५ वधीशुं आत्मसामर्थे ... ९५ हुकम मारो सुशिष्योने ... ९६ जैनो करशो जयजयकार... ९७ सुधारीशुं जीवनरेखा ... ९८ कुशिष्यो नहि मळो क्यारे ९९ मदत करशो म्हने देवो ... १०० थयो विद्वान् तथापि शुं ? १०१ कयु शुं लक्ष्मीने धारी ...
ભ. પ્ર. ૫
M.AMSNA....GDCA No 60s ००००००००००००
_
:
... १४३ ... १५४ ... १४५
... ११८
NE.G.
... १५०
For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
... १५४ ...१५५
.. १५६ ... १५७
१०२ तदा तुं श्रेष्ठ कहेवाशे.... १०३ ज्ञान अने क्रियाथी मोक्ष १०४ सदा मन राख आनंदी ... १०५ साधु शिष्य प्रबोधपत्र ... १०६ अमारे कार्य करवानुं ... १०७ अमारा भक्त गणवाना ... १०८ नथी दहाडा सकल सरखा १०९ जिनवाणी ... ... ११. समय हारी बलिहारी ... ... १११ श्रीमद् रविसागरजी महाराजनी स्तुति ११२ पामी नृजन्म भवमां करी शी कमाणी ११३ गुरुस्तुति ... ... ११४ गुरुजी दक्षिणा लेशो ... ...
... १५९
१६० ... १६१ ... १६१ .... १६२
१६४ ... १६६
અધ્યાત્મજ્ઞાન પ્રસારક મંડળ તરફથી
પ્રગટ થયેલ, શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજી ગ્રન્થમાળા, નીચલા સ્થલેથી વેચાણ મલે છે.
મુંબઈ ચંપાગલી. શ્રીઅધ્યાત્મજ્ઞાન પ્રસારક મંડળ. મુંબઈ–પાયધુણું. મેસર્સ મેઘજી હીરજી હું. અમદાવાદ–નાગોરીશાહ. જૈન શ્વેતાંબર બોર્ડીંગ. પુના–શા. વીરચંદ કૃષ્ણાજી.
For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કાવ્યના મથાળાને પ્રથમ અક્ષર અને પૃષ્ઠસંખ્યા.
શ્રી. ૧૬૧.
(૧-૨-૨૦-૩૦-૩૪-૩૬-૪૦-૪૨-૪૪–૫૧-૬૮-૭૦–૭૩-૭૪ અ૨૭૮-૮૨-૮૫-૮૮-૮૯-૯૦-૯૧-૯૧-૯૪-૧૦૫–૧૧૦–૧૧૬
૧૨૭–૧૨૮-૧૩૧-૧૩૫–૧૪૩-૧૪૪–૧૫૭૧૫૮, ઉ, ૮૩–૯૯. ૩, ૨૨-૩ર.
૨૦-૧૧૨-૧૨૪-૧૩૦-૧૪૮-૧પર. ખ, ૩–૨૯-૧૦૪–૧૪૩. ગ, ૧૨૯-૧૬૨૪-૧૬૬.
૮૪-૧૦૨-૧૨૦-૧૪૭-૧૬૦. ૧૩૩. ૬૦-૧૩૨–૧૫૩. ૧૦–૧૫૧. ૧૩૬, ૧૨૨. ૬-૧ર-૧૧૪-૧૨૧-૧૫૯. ૬૨-૮–૧૪૦–૧૬૨.
૨૪-૫૮. બ ૧૬-૬૬-૧૦૧. ભ, ૮-૫૩-૭૭.
૩-૩૮-૪-૮૧-૧૨૩-૧૨૯-૧૪૯. ૧૪–૭૨–૭૬-૭૮-૧૨૬-૧૩૮–૧૪૫. ૬િ -૪૬-પ૭૫–૮–૧૧૫–૧૧૭–૧૨૪-૧૪૧–૧૪-૧૫૫ * ૧ ૧૫૬-૧૬૧. હ, ૬૪–૧૦૩-૧૩–૧૪, સ, ૧૫૪.
મ,
For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्रीमद् बुद्धिसागरंजी ग्रन्थमाला.
RCANVASNA
भजन काव्यसंग्रह.
भाग छट्टो.
વાંચકને પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત
કરાવનાર થાઓ.
इच्छक,
श्रीअध्यात्म ज्ञानप्रसारक मंडळ.
ज्ञानपंचमी.
વરસંવત ૨૪૩૮–વિક્રમ સંવત ૧૯૬૮
श्रीशान्तिः ३
For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીમદ્ મુનિરાજ શ્રીબુદ્ધિસાગરજીકૃત ભજન કવ્વાલિ કાવ્યસંગ્રહ,
ભાગ છે.
હદયખુમારી. अमारी सेवा.
કવાલિ. દઉ ઉપદેશ, જીવોને, પ્રતિફળની નથી ઈચ્છા, ફરજ હારી અદા કરવી–પડે જે પ્રાણ તેપણું ? જરા નહિ સ્વર્ગની ઇચ્છા, ચહું નહીં ઈન્દ્રની પદવી, ભલામાં ભાગ લેવાને, પડે જે પ્રાણુ તેપણું શું? ખરા સુખના ઉપાયોને, બતાવીશું ખરા જ્ઞાને, બધાને સુખ દેવાને, પડે જે પ્રાણુ તોપણું શું? બધાંને બેધ દેવાને, હલાવીશું ભલી જિહા, દયાભો બનાવાને, પડે જે પ્રાણુ તેપણું શું? ઉપાધિ આધિવ્યાધિનાં, બધાં દુઃખે પરિહરવા, ખરી કુંચી જણાવાતાં, પડે જે પ્રાણું તો પણ શું? ગણુને આત્માના સરખા, જીને શુદ્ધ ઉપયોગે, કરીશું સર્વની રક્ષા, પડે જે પ્રાણુ તેપણું શું? પડે છે વાસનાદવમાં, જી જે અગતા યોગે, દઈશું જ્ઞાન તેઓને, પડે જે પ્રાણ તેપણું શું? કદી સામા બધા થાવે, તથાપિ ટેક નહિ છોડું, અરિનું પણું ભલું કરવા, પડે જે પ્રાણુ તપણુ ? કદી જે અજ્ઞતાયેગે, કરે નિન્દા ઘણુ મહારી, નથી ડરવું નથી ફરવું, પડે જે પ્રાણ પણ ? બધાને નિર્મલા કરવા, બધાને સન્મતિ દેવી, કરૂણું સર્વપર કરતાં, પડે જે પ્રાણુ પણ શું?
For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨ ) બધાની ઉગ્રતા માટે, પ્રભુનું જ્ઞાન દેઈશું, પ્રભુ મહાવીરના શરણે, પડે જે પ્રાણ તેપણું જગતમાં ચાલતી હિંસા, હઠાવાને કરીશું સહ, દયાનાં તત્ત્વ ધંતાં, પડે જે પ્રાણુ તપણું ? અમારી દૃષ્ટિમાં કેઈ, નથી ન્હાનું નથી મેટું, બધાને મુક્તિ દેવાને, પડે જે પ્રાણુ તપણુ ? પ્રભુભક્તિ જણવાને, પ્રભુસેવા બજાવાને, સકલ કર્મો હરાવાને, પડે જે પ્રાણુ તોપણ શું? લહ્યું તે સર્વને દેવા, અનન્તિ શક્તિ ખીલવવા, હઠાવા મેહ વૃત્તિને, પડે જે પ્રાણુ તોપણું શું? જિની શાન્તિના માટે, ભલા લેખ લખ્યા લખશું,
ખરે ઉપદેશ દેતાં રે, પડે જે પ્રાણુ તોપણું શું ? વિદેશી દેશી જાતિમાં, જરા નહિ ભેદ ગણવાને, બધાને બેધવા ધર્મ, બુદ્ધ બ્ધિની પ્રતિજ્ઞા છે.
મુ. દમણ. ૩ રાત્તિ,
अमारो प्रेम.
કવાલિ. અમારે પ્રેમ સર્વત્ર, જરા નહિ સ્વાર્થને છોટે, અમારે પ્રેમ નિ:સ્વાથ, બધા ત્યાં પ્રેમથી બંધુ. બધાંની શાંતિ કરવાને, અમારે પ્રેમનું શરણું, સજીવન-પ્રેમથી સઘળા, નવું જીવન જણાતું રે. થઈ તમયપણે રહેવું, બધાંની ઐક્યતા લાગે, ખરી આનન્દની ઝાંખી, સદા લદ્દબદ થઈ રહેવું. મહને તે સર્વ જીપર, હૃદયમાં પ્રેમ બહુ થાશે, જગને બાગ, જીવન–અની માળી બધે સિંચું. હૃદયની આર્દ્રતા પ્રમે, સુખે સુખી દુઃખે દુઃખી, બધા સુખી થશે છે, ખરા એ પ્રેમથી આશીશ. અરે એ સર્વ આત્માઓ, પ્રવાસી કર્મથી જગમાં, સુખી થાશે સુખી રહેશે, તમારી શાન્તિમાં શાન્તિ. હૃદય પ્રેમાદ્રિથી ઝરતાં, દયાઝરણું ભલાં મહારાં, કરાવું આન જીને, શીતલતા આપવી નક્કી.
For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હૃદયના પ્રેમી બધુઓ, સ્વદેશી કે વિદેશી સહુ, જરા નહિ ભેદ હું તુંને, બધામાં જ્ઞાનની જ્યોતિ. જિવો સહુ સિદ્ધતા પામે, જગત સેવા અમારી એ, “બુધ્ધિ ” પ્રેમસાગરમાં, ખરેખર ઝૂલતા સો.
દમણ પારિ,
म्हारो जन्म शासारु ?
આ કવ્વાલિ. જગતમાં જન્મ શા માટે, શ્રેયે શા પુણ્યથી હારે, વિચારે સત્ય પરખાયું, ઘણું છે કાર્ય કરવાનું. નથી નવરા જરા રહેવું, જગત્ સેવા બજાવાની, કરીને આત્માનું જ્ઞાનજ, બધાંની દૃષ્ટિ ખુલવવી. રહ્યું છે જે બધામાંથી, બધાંને આપવું પાછું, સકલને આત્મવત્ લેખી, યથાશક્તિ ભલું કરશું. ર્યો નિશ્ચય જિગરથી એ, છુપાવ્યો નહીં રહે છાને, કદી હિંમત ત્યજીશું નહિ, રહીશું સજન સાથે. અપવિત્રોની મલિનતાને, હરીશું માતૃદષ્ટિથી, કસણું, દુષ્ટપર ધરશું, ખરી શ્રદ્ધા પ્રતિજ્ઞાથી. ભલે નિર્દો ભલે વન્દ, મલિનતા પુણ્યના ભાગી, અમારું કાર્ય કરવાને, અમારે જન્મ નિધો. ગમે તેવા પ્રસંગમાં, દયાની દૃષ્ટિ રાખીને, લઈશું ભાગ દુઃખમાં, મનાવાનું ગયું સ્વમું. ઘણું વાંચ્યું વિચાર્યું બહુ, જિને આત્મવત્ ગણવા, ધરી અધ્યાત્મમાં નિષ્ઠા, બુદ્યાબ્ધિ, સાધ્ય પિતાનું.
દમણ, વાાિ
खरेखर त्याग ए क्याथी.
કવાલિ. ત્યરૂં ઘરબાર અજ્ઞાને, ત્યર્યું નહિ ચિત્તથી સમજી, હૃદયમાં વાસના સઘળી, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. જગતમાં દુઃખ દેવાથી, મુંડાવ્યું શીર્ષ ઉપરથી, બધી રહી ચિત્તમાં મમતા, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી.
For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નથી વિજ્ઞાન તનું, નથી વૈરાગ્યની વૃત્તિ, ફકીરી વેષ ઉપરથી, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. ફિકર સઘળી રહી મનમાં, રહી ભક્તો તણું પરવા ગુરુતાનું નથી લક્ષણ, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. તજી નહિ સ્વાર્થની ફાંસી, તજી નહિ ક્લેશની શુળી, ત્યજ્યા નહિ દ્વેષના કાંટા, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. રહ્યું મિથ્યાત્વ અધારું, ભમે મન પર્ણવત્ જલદી, પ્રતિજ્ઞા પળે નહીં તે, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી, રહી જ્યાં શ્વાનવત્ ઈષ્ય, બળે નિન્દાતણું હેળી, હૃદયમાં કામધૂમકેતુ, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. નથી જ્યાં જ્ઞાનથી કરણી, શરણે જ્યાં અન્ધશ્રદ્ધાનું, જમાવું ક્ષેત્ર પિતાનું, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. નથી મૈત્રીતણું પરવા, દયાનું નામ નહિ દિલમાં, નથી જ્યાં ભક્તિનું ઝરણું, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. ૮ સમાગમ સત્તને જ્યાં નહિ, નથી જ્યાં આત્મની શ્રદ્ધા, નથી અધ્યાત્મની વૃત્તિ, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. ૧૦ નથી ઉપદેશની પરવા, નથી ઉત્સાહ, અત્તરમાં, નથી જ્યાં સગુરુશ્રદ્ધા, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી? ૧૧ સમાધિધ્યાનનું સ્વપ્ત, હસાહસ ને ધમાધમ જ્યાં, રજસ્તમની વહે વૃત્તિ, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી? ૧૧ જગતું ઉદ્ધાર કરવાને, બધા ધમ બનાવાને, પ્રવૃત્તિ જ્યાં નથી કિશ્ચિત, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી? ૧૩ વહે લડવાતણુ વૃત્તિ, બળે મત્સર થકી મનડું, અહંવૃત્તિતણા ચાળા, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. નથી જ્યાં ન્યાયની વાણ, નથી સર્વજ્ઞની શ્રદ્ધા. ગમે તે બેલડું મોઢે, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. ગપાટા વાતના ચાલે, મનાવાની મનોવૃત્તિ, - નથી ગભીર જ્યાં મનડું, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. પ્રપંચો, આળ દેવાના, કપટની જાળ પથરાતી, સરલતા, ચિત્તની જ્યાં નહિ, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. ૧૭ બીજાઓને ગણી હલકા, પ્રભુતામાં રહે માચી, ચિડાઈ શાપ દેવાને, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી, રહે નહિ ચિત્તની સ્થિરતા, યથા વાતુલનું મનડું, રહે ભેગેતણું ઇચ્છા, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી..
For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગૌતાર્થોની નથી સેવા, ગુરુનાં છિદ્ર જેવાનાં, બુરાઈમાં મહત્તા જ્યાં, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. નથી જ્યાં ભાન કહેવાનું, તપાવાનું મગજ ક્ષણમાં, નથી સમતા જરા મનમાં, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. નથી જ્યાં શાન્તિની વાતે, વહે જ્યાં આયુ નિષ્ફળતા, વધારે મેહને કરે, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. નથી ત્યાં જ્ઞાનની ચર્ચા, સિયોની સાથે બહુ હાંસી, ધનાદિકની ઘણું મૂચ્છ, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. ૨૩ ભલું ભાષણ ન કરવાનું, ભલા ગ્રન્થ ન લખવાના, ક્ષિાએ ધર્મની નહિ જ્યાં, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. ૨૪ નથી દરકાર જ્ઞાનીની, નથી દરકાર ધ્યાનીની, નથી દરકાર સંયમની, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. ૨૫ જિનાગમ જાણવા માટે, નથી મનમાં થતી ઇચ્છા,. રહે મિષ્ટાન્નમાં મનડું, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી... કરે કેશતણું શેભા, રહે જ્યાં ઠાઠ વસ્ત્રોને, કે અશુભ ઈચ્છાતણું વૃદ્ધિ, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી. અરે એ પેટ ભરવાને, ગ્રહી દીક્ષાજ મનમાં એ, ઉપરથી સર્વ કરવાનું, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. ક્લિાઓ પિટ ભરવાને, બહુ ઉંઘે, વ્યસન ઝાઝા, કુસંપે ચિત્તડું કાળું, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. કવાની થતી વૃદ્ધિ, અહં ઘરબાર જેવું જ્યાં સહનતાને નથી છોટે, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી નથી માધ્યસ્થતા મનની, પ્રશસ્ય પ્રેમનું સ્વમું, , સુકાયે ધર્મએહજ જ્યાં, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. નથી નિર્લોભતા છાંટે, બધાને તાપ દેવાને, રહે તપથી સદા દૂરે, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. પવિત્રાઈ નથી મનની, હૃદયમાં શલ્ય ધરવાનાં, મુંઝાવું દૃષ્ટિના રાગે, ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી. વિષમતા, ચિત્તની રહેતી, ક્રિયા જ્યાં એઘ શ્રદ્ધાએ, નથી સમ્યકત્વની પરવા, ખરેખર ત્યાગ એ ક્યાંથી ગીતાર્થોનું નથી શરણું, સ્વચ્છન્દ મહાલવું જ્યાં ત્યાં ધર્યો જો વેષ તોપણ શું? ખરેખર ત્યાગ એ કયાંથી.
For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જિનાજ્ઞાની ધરી શ્રદ્ધા, યથાશક્તિ ચરણું ધારે, “બુદ્ધચબ્ધિ” દ્રવ્યને ભાવે, ખરેખર ત્યાગ આદર. ૩૬
દમણ. માગશર વદી ૮, ૧૯૬૭. છે શાજિ.
नथी लेवू नथी देवं.
કરવાલિ. મહને હારું જણાયું છે, યથાશકિશ્ચિત યથાશક્તિ, અનન્તાનન્દમય પતે, નથી લેવું નથી દેવું. જગતમાં સુખનાં ફાંફાં, સગાંઓ સ્વાર્થના યોગે, જગત્નું સ્વમ નહિ પારું, નથી લેવું નથી દેવું. ભલે સહુ નામથી નિન્દા, ઘણું નામો થયાં થાશે, નથી હું નામના વૃન્દ, નથી લેવું નથી દેવું. શરીરે બહુ ધય પૂર્વે, ગયાં તે સહુ બન્યું બીજું, બીજાનાં તે થયાં થાશે, નથી લેવું નથી દેવું. કરે નિન્દા કરે સ્તુતિ, નથી હું પૂર્વને આજે, સસૂત્રે વિચાર્યાથી, નથી લેવું નથી દેવું. નવ થાતે વિચારોથી, નવું આ દેહમાં બનતું, અહંવૃત્તિ ધરું શામાં? નથી લેવું નથી દેવું. ફરે પર્યાય ક્ષક્ષણમાં, તે ઉત્પાદ વ્યય સમયે, સદા હું આત્મરૂપે છું, નથી લેવું નથી દેવું. થતી સહુ માન્યતા જુદી, વિચારોના પ્રવાહાથી, ભલે માને કે નહિ માને, નથી લેવું નથી દેવું. તનું જે લાગતું બેટું, ગ્રહું જે લાગતું સાચું, પરીક્ષાની નથી પરવા, નથી લેવું નથી દેવું. જગતતણે સાક્ષી, સદા ચૈતન્યતા ધર્મ સ્વભાવે સર્વ દ્રવ્ય છે, નથી લેવું નથી દેવું. ઘણું મુખવાઘ વાગે છે, હૃદયનું બાહોંર કાઢે છે, યથાબુદ્ધિ વગાડે છે, નથી લેવું નથી દેવું. યથાબુદ્ધિ ખરા ટા, જગતમાં સર્વને લાગે, અનાદિકાલથી એવું, નથી લેવું નથી દેવું. ભલે માનો ગમે તે, બીજાઓ તો અમારે શું? નથી અથકી સુખડાં, નથી લેવું નથી દેવું.
For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૭ )
જગત્ ચક્ષુતણા ચશ્મે, પ્રપંચો દૃશ્ય દેખાતા, જુદાઈ, દૃષ્ટિના ભેદે, નથી લેવું નથી દેવું. સકલની દૃષ્ટિમાં જુદે, ઘણા પર્યાયથી ભારું, કરું શામાં અહંવૃત્તિ, નથી લેવું નથી દેવું. ઘણા ગુરુ ઘણા શિષ્યા, ઘણા ભક્તો થયા થાશે, નથી તે હું નથી હું તે, નથી લેવું નથી દેવું. નથી હું પૂર્વના આજે-દું, પર્યાય નયયાગે, ગયા પર્યાય, હેમાં શું ? નથી લેવું નથી દેવું. સદા હું દ્રવ્યનયયેાગે, અવિચલ નિત્ય રૂપે છું, કર્યો નહિ ને ફરું નહિ હું, નથી લેવું નથી દેવું. અનન્તાનન્ત પર્યાયા, કર્યાં ફરશે સ્વભાવે એ, સહજ છે ધર્મ, વસ્તુના-નથી લેવું નથી દેવું. ટળે નહિ ધર્મ પેાતાનેા ટળે તે નહિ કદાપિ વિભાવિક ધર્મ ટળશે સહુ-નથી લેવું નથી દેવું. વિભાવિક ધર્મ તે નહિ હું–સદા ઉપયાગમય હું છું, અનન્તાનેયના સૂર્યજ, નથી લેવું નથી દેવું. ભલાં ખાટાં નિમિત્તો સહુ, ગ્રહે છે જીવ નિજ્કીયૈ, પરિણ્મધર્મ પોતાના, નથી લેવું નથી દેવું. ખુશીછે. તે અમારે શું? વિપક્ષી તે અમારે શું? થશે તે ભાવી જોવાનું, નથી લેવું નથી દેવું. ભલાઓનું ભલું થાશે, પુરાનું ભલું થાશે, સકલ દુનિયા રહે. સુખમાં, નથી લેવું નથી દેવું. અનેા ધર્મી સકલ આર્યો, અનેા ધર્માં અના સહુ, નથી લાગા જરા મ્હારા, નથી લેવું નથી દેવું. નથી ભક્તો ઉપર મમતા, નથી દુર્જન ઉપર ઈર્ષ્યા, ભલામાટે કરાતું સહુ, નથી લેવું નથી દેવું, કરે ઈર્ષ્યા તા મારે શું? તમે માનેા નથી તે હું, મ્હેને મ્હારું વ્હેને હારુ, નથી લેવું નથી દેવું. ખરૂં તે સર્વનેમાટે, અધાની ઐક્યતા હેમાં, નથી ત્યાં ભેદ પડવાના, નથી લેવું નથી દેવું. બધાની પાસ છે સારું, નથી તે દેખતા આંખે, હૃદયચક્ષુ ખૂલે શાન્તિ, નથી લેવું નથી દેવું, નથી કરવી કદી નિન્દા, ખરું તે દીલમાં પ્યારું, નથી થાતું નથી જાતું, નથી લેવું નથી દેવું.
For Private And Personal Use Only
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
૧૮
૧૯
૨૦
૨૧
૩
૨૩
૨૪
પ
૩૬
૧૭
ઢ
Re
૩૦
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સદા ઉત્પાદને વ્યયને, સકલ આધાર સવસ્તુ, તિભાવજ રાતમાં છે, નથી લેવું નથી દેવું.
અહે છે તે પ્રકાશે છે, નથી આશ્ચર્ય, જ્ઞાનિને, “બુદ્ધચરિધ્ધ ધર્મ ધરવાને, નથી લેવું નથી દેવું.
સં. ૧૮૭ માગશર વદી ૧૨, મુ. દમણ. જાતિ,
૩૨
भलुं लेबुं भलं देवू.
કરવાલિ. ભવું છે સર્વના માટે, ભલું છે સન્તના હાટે, અચલ એ ન્યાયને કાંટે, ભલું લેવું ભલું દેવું. ભલા માટે બધું હારું, બધામાંથી ભલું લેવું, ભલાની એ ભલાઈ છે, ભલું લેવું ભલું દેવું. પરસ્પરનું ભલું કરવું, ધર્યું સર્વસ્વ તેમાટે, ભલાથી સત જીવે છે, ભલું લેવું ભલું દેવું. ભલું કરતા ભલા જી, શરીરાદિકથી જગમાં ખરી એ ઉરચનિસરણી, ભલું લેવું ભલું દેવું. ભલાનાં સહુ પગથીયાં છે, જીવ ન્હાના અને મોટા, સકલ છે આત્મવત પ્યારા, ભલું લેવું ભલું દેવું. ભલામાટે રવિ નદીઓ, વરસતો મેઘ પૃથ્વીમાં, કરે ઉપકાર છોને, ભલું લેવું ભલું દેવું. ભલા માટે કરે છે બોધ, મુનિવર, સર્વ ને, ભલામાટે દયા પાળે, ભલું લેવું ભલું દેવું. ભલામાટે રચાતા ગ્રન્થ, ભલા માટેજ કેળવણી, ભલા માટે દવાખાનું, ભલું લેવું ભલું દેવું. ભલામાટે ભણાવે છે, મુનિ, ભક્ત શિષ્યોને, ગણુવે છે જણાવે છે, ભલું લેવું ભલું દેવું. રમ્યા ગ્રન્થજ, સૂરિએ, તથા સૂત્રો ભલામાટે બતાવ્યા શાંતિના માર્ગો, ભલું લેવું ભલું દેવું. જગારને માટે, દીએ છે દેશના તીર્થેશ, ચતુર્વિધતીર્થને સ્થાપે, ભલું લેવું ભલું દેવું.
હીને સાધુ બે ભેદે, જણાવે માર્ગ મુક્તિને, કરુણું, પૂર્વભવની ત્યાં, ભલું લેવું ભલું દેવું.
For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જણાવી નવતાને, સુઝાડે પંથ, મતિ, ઉઘાડે ચક્ષ, જીની, ભલું લેવું ભલું દેવું. મહા અજ્ઞાનને ટાળે, કરુણુના મહા સિધુ, ગુરુએ સત્યઉપકારી, ભલું લેવું ભલું દેવું. ચઢાવ્ય ઉન્નતિક્રમમાં, જગતમાં અન્ય જીએ, સુપાત્રે દાન દીધું ત્યાં, ભલું લેવું ભલું દેવું. પરસ્પર મદદ જીવોને, પરસ્પર સવે ઉપકારે, ખરે સિદ્ધાન્ત એ જ્યાં ત્યાં, ભલું લેવું ભલું દેવું. જગમાં સત્ય તે મહારું, ખરે એ ન્યાયે અવલા , યથાશકિત ખરા જ્ઞાને, ભલું લેવું ભલું દેવું. બુરું સારું જગતમાં બહુ, ઘણું છે ધર્મના ભેદ, ઘણું ગ્રન્થ ખરા ખોટા, ભલું લેવું ભલું દેવું. વિચારે શાન્તિના આવે, હૃદયમાં સામ્યતા પ્રગટે, જગતુમાં શેધીને એવું, ભલું લેવું ભલું દેવું. જગની ઉન્નતિ ધર્મ, વિચારે ધર્મના ઉંચા, બુ ત્યજવું, ખરું ભજવું, ભલું લેવું ભલું દેવું. જગતમાં ધર્મસિદ્ધાન્ત, વિચાર્યા ને વિચારીશું, કથિત મહાવીર જિનતવ, ભલું લેવું ભલું દેવું. જરા નહિ જૂઠને આગ્રહ, મહને સાચું જણાયું છે, કહું છું સર્વની આગળ, ભલું લેવું ભલું દેવું. જગત માને કે નહિ માને, મહને મહારું જણવા ઘો, જિનાગમમાં જણાવેલું, ભલું લેવું ભલું દેવું. જણાવું ધર્મ જગ જાહેર, બધાંની ઉન્નતિ માટે, ખરે સંયમ કર્યો એ, ભલું લેવું ભલું દેવું. બધાંનાં દુઃખડા હરવા, સકળની દષ્ટિ ખીલવવા, અનન્તસુખ દેવાને, ભલું લેવું ભલું દેવું. અનન્ય પ્રાણિ મુજથી, ખરેખર સિદ્ધ, સત્તાએ,
નાં અશ્રુઓ હુવા, ભલું લેવું ભલું દેવું. પ્રતિપક્ષી કે રાગમાં, જરા નહિ ભેદ ગણવાને, ગણુને એક સરખા સહ, ભલું લેવું ભલું દેવું. સકલધમી બને એવી, સફરે છે ચિત્તામાં ઈચ્છા, ખરે વ્યવહાર ધર્મોથેમ, ભલું લેવું ભલું દેવું. થશે સહુ કર્મ અનુસાર, તથાપિ ઉદ્યમે રહેવું, સકલ આયુષ્ય ધમર્થમ, ભલું લેવું ભલું દેવું.
For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦
(૧૦) પ્રતિજ્ઞા મહેં ધરી સાચી, અચળ શ્રદ્ધા રહી જ્ઞાને, ” પ્રભુ મહાવીર ઉપદેશે, ભલું લેવું ભલું દેવું. શુભાર્થ સર્વ ઈન્દ્રિ, શુભાર્થમ દેહ આ ધાય, ચઢ્યા ચઢશું ચઢાવીશું, ભલું લેવું ભલું દેવું. જણુવ્યું જ્ઞાનિયાએ એ, ખરી સેવા ખરી ભક્તિ, “બુદ્ધચબ્ધિની પ્રતિજ્ઞા છે, ભલું લેવું ભલું દેવું.
પોશ શુદી ૨ મુ. દમણ. ૩ રાતિ.
थयो जाग्रत हवे नक्की.
કવાલિ. ધરીને જન્મ, દુનિયામાં, વિચાર્યું સર્વ, વિજ્ઞાને, અનાદિકર્મ પરિહરવા, થયો જાગ્રત હવે નક્કી. અનાદિકાલથી કમેં, વેની સાથ લાગ્યાં છે, મહને તે દુખ દેનારું, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. અરે મહું મેહના ગે, અહં મમતા ધરી જડમાં, નચાવ્ય મહો ના, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. ભમા કામ ચડાલે, બગાડી વૃત્તિ સઘળી, ભવભવમાં થયાં દુઃખડાં, થયો જાગ્રત હવે નક્કી. તપા, ધવહિએ, ભમા વાયુની પેકે, ત્યજાવ્યું ભાન પોતાનું, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. વિષયના પાશમાં ફિસિયેક ગણું તેને બહુ પ્યારા, રહ્યાં દુખે વહી વેઠે, થયે જાગ્રત હવે નકી. અરે અજ્ઞાનશત્રએ, અન તો કાલ ભટકા, જણાવ્યું સત્ય નહિ હા, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. અનાદિકાલ અજ્ઞાન, અનન્તાં દુઃખ દેખાયાં, ખરેખર શત્રુ તે ઘાતકી થયે જાગ્રત હવે નક્કી. અહ મિથ્યાત્વના જોરે, એનો કાળ અથડાય, ધરી નહીં તત્ત્વની શ્રદ્ધા, થયો જાગ્રત હવે નક્કી. બુરી મિથ્યાત્વની ગ્રી, સુજાડે તત્વ નહિ સારું, કર્યો ઉન્મત્ત બહુ ભવમાં, થયો જાગ્રત હવે ની
For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૧) હલાહલ વિષની પેઠે, બહુ મિથ્યાત્વથી દુઃખડાં, ઘણું વેવાં બની અજો, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. અરે બહિરાત્મના ગે, ઉડાડી ઉંઘ નહીં ઊડે, ચઢચું બહુ ઘેન, મમતાનું, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. ઘણે ભટક્યો અહંતાથી, અહંતા દુઃખની ફાંસી, અહંતા રાજ્ય સર્વત્ર, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. અહંતાથી કર્યું હે સહુ, અહંતાબીજ ભવનું છે, અહંતાથી અધમતા છે, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. અહંતાથી કર્યા ઝઘડા, લડ્યો હું ધર્મના ભેદે, અહંતા, નામ રૂપમાં, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. અહંતા દુઃખસાગરમાં, પડાયું સત્ય ભૂલાયું, રહો આવે નહીં એકે, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. અહંતાથી ઉપાધિમાં, થયે ચડ્યળ બહુ ભટક, ધય દેહ અનનતા મહે, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. અહંતાથી વધી તૃણું, ધરી દીનતા ભમ્યો ભવમાં, ભમાયું રેઝની પેઠે, થયે જાગ્રત હવે નકકી. હૃદયમાં વાસના ભારી, શુકરવત મેહથી મુંઝયો, ઘણા ભેગોવિષે રા, થયો જાગ્રત હવે નઝી.
સ્વયંભુ લેભસાગરમાં, પડ્યો સુજે નહીં આવે, કચિત તીર દેખાયો, થયે જાગ્રત હવે ની. કપટના પાશ પકડાયે, મનુષ્ય છેતર્યા ભારી,
સ્વયં કિલ છેતરાય હું, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. ગયા શત્ર, જગતમાં કેઈ, ગણ્યા વહાલા જગતમાં કઈ નથી કહાલા નથી શત્રુ, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. અરે પાર્થિવ વસ્તુમાં, ધરી ધનની ઘણું મમતા, બધી એ કલ્પના મનની, થયો જાગ્રત હવે નક્કી. અનકૅલ સુખ, આશાથી, પદાર્થો જે ગણ્યા સારા, પ્રતિકુળ ચિત્તમાં ભાસ્યા, થયો જાગ્રત હવે નથી. અનુલ કે પ્રતિકૂલની, કરાતી કલ્પના મનથી, ક્ષણિકમાં સુખ નહિ કિશ્ચિત, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. અરે હું સુખ આશાએ, ભમ્યો ભાન્તિથકી જ્યાં ત્યાં, ઘણું ખાધું ઘણું પીધું, થયે જાગ્રત હવે નહી. ઘણું વસ્ત્રો ધય હે, તથાપિ દુ:ખ નહિ છૂટયું, ખરે આવન્દ નહિ ભા , થેયે જાગ્રત હવે રી:
For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૨) ઘણું નાટક અરે જોયાં, કયું નાટક ઘણું ભવમાં ખરું નાટક ધર્યું નહિ મહે, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. વધ્યા દોષો વધ્યા નહિ. ગુણ, મલિનતાની થતી વૃદ્ધિ, ખરે નહિ ખેલ ખેલાયે, થયે જાગ્રત હવે નક્કી. સરલતાનું થયું સ્વપ્સ, કળા મહે કેળવી ભારી, જરા નહિ શાનિત દેખાઈ થયે જાગ્રત હવે નક્કી. થયે જાગ્રત કયા નથી, જણાતું નહિ કહું છું પણ, કહું છું ભાવના આવી, થયો જાગ્રત હવે નક્કી. પ્રભુ મહાવીરનાં તો, જણાયાં જ્ઞાનના લેશે, બુચબ્ધિ સદ્ગુરુગે, થયે જાગ્રત હવે નકકી.
મુ દહાણું. પોશ શુદી ૩. શાન્તિઃ ?
नथी म्हारी अरे दुनिया.
કરવાલિ.
જગત જોયું તપાસીને, જરા નહિ શાન્તિની આશા, વિવેકે સર્વ જોયું તે, નથી મહારી અરે દુનિયા. નથી ચેલા નથી એલી, નથી ભક્તો કે ભક્તાણી, નથી શિષ્ય નથી શિષ્યા, નથી મહારી અરે દુનિયા. ૨ નથી પ્યારું અમારું કે, ભલે આ ભલે જાઓ, જગત આ સ્વાર્થની માયા, નથી મહારી અરે દુનિયા. વિચારો સર્વના ન્યારા, મળે તે શું ? ટળે તે શું? મળે તે મેળ ક્યાંસુધી, નથી હારી અરે દુનિયા. હૃદયના પ્રેમીનું સ્વ, તપાસીને તપાસ્યું એ ક્ષણિકતા, રાગની નક્કી, નથી મારી અરે દુનિયા. ભલે વન્દ ભલે નિન્દ, અનનિવાર એ ચાલ્યું, નથી મિત્રો નથી પુત્ર, નથી મારી અરે દુનિયા. નથી ચારે નથી પ્યારી, સકળના સ્વાર્થ છે જૂદા, સરેવર શુષ્ક નહિ પંખી, નથી હારી અરે દુનિયા. અરે આ કર્મના પેગે, કરાયું સર્વ બાહિરનું, માં પુલ પુદ્ગલ, નથી હારી અરે દુનિયા.
For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૩) ફસાયું બહુ હસાયું અહ, કરાયાં શિષ્યનાં ટેળાં, પ્રવૃત્તિ, સર્વની ન્યારી, નથી હારી અરે દુનિયા. ઘણું છાયા ઘણું તાપ, રહ્યું નહિ રંગ ચિર સ્થાયી, ઘણું દેખ્યું નથી આજે, નથી મહારી અરે દુનિયા. ઘણું વ્યાખ્યાન દીધાં મહેં, વિના સ્વાર્થ ભલા માટે, જરા નહિ સ્વાર્થ ત્યાં ધાર્યો, નથી હારી અરે દુનિયા. કરું જેને કરાશે જે, નથી ત્યાં સ્વાર્થની વૃત્તિ, ભલામાં ભાગ લેવે પણ, નથી મારી અને દુનિયા. બને વહાલા પુનર્વેરી, પ્રપંચે સ્વાર્થના ઉંડા, સકળ એ મેહથી થાતું, નથી હારી અરે દુનિયા. જગત્ ઈષ્યતણું કૂણ, બને છે મેહથી એવું, થયા જાગ્રત ઘણું સન્ત, નથી હારી અરે દુનિયા. અને જૂઠા અને સાચા, કપટના ખેલ ખેલાડુ, અનાદિકાલથી એવું, નથી હારી અરે દુનિયા. ઘડીમાં હાલ બહુ ભાસે, ઘડીમાં દ્વેષના કાંટા, વિનાશી ખેલમાં શું છે, નથી હારી અરે દુનિયા. અરે શિષ્ય થતા સામા, સધાતે સ્વાર્થ નહિ જ્યારે, ઉપાધિને ઘણું પીડા, નથી હારી અરે દુનિયા. અરે દૂર રહ્યાં સાસ, ઘણું પાસે જતાં ખેટું, પદાર્થોમાં બને એવું નથી હારી અરે દુનિયા. ઘણું શાતા અશાતાનાં, ઘડીમાં ચક બદલાતાં, પલકમાં હર્ષ ને ચિન્તા, નથી હારી અરે દુનિયા. ઉદય આવે કર્યો કર્મો, વિપાકે ચિત્ર દેખાડે, બધી એ કર્મની બાજી, નથી હારી અરે દુનિયા. ઘડીમાં કીર્તિ અપકીર્તિ, ઘડીમાં રેગથી બાધા, જગના રંગ બેરંગી, નથી મહારી અરે દુનિયા. ઘડીમાં ભીતિનાં અભ્ર, સુજે દિકપણું નહીં એકે, ઘડીમાં મેઝની લીલા, નથી મહારી અરે દુનિયા. પ્રતિષ્ઠાને નભાવાની, રહે ભીતિ બહુ જગમાં, ઘણું સન્માનની ઈચ્છા, નથી મહારી અરે દુનિયા. ઘણું આરમ્ભનાં સ્થાને, દયાનાં સ્થાન છે વિરલાં, ઘણું ભેગો ઘણું રેગો, નથી મારી અરે દુનિયા. અમર રહેતા નહીં કઈ મરે જન્મે સદા એવું, નથી કે કોઈનું શરણું, નથી મારી અને દુનિયા,
For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૪ ) બધી સ્વમાતણું બાજી, જગતમાં દશ્યની જ્યાં ત્યાં, અરે વિશ્વાસ છે? તેને, નથી હારી અરે દુનિયા. કરે શોધો કરડે પણ, ખરું જ્યાં સુખ નહી થાતું, વિલય પામે કર્યું દેખ્યું, નથી મહારી અરે દુનિયા. વિષય વાઘા બળે જીવો, મળે નહિ સુખ અને જ્યાં, ઘણું ખત્તા ઘણું કલેશો, નથી હારી અરે દુનિયા. ૨૮ મનુષ્ય કામના કીડા, ઘણું ભટકે લહે દુઃખે, જરા નહિ આશ, સમતાની, નથી મહારી અરે દુનિયા. ૨૮ ગમે ત્યાં જાઓ કે આવે, નથી પુદ્ગલ વિષે સુખડાં, ઘણી તૃષ્ણ અહંતા બહુ, નથી હારી અરે દુનિયા. અનુભવ જે કરે હેને, ખરું એ દીલમાં ભાસે, કહે તીર્થકરે એવું, નથી મહારી અરે દુનિયા. કહ્યું અધ્યાત્મદષ્ટિથી, ચિ જેવી પચે તેવું, બુઢ્યબ્ધિ” ધર્મનું શરણું, નથી હારી અરે દુનિયા. ૩૨
મુ. દહાણું. પણ શુદી. ૪. એ શાન્તિા છે
विचारी ले सुधारी ले.
કવાલિ.
હૃદયમાં સામ્યતા ધારી, અભિમુખ આમના થાતું. સકલ પંચાત છેડી દે, વિચારી લે સુધારી લે. અરે સંસાર ચોપટપર, કપટપાસાતણ દાવે, જિતે કેાઈ ઘણું હારે, વિચારી લે સુધારી લે.. ઘણી વીતી રહી છેડી, હવે તે ચેતી લે જલદી, નથી હારું સકલ ન્યારું, વિચારી લે સુધારી લે. ભલે ક૯યું બધું હારું, નથી હારું જરા વાસ,
સ્મરણમાં રાખીને સાચું વિચારી લે સુધારી લે. નથી તું ભૂતને આજે, નથી તું ભાવીને આજે, અરે તું કાલથી ન્યારે વિચારી લે સુધારી લે. ત્રિાલિક દયવસ્તુમાં, અહતા થાય તે નહિ તું; સકલ દો થકી ન્યારે વિચારી લે સુધારી લે
For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધર્યા દેહ નથી તે તું, ધરી છે હાલ તે નહિ તું, હને દેખે નહીં લેકે, વિચારી લે સુધારી લે. ' ધર્યા જગમાં સંબંધે હે, નથી તે તું હૃદયમાં જે, નિરજન બ્રહ્મ તું પિતે, વિચારી લે સુધારી લે. બને શું મેહથી અધે, કદી હારૂં થશે નહિ કે નથી મમતાતણું ટાણું, વિચારી લે સુધારી લે. વિભાવિક અંગ છોડીને, ખરૂં તું રૂપ સમજી લે, જથી ભિન્ન છે ચેતન, વિચારી લે સુધારી લે.. રહ્યો નહિ વંશ કેઈને, નથી શિખ્ય નથી ભક્ત,. મુસાફરનું મળ્યું કેળું, વિચારી લે સુધારી લે. ખમાવી લે સકલ જીવો, નથી કે કોઈનું વૈરી, નથી કે કેઈનું રાગી, વિચારી લે સુધારી લે. થયાં જે મોહથી પાપે, અરે અજ્ઞાનના યોગે, પ્રતિજ્ઞા કર નહીં કર વા, વિચારી લે સુધારી લે. અરે શાતા અશાતાના, ઉદયમાં મુંઝ નહીં ચેતન, કર્યા સહુ કર્મ ભેગવવાં, વિચારી લે સુધારી લે. કર્યા લેશે ઘણું સાથે, પ્રપંચ કેળવ્યા ઝાઝા, હવે તે સર્વ છેડી દે, વિચારી લે સુધારી લે. વિવાદોથી કર્યા ઝઘડા, કરી નિન્દા મનુષ્યની, દગા કીધા ભલાઓથી, વિચારી લે સુધારી લે. ભલાઓની કરી હાંસી, બહુ ઉન્મત્ત થઈ હાલ્ય, બહુ ભૂ ભલું હારું, વિચારી લે સુધારી લે. સજ્યાં નહિં સાધને રૂડાં, ભજ્યા નહિ દેવના દે, કર્યો કર્મો નહીં છૂટે, વિચારી લે સુધારી લે. ઘણું ભટજ સ્વચ્છજો, ધરી નહિ ગુપ્તિ કે સમિતિ, ભલું સમ્યફ નહિ ધાર્યું, વિચારી લે સુધારી લે. ભ તે ? ગયો તે શું? અન્ય વક્તા ભલે તે શું? ખરે રસ્તે નહિ લીધો, વિચારી લે સુધારી લે. થયો તે સ્વાર્થમાં ડા, ગણ્યા નહિ દેવ કે સન્ત, ઉપાધિને થયો કીડે, વિચારી લે સુધારી લે. નહીં લીધું નહીં દીધું, ખરું જે તત્ત્વ પિતાનું; ગુરુઓને ગયા નહિ હૈ, વિચારી લે સુધારી લે. ધરી નહિ સાધ્યની સુરતા, વિષયમાં વેગથી દેડો, કરી કુમતિ ત્યજી સુમતિ, વિચારી લે સુધારી લે. ૨૩
૧૮
For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૬) ત્વરિત આત્માર્થતા ધરવા, પ્રમાદેને ત્યજી દેને, “બુદ્ધચબ્ધિ” શુદ્ધ ઉપગે, વિચારી લે સુધારી લે. ૨૪
પષ શુદી ૫ ગુરૂવાર, દેહેણું. ર
बनो म्हाराथकी सारूं.
કવાલિ. જગતના સર્વ જીવોને, ભલાઈથી ખમાવું છું, તમારી ઉન્નતિ અર્થ, અને મહારાથકી સારું. ઘણી વેળા મળ્યા ભવમાં, તમારી સાા લીધી હૈં, પ્રતિ ઉપકાર કરવાને, અને મહારાથકી સારું. તમારું સારું થાશે ને, બને જ્ઞાની સકળ છે, જરા નહિ દ્વેષ, પરિણામે, બને મહારાથકી સારું. સકળનાં દુઃખ હરવાને, પ્રકટ સર્વ શક્તિ, સકલ સંસારિજીનું, અને મહારાથકી સારું. તમને સ્વાર્થના યોગે, નથી હણવાતણ બુદ્ધિ, હણુએ નહિ અમારાથી, બનો હારાથકી સારૂં. અમારા ઉચ્ચ જીવનમાં, મહન્તોના પ્રયાસે છે, ચઢયે તેમજ ચડાવાને, અને મહારાથકી સારૂં. તમારા દુઃખની ચીસો, અમારાથી સુણાતી નહીં, ત્રિયોગે દુઃખ હરવાને, બંને મહારાથકી સારું. સહજનાં સુખ દેવાને, અમારું દીલ તળપે છે, તમારી જાગ્રતિ કરવા, અને મહારાથકી સારું. તમારા દિલની દાઝે, શમે સહુ સત્ય કકરૂણુએ, તમારું જ્ઞાન ખીલવવા, અને મહારાથકી સારું. ઉદરમાં રાખનારી મા, ઘણે ઉપકાર હારે છે, અનન્તાં સુખ, દેવાને, બંને મહારાથકી સારૂં. અરે અમ્બા કૃપાળુ તું, કરાયું નહીં ભલું હારું, જિગરથી હું જાણુવું છું, અને મહારાથકી સારું. પ્રતિઉપકાર ના વા , હૃદયમાં એહ સાલે છે, થશે શાન્તિ હને સાચી, અને મહારા થકી સારૂં. કરી ભક્તિ નહીં અલ્બા, પ્રભુને બેધ દેનારી, જિગરથી સહુ ખમાવું એ, અને મહારાથકી સારું.
For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૭ )
કર્યાં ઉપકાર હૈ મેટા, ભણાવા સહાય દીધી હૈ, ખરા આનન્દ દેવાને, અના મ્હારાથી સારૂં. જીવન્તાં સ્હે જણાવ્યું નહીં, અરે અમ્મા તને સાચું, રહ્યું એકે બધું બાકી, અના મ્હારાથકી સારૂં. અરે મ્હારા ભલામાટે, વિચારો હું ઘણા કીધા, મજાવી ફરજ હું હારી, અના મ્હારાથકી સારૂં. દયા ભક્તિ ઘણી તુજમાં, નિખાલસ દીલની માતા, ભલું થાને સદા હારૂં, અનેા મ્હારાથકી સારૂં, સદાના સ્નેહ ધરનારી, ખરૂં તું તીર્થ વ્યવહારે, મળાને આધિની પ્રાપ્ત, મનો મ્હારાથકી સારૂં. પ્રસંગે સાંભરી આવે, કરી નહિ ચાકરી હારી, સુણાવ્યાં નહિ પ્રભુ વચના, ભલું થાશા સદા હારૂં. કર્યો ઉપકાર આ ભવમાં, મહા ઉપકાર વ્યવહારે, સરલતા દીલ ધરનારી, ભલું થાશે। સદા ત્હારૂં. ભલામાં ભાગ લેનારી, યથાશક્તિ યથામુદ્ધિ, દયાદૃષ્ટિતણી વૃષ્ટિ, ભલું થાશેા સદા હારૂં. મર્યા ત્હારા પછી અમ્મા, ગ્રહ્યો સંન્યાસ ત્યાગીના, ત્યજ્યા આશ્રવ ધરી વ્રતને, ભલું થાશેા સદા હારૂં. વદું નહિ રાગથી આવું, વદું છું તુજ ઉપકારે, કરોને ચ્હાય દેવા તુજ, ભલું થાશે। સદા ત્હારૂં. ખરી નિષ્કામતાયોગે, થજો તુજ ધર્મની પ્રાપ્તિ, અખણ્ડાનન્દની આશી, ભલું થાશા સદા હારૂં. ભલા શિવરૂપ પિતાની, ખરી ઉપકારની દૃષ્ટિ, ભલા ઉપકાર કીધા હું, ભલું થાશા સદા હારૂં. ભણાવાની ઘણી પ્રીતિ, ઘણાં વિધ્રો હઠાવ્યાં હું, શિખામણુ ધૈર્યની દીધી, ભલું થાશેા સદા ત્હારૂં. બજાવી ફરજ પાતાની, ખીલવવાને મનઃશક્તિ, અશેા સમ્યકૃત્વની પ્રાપ્તિ, ભલું થાશે સદા ત્હારૂં. અરે એના ને ભ્રાતા, બધાં ઉપકારનાં સાથી, ભલું કરનાર મિત્રોનું, અના મ્હારાથકી સારૂં. ખરી રીતિ ખરી નીતિ, ખરી ભક્તિ ખરી શક્તિ, જણાવી તેહ સન્તાનું, અનેા મ્હારાથકી સારૂં. ખરી સમ્યક્ત્વની શ્રહા, જણાવી ભાવ ઉપકારે,, ભવાભાધિમાં તરણિની, અનેા મ્હારાથકી સારૂં.
3
For Private And Personal Use Only
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
૧૮
૧૯
૨૦
૨૧
222
૧
૨૩
૨૪
૨૫
૨૬
૨૭
૨૮
૨૯
૩૦
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨ )
ગુરુતા, સદ્ગુરૂની બહુ, કથાથી પાર ના આવે, તમારા સ્નેસાધનમાં, અનેા મ્હારાથકી સારૂં, સદા હું મારે માગું છું, અવિનય જે કર્યો માહે, કરી માફી બધા ગુન્હા, મનેા મ્હારાથકી સારૂં. સદા જે જ્ઞાનને ધ્યાને, કરે ઉપકાર લોકોને, જગમાં સન્ત લેાકેાનું, અનેા મ્હારાથી સારૂં. સદા તન મન ને ધનથી, મજાવે ભક્તિ સન્તાની, અહે! તે ભક્ત લેાકેાનું, બના મ્હારાથકી સારૂં. દયાની વાત ફેલાવે, દયાળુ ચિત્તના જીવા, પરસ્પર શાન્તિધારકનું, અનેા મ્હારાથકી સારૂં અમારો દ્વેષ કરનારા, ગમે તે આળ દેનારા, અહ! તે અન્ન લેકાનું, અનેા મ્હારાથકી સારૂં. અમારા શ્રેષ્ઠ કાર્યોના, મન્યા જે વિદ્મસન્તાષી, અમારા નિન્દકાનું રે, મને મ્હારાથકી સારૂં, અમારા ધર્મથી જુદા, અમારા ધર્મના દ્વેષી, અમારા પન્થટનું, અનેા મ્હારાથકી સારૂં. અમારા બાધના શત્રુ, ઉપરથી મિષ્ટવક્તાઓ, અહા તે ફૂટચિત્તોનું, અનેા મ્હારાથકી સારૂં. અમારૂં ઇષ્ટ કરનારા, વિપત્તિમાં રહે સાથે, સદા તે મિત્રજીવાનું, અનેા મ્હારાથકી સારૂં. અમારા દોષ હરનારા, જીગરથી પ્રેમ ધરનારા, અમારા સાધુ મિત્રોનું, બના મ્હારાથકી સારૂં. અમારી ભક્તિ કરનારા, કરેલા ગ્રન્થ ભણુનાશ, અમારા શિષ્યવૌનું, અનેા મ્હારાથકી સારૂં. શિખામણુ સત્ય દેનારા, અમારી ઉન્નતિકાર, અમારા તે વડીલાનું, અના મ્હારાથકી સારૂં. અમારા દુઃખમાં દુઃખી, અમારા સુખમાં સુખી, અમાશ પ્રેમપાત્રોનું, અના મ્હારાથકી સારૂં અમારા શિષ્ય સાધુઓ, વિનયરનો ખરા ભક્ત, હૃદયથી ભક્તિકારનું, અનેા મ્હારાથકી સારૂં. ઉપરથી જે અન્યા શિષ્યા, હૃદયથી ભિન્ન રહેનારા, અરે તે દ્રોહી શિષ્યાનું, અનેા મ્હારાથકી સારૂં. અરે જે દૃષ્ટિરાગિયા, ખરાનેા ખ્યાલ નહિ કરતા, અરે તે માળ છવાનું, અનેા મ્હારાથકી સારૂં.
For Private And Personal Use Only
૩૧
૩૨
૩૩
૩૪
૩૫
૩૬
૩૭
૩૮
૩૯
૪૦
૪૧
૪૩
૪૩
૪૪
૪૫
૪૬
૪૭
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૦ ) કરે હિંસા ઘણુઓની, બુરામાં ભાગ લેનારા, બિચારા પાપીઓનું રે, અને મહારાથકી સારૂં. વદે જુઠું કરે જતું, અરે જે નાસ્તિકે જગમાં, બુરા મિથ્યાત્વી જીવોનું, અને મહારાથકી સારૂં. ચડ્યાને સહાય આપે છે, પડડ્યાને સહાય આપે છે, સદા તે ધર્મિ લેકેનું, અને મહારાથકી સારૂં. જીનાં અશ્ર હુનારા, સદા પરમાર્થ કરનારા, ગુણનુરાગિ જીનું, અને મહારાથકી સારું. ભલા જે યોગિ મોટા, પ્રભુનું ધ્યાન ધરનારા, સદા તે યોગનિષ્ટોનું, અને મહારાથકી સારું. ભણાવેલું ભણે પ્રેમ, ગણવેલું ગણે પ્રેમ, ભલા વિદ્યાર્થિઓનું રે, અને મહારાથકી સારું. જગતમાં સમ્પ ફેલાવા, વિચારે ઉચ્ચ બતલાવે, બહુ તેનું ભલું કરવા, અને મહારાથકી સારૂં. કરે કેળવણું ફેલાવે, જનોને ખૂબ કેળવવા, સદા તે જ્ઞાનવોનું, બને હારાથકી સારું. વિવેકી સુજ્ઞ બધુઓ, વિનયવો દયાળુઓ, જગતમાં સુજ્ઞ છાનું, અને મહારાથકી સારું. ખરા જ્ઞાની, ખરા ધ્યાની, ખરું સમ્યકત્વ ધરનારા, ભલા એવા મહતેનું, બનો હારાથકી સારૂં. જિનોનાં તત્ત્વ કહેનારા, ચિરંજીવ મુનિવર્યો, ભલા તે સન્ત મુનિનું, અને મહારાથકી સારું. છ એકેન્દ્રિ આદિ, ભટકતા કર્મના યોગે, અહે તેનું ભલું કરવા, અને મહારાથકી સારું. કરે નિષ્કામથી કાર્યો, જરા નહિ સ્વાર્થોની આશા; ક્રિયાયોગી મહતેનું, અને મહારાથકી સારૂં. ધરે વ્યવહારમાં નિષ્ઠા, ખરી નિશ્ચયતણું શ્રદ્ધા, પરમ એવાજ શ્રાદ્ધોનું, બને હારાકી સારું." જીનું ભવ્ય કરનારા, પ્રભુને ધર્મ ધરનારા, ચતુર્વિધ સંઘનું, અને મહારાથકી સારું. સ્વભાવે વસ્તુના ધર્મો, જિનાગમથી જણાવે છે, સદા તે સાધુ લેકેનું, અને મહારાથકી સારું. જિનેશ્વરના ખરા ભક્તો, જિનાજ્ઞા પાળવા શૂરા, “બુધ્ધિ ” જૈન લેવું, અને મહારાથકી સારૂં.
| મુ. દહાણું. પોશ સુદી ૮. વાણુગામ. * ક્લિા ૨
For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨૦ ) करो उद्यम, विजयभावी.
કવ્વાલિ.
નસીબે હાથ દેઇને, અરે એસી રહેા શાને, ફળે આશા, ટળે દુ:ખા, કરા ઉદ્યમ વિજયભાષી. ટળે છે ઉદ્યમે વિધ્રો, ટળે છે ઉદ્યમે પીડા, ટળે છે ઉદ્યમે ચિન્તા, કરો ઉદ્યમ વિજયભાવી. થવાનું તે થશે સર્વે, પ્રથમથી ના ધરા એવું, સકલ છે કાર્યની સિદ્ધિ, કરો ઉદ્યમ વિજયભાવી. કરો સહુ પૂર્ણ સમજીને, ધરા મન કાર્યની શ્રÊા, વિવેકે લાભ દેખાને, કરે ઉદ્યમ વિજયભાવી. જગમાં જન્મીને જેણે, કર્યું નહિ કાર્ય સુખકારી, જીવન હારીગયા સમજી, કરા ઉદ્યમ વિજયભાવી. વિચાર્યાવણ થતી હાનિ, કરેલા કાર્યની જ્યાં ત્યાં, અનુભવ પૂર્ણ લેઇને, કરી ઉદ્યમ વિજયભાવી. શકે નહિ, શું કરી માનવ, અનન્તિ, આત્મની શક્તિ, જુઓને દાખલા લાખો, કર ઉદ્યમ વિજયભાવી. ખરેખર યલની સાથે, મળે છે અન્ય હેતુઓ, “ મુન્ધિ ” ચિત્તઉત્સાહે, કર ઉદ્યમ વિજયભાવી. ઈસર, પોશ શુઠ્ઠી ૧૦, ૐ શાન્તિઃ ફ્
अमारो जन्म छे आतो.
કવ્વાલિ.
પ્રભુના પત્થમાં વહેવા, કરેલાં કર્મ સંહરવા, અનન્તાં સુખ લેવાને, અમારે જન્મ છે આ તેા. ઘણું લેવું ઘણું દેવું, જરા એસી નથી રહેવું, ખરા સંન્યાસ વરવાને, અમારા જન્મ છે આ તેા. ખરી શાન્તિ જગાવાને, દયાનાં તત્ત્વ કહેવાને, પ્રભુ મહાવીર યાવાને, અમારો જન્મ છે આ તા. જીવાને સહાય દેવાને, પરંન્ત્યાતિ પરખવાને, અનન્તિ શક્તિ ખીલવવા, અમારા જન્મ છે આ તેા.
For Private And Personal Use Only
૧
૭
3
૪
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨૧ ) વ્યસનળી બુજાવાને, વિકારી દેષ હરવાને, અલખના દેશમાં જાવા, અમારે જન્મ છે આ તે. ૫ અહન્તા બ્રાતિ હરવાને, કર્યું પ્રારબ્ધ જોગવવા, સહજનો ધર્મ ધરવાને, અમારે જન્મે છે આ તે. મહામિથ્યાત્વ હરવાને, અનતા સગુણે લેવા, અનુભવ સત્ય કરવાને, અમારે જન્મ છે આ તે. યથાશક્તિ ભલું કરવા, જગતનું તેમ પિતાનું, પરસ્પર ઉચ્ચ થાવાને, અમારે જન્મ છે આ તે. ઉપજતી વાસના ત્યજવા, મહન્તોને અનુસરવા, ઘણું દુર્ગુણને હરવા, અમારે જન્મ છે આ તે. સમાગમ, સન્તને કરવા, અભિનવ જ્ઞાન ધરવાને, ભલા ઉપકાર કરવાને, અમારે જન્મ છે આ તો. ' પ્રથમ પિતાતણું કરવા, પ્રસંગે અન્ય શુભ કરવા, વિચારે, ઉચ્ચ કરવાને, અમારે જન્મ છે આ તે. અદેખાઈ પરિહરવા, ખરી મન સામ્યતા ધરવા, * ખરી નિર્લોભતા ધરવા, અમારે જન્મ છે આ તો. વિષયવેગાગ્નિ બુજવવા, કપટના ફન્દ પરિત્યજવા, ક્ષમાને દીલમાં ધરવા, અમારે જન્મ છે આ તે. અમારા આયુના ભાગે, જીની જાગૃતિ કરવા, મહામહદૈત્યને હરવા, અમારે જન્મ છે આ તો. મળ્યું શુભ સર્વને દેવા, જરા નહિ ભેદ ગણવાને, સદા સમતાપતિ થાવા, અમારે જન્મ છે આ તે.
ષા નોકષાયની, અહર્નિશ મન્દતા કરવા, જિનેના સદ્ગુણ ગાવા, અમારે જન્મ છે આ તે. ૧૬ ભણ્યા તેવું ભણુવાને, ગણ્યા તેવું ગણવાને, અમરપદ પામવા માટે, અમારો જન્મ છે આ તે. જિવનયાત્રા સફલ કરવા, ભવાંધેિ ત્વરિત તરવા, સ્વભાવિક ધર્મ ઉદ્ધારવા, અમારે જન્મ છે આ તે. પરખવાને ખરા દે, પરખવાને ખરા ગુરુઓ, હૃદયચક્ષુ ખીલવવાને, અમારે જન્મ છે આ તે. ગમે ત્યાંથી ખસ લેવા, ખરે સિદ્ધાન્ત જેવાને, વિભાવિક માન્યતા ત્યજવા, અમારે જન્મ છે આ તે. ૨૦ વિનય કરવા ગુરુઓને, વ્રતોને ખૂબ આદરવા, બહિત્તિ પરિહરવા, અમારે જન્મ છે આ તે.
For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(
૨ )
છેને આત્મવત્ ગણવા, કરૂણભાવને ધરવા, ભલી માધ્યસ્થતા માટે, અમારે જન્મ છે આ તે. ૨૨ ગુણિ જનના ગુણે દેખી, પ્રમુદિત ચિત્ત કરવાને, ગુણાનુરાગના માટે, અમારે જન્મ છે આ તે. જીવોની યોગ્યતા જેવી, તથા તેવું બતાવવાને, અનુકમ ધર્મ ખીલવવા, અમારે જન્મ છે આ તે. અનિષ્ટ ઇષ્ટની વૃત્તિ, થતી જે પુલમાંહિ, અહો તેવી પરિહરવા, અમારે જન્મ છે આ તો. સકળ નિર્લેપથી કરવું, સદા નિર્લેપથી રહેવા, અખડાનન્દ લેવાને, અમારે જન્મ છે આ તો. ખરી ઉપયોગની શુદ્ધિ, ખરી સમ્યકત્વની શ્રદ્ધા, ખરાનો ખ્યાલ ધરવાને, અમારે જન્મ છે આ તે. ખરી આન્નતિ માટે, ઉપાયો બાહ્ય આદરવા, ભલા ઉદ્દેશને માટે, અમારે જન્મ છે આ તે. સ્વયં થાવા ખરે ધમાં, ખરા ભક્તો બનાવવાને, સકલ પરમાર્થના માટે, અમારે જન્મ છે આ તો. કુટુમ્બીવત સકલ જી, ગણને સુખડાં દેવા, ખરું વિજ્ઞાન દેવાને, અમારે જન્મ છે આ તે. જગાવાને સકલ જૈને, જગતુમાં ધર્મ ફેલાવવા, મળી શક્તિ ખરચવાને, અમારે જન્મ છે આ તે. ૩૧ ખરી સ્યાદ્વાદની કુંચી, પ્રભુનું ધ્યાન ધરવાને, બુદ્ધચબ્ધિ ધર્મના માટે, અમારે જન્મ છે આ તે. ૩૨
સ્ટેશન બોઈસર. પોશ શુદી ૧૦. ૩૦ વનિતા. ૨
S ાવવા,
रुचे तो मानजो म्हारूं.
કવાલિ જગતમાં સર્વની આગળ, જણવું જ્ઞાન અનુસાર, બરાબર તે વિચારીને, રૂચે તો માનજે મહારૂં.
વોની એગ્યતા ભેદે, રૂચિના ભેદ છે ઝાઝા, સકલ ઉપકારને માટે, રૂચે તે માનજે મહાકું. અધિકારે યદિ ઉચા, તથાપિ અન્યના માટે, ગણુને ગ્યતા ભેદે, રૂચે તે માનજો હારૂં.
For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨૩ )
યદિ અધિકારથી નીચા, ભવિષ્યત્ કાલના માટે, કદી ઉપકારકારી એ, રૂચે તેા માનો મ્હારૂં. કર્દી ને યેાગ્ય લાગે તે, અધિકારી તમે હેના, જગત્ની શાન્તિના માટે, રૂચે તેા માનને મ્હારૂં. સકલ વૃક્ષા, સકલ વૃદ્ઘિ, સકલ ઔષધ સકલ વસ્તુ, રુચિકર ચેાગ્યતા યેાગે, રૂચે તેા માનજો મ્હારૂં. અમુક નયથી અમુક ખાટું, અમુક નયથી અમુક સાચું, ખરૂં ખાટું અપેક્ષાએ, રૂચે તેા માનો મ્હારૂં. નથી વસ્તુ અરે એકે, સકલને રચતી જગમાં, થતી સ્ફુરણા સહજયોગે, રૂચે તેા માનજો મ્હારૂં. પ્રશંસા તો મ્હને શું ? ત્યાં, યદિ નિન્દા કરો તે શું? અને છે દૃષ્ટિના ભેદ, રૂચે તેા માનજો મ્હારૂં. પ્રભુ મહાવીર ઉપર્દિષ્ટ, નયેાની સહુ અપેક્ષા લઈ, ધરી માધ્યસ્થતા મનમાં, રૂચે તે માનજો મ્હારૂં. કહું મ્હારૂં અપેક્ષાએ, નથી મ્હારૂં સહુનું તે, સકલમાં તે સ્ફુરે કાળે, રૂચે તેા માનજો મ્હારૂં. પ્રભુ મહાવીરે મેધેલું, સકલમાં છે સકલ સ્વામી, અનન્તા કેવલીનું તે, રૂચે તેા માનો મ્હારૂં. સકલનું સહુ અહંતા શી? તથાપિ ધર્મ વ્યવહારે, ગણાવે ઉપકારી તે, રૂચે તેા માનો મ્હારૂં. અભિપ્રાયે કર્યું કેવા, પ્રથમ પુચ્છાય છે જ્યાં ત્યાં, યથા હૃદયે તથા ઉદ્ગાર, રૂચે તેા માનજો મ્હારૂં. નિમિત્તોના અનુસારે, વિચારો બહુ થતાં મનમાં, વિચારેને વિચારીને, ચે તા માનો મ્હારૂં. સકલની ઉન્નતિ અર્થે, ફરજ મ્હારી મૃજાવું છું, થયું ફળ શું? નથી જોવું, રૂચે તેા માનજો મ્હારૂં, જગત્માં બહુ તળાવા છે, કરે ઉપયોગ સહુ ન્યારા, યથારુચિ તથા કરણી, રૂચે તેા માનો મ્હારૂં. ચે નહિ તા ક્ષમા કરશેા, બુરી આશીફ્ નહીં દેશા, હજી છું માળ અભ્યાસી, રૂચે તે માનો મ્હા પવિત્રાઈ નથી પૂરી, ઘણા દેાષા હજી મનમાં, તમારા આત્મના માટે, રૂચે તે માનો મ્હારૂં, કહું છું સ્વાત્મધ્યાનાર્થમ, રચાતાં વાણીથી વાક્યા, પ્રસંગે અન્યના માટે, રૂચે તા માનજો મ્હારૂં.
For Private And Personal Use Only
૧૦
૧૧
૧૨
૧૩
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
૧૮
૧૯
૨૦
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૨૪) પ્રસિદ્ધિની નથી ઈચ્છા, વિસારી નામની મમતા, યદિ વિશ્વાસ આવે ને, રૂચે તે માનજો હા. હૃદયમાં ધારી નિશ્ચયને, સકલ વ્યવહારથી કહેવું, અમારી પાસે આ નાણું, રૂચે તે માનજે મહારું. સહજની શાન્તતા લેવા, સહજની શાન્તતા દેવા, પરસ્પર આપવું લેવું, રૂચે તે માનજે મહારૂં. ગમે તેના ભલા માટે, હૃદય સંસ્કાર ખીલવવા, પ્રસંગે નીકળે તેવું, રૂચે તે માનજો હારું. ચે નહિ જે વિચારે તે, કરે નહિ દ્વેષ મહારાપર, સ્વભાવ, સર્વના જાદા, રૂચે તે માનજે મહારૂં. . ખિરી સ્યાદ્વાદ શૈલીથી, ખરું કહેતાં બુરું લાગે, અનુભવશે પરીક્ષાથી, રૂચે તો માનજે મહારૂં. અમારે સર્વ છે સરખા, દિસે છે ભેદ, કર્મોથી, વિચારે ભેદ છે જગમાં, રૂચે તે માનજો મ્હારું. નથી એકાન્તથી ખડન, નથી એકાતથી મર્ડન, અપેક્ષાવાદ સર્વત્ર, રૂચે તે માનજો મહારૂં. ભણશે ભાવિનું બાકી, ગણશે ભાવિનું બાકી, હજી ચડવું ઘણું બાકી, રૂચે તે માનજે હારૂં. પ્રભુની જ્યોતિ જેવાને, મળ્યું છે ગ, કળિકાળે, ભવિષ્યત શક્તિ ખીલવવા, રૂચે તે માનજે હારૂં. ગુલામે વૃત્તિના જે, ભલું તેનું સદા કરવા, ભલાઈમાં ભલું હારું, રૂચે તો માનજે મહારૂં. ખરા ઉપકારની સેવા, કરુણદષ્ટિ ખીલવવા, “બુધ્ધિ ” ધર્મદષ્ટિથી, રૂચે તે માનજે મહારૂં.
૧૮૬૭ પાલગઢ, પોશ શુદી ૧૧ ૩ રાતિ.
૩૨
फळो इच्छा अमारी ए.
કવાલિ. અરે દેખી જગજ, કરુણથી હૃદય ભીજે, સુખી થાવ સકલ જી, ફળે ઈછા અમારી એ. જગતમાં ઉન્નતિ કમની, નિસરણીનાં પગથીયાં બહુ, ચઢે ઉપર જગત્ સઘળું, ફળે ઇચ્છા અમારી એ.
૨
For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨૫ ) જગમાં સર્વ જેવાની, ખરી સર્વાની દૃષ્ટિ, ખીલને સર્વને એવી, ફળે ઈચ્છા અમારી એ. અમર થાવા સકલ છ, ઘણું શેાધો ચલાવે છે, અમર થાવા મળે સાચું, ફળે ઈચ્છા અમારી એ. મદિરા માંસથી છ, ઘણું દુઃખી થયા થાશે, ટળે વ્યસને, સદુપદેશે, ફળે ઈચ્છા અમારી એ. મનુષ્યને જન્મ પામ્યા પણ, પશુસમ આયુ જે ગાળે, બને તે ઉચ્ચ સદ્ધર્મ, ફળે ઈછા અમારી એ. પીડાતા પ્રાણિયે, રોગ, કપાતા પ્રાણિ જ્યાં ત્યાં, સકળ તે બંધ થાશે ઝટ, ફળ ઈચ્છા અમારી એ. રડે છે નિસાસા લેઈ, મળે ખાવા નહીં પૂરું, ટળે તેના સકળ દુઃખે, ફળે ઈછા અમારી એ.
અમારા સુખને માટે, બીજાને પ્રાણુ મા જાશે, વિચારે ક્રૂર ટળશે સહુ, ફળે ઈચછા અમારી એ. ઉદરની પૂર્તિ માટે, કદાપિ પાપ મા થાશે, જીવન નિર્દોષ વહેશે સહુ, ફળે ઈચછા અમારી એ. બચાવા પ્રાણુ, છોના, ભલાં ભાષણ ભલા લેખો, પ્રગટશે યોગ્યતા પૂરી, ફળે ઈચછા અમારી એ. અરે તૃણું બુરી આદત, જૈને દુઃખ બહુ દેતી, ટળે તેના મહાવેગ, ફળે ઈચ્છા અમારી એ. જગતમાં સ્વાર્થની હેળી પડે છે જીવ હેમાં બહ, બુઝાવાની મળે શક્તિ, ફળે ઇચછા અમારી એ. મળે નહિ શાન્તિ, ભવમાંહિ, અરે અજ્ઞાનથી જોશે, સ્વર અજ્ઞાનનાશાથેમ, ફળ ઈચ્છા અમારી એ. ગરીબેનાં ટળે દુઃખે, રચાશે સાધને તેવાં, દયા આ મહાને, ફળે ઇચ્છા અમારી એ. પ્રભુ મહાવીરનાં તો, દયાનાં સર્વ ફેલાશે, મહને જે સુખ તે સહુને, ફળે ઈછા અમારી એ. કદાપિ પ્રાણ પડતાં પણ, બુરું થાજો નહીં કેનું, અને અપકારપર ઉપકાર, ફળે ઇચ્છા અમારી એ. ટળે નિન્દાતણ ટેવ, પ્રકાશે જ્ઞાનની દષ્ટિ, જગતના દોષ દેવામાં, ફળે ઈચછા અમારી એ. સદા ગંભીર મન કરવા, જગતના દોષ નહિ જેવા, સકલ જ્યાં ત્યાં ગુણે જેવા, ફળ ઈચ્છા અમારી એ. ૧૮
For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૬ )
વદાવા વાણીથી સાચું, મળાને ચાગ્યતા ઊંચી, મળેલી જીભ વશ થાશેા, ફળે. ઇચ્છા અમારી એ. જગના દોષ ધોવામાં, મળેા જનનીતણી દૃષ્ટિ. રહે નહિ દોષ મનમાંહિ, ફળે. ઇચ્છા અમારી એ. સહેજના સુખની શ્રહા, સદા વાતણી રક્ષા, હુને જેવું તથા સહુને, ફળે. ઇચ્છા અમારી એ. રિમાતા રાંક જીવાનું, ભલું થાશેા જિગર આશી:, સુખી થાશેાજ ઉપકારી, ફળ ઇચ્છા અમારી એ, મહામિથ્યાત્વદૃષ્ટિથી, અને જીવા અધમ પાપી, ખરું સમ્યક્ત્વ પામેા તે, ફા ઇચ્છા અમારી એ. ઘણા ભવનીજ જનની, પિતાએ સહુ કુટુમ્બીઓ, અખણ્ડાનન્દને પામેા, ફળે. ઇચ્છા અમારી એ. સલાહા સત્ય દેનારા, સદા પામેા ખરી શાન્તિ, ટળેા સહુ ધર્મનાં વિશ્નો, ફા ઇચ્છા અમારી એ. સદા મહાવીરનું શરણું, જિનેશ્વરધર્મ સેવામાં, અધિકારી મનું સાચા, ફળે. ઇચ્છા અમારી એ. ક્રિયાને જ્ઞાન બેનયથી, મનાવું સર્વને ધર્મી, મળેા ઉપદેશની શક્તિ, ફળે! ઇચ્છા અમારી એ, સુખા, દુઃખા પ્રગટ થાતાં, રહેા સમભાવની દૃષ્ટિ, કરાશેા સામ્યભાવે સહુ, ફળે. ઇચ્છા અમારી એ, વધારે કર્મની રાશિ, ટળેા ઇચ્છા સકલ તેથી, અભિમુખ, આત્મના, વૃત્તિ ફળે. ઇચ્છા અમારી એ. ત્યજાશે આસવા સર્વે, સદ્યા નિષ્કામતા વૃત્તિ, વા સમ્વર ઉપા. સહુ, ફળે! ઇચ્છા અમારી એ. સદા વ્યવહાર નિશ્ર્ચયથી, વાને સત્ય બ્રહ્મચર્ય જ, બુધ્ધિ ” બ્રહ્મની દૃષ્ટિ, ફળા ઇચ્છા અમારી એ. મુ. સોપાલા, પોશ શુદી ૧૭, ગુરૂવાર. ૧૯૬૭. ૐ શાન્તિઃ.
•
सदा धंधो अमारो ए.
વાલિ.
ગના સર્વ જીવાપર, દયા કરવી ધરી મૈત્રી, સમાધિધ્યાનમાં રહેવું, સદા ધંધા અમારા એ.
For Private And Personal Use Only
૨૦
૨૧
૨૨
૨૩
૨૪
૨૫
૨૬
૨૭
2
૨૯
૩૦
૩૧
૩ર
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૨૭) સદા સમભાવમાં રહેવું, અશાતા શાત બે સરખાં, પડે તે વિધ સહુ સહવા, સદા ધંધે અમારે એ. ઘડીના ર૪ જે જુદા, અરે પ્રારબ્ધથી વહેતા, સલથી ભિન્નતા ધરવી, સદા ધંધે અમારે એ. જેને યોગ્ય ઉપદેશે, ખરે રસ્તો બતાવાને, ભલી પરમાર્થની કરણી, સદા ધંધો અમારે એ. મહાવ્રત પચ્ચ સાચવવાં, સ્મરણ, અધ્યાત્મતનું, ખિલવવી યોગની શક્તિ, સદા ધંધે અમારે એ. ઘણું ભક્તો બને તો શું? ઘણું શિખ્ય બને તે શું? ભલું કરવું ધરી સમતા, સદા ધંધે અમારે એ. ઉપજતા દોષની માફી, પુનઃ પાછા નહીં કરવા, પ્રતિક્રમવુંજ ઉપયોગે, સદા ધંધે અમારે એ. જિગરથી આવશ્યક ક, ખરા ઉપયોગથી કરવા, કે સહુ આત્મન અર્થ, સદા ધંધે અમારે એ.
ની યોગ્યતા દેખી, વિચારે યોગ્ય દાખવવા, હૃદયમાં તેજ વાણીમાં, સદા ધંધે અમારે એ. કષાય જીતવા સઘળા, અનુભવના ઉપાયોથી, ખરે અભ્યાસ એ કરે, સદા ધંધે અમારે એ. પ્રસંગે ક્રોધના સમયે, ક્ષમા ધરવી નહીં લડવું, અખડાનન્દમાં દૃષ્ટિ, સદા ધંધે અમારે એ, જિનેની દેશના દેવી, ગુરુની ભક્તિ આદરવી, ખરી ઉપકારની કરણી, સદા ધંધે અમારે એ. ખરા સ્યાદ્વાદ દર્શનની, જિગરથી ઉન્નતિ કરવી, ઉપાયે સર્વ આદરવા, સદા ધંધે અમારે એ. સકલ દેશે પરિહરવા, અનાદિકાળના સર્વે, પરમધન, આત્મનું વરવું, સદા ધંધે અમારે એ. રમણતા, આત્મમાં કરવી, સહજ ચારિત્ર એ ધરવું, ખિલવવી જ્ઞાનની દષ્ટિ, સદા ધંધે અમારે એ. ખર અષ્ટાંગયોગોન, બહુ અભ્યાસ આદર, શૂરાતન સત્ય ખિલવવું, સદા ધંધે અમારે એ. ગુણાનુરાગ, આદર, ખરે નિશ્ચય ધર્યો મનમાં, સલાહો ધર્મની દેવી, સદા ધંધે અમારે એ.
For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૮ )
કે
અનુભવજ્ઞાન લેવાને, કરૂં અભ્યાસ સૂત્રોને, મનન શ્રી જિનવાણુનું, સદા ધંધે અમારે એ. કરૂં ક્યાં રાગ કરૂં કયાં દ્વેષ, ક્ષણિક જ વસ્તુઓમાંહિ, પ્રશસ્ય પ્રેમ આદર, સદા ધંધો અમારે એ. વિહરવું દેશપરદેશે, ખરી નિઃસડતા ભજવી, પ્રમાદેને પરિહરવા, સદા ધંધે અમારે એ. કહે કેઈ ગમે તે, હુને તેની નથી પશ્ચાત, વિવેકે ધર્મને ધરે, સદા ધંધે અમારે એ. રહી સાક્ષી સકલ જેવું, સ્ફટિક પેઠે હૃદયશુદ્ધિ, જરા નહિ હર્ષ દિલગીરી, સદા ધંધે અમારે એ. હૃદયમાં શુદ્ધ પરિણામે, રહીને મેહ સંહર, અમારા આત્મવત્ સઘળા, સદા ધંધે અમારો એ. પ્રભુના જનશાસનની, ખરી સેવા બજાવાની, પ્રભુ મહાવીર ગુણુ લેવા, સદા ધંધે અમારે એ. અમારા આત્માની શુદ્ધિ, થશે જે જે ઉપાયોથી, કરૂં તે સહુ યથાશક્તિ, સદા ધંધે અમારે એ. કદાપિ કર્મના ઉદયે, પડાશે પણ ચડાશે ફેર, પડ્યા હૅને ફરી ચડવું, સદા ધંધે અમારે એ. કરણદષ્ટિથી ધોવા, ખરેખર દોષીના દો, ફરી ગણવું બ્લાયું તે, સદા ધંધે અમારે એ. ત્રિવિધતાપે પરિહરવા, કરીશું સર્વ ઉપચારે, કરીશું શેધ ઉત્તમ જે, સદા ધંધે અમારે એ. લખીશું ધમૅગ્રસ્થાને, ગણીશું સૂત્રપાઠાને, ખરી રત્નત્રયી ધરવી, સદા ધ અમારે એ. ચતુર્વિધ સંઘની વૃદ્ધિ, સહજ ઉપયોગની દૃષ્ટિ, તજીશું ચિત્તની મમતા, સદા ધંધે અમારે એ.
અવિનાશી અખપ્પાનન્દ, અમારે સાધ્ય છે સાચું, રમણતા, શુદ્ધ ઉપગે, સદા ધંધે અમારે એ. સદા આનન્દમાં રહેવું, અમીરી શહેનશાહી મુજ બુદ્ધાધિ” સિદ્ધતા વરવી, સદા ધંધે અમારે એ. ૩૨
મુ. વિરાર, પેશ શુદી ૧૪. ૧૯૬૭. છે રાત્તિ રૂ
For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૨૯) खरो उद्देश ए म्हारो.
કવાલિ.
જગતમાં જન્મીને હારે, ખરે આનન્દ લેવાને, ખરી એ શોધ કરવાની, ખરે ઉદ્દેશ એ હારે. ઉઠે જલમાંહિ પરપોટા, તથા મનમાંહિ સહુ દે, વિકારી વેગ લય કરવા, ખરે ઉદેશ એ મહારે. દેખાતી ચર્મચક્ષુથી, જગની જે મનેહરતા, રહીને સાક્ષીએ જેવું, ખરે ઉદ્દેશ એ મહારે. અનુકૂળ કે પ્રતિકૂળ જે, બને વિષ, પ્રસડોથી, નથી ત્યાં કલ્પના કરવી, ખરે ઉદ્દેશ એ મહારે. ભેગવવાં ભાગ્યેકને, ધરી માધ્યસ્થની દૃષ્ટિ, કલુષતા ચિત્તની ત્યજવી, ખરે ઉદ્દેશ એ મહારે. સકલનું ભવ્ય કરવામાં, પ્રતિપક્ષી ઘણું જાગે, વિષમતા ચિત્તમાં નાવે, ખરે ઉદ્દેશ એ મહારે. મગજ ખાવું નહિ કદીયે, ખરી એ શરની રતા, થવું વીતરાગ અનુયાયી, ખરે ઉદ્દેશ એ મહારે. અમારી આંખમાં લાલાશ, નથી ધરવી પ્રોજન શું? ખરી આત્મોન્નતિ કરવી, ખરે ઉદ્દેશ એ મહારે. અમારી શાન્તિના સ્વાર્થ, છેવોને દુઃખ નહિ દેવું, કરું નહિ સ્વાર્થોથી શિષ્ય, ખરે ઉદ્દેશ એ મહારે. મળે જન્મ જ, સફલ કરવા, કરીશું સન્તની સેવા, હૃદય દર્દો હઠાવાને, ખરે ઉદ્દેશ એ હારે. ચહું નહિ રાજ્યની પદવી, ચહું નહિ અપ્સરાઓને, ચહું છું તે, નથી દુઃખ જ્યાં, ખરે ઉદ્દેશ એ મહારે. અનુભવજ્ઞાનની ધારા, સમાધિની ખરી પદવી, સદા નિર્ભય થઈ રહેવું, ખરે ઉદ્દેશ એ મહારે. શિતલતા ચન્દ્રવત્ ધરવી, પ્રકાશી ભાનુની પેઠે, પ્રભુતામાં અન્તા નહીં, ખરે ઉદ્દેશ એ મહારે. જિનેની આણ શિરધારી, બને તે સર્વ કરવાનું, જિનોમાં લક્ષ્ય દેવાનું, ખરે ઉદ્દેશ એ હારે.
For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫
(૩૦). ભણુને જ્ઞાનિના ગ્રન્થ, ખરે પરમાર્થ લેવાને, ખરે પરમાર્થ દેવાને, ખરે ઉદેશ એ હારે. ધરીને ભાવના દ્વાદશ, સકલ આસવ પરિહરવા, બુધ્ધિ ” આત્મમાં રહેવું, ખરે ઉદ્દેશ એ મહારે. ૧૬
મું. અગાશી. પોશ સુદી ૧૫. ૧૯૬૭. કોઈ સત્તા રૂ
अमारूं साध्य साधीशुं.
કવાલિ. ચઢેલા કાર્યમાં સુરતા, અમારી સાધ્યદષ્ટિ તે, ઉપાયે સર્વ યોજીને, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. વિપત્તિ જે પડે કેડી, તથાપિ તેહ નહિ છોડું, બરાબર જોઈ નિધાર્યું, અમારૂં સાય, સાધીશું. કદાપિ કર્મના ઉદયે, પડે વિક્ષેપ તે સહવા, મહન્તની સલાહ લેઈ, અમારૂં સાધ્ય, સાધીશું. નિદિધ્યાસન, મનન, હેનું, હૃદય ઈએ સદા હેને, સુવું તે તેનું સ્વરૂં, અમારું સાથે, સાધીશું. ઘણું કાલે મળે તે પણ, ઘણું ભવમાં મળે તેપણ, ગમે ત્યાં જઈશું તોપણ, અમારું સાધુ, સાધીશું. કરે હાંસી જગત્ તે શું? પડે જે દુ:ખ તોપણું શું? ૐવનનો ભાગ આપીને, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. નથી લડવું જગત્ સાથે, સકલની દૃષ્ટિ છે જુદી, યથાબુદ્ધિ તથા બોલે, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. હજારે ધર્મના પ, બતાવે સર્વ પિતાનું, થઈ છે આત્મની શ્રદ્ધા, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. પ્રતીતિ, સુખની જેવી, તથા તેવી પ્રવૃત્તિ છે, મળેલા જ્ઞાન અનુસારે, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. સચિથી ભિન્ન છે દુનિયા, ગમે નહિ સર્વને મહારું, જગતની વાત દોરંગી, અમારું સાય, સાધીશું. અમારી દૃષ્ટિથી ઉંચા, અમારી દષ્ટિથી નીચા, પ્રવૃત્તિથી પડે. જાદા, અમારું સાય, સાધીશું.
For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૩૧ ) અમારી દ્રષ્ટિના જેવા, તથાપિ ભેદ તરતમતા, ગુણસ્થાનક વિચારીને, અમારું સાધુ, સાધીશું. પ્રયોજન નહિ રીઝવવાનું, કદાપિ પાર નહિ આવે, મળે તે યોગ્યતા માને, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. નજરમાં આવતું જ નહિ, રુચિ ત્યાં કેમ થાવાની, ફરે નહિ રુચિ તે સાચું, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. રુચિ, સમ્યત્વવંતની, પ્રગટતી કર્મના નાશે, અમારૂં સાધ્ય હેમાં છે, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. જગના જડ પદાર્થોથી, અમારે પ્રેમ છેટે છે, છુટે જ્યાંથી નથી ત્યાં સુખ, અમારૂં સાધ્ય, સાધીશું. અમોને પ્રેમ લાગે છે, અમારા રૂપમાં સાચે, પ્રતીતિ, પ્રેમથી નક્કી, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. પ્રગટતી જેહ સંજ્ઞાઓ, ખરેખર જન્મની સાથે, તથા સચિ, સહેતુ છે, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. કર્યો જે પૂર્વભવમાંહિ, અમારા ધર્મને અભ્યાસ, યથા કારણુ તથા કાયે જ, અમારૂં સાધ્ય, સાધીશું.. રુચિ તે પૂર્વભવની છે, નથી તે જ્ઞાનવણ સચિ, અનુભવ, આત્મમાં જ્ઞાનજ, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. જિનેશ્વર તે જણાવે છે, ખરેખર એ અનુભવમાં, પ્રતીતિ પૂર્ણ થાવાની, અમારું સાય, સાધીશું. અનુભવ એ જણાવે છે, અનુભવ એ ભણુવે છે, અનુભવ એ કરાવે છે, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. કરે સહા ભલા દેવે, ખરામાં ભાગ લેનારા, સુજોડે જે રહ્યું બાકી, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. કૃપા કરજે જગજજી, કરે નહિ ષ મહારાપર, સુર્યું તે આદધુ મહે તે, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. તમારા ચિત્તમાં જા હું, અમારું કાર્ય ને ભાસે, અરે તેપણ દયા ધરજો, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. ઘણું છે ગ, મુક્તિના, યથારુચિ ગમે તેવા. ચઢે હેને ખરા છે ગ, અમારું સાધ્ય, સાધીશું. પરસ્પર યોગના ભેદે, નથી પંચાતમાં પડવું, ધરી સ્યાદ્વાદની શૈલી, અમારૂં સાધ્ય, સાધીશું.
દંશે જ્ઞાનની શક્તિ, ખીલે જેવી સમજ તેવી, તશે ધર્મની દૃષ્ટિ, અમારું સાધ્ય, સાધીશું.
For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૩૨ )
નિમિત્તો ધર્મનાં જે જે, અમારી યાગ્યતા તેવાં, અને તે સર્વે આદશું, અમારૂં સાધ્યું, સાધીશું, ઉપાદાને ખરી શુદ્ધિ, અમારી સાષ્ય દૃષ્ટિમાં, વિકલ્પાને સમાવીને, અમારૂં સાધ્યું, સાધીશું. અમારા હાથમાં છે હાલ, ભવિષ્યમાં થવું જેવું, અધુના તે ફળે ભાવી, અમારૂં સાધ્યું, સાધીશું. “ બુધ્ધિ ” પાસ છે, સર્વે, ટળે ભ્રાન્તિ સુજે સાચું, સદા આનન્દમાં રહેવા, અમારૂં સાધ્ય, સાધીશું. મુ. અગાશી, પોશ વદી ૧. સં. ૧૯૬૭. ૐ શાન્તિઃ રૂ
रुचे उद्यम म्हने मनमां.
કન્યાલિ.
હવે તા બેસી નહીં રહેવું, થવાનું સર્વ, ઉદ્યમથી, અનુદ્યમથી ઘણું ખેાયું, રુચે ઉદ્યમ મ્હને મનમાં. વધે અભ્યાસના યોગે, મતિ નાનાપ્રકારની, સુજે છે શોધ કરવાનું, રુચે ઉદ્યમ, મ્હને મનમાં. અનુદ્યમ, દીલને શત્રુ, નથી ગમતા હવે તે તા, ઘણાં કાર્યો રહ્યાં ખાકી, રુચે ઉદ્યમ, મ્હને મનમાં. વધે છે શક્તિ, ઉદ્યમથી, અનુભવ, એ સર્વત્ર, અનન્તિશક્તિ, ખીલવવા, રુચે ઉદ્યમ, મ્હને મનમાં. થળે વાતા કરે નહિ કંઈ, ક્રિયામાં વાતને લેવી, દિશા નિશ્ચય કરી ભાવી, રુચે ઉદ્યમ, મ્હને મનમાં. ઉપાયો સર્વ આદરવા, કરીને યોજના સારી, હૃદયસંકલ્પ નિશ્ર્ચયથી, રુચે ઉદ્યમ, મ્હને મનમાં, યથાશક્તિ અનુસારે, કરીશું કાર્ય ધારેલાં, સમય ખાવા નહિ આન્યા, રુચે ઉદ્યમ, મ્હને મનમાં. મળેલા જ્ઞાન અનુસારે, અમારૂં કાર્ય સાધીશું, ખતની આંકીને કિસ્મત, રુચે ઉદ્યમ, મ્હને મનમાં. કરું મક્કમપણે ધાર્યું, નિયમને સાચવી ક્રમથી, ખરી આત્માન્નતિ કુંચી, રુચે ઉદ્યમ, મ્હને મનમાં, અખણ્ડાનન્દની પ્રાપ્તિ, અમારૂં સાધ્ય એ છેલ્લું. પ્રવૃત્તિયેાગ નિરવદ્યજ, રુચે ઉદ્યમ, મ્હને મનમાં.
For Private And Personal Use Only
૨૯
૩૦
૩૧
૩ર
૩
૪
૫
७
૧૦
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૩૩) યથાબુદ્ધિ પ્રવૃત્તિમાં, અમારું આત્મબલ વધતું, સતત અભ્યાસથી સિદ્ધિ, રુચે ઉદ્યમ, હિને મનમાં. ઘણું વિક્ષેપ આવ્યા તે, ટળ્યા છે સર્વ ઉદ્યમથી, જિનેન્દ્રોને જણવેલે, સચે ઉદ્યમ, મહુને મનમાં. ટળે છે વિધ્ર આવરણ, પ્રગટતો લાભ ને શકિત, અનન્તા કર્મ ખેરવવા, રુચે ઉદ્યમ, હિને મનમાં. ત્રિયોગની પ્રવૃત્તિ જે, સ્થૂલજ ને સૂક્ષ્મના ભેદે, ક્રિયા તે સ્થૂલ ને સૂક્ષ્મજ, સચે ઉદ્યમ, મહને મનમાં. ૧૪ મળ્યા તે વેગ વાપરવા, પ્રથમ તે આમના માટે, જગત્ પરમાર્થના માટે, તે ઉદ્યમ, મહને મનમાં. ક્યિા, ઉત્સાહને ઉદ્યમ, પ્રવૃત્તિમાં કે શક્તિ, કહે વીર્યજ કહો ધ્યાનજ, રુચે ઉદ્યમ, મહુને મનમાં. પ્રવૃત્તિ, શુભ વ્યવહારે, સ્વ૫ર માટે કરી કરશું, પ્રવૃત્તિથી વહે છે ધર્મ, સચે ઉદ્યમ, મહને મનમાં. અનન્તિ શક્તિ ખીલવવા, કરૂં જે ધ્યાન તે ઉદ્યમ. કિયાવાદી જ આત્માથી, રુચે ઉદ્યમ, મહેને મનમાં. અધર્મ, ધર્મના ભેદે, કિયાના ભેદ બે થાતા, કિયા ભેદ શુભા શુદ્ધા, રુચે ઉદ્યમ, મહને મનમાં ઘણું છે ભેદ, તરતમથી, વિચારે, યતના મનમાં, ખરા તે સાધ્યના લ, ચે ઉદ્યમ, હુને મનમાં. અનુભવ, ઉદ્યમે થાત, સુજે સાધન રહ્યાં બાકી, પ્રગટતી પૂર્ણ જિજ્ઞાસા, રુચે ઉદ્યમ, ન્હને મનમાં જીંવનની ઉચ્ચતા થાતી, કસોટીમાં કસાયાથી, ભલું કરવા જગજજનનું, એ ઉદ્યમ, મહને મનમાં. કર્યો જે યલ આ ભવમાં, પ્રગટત આવતા ભવમાં, રહ્યું તે ભાવિભવમાંહિ, એ ઉદ્યમ, મહને મનમાં. યથાબુદ્ધિ અનુસારે, કરે છે ઉદ્યમે, છો, યોદ્યમ કાર્ય છે તેવું, રુચે ઉદ્યમ, મહને મનમાં. સકલની શાન્તિના માટે, પ્રભુની દેશના દેવા, અમરપદ પામવા માટે, રુચે ઉદ્યમ, મહેને મનમાં અનન્તા કાલથી ભવમાં, ભમે પણ પાર ના આવ્યો, પ્રભુને પાર લેવાને, સચે ઉદ્યમ, ને મનમાં. ઘણું છે ઉદ્યમ જૂદા, સકલનાં કાર્યો છે જૂદાં, સકલમાં શ્રેષ્ઠ, ધર્મેઘમ, રુચે ઉદ્યમ, મહુને મનમાં.
For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૩૪) વિચાર્ય, ઉદ્યમે સઘળા, કયે ઉદ્યમ ખરા સુખને, અનન્તાં સુખ લેવાને, રુચે ઉદ્યમ, મહને મનમાં. વસ્ય ઉદ્યમ રગેરગમાં, શુકલને ધર્મ બે ભેદે, અનાદિ મેહ, હણવાને, સંગે ઉદ્યમ, મહને મનમાં. મળે છે હેતુઓ અન્ય, કરાતા યતની સાથે, અપેક્ષાએજ ભાસેલ, ચે ઉદ્યમ, હિને મનમાં સકલ કાર્યોતણી સિદ્ધિ, જગતમાં ઉદ્યમે દીઠી, સકલની ઉન્નતિ હેતુ, એ ઉદ્યમ, મહને મનમાં. જરા નહીં રાખવી ખામી, ધરી સાચી પ્રતિજ્ઞા એ,
બુદ્ધબ્ધિ ” સુખની લીલા, રુચે ઉદ્યમ, હિને મનમાં. ૩૨ પોશ વદી ૨ સોમવાર-સુ. અગાશી. ૧૯૬૭. » સાત્તિ ૨
अमारी लक्ष्मी छे पासे.
કવાલિ. કઈ લમી ખરી ક્યાં છે? સદા આનન્દ કરનારી, વિચાર્યું સૂત્ર અનુસાર, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. અનાદિકાળથી મોહે, ભૂંલાયું બાહ્યમાં લક્ષ્મી, ખરી લક્ષ્મી નથી જડમાં, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. અસંખ્યાતા હણાતા જીવ, ઉપાધિ, ચિત્તમાં મોટી, કર્યું એ, બાહ્યધન માટે, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. કર્યો કપટે પ્રપ બહુ, જગતની લક્ષ્મી હરવાને, મળી તે નહીં રહી સાથે, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. ભમાયું ભૂતની પેઠે, જરા સંતોષ નહીં થાય, રહી નહીં સ્વપની પેઠે, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. અનાદિકાલથી સંજ્ઞા, પરિગ્રહની પ્રગટતી બહુ, કરી હારી રહી નહીં તે, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. અહઃા બાહ્યલક્ષ્મીથી, વધી મનમાં ભવોભવમાં, થયો સન્તોષ નહિ ક્યારે, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. કરીને આજીજી જ્યાં ત્યાં, બતાવી દીનતા ભારે, સદાનું સુખ દીઠું નહીં, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. કરેડે વૈતરાં કીધાં, વધારી આશની હેળી, ક્ષણિક આનન્દ, ક્યાં સુધી? અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. ૯
For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૩૫) મળ્યું ધાર્યું રહ્યું નહિ કંઈ, ગયું તે જોતજોતામાં, નિરાશા અન્તમાં દીઠી, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. કરી મમતા લહાં દુઃખે, મળે ચિન્તા ગયે ચિન્તા, યદિ નહિ હોય તો ચિન્તા, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. મળે તો વૃદ્ધિની ચિન્તા, ઉપરનું સુખ જેવાનું, ગમે ત્યાં ભાસતું એવું, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. અરે વપરાય તે ચિન્તા, પ્રતિષ્ઠા બાહ્યલક્ષ્મી છે, રહી નહીં જાળવી જગમાં, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. બધાઓનું પડાવીને, કરી ભેગી ઘણી ઘરમાં, વધી જંજાળની ફાંસી, અમારી લમી છે પાસે. મળી સત્તાતણી લક્ષ્મી, મળી સરકારથી પદવી, ઘણાઓની ગઈ સત્તા, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. રહ્યા પ્રોફેસરે નહિ કેઈ ગયા રાજા ઘણું જગમાં, પ્રભુતા બાઘની જાઠી, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. ગુલામે બાહ્યલક્ષ્મીના, ઘણી વેઠે કરે લોભે, જડેની ભીખ ભીખારી, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. અભિમાને ફલે ભારી, ઉપાધિના બની કીડા, ભટકતા, ભ્રાન્તની પેઠે, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. હૃદયમાં હાયની અગ્નિ, રઝળતા રાઝની પેઠે, કરી નહીં શેધ શું સાચું? અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. ગ્રહ છાંડી ભભવમાં, ખરેખર એંઠની પેઠે, હવે શું રાચવું એમાં અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. કરૂં શું? આશ શેઠની, હૃદયમાં દુ:ખિયા ભારી, કરે છે સુખ લેવાને, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. સુજે સાચું ગુરુગમથી, ખરા અધ્યાત્મના જ્ઞાને, ટળે મમતા મળે ઋદ્ધિ, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. ભભવ સાથે જે આવે, વધે આનન્દ જેનાથી, ઉપાધિની ટળે ચિન્તા, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. ભલે માને કે નહિ માનો, અનુભવથી કથાતું એ, ટળે મૂચ્છી હવે દિન દિન, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. સહજ આનન્દ છે લક્ષ્મી, સંહજ જે જ્ઞાનની લક્ષ્મી, સહજ દર્શન ખરી લક્ષ્મી, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. ક્ષયોપશમ જણાઈ તે, અનુભવમાં ખરી ભાસી, પ્રભુતા આત્મમાં દીઠી, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે.
For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નથી આશા અમીની, કરૂં શું? બાહ્યલક્ષ્મીને, સ્વભાવે વસ્તુના જોતાં, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. સહજલક્ષ્મી ન જાવાની, ખિલે છે કર્મના નાશે, ભટકવું ક્યાં હવે ફેગટ, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. ખેરી લક્ષ્મી ખીલવવાને, કરીશું કેટિ ઉપાયે, ખરી શ્રદ્ધા હૃદય પેઠી, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. નિહાળી બાહ્ય લક્ષ્મીને, નથી આનન્દ મન થાત, ભલે દેખાઓ તેપણું શું? અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. ૩૦ પ્રગટતે પ્રેમ અળપાશે, હવે તે બાહ્ય લક્ષ્મીથી, સહજમાં પ્રેમની વૃદ્ધિ, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. જિનેન્દ્રો એ જણાવે છે, કહ્યું નિશ્ચયથકી આ સહ, “બુધ્ધિ ” લક્ષ્યમાં આવી, અમારી લક્ષ્મી છે પાસે. ૩ર
મુ. અગાશી. પોશ વદી ૩, સં. ૧૮૬૭. 20 ફાતિ. ૩
अमारा बन्धुओ जागो.
કશ્વાલિ.
અરે શ્રી વીરના ભક્ત, સનાતન જૈનબંધુઓ, ઉઘાડી આંખ દેખે સહુ, અમારા બધુઓ જાગો. વિચારે ધર્મનાં ત, ખરી શ્રદ્ધા ધરે મનમાં, ત્યજે આળસ ધરી યલો, અમારા બધુએ જાગો. વિલાસમાં પડ્યા ભારી, ગરીબાઈ ઘણું આવી, ફિક્યા અજ્ઞાનના વશમાં, અમારા બધુએ જાગે. ઘણું જૈને થયા દુઃખી, વ્યસનમાં દુઃખના ખાડા, નથી આજીવિકા વૃત્તિ, અમારા બધુઓ જાગે. નકામા ખર્ચની લુંટે, કરડેની કરે છે શું? અને તેનું ભલું કરવા, અમારા બધુઓ જાગે, હજી છે હાથમાં બાજી, પછીથી મારશે ફાંફાં, નથી ઉદ્યમ વિના મુખડાં, અમારા બધુએ જાગે. અરે કીર્તિતણું કકડે, ધરે છે શ્વાનવત્ આશા, તજીને કલ્પના જૂઠી, અમારા બધુઓ જાગે. વધ્યા આગળ ઘણા બીજા, હજી શું મીંચતા આંખે, નથી આરે હવે એકે, અમારા બધુએ જાગે.
For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૩૭) કરસપી બીજ બાળી દે, સુધારી છે જીવન બાકી, સદાની ઉન્નતિ કરવા, અમારા બધુઓ જાગે. થવાયું જ્ઞાન પણ અંધા, કરી લ્યો જ્ઞાનમાં વૃદ્ધિ, સુધારે જ્ઞાનથી જલ્દી, અમારા બધુઓ જાગે. નકામી કલેશની હોળી, કરીને દુઃખ પામો છે, ઘણું હાર્યા ઘણું ખાયું, અમારા બધુઓ જાગે. જમાને ઓળખે જ્ઞાને, કદાગ્રહને તજે બેટા, હઠીલા નહિ થવું વહાલા, અમારા બધુઓ જાગે. નથી નરદેહની કિસ્મત, અરે હારે નહિ પ્યારા, પ્રમાદેને તજી જલ્દી, અમારા બધુઓ જાગે. વધો ને જ્ઞાનમાં આગળ વધો ને સત્યમાં આગળ, નસીબે હાથ શું મૂકો, અમારા બધુઓ જાગો. જિનેશ્વર ધર્મ ફેલાવો કરે છે. પ્રયોથી, થતી ઉદ્યમ થકી સિદ્ધિ, અમારા બધુઓ જાગો. ભણ્યાવણ સત્ય નહિ સૂજે, ધરાશે નહિ ઘણું હિમ્મત, ભલામાં ભાગ લેવાને, અમારા બધુઓ જાગે. પ્રજાઓ નીચ થઈ જાગ્રત, વધે છે. સર્વેમાં આગળ, મળી બાજી સુધારી લે, અમારા બધુઓ જાગે. નજીવી બાબતે માટે, નકામે કલેશ નહિ કરે, સહનતા, શુભ વેળાએ, અમારા બધુઓ જાગે. અરે હારું અને હારું, કરે શું ભેદના ભડકે, નથી તકરારમાં શાન્તિ, અમારા બધુઓ જાગે. અરે જે કેમના નેતા, વિલાસી સ્વાર્થમાં સળતા, ઉદય તેને નથી થાતે, અમારા બધુઓ જાગો. અરે જે કેમના પૂ , સૂરિ પાઠકે મુનિયે, ચહે નહિ સમ્પ તે સુખ કયાં, અમારા બધુઓ જાગે. પ્રભુતાઈ સકળ છે, ગુણુંનુરાગ નહીં ધરતા, રહે છે કેમ પાછળ તે, અમારા બધુઓ જાગે. પરસ્પર દૂષણે દેતા, વહે છે આંખમાં અગ્નિ, રહે છે કેમ પાછળ તે, અમારા બધુઓ જાગે. જરા માટે ઘણો વાધે, પરસ્પર લેપ કરવાને, પડે છે કેમ તે નીચી, અમારા બધુઓ જાગે. પડ્યાને પાડવી એવી, અરે જે કેમમાં દૃષ્ટિ, ઉદય આશા નથી ત્યાં કંઈ અમારા બધુઓ જાગે. ૨૫
For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૩૮ ) ચડેલાને વધાવી લે, ગુણાનુરાગ જ્યાં ભારી, ઉદય તે કોમને જલદી, અમારા બધુઓ જાગે. મળ્યું તે તેમના માટે, નથી દીધા વિના ખાવું, ઉદય તે ધર્મને જલ્દી, અમારા બધુઓ જાગે. મળી જે શક્તિ જેને, સકળને ભાગ તે દેતા, ઉદય તે વર્ગને જદી, અમારા બધુઓ જાગે. અહલ્તાની ટળી હેળી, સકળની ચક્ષમાં પ્રીતિ, ઉદય તે કેમને સત્વર, અમારા બધુઓ જાગે. ગ્રહો સારું તજે કાચું, બ્લાયું તે સુધારી લે, હવે તે ભૂલ નહિ કરશે, અમારા બધુઓ જાગે. સકલ જ્યાં સમ્મીને ચાલે, વિપત્તિમાં રહે સાથી, ઉદય તે તેમને નક્કી, અમારા બધુઓ જાગે. જીવનને ભેગ આપીને, પ્રભુને ધર્મ ઉદ્ધરશે, પ્રભુ મહાવીર ઉપદેશે, અમારા બધુઓ જાગે. ધરી ગંભીરતા મનમાં, પડે પાછળ નહિ જેને,
બુઢ્યબ્ધિ” મલો પાસે, અમારા બધુઓ જાગે. ૩૩ મુ. ભાઈન્દરપશ વદી ૫ ગુરૂવાર. સં. ૧૯૬૭. શત્તિ ૨
૧
म्हने निश्चय थयो एवो.
કવાલિ. સતત અભ્યાસના યોગે, બને છે કાર્યની સિદ્ધિ, અનતુ આમનું બળ છે, મહને નિશ્ચય થયો એ. થતું ન સિદ્ધ શું? જગમાં, અહો ઉઘમબળે સમજો, વિચાર્યું સિદ્ધ થાવાનું, મહેને નિશ્ચય થયે એ. થશે કે નહિ થતી શંકા, અરે અજ્ઞાનના યોગે, ઘણું કાળે બને છે કાર્ય, મહેને નિશ્ચય થયો એ. પડે વિડ્યો, પ્રવૃત્તિમાં, તથાપિ કાર્ય નહિ છેડે, અસંખ્યાતા ભવે સિદ્ધિ, મહેને નિશ્ચય થયો એ. જુઓ ને તાર, સંચાઓ, જુઓ ઘડિયાળનાં ચક્રો, વિમાને ઊડતાં દેખે, મહને નિશ્ચય થયે એ. જુઓ હિપટેનિઝમ વિદ્યા, જુઓ ને મેગ્નેરિઝમ, જુઓ ને મિલનાં યંત્રો, હુને નિશ્ચય થયો એવો.
For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૩૯) જુએ જાપાનની ચડતી, જુઓ ઈંગ્લાંડની શે, સકલ એ ઉદ્યમે થાતું, મહને નિશ્ચય થયે એ. જુઓ ને ટેરપીડને, જુઓ ને આગટોને, સકલ એ શોધબુદ્ધિથી, મહને નિશ્ચય થયે એ. જુઓ ને અગ્નિનાં યન્ત્ર, જુઓ ને વાયુનાં વસ્ત્રો, સકલ એ બુદ્ધિના ય, મહને નિશ્ચય થયે એ. વિવેકે જે વધે આગળ, ઉદય હેને તે નક્કી, જગતમાં એ જણાતું સહુ, હુને નિશ્ચય થયો એ. જુઓ ને છાપખાનાની, કળાઓ બુદ્ધિના બળથી, સુજે છે કાર્ય આગળનું, મહને નિશ્ચય થયો એ. સ્કુરા બહુ વિચારને, નવું જીવન વધારી , કળા એ ઉન્નતિકમની, મહેને નિશ્ચય થયે એ. વિચારે, ઉન્નતિ માટે, ભવિષ્યત કાર્ય છે નક્કી પ્રતિક્ષણ ઉચ્ચ થાવાનું, હુને નિશ્ચય થયે એ. ખરેખર આત્માના જુસે, કરાતું કાર્ય ઉલટથી, વિજયનાં ચિહ્ન ત્યાં નક્કી, મહેને નિશ્ચય થયે એ. પ્રતિક્ષણ કાર્ય થાવાનું, સજુસૂત્રે વિચારી , વિચારો, કાર્યમાં જોડે, હિને નિશ્ચય થયો એ. શુભાશુભ આત્મના બળથી, ખરું ખોટું સકલ બનતું, વધે છે આત્મબળ નક્કી, મહેને નિશ્ચય થયે એ. ઘણું જે પાપ ચમ્હાલે, થયા સિદ્ધો ખરા યને, ખસે છે કર્મના પડદા, મહને નિશ્ચય થયે એ. પ્રતિક્ષણ જ્ઞાનગિ, અમર થાવા કિયા કરતા, પરિપૂર્ણ જ થતા અન્ત, મહને નિશ્ચય થયે એ. પ્રતિક્ષણ ઉચ્ચતા કરતા, ખરેખર આત્માની સસ્તે, સદુધમગથી સુખડાં, મ્હને નિશ્ચય થયે એ. ગમે તેવા મહા પાપી, સદુઘમથી ઘણું સુધરે, ગુણેથી ઉન્નતિ, સહુની, મહુને નિશ્ચય થયો એ. ભૂલ્યા ત્યાંથી ફરી ગણવું, પ્રતિક્ષણ વસ્તુ બદલાતી, પ્રભુપણ ઉધમે થાવું, મહને નિશ્ચય થયે એ. થયા સિદ્ધો અનન્તા જે, ખરેખર આમના ય, પ્રગટતી લબ્ધિ મોટી, મહને નિશ્ચય થયો એ. ચમત્કારે ઘણું જગમાં, ખરેખર યતનું ફળ છે, કરે તો બને તેવા, મહેને નિશ્ચય થયો એ.
For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૪૦) નથી મરવું સદુઘમથી, નથી રેગી સદુઘમથી, ખરા ઉદ્યમથકી શાન્તિ, મહુને નિશ્ચય થયો એ. ટળે છે દુખના વેગે, ખરેખર ધ્યાનના ય, વધે છે જ્ઞાનની તિ, સ્વને નિશ્ચય થયે એ. જણાયું નહિ જણાતું તે, રહસ્ય ગૂઢ સમજાતાં, જણાતા ગુપ્ત સિદ્ધાન્ત, હુને નિશ્ચય થયે એ. ગ્રહાતી હાથમાં બાજી, જૈવન ભાવી કરે ઉંચું, અમર આશા ફેલે ય, મહને નિશ્ચય થયો એ. ઉદયનાં દ્વાર નિજહસ્તે, અમારે ખોલવાં નક્કી, જરા બેસી નથી રહેવું, મહેને નિશ્ચય થયો એ. કરું પરમાત્મતા લેવા, સકલ ઉદ્યમ ઘણું પ્રેમ, વિજયનાં વાઘ વાગે સહુ, મહને નિશ્ચય છે એ. ખિલવવી જ્ઞાનની તિ, અમારી એ પ્રતિરા છે, વધીશું પ્રેમ ઉત્સાહ, હને નિશ્ચય થયે એ. સકલ દાતણે બીજો, દહીશું સદગુણો લહીશું, પ્રતિક્ષણ સગુણે વધતા, મહને નિશ્ચય થયે એ. સદાનું સુખ જેમાં છે, અમારા સાથમાં તે છે,
બુધ્ધિ ” મલે પ્રગટે, મહને નિશ્ચય થયો એ. ૩૨ સં. ૧૯૬૭. પોશ વદી ૬ શુક્ર. મુ. ભાઈદર. * તિ,
अमारा बन्धुओ समजो.
કવાલિ.
અરે મેમાન દુનિયાના, કરી લે ધર્મકાર્યોને, ખરું તે પારખી લે ઝટ, અમારા બધુઓ સમજે. ૧ કરે નહિ બાળલોને, રીવાજો દુષ્ટ છોડી દે, નકામાં ખર્ચ નહિ કરવાં, અમારા બધુઓ સમજે. તજે સ્વછંદતા ખોટી, કુલે નહિ લક્ષ્મીના બળથી, છકે નહિ કૂળના ગે, અમારા બધુઓ સમજે, હસો નહિ દુઃખીને દેખી, ગરીબોની દયા કરશે, વ્યસનમાં લક્ષ્મી નહિ ખર્ચે, અમારા બધુઓ સમજે. ૪ તજે ઉદ્ધતપણું સત્વર, તજે આળસતણું કે, વખતને કિસ્મતી લેખી, અમારા બધુઓ સમજે.
૮
For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૪૧) ગયે અવસર નહીં આવે, નકામી વાત છેડી દે, ઉપાયે શાન્તિના શો, અમારા બધુ સમજે રહે નહિ કામના પરવશ, લઘુતા ચિત્ત ધારી લે, અભિનવજ્ઞાન મેળવવું, અમારા બધુ સમજે. અરે બેટી હઠીલાઈ, તજે સત્વર લેહે સુખડાં, ધરો ગંભીરતા મનમાં, અમારા બધુઓ સમજે. . કરે નહિ ઘાત જાની, પચાવી પાડશે નહીં ધન, કરેને દાન લક્ષ્મીનું, અમારા બધુ સમજે. સમાવા ભૂખના ભડકા, યથાશક્તિ કરે દાનજ, જીની હાય નહિ લેશે, અમારા બધુઓ સમજે. રીબાતા લેકને દેખી, દયાદષ્ટિ ધરી મનમાં, ભલું કરશો ભલું લેશે, અમારા બધુઓ સમજે.' ભલું વા ભલું લણશે, ભલા બદલે ભલું મળશે, ખરા ઉપકારથી મટા, અમારા બધુ સમજે. મળ્યો છે લ્હાવો લેવાને, ખરેખર દેહ માનવને, સુધારી લે ખરી વેળા, અમારા બધુઓ સમજે.
સાહસને ધમાધમમાં, પશુવૃત્તિ સમા ચાળા, નથી આનન્દ ત્યાં સાચે, અમારા બધુઓ સમજે, ખરાં ત સમજવાને, કર ઝટ ચોગ્યતા સાચી, એ રહો નહિ જંગલી જેવા, અમારા બધુઓ સમજે. મગજમાંહિ વિચારીને, વદો વાણું ભલા માટે, બુરામાટે વદ નહિ શબ્દ, અમારા બધુ સમજે. પરીક્ષામાં ખરું સૂજે, સ્વીકારો તેહને ઝટપટ, દયાસાગર અને જગમાં, અમારા બધુઓ સમજે. હને સુખડાં મહેને સુખડાં, પડ્યાં દુઃખો નથી ગમતાં, ચહે સુખો જગત્ સઘળું, અમારા બધુઓ સમજે. જગતને દુઃખ દઈને, કરે જે યત સુખ લેવા, નથી નિર્દોષ સુખ એતે, અમાસ બધુએ સમજો. જીના પ્રાણુ ચૂસીને, ચહે જે સુખની આશા, * ભળ્યું ત્યાં દૂધમાં ઝેરજ, અમારા બધુ સમજે. હરી સર્વસ્વ નું, ચહે જે ઉચ્ચ પદવીઓ, " . ટકે નહિ મૂળવણ વૃક્ષો, અમારા બધુઓ સમજે.
૧ વિષયવાછા.
For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૪૨ )
સમજો.
સમજો.
કદાપિ જ્ન્મ આમાંહિ, ઉદય આવે નહીં પાપા, ભવાંતરમાં લહેા દુઃખા, અમારા અન્ધુ સમજો. સકલના સાર ખેંચીને, ચહા જો ઉન્નતિ નિજની, લવણુજલથી યથા તૃપ્તિ, અમારા બન્ધુ સમજે. કદાપિ વિષ નહીં મીઠું, ભલે ખાઓ મની ડાહ્યા, અહા અન્યાય ધન એવું, અમારા અન્ધુ કરા જે એકઠું ઘરમાં, તમારા કૂળને માટે, સલના ભાગ છે હેમાં, અમારા બન્ધુ તમારી શક્તિયેા માટે, જગત્ની સહાય લીધી છે, કર્યું દેવું ચુકાવી દ્યો, અમારા બન્ધુ સમજો. વધુ ખાખું રહ્યા હેમાં, જીવનયાત્રા સુધારી લ્યે, કરાને સત્ય ચાત્રા, અમારા મૃત્યુ સમજો. રસાયન ધર્મનું કરશેા, પિવાને સામ્યતા અમૃત, તને ચિન્તા ચિતા જેવી, અમારા અન્ધુ સમજો. ધરા સર્વત્ર ગુણ દૃષ્ટિ, તો અવગુણની દૃષ્ટિ, ધરા વૃત્તિ અનેા તેવા, અમારા બન્ધુ સમજો, ગ્રહી ત્યા ગુપ્ત સિદ્ધાન્તા, અમર થાવા કરો શેાધા, અનન્તિ આત્મશક્તિ, અમારા બન્ધુએ સમળે. તમારી પાસ છે સઘળું, ઉઘાડી આંખ જુઓને, નિરાશાનું નથી સ્વત્રં, અમારા અન્ધુ સમજો. પકડશેા ઉન્નતિ ક્રમને, ધરી ઉત્સાહનું જીવન,
((
મુખ્ય” ધર્મ પાતાના, અમારા બન્ધુ સમજો. ૩૨ ૐ શાન્તિઃ રૂ ભાઈંદર પાશ વદી છ શિન.
अमारा शिष्य ते नक्की.
કવ્વાલિ.
થયા થાતા હૃદયમાંહિ, ગમેતેવા વિચારો સહુ, નિવેદે ભેદ નહીં રાખે, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. અમારા સુવિચારાની, કરે શ્રદ્ધા હૃદયમાંહિ, હૃદયના પ્રેમ વધતા જ્યાં, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. વિચારે ભિન્નતા નાવે, અવૃત્તિ નથી મનમાં, વધારે યાગ્યતા નિશદિન, અમારા શિષ્ય તે નક્કી.
For Private And Personal Use Only
૨૩
૨૩
૩૪
૨૫
ર
૨૭
૩૮
૩૯
૩૦
રા
ર
૩
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૪૩) જુદાઈ જ્યાં નથી સ્વાર્થ, કરે શિષ્ય નહીં જુદા, વિનયવૃત્તિ ઘણી મનમાં, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. અમારા દિલથી જુદું, ગમે તે કાર્ય નહિ કરતા, હૃદય પરખી ચલે જગમાં, અમારા શિષ્ય તે નકી. પડે જે દુઃખના દરિયા, તથાપિ આણું નહિ છેડે, કરે નહિ દેહ સ્વમામાં, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. જગત્ કુટુમ્બ માનીને, જગતું ઉદ્ધાર કરવાને, ઉપાયે ધર્મના કરતા, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. વિનય મૂકે ન પ્રાણુતે, વિવેકે સર્વે આદરતા, ખરુ મહારું હૃદય માન્યું, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. ગુરુ, ઈશ્વર સમા માની, કરે ભક્તિ ખરા દીલથી, કરે નિષ્કામથી સઘળું, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. કહ્યા ઉપદેશ સિદ્ધાન્ત, વિચારી ચિત્તમાં ધરતા, તજે ઉદ્ધતપણું સઘળું, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. હૃદયમાંહિ ધરી સમતા, અનુભવ ધ્યાનને કરતા, અખડાનન્દને સાધે, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. કરે અભ્યાસ શાસ્ત્રોને, ગુરૂ ગમની વહે ખૂબી, તજે વિકથા વિકલ્પોને, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. સરલતા ચિત્તમાં ધારે, રસાતા નહિ ક્ષમા ઠંડી, બેંલે ત્યાંથી ફરી ગણુતા, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. ખીલવવા સત્યલધિ, રમણુતા શોધમાં નિશદિન, યથાશક્તિ ભલું કરતા, અમારા શિષ્ય તે ની. ધરે વ્યવહારને નિશ્ચય, ક્રિયાયોગી સ્વપરમાટે, ધરે અધ્યાત્મમાં નિષ્ઠા, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. કરે ઉપકારનાં કાર્યો, નથી કીર્તિતણી ઈચ્છા, સહે ઉપસર્ગ જે આવ્યા, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. દયા ગંગા, હૃદય ધારે, હૃદયમાં શાન્તિને ચદ્રજ, સુધાવાણું વહે નિત્યજ, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. કરે અપકારપર ઉપકાર, સમય જાણી કરે કાર્યો, નથી પાખણ્ડની વૃત્તિ, અમારા શિષ્ય તે નક્કી.. કરે નહિ લેભની વૃત્તિ, ધરે જે આમની શ્રદ્ધા, પ્રમાદેથી રહે રે, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. ઉદાસી દર પરિહરતા, ઉદય આવ્યાં હે કર્મો, પ્રતિક્ષણ ઉતા મનની, અમારા શિષ્ય તે નક્કી.
For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૪૪) કરે નહિ અન્યનું ભૂંડું, ધરે સજજનતાણુ વૃત્તિ, કરે હઠવાદ નહિ કયારે, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. યદિ ભાનું દિશા બદલે, ચૂંકે મર્યાદ જે ઉદધિ, તથાપિ આણ નહિ ખડે, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. તપાવ્યું રૂપ બદલે નહીં, વધે છે ઉલટી કાન્તિ, યથા સેનું તથા જે છે, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. અપેક્ષાએ સકલ સમજે, રહે સંસારથી ન્યારા, ચઢે જે ઉન્નતિ કમમાં, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. પડે જે પ્રાણુ તોપણુ શું? કદી નહિ ધર્મને છેડે, ભમાવ્યાથી ફરે નહિ જે, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. ઉપરથી સ્વાર્થના ગે, બને જે શિષ્ય નહીં સાચા, ખરા પરમાર્થના રાગી, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. ભમે નહિ બ્રાન્ડની પેઠે, યથા રહેણું તથા કહેણી, કરે ધાર્યું વિચારીને, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. ધરે મૈત્રી સકલ સાથે, ગુણાનુરાગ સર્વત્રજ, ધરે માધ્યસ્થતા મનમાં, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. ૐવનને ભેગ આપીને, કરે છે ધર્મની ચડતી. ફસે નહિ મેહના પાસે, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. યથાશક્તિ ધરે સગુણ, તજે ભેગેતણું ઈચ્છા, ચેલે સિદ્ધાન્ત અનુસારે, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. પ્રશસ્ય પ્રેમની મૂર્તિ, રહો સૂત્રનાં સમજે, ભજે સંવર તજે આશ્રવ, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. જિગરથી ચાકરી કરતે, પ્રભુશ્રદ્ધા વહે મનમાં, “બુઢ્યધ્ધિ” બહુ ચિરજીવો, અમારા શિષ્ય તે નક્કી. ૩૨
ભાદર. પશ વદી ૮ રવિવાર.
अमारा जैन बन्धुओ.
કવાલિ. જિનેશ્વર ધર્મ ધરનારા, સગાઈ સત્ય કરનારા, નથી ન્યાશ ઘણું પ્યારા, અમારા જૈન બંધુઓ, તમારી ઉન્નતિ કરવા, કરી યામ ઝુકાયે, અને વિસ્તાર, આશના, અમારા જૈન બધુઓ.
For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૪૫) અમારું તે તમારું છે, તમારું તે અમારું છે, નથી ત્યાં ભેદ હું તું કે, અમારા જૈન બધુઓ. સ્વધર્મ સ્નેહચક્ષુમાં, છુપે નહિ તે છુપાવ્યાથી, ખડાં રેમાન્ચ દીઠાથી, અમારા જૈન બધુઓ. તમારા સહુ ભલા માટે, અમારાથી યથાશક્તિ, ખરી સેવા બજાવીશું, અમારા જૈન બધુઓ. બતાવી ધર્મ સિદ્ધાન્ત, તમારી દષ્ટિ ખિલવશું, વધારે આપણે ધર્મજ, અમારા જૈન બધુઓ. જુરાવી ખરે જુસ્સો, તજે ને ભેદના ભડકા, સકલ જૈને ગણે મહારા, અમારા જૈન બધુઓ. લઈને તત્ત્વ કેળવણી, વધારે સમ્પનાં વૃક્ષ, ફળ આનન્દનાં મળશે, અમારા જૈન બધુઓ. પરસ્પર સહાય દેવાને, તમારે ધર્મ નહિ ભૂલે, પરસ્પર સંપીને રહેવું, અમારા જૈન બંધુઓ. જુઓને સમ્પ અને, પરસ્પર ઐયતા કેવી, વધે તેથી સકળ પ્રમે, અમારા જૈન બધુઓ. કરોને યોગ્યતા સારી, પ્રભુના સદ્દગુણે લેવા, પરસ્પર આપવું સારું, અમારા જૈન બધુઓ. કદી તાકે નહિ બુરુ, પરસ્પરનું ધરી ઈર્ષ્યા, ભલું ઇચ્છે ભલું લેશે, અમારા જૈન બધુએ. ખૂલ્યાવણ જ્ઞાનની દષ્ટિ, નથી દુર્જનપણું ટળતું, ટળે છે જ્ઞાનથી પાપ, અમારા જૈન બધુઓ. મળી જે જ્ઞાન ધનશક્તિ, મળી સત્તાતણ શક્તિ, કરે ઉપગ સારામાં, અમારા જૈન બંધુઓ બનાવે અન્યને જૈનો, ભણાવી બોધ આપીને, ગમેતે થઈ શકે છે, અમારે જૈન બધુઓ. ગમેતે ધર્મને પાળે, નથી ત્યાં જ્ઞાતિને ઝઘડે, ગુણાથી જૈન થાતા સહુ, અમારા જૈન બધુઓ. કરેડે પૂર્વમાં જૈન, અધુના થઈ ગયા છેડા, બન્યું અજ્ઞાન આદિથી, અમારા જૈન બધુએ. ગમે તે વર્ણના જૈને, પ્રભુ મંહાવીરના ભાખ્યા, જુઓ સિદ્ધાન્તમાં નામે, અમારા જૈન બંધુઓ. નવું જીવન ફુરાવી , ગતિ આપે ઑવન બળને, કરેને ધર્મને ઉદ્ધાર, અમારા જૈન બંધુઓ,
For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પડે છે ભેદ અગાને, ખરા જ્ઞાને પડે નહિ ભેદ, અપેક્ષા જૈન શાસનમાં, અમારા જૈન બધુઓ. નોની બહુ અપેક્ષાઓ, વિચારે તે નથી ઝઘડે, સમજશે તે સુખી થાશે, અમારા જૈન બધુઓ. મુનિ પાઠક સૂરિવચ્ચે, હતા પૂર્વે નથી તે હાલ, બનાવે પૂર્વના જેવા, અમારા જૈન બધુઓ. પ્રભુ મહાવીરની વાણી, જગતમાં ખબ ફેલાવો, સમા ગચ્છના કલેશે, અમારા જૈન બધુઓ. લખ્યું જે કર્મમાં થાશે, વિચારી યન નહિ મૂકે, કરે ઉદ્યમ થશે ભાવી, અમારા જૈન અધુઓ. સકલનું બળ કરી ભેગું, કરેને ધર્મની ચડતી, જુએ જાપાનનું દૃષ્ટાન્ત, અમારા જૈન બંધુઓ. હજારો વિદ્મ વેઠીને, વધે આગળ વિજય ભાવી, મળ્યું તે સર્વનું માને, અમારા જૈન બંધુઓ. તો શુદ્ર કંકાસે, અને ગંભીર મનવાળા, પરસ્પર માન જાળવવું, અમારા જૈન બધુઓ. મુનિની કરે વૃદ્ધિ, બનાવે ઉચ્ચ શ્રમણુઓ, ગુરૂકૂળે બનાવે બેશ, અમારા જૈન બધુએ. ગ્રહી લ્યો ધર્મ કેળવણી, અને બહાદૂર થઈ શૂરા, કર્યા વણું કાંઈ નથી થાતું, અમારા જૈન બધુઓ. અમારા દીલની ફુરણું, તમારી પાસ મૂકી સહુ, ઉઘાડે આંખ જોઈ , અમારા જૈન બધુઓ. અમારા શુભ સંકલ્પ, તમારા દીલમાં પ્રસરે, સમા તાપ-સંતાપે, અમારા જૈન બંધુઓ. બજાવું કાર્ય પિતાનું, અમારી શહેનશાહી એ, “બુધિ ” ધર્મને સાધે, અમારા જૈન બંધુઓ.
ભાઈન્ડર, પિશ વદી ૮ સોમવાર समागम सन्तनो थाशो.
કવ્વાલિ.
જગશ્ચિન્તામણિ સતે, જગતની કામધેનુએ, જગનાં કલ્પવૃક્ષે એ, સમાગમ સન્તને થાશે. સુજે નહિ સન્તવણું સાચું, સમાવે તાપ મનના સહુ, કલિકાળે મહાદુર્લભ, સમાગમ સત્નો થાશે.
For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૪૭ )
થવાનું ઉચ્ચ સત્તાથી, અહીં ત્યાં ભાગ સન્તાના, હૃદયતપે સ્મરણયાગે, સમાગમ સન્તના થાશેા. અમારી છંઢગાનીમાં, અનુભવ એજ આવ્યા છે, ટળે નહિ સન્તવણુ અજ્ઞાન, સમાગમ સન્તના થાશે. જગત્માંહિ થતું નહિ શું? સમાગમ સન્તનેા મળતાં, પલકમાં ચિત્તનિર્મલતા, સમાગમ સન્તના થાશેા. પ્રભુને પામવાનું દ્વાર, ખરી એ મુક્તિ નિઃસરણી, જણાવે સત્ય પેાતાનું, સમાગમ સન્તના થાશે. જગના ચન્દ્ર ને ભાનુ, જગતના પહાડ ને નદીએ, જગના જલધિયા સન્તા, સમાગમ સન્તના થાશે. ખરેખર મુક્તિનું ખાનું, હૃદયના ઢાકટરો સત્ત્તા. હૃદય ધેાવા બન્યા ધેાખી, સમાગમ સન્તના થાશે. હૃદયચક્ષુ ખીલવનારા, દયાસિન્ધુ ઘણા સજ્જન, મુજવતા દ્વેષની હાળી, સમાગમ સન્તના થાશે. વિપત્તિનાં ચઢ્યાં વાદળ, હઠાવે વાયુવત્ જલ્દી, બતાવે ગુપ્ત તત્ત્વાને, સમાગમ સન્તા થાશે. ચઢવામાં સહાયતા દીધી, હજીપણ સહાય લેવાની, કરે નિષ્કામથી કરણી, સમાગમ સન્તા થાશે. ઉટ્ટાસીને હઠાવેછે, તાવે દાષના ઢગલા, ઘડીમાં ફેરવી નાખે, સમાગમ સન્તના થાશે. અમારી આંખને પાંખો, અમારા હાથ ને ચરણે, અમારાં સન્ત છે ચરમાં, સમાગમ સન્તના થાશે. હૃદયનું દેઈ દે સઘળું, અમારી યોગ્યતા દેખા, અમારું તીર્થ ગણવાનું, સમાગમ સન્તના થાશે. મળેછે વાતમાં આનન્દ, મળેછે દેખતાં આનન્દ, સુજેછે સત્ય રસ્તાએ, સમાગમ સન્તના થાશે. સુાડૅ યુક્તિયા સવળી, હૃદયાડ્રા ટળેછે સહુ, મળેછે ચિત્તના મેળા, સમાગમ સન્તના થાશે. વળાતા નહીં પ્રતિષદલા, જગમાં કોઈ વસ્તુથી, મળ્યું તે સન્તનું દાનજ, માગમ સન્તના થાશે. અનાવે દુષ્ટને સજ્જન, ઘડે છે ચિત્તમાં ઘાટા, ચડાવે ઉન્નતિ ક્રમમાં, સમાગમ સન્તા થાશે. ઉદય આવે બુરાં કર્યાં, રહે આધાર નહિ કેાઈ, ગમે તેવી દશા થાતાં, સમાગમ સન્તા થાશે.
For Private And Personal Use Only
.
20
33
૧
a',
૧૩
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
૧૮
૧૯
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૪૮) બુરું કરવા પ્રતિપક્ષી, કળાને કેળવે ભારી, ગમે તે દુઃખ વેળામાં, સમાગમ સન્તને થાશે. જગત્ સઘળું કરે વાહ! વાહ! ઉદય શાતાતણે ભારી, જિગરથી તે સમે યાચું, સમાગમ સત્તને થાશે. ચડું ઉપર ઘણે ઉંચે, ચડાવું ભવ્યજીને, થવાનો ઉચ્ચ તેથી પણ, સમાગમ સન્તને થાશે. ત્યજાવે કર્મની બેડી, કરે જે મુક્તિના સન્મુખ, બતાવે સગુણે સર્વે, સમાગમ સત્તને થાશે. અમારે સન્તની યાત્રા, અમારે સન્તની છાયા, દઈ દે રંગ પિતાનો, સમાગમ સત્તનો થાશે. નથી જ્યાં સ્વાર્થની આશા, પ્રતિફળની નથી ઈચ્છા, ખરુ વિશ્વાસનું સ્થાનક, સમાગમ સન્તને થાશે. ખરા પ્રોફેસરે સો, હૃદયમાં શહેનશાહી છે, સુધારે દુર્જનોને પણ, સમાગમ સન્તને થાશો. જગતને ઝાડ ઔષધેિ, સનાતન સુખના માટે, નવું અર્ધ જીવન નક્કી, સમાગમ સન્તને થાશે. હૃદયને વાયરે ડે, હૃદય જેનું ઘણું ગંભીર, પમાતો પાર નહિ કયારે, સમાગમ સત્તને થાશે. પરીક્ષાની નથી પરવા, વિનયવણું દીલ નહિ બોલે, પરીક્ષા જે કરે પળમાં, સમાગમ સન્તનો થાશે. અમારા ચિત્તની વાડી, અમારા ચિત્તની ગાડી, અમારા ચિત્તની બાજી, સમાગમ સન્તને થાશો. અમારા ચિત્તની ગમત, અમારા દીલનું મિષ્ટાન્ન, અમારા દીલના બધુ, સમાગમ સન્તને થાશે. હદય ઠંડું કરે બેધે, અમારા દીલના મેઘ, અમારું દીલ એ માગે, સમાગમ સન્તને થાશે. ઘડીમાં ધર્મ પરખાવે, જણાવે સત્ય સિદ્ધાન્ત, બુધ્ધિ બહુ ચિરંજી, સમાગમ સન્તને થાશે. ૩૩
પોશ વદી ૯.
૧ અલાવી.
For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૪૯) मळो नहि सङ्ग दुर्जननो.
કગ્વાલિ. વિપત્તિ બારણું જગમાં, વિચારે દુષ્ટ જેના છે. બુરૂ કરવા વહે વૃત્તિ, મળે નહિ સ દુર્જનને. લડાવે ને લડે પિત, બની ઈર્ષ્યાતણ મૂર્તિ, હૃદય ઝેરી સુધાવાણી, મળે નહિ સ દુર્જનને. નિહાળી અન્યનું સારું, હૃદયમાંહિ બળે ભારે, ભલામાં વિશ્વ નાખે છે, મળે નહિ સ દુર્જનને. પ્રપોનું બની મન્દિર, ફસાવે ફન્દમાં પાપે, ડરે નહિ દુઃખના ભયથી, મળે નહિ તે દુર્જનને. કુટિલતા અંગચેષ્ટામાં, કુટિલતા વાણુમાં જુદી, કુટિલતા ચિત્તમાં ભારી, મળે નહિ સ દુર્જનને. ધરીને કાકની વૃત્તિ, જગના દોષને દેખે, બકે છે સર્વની આગળ, મળે નહિ સ દુર્જનને. બને વિશ્વાસને ઘાતી, કરે ઉપકારપર ભંડે, . બુરું દેખી ખુશી થાવે, મળે નહિ સંગ દુર્જનને. રહે છે સ્વાર્થમાં રાચી, ગળાં વિશ્વાસુનાં કાપે, ખરી વેળા ખસી જાવે, મળે નહિ સંગ દુર્જનને. બની પિતાતણે કપટે, હૃદયની વાત સહુ જાણે, પછે ઉધુ કરે જલદી, મળે નહિ સ દુર્જનને. ઉપરથી હાલ દેખાડે, ઠસાવે વાત પિતાની, વખત આવે વિનાશે સહુ, મળે નહિ સખ્ત દુર્જનને. બને જે મિત્રપણું ભંડે, અને જે સાથી પણ ભંડે, બને જે સાધુપણું ભંડે, મળે નહિ સઃ દુર્જનને. બને જે ભક્તપણું ભંડે, અને જે શિષ્ય પણું ભંડે, બને જે ઉચ્ચપણ ભંડે, મળે નહિ સ દુર્જનને. કરે જે પ્યારપણ ભીતિ, કરે જે વાત પણ ભીતિ, રચે છે દાવપેચ બહ, મળે નહિ સખ્ત દુર્જનને. કરે શું તે કળાતું નહીં, હસે શું? તે કળાતું નહીં, સવે શું? તે કળાતું નહીં, મળે નહિ સડ દુર્જનનો. ૧૪ જુએ શું? તે કળાતું નહીં, સુણે શું? તે કળાતું નહીં, ભણે શું? તે કળાતું નહીં, મળે નહિ સઃ દુર્જનને. . ૧૫ વદી બોલે ફરી જાવે, બને છે શત્રુને બધુ, ઉતારે દુઃખખાડામાં, મળે નહિ સક્ક દુર્જનને.
For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૦ )
ગણે ઉપકાર નહિ કયારે, વળગતા ભૂતની પેઠે, નથી. પ્રીતિ નથી ભીતિ, મળે નહિ સઃ દુર્જનને. અરે જ્યાં જાય ત્યાં ખટપટ, ગમે નહિ ફ્લેશણ બીજું, જરા નહિ લાજ દુનિયાની, મળો નહિ સદ્ધ દુર્જનને. વિનયનઝલ કરે સ્વાર્થ, ઘડીમાં આંખ દેખાડે, નથી વિશ્વાસને છોટે, મળે નહિ સ દુર્જનને. કરે સ્તુતિ, હૃદય કાતી, પ્રતિપક્ષી થઈ હસતો, ભજવતો ખેલ, ફાંસીનો, મળે નહિ સખ્ત દુર્જનને. કરે છે ઢગ અન્તરથી, મળીને દાવ ઝટવાળે, અરે લેતો ઘણું સોગન્ન, મળો નહિ સડ દુર્જનને. ચઢેલાને પુનઃ પાડે, ચઢા તેહને પાડે, કરે જ્યાં ખાય ત્યાં ઘરજ, મળે નહિ સઃ દુર્જનનો, કરે વિવાહની વરશી, પ્રતિજ્ઞાઓ ગળી જાવે, રહે ત્યાં ભય રહે સહુને, મળ નહિ સ દુર્જનને. મૂતરો શ્વાનવત્ ઈષ્ટ, તે સામે ધરી ધીરજ, પજવતે સન્ત લેકેને, મળે નહિ સ દુર્જનને. ઘણા ખવરાવતા ખન્ના, કરે છે તે નીચાને, હરામી હાડકાં ધારે, મળે નહિ સ દુર્જનને. ધરે અન્યાયની દષ્ટિ, હઠીલાઈ નહિ મૂકે, મનોવૃત્તિ ફરે ક્ષણમાં, મળે નહિ સ દુર્જનને. બગાડે જંપ વળવાની ભલાઇનું નથી સ્વર્ટ,. નથી આત્માર્થનું સાધ્યજ, મળે નહિ સ દુર્જનને. કરે શિક્ષા સુધરતે નહિ, જીવનની દરિયા કાપે, જરા નહિ ચક્ષમાં સ્નેહ જ મળે નહિ સક્ક દુર્જનને. ૨૮ ધવળ શેઠે કર્યું કાળું, કપટ કી મર્યો પોતે, યથાદષ્ટિ કરે કાર્યો, મળે નહિ સડ દુર્જનને. જગત્માં કટક વૃક્ષે, જગત માં ઝેરનાં વૃક્ષ, જગમાં પ્લેગના જખ્ત, મળે નહિ સ દુર્જનને. ૩૦ નિકન્દન શાન્તિનું કરતે, ચઢાવે આળ સન્તોને, જણુ નિજ નિર્દોષી, મળે નહિ સાં દુર્જનને. અરે ઓ વિધ્રસન્તોષી, સુધરતા સન્તલેકેથી, બુધ્ધિ ” સશુરુ સંગત, મળને સ સન્તોને. ૩૨
મુ. ભાદર. પોશ વદી ૧૦ મંગળવાર.
૧ આ સ્થાને “સમય” અધ્યાહાર છે.
For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૫૧) “અમારું કાર્ય કરવાનું.”
કવાલિ. પ્રસંગે ધ્યાનમાં રહેવું, પ્રસંગે ધર્મઉપદેશે. ધરી વ્યવહારને નિશ્ચય, અમારું કાર્ય કરવાનું. અમારા સાથમાં લક્ષ્ય જ, ગમે તે કાર્ય પણ કરતાં, ગમે તેવી ઉપાધિમાં, અમારું કાર્ય કરવાનું. અભિપ્રાયો ગમે તેવા, જગતું બાંધે નથી પરવા, ગમે તેવા વદે બેલે, અમારું કાર્ય કરવાનું. અનેકાનતે કથન કરવું, નાની બહુ અપેક્ષાથી, સમજશે વીરના ભક્તો, અમારું કાર્ય કરવાનું. ઘણું ગંભીર ઉદ્દેશે, ઘણું જ્યાં ગ્યતા ભેદ, ભણું વીતરાગનાં સૂત્રો, અમારું કાર્ય કરવાનું. હૃદયના ઉપરી જિનવર, હૃદયના ભાવ બહુ ગંભીર, ઘણું આશય વિચારીને, અમારું કાર્ય કરવાનું. કરીને નિર્મલી દષ્ટિ, નિહાળું સત્ય, નયવાદે, અમલમાં મૂકીને તે તે, અમારું કાર્ય કરવાનું. વિચારે ભેદ છવોમાં, ક્ષયોપશમે બને એવું, નયોની ભિન્ન દષ્ટિથી, અમારું કાર્ય કરવાનું. રહ્યું સિદ્ધત્વ સત્તાએ, પ્રગટ કરશું પ્રયત્નોથી, રહીને સન્તના ચરણે, અમારું કાર્ય કરવાનું. થતાં જે દીલમાં દર્દો, હઠાવીશું ઉપાયથી, ધરી પરમાર્થ દવે, અમારું કાર્ય કરવાનું ધરીને આત્માની શ્રદ્ધા, રહીશું આત્મ ઉપયોગ, ધરી પરમાત્મમાં પ્રીતિ, અમારું કાર્ય કરવાનું. ચિદાત્માને જગાવીને, થઈશું કેગના ગી, તજ મિથ્યાત્વની ભ્રમણ, અમારું કાર્ય કરવાનું. અસંખ્યાત પ્રદેશમાં, ધરી ઉપગની દૃષ્ટિ, સહજ આનન્દસિદ્ધિનું, અમારું કાર્ય કરવાનું સહજ ચેતની શક્તિ, અનતિ આભમાં સમજો. નિમિત્તેને ધરી સાચાં, અમારું કાર્ય કરવાનું. કહ્યા મુક્તિતણું યોગે, અસંખ્યાતા જિનેન્દ્રોએ, પ્રવર્તે મુખ્ય તેમાં ત્રણ, અમારું કાર્ય કરવાનું.
For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( પ૨ )
ગમે તે યોગથી મુક્તિ, કદાગ્રહને નથી દાવે, નથી, સમકિતીને આગ્રહ, અમારું કાર્ય કરવાનું. ખુલે સમ્યકત્વની દૃષ્ટિ, જણાતું સહુ અપેક્ષાએ પરિણમતું સકલ સમ્યક, અમારું કાર્ય કરવાનું. રહીને દીલથી ન્યારા, ઉપરથી બાહ્યનાં કૃત્ય, ધરી સ્યાદ્વાદ મુદ્રાને, અમારું કાર્ય કરવાનું. સલ સ્યાદ્વાદમુદ્રાએ, ખરાં અંકિત છે તો, વિવેકે સત્ય જાણીને, અમારું કાર્ય કરવાનું. સકલ સિદ્ધાન્તની કુંચી, ખરી સ્યાદ્વાદની દૃષ્ટિ, પરમ ઋદ્ધિ, પરખવાનું, અમારું કાર્ય કરવાનું પરીક્ષાની કસોટીમાં, ખરું સુવર્ણનું દષ્ટાન્ત, તથા પિતે બની સત્વર, અમારું કાર્ય કરવાનું. કિયા ને જ્ઞાન બે નયથી, કરીશું ધર્મ જાણશું. સહેજ હલત્રયીવાળું, અમારું કાર્યો કરવાનું. સકલ સિદ્ધાન્ત તત્તનાં, રહસ્ય ગુપ્ત સમજી શું, સકલ પયયની શુદ્ધિ, અમારું કાર્ય કરવાનું. કહ્યા જે ભેદ ઉપશમના, ક્ષપશમે કહ્યા ભેદ, સકલ ક્ષાયિકની પ્રાપ્તિ, અમારું કાર્ય કરવાનું. મહતે સહાયને આપે, ઘણું ઉપકારને પ્યારે, ઘણું ઉપકાર સોને, અમારું કાર્ય કરવાનું. દયા લાવી ઘણુ મહારી, મહતએ ભલું કીધું, મહન્તને પગે લાગી, અમારું કાર્ય કરવાનું. પ્રતિકલા સંગના લીધે, રમાયું દોષ વૃન્દમાં, લઈને માર્ગ, પોતાને, અમારું કાર્ય કરવાનું. ઘણું દે હજી પ્રગટે, ખરેખર કર્મ એ છે દોષ, વિદારી કર્મની શ્રેણિ, અમારું કાર્ય કરવાનું. નથી એ કર્મપર દ્વેષ જ, નથી એ કર્મ પર રાગજ. નથી એ રાગમાં રૂચિ, અમારું કાર્ય કરવાનું. પ્રશસ્ય વાપરી એને, તજીશું અપ્રશસ્યોતે, નિસરણ એ પ્રથમ આવે, અમારું કાર્ય કરવાનું. જિનાગમ જ્ઞાનને ધારી, પ્રભુના સગુણે ગાઈ, ગુરૂવરની લઈ આશી, અમારું કાર્ય કરવાનું
For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૫૩) અનુભવને વધારીને, કરીને પૂર્ણતા તેની, બુદ્ધબ્ધિ ધર્મ ઉપગે, અમારું કાર્ય કરવાનું. ૩૨
મું. વસઈ સ્ટેશન, પિશ વદી ૧૧ ગુરૂવાર ૧૯૬૭.
મો નો હું મરી ફુનિયા.
૨
કરવાલિ. અનુક્લ કે પ્રતિકુંલ જે, મનોવૃત્તિ અનુસાર, યથા દષ્ટિ તથા ભાસે, ભલે જે હું ભલી દુનિયા સુખીને સુખની દષ્ટિ, દુઃખીને દુઃખની દષ્ટિ, શુભાશુભ દૃષ્ટિ જેવું સહ, ભલે જે હું ભલી દુનિયા. ફલે છે સર્વ પરિણામે, અમારી દષ્ટિ ફલ તેવું, નથી ત્યાં અન્ય દાવે, ભલે જે હું ભલી દુનિયા અમારી શુભ દષ્ટિથી, કરાતું સર્વનું સારું. નિમિત્તો, કર્મ અનુસારે, ભલે જે હું ભલી દુનિયા. ઉદય આવે કર્યા કર્મો, નથી ત્યાં દોષ અન્યનો, નથી કેાઈ તત્ત્વથી શત્રુ, ભલે જે હું ભલી દુનિયા. બુરી વૃત્તિથકી બૂરા, જગમાં અન્ય ભાસે છે, નથી તે ભાસતું નહિ કંઈ ભલે જે હું ભલી દુનિયા. ભલા થાતાં ભલું લાગે, જગતમાં સર્વ છાનું, અમારા સાધ્યમાં એવું, ભલે જે હું ભલી દુનિયા. સકલ સિદ્ધાન્તની કુંચી, ભલું કરતાં ભલું થાશે, બુદ્ધચબ્ધિ ધર્મ ચેતનને, ભલે જે હું ભલી દુનિયા.
મુ. વસઈ સ્ટેશન, પોશ વદી. ૧૧ ગુરૂવાર.
૫
૬
સતાવો નદિ દવે મુને.”
કવાલિ. યથાશક્તિ ભલું કીધું, થયા વિદ્વાન કહેવાતા, સુજે તે સહુ કરી લે, સતા નહિ હવે મુજને.
૧
૧ કઈ વિદ્વાન પિતાના વિધાથી, શિષ્ય, પુત્ર વા મિત્રને અમુક સંયોગો વચ્ચે ઉપદેશ આપતો હોય એવા રૂપમાં આ કાવ્ય રચાયું જણાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૫૪). અરે મનમાં ધરે નહિ કલેશ, નથી કંઈ આપવું લેવું. બુરી મોટાઈની ભ્રમણ, સતા નહિ હવે મુજને. ૨ અમારી પાસે રહેતાં પણ, થે નહિ સંગતિ લાભ જ, યથાદષ્ટિ તથા લેતા, સતા નહિ હવે મુજને. તમારા ઇષ્ટના માટે, ઉપાયો જે રચ્યા મનમાં, કરો ધાર્યું હવે પિતે, સતા નહિ હવે મુજને. . ધરી સ્વછંદતા મનમાં, અરે માને નહિ મહારું, હજી પણ માનશે મનમાં, સતાવો નહિ હવે મુજને. રચે ઈર્ષ્યા થકી કપટે, લથડશે દુ:ખ ખાડામાં, ઘણું ખત્તા પડયા પડશે, સતાવો નહિ હવે મુજને. બજાવી ફરજ મેં હારી, હવે તો જોઈને ચાલે, નથી સમતા વિના સુખડા, સતા નહિ હવે મુજને. ભણાવ્યાં શાબ્દશાસ્ત્રોને, નથી એ વાદના માટે. થતી નહિ કલેશથી શાન્તિ, સતા નહિ હવે મુજને. જગત્ આગળ થઈ ડાહ્યા, કરે છે. વાત બહુ ડાહી, કરે કહેણ તથા રહેણું, સતા નહિ હવે મુજને. કરીને ભાષણે લાંબાં, રિજવતા લોકને ભારી, થતી કરણી, હૃદયમાં શું? સતા નહિ હવે મુજને, તમારી દષ્ટિ અનુસાર, અમારે બોધ સમજે છે, અમારે વાંક નહિ તેમાં, સતા નહિ હવે મુજને. ખરું કહેતાં રિસાતા બહુ, ગણે નહિ ભૂલ પિતાની, ગ્રહેલે પક્ષ તાણુંને, સતા નહિ હવે મુજને. થઈ ઉદ્ધત થતા સામા, અભિમાની થઈ વદતા, નથી એ ઉચ્ચનું લક્ષણ, સતા નહિ હવે મુજને. વધી શકિત થયું તે શું? ઉપરનું જ્ઞાન કયાં સુધી, ઉપેક્ષા સ્વાર્થ સરતાં છે, સંતા નહિ હવે મુજને. અમે પામી ગયા સઘળું, નથી લેવું હવે બાકી, ધરી મિથ્યા અહંતાને, સતા નહિ હવે મુજને. અમારી પાસે બેસીને, અનુભવજ્ઞાન ના લીધું, કર વિસ્થા ધરે નહિ સાર, સતા નહિ હવે મુજને. ૧૬ ચલાવી લઈશું પોતે, તમારા ચિત્તમાં નક્કી. સુજે છે બુદ્ધિ અનુસાર, સતા નહિ હવે મુજને. ૭ થથાલુદ્ધિ અનુસાર કરે વ્યાપાર સહુ જીવે, ઉપર ચઢવા ર્યો ઉપદેશ, સતાવે નહિ હવે મુજને ૧૮
For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૫ )
ઘડીમાં ભાવ લાવીને, હૃદયથી માફ માગે છે, તથા અવળા પુનઃ ક્ષણમાં, સતાવા નહિ હવે મુજને. તમારા ચિત્તમાં ઈચ્છા, પ્રગટતી તે નથી છાની. વિવેકે તે વિચારી લ્યે, સતાવા નહિ હવે મુજને અરે ઇચ્છાથકી વિરુદ્ધ, કહું તે નહિ ગમે મનમાં, ખરૂં સમજી ખરૂં લેશે, સતાવા નહિ હવે મુજને અમારા પ્રેમની ખાત્રી, તમારા પ્રેમને પૂછ્યું, છુપાવી નહિ છુપે પ્રીતિ, સતાવા નહિ હવે મુને, અસર કરતા ખરા પ્રેમ , અમારા ચિત્તમાં નક્કી, બદલતા રંગ નહિ કયારે, સતાવે નહિ હવે મુજને. ઉગ્યા તે સૂર્ય હિ છૂપે, ચઢે વાદળ ઘણું તે પણુ, પડેછે ભાસ ચક્ષુમાં, સતાવા નહિ હવે મુજને, ઉપરથી પ્રેમ ધારીને, કરીને પ્રેમના ચાળા, અમારૂં તત્ત્વ લેશે। શું? સતાવા નહિ હવે મુને, તમારા પ્રેમ જેનાપર, અમારાપર નથી તેવા, હૃદય સાક્ષી ભરે છે ત્યાં, સતાવા નહિ હવે મુજને, તમારી ચેોગ્યતા જેવી, ગ્રહેા તત્ત્વને તેવું, અમારે વાંક શે તેમાં, સતાવા નહિ હવે મુજને, ઉપરથી સ્વાર્થના ચેાગે, વિનય ભક્તિ જણાવાને, કરો તેવું લહેા તેવું, સતાવા નહિ હવે મુજને. તમારા પ્રેમીની વાણી, પ્રતીતિ જ્યાં ગા જેથી, નથી તેવી અમારાપર, સતાવા નહીં હવે મુને, સલાહા પ્રેમીની જેવી, હૃદયમાં પૂર્ણ વિશ્વાસે, ધરો તેવી ગ્રહેા નહીં મુજ, સતાવા નહિ હવે મુને, ઉપરથી બેલવું મીઠું, નથી તેવું બતાવાનું, સમય આવે થતા જુદા, સતાવા નહિ હવે મુજને, તમારા દીલની દોલત, ગણેા છે. અન્યને જેવી, નથી તેવા ગણાવાનું, સતાવા નહિ હવે મુને, મળે સયેાગ જેવા જ્યાં, તથા તેવા થઈ જાતા, મળી ભેગા થતા જુદા, સતાવા નહિ હવે મુજને. તમારા ચિત્તમાં ઉઠવું, ગણેા તેવું મોજાઓનું, કરો ચિત્તમાં આવ્યું, સતાવે નહિ હવે મુજને. ધરી સહેલાઇને મનમાં, ગમે ત્યાં જાવાને આવે, તમારા ચિત્તમાં નહીં હું, સતાવા નહિ હવે મુને,
For Private And Personal Use Only
૧૯
૧૦
૧
૩
૨૩
૩૪
૨૫
૨૬
૨૭
૨૮
૨૯
३०
૩૧
૩૨
૩૩
૩૪
૩૫
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૫૬ ) જગત વ્યવહાર સાચવવા, ઉપરથી સાચો કિશ્ચિત, હૃદય તે અન્યનું કીધું, સતા નહિ હવે મુજને. સરે નહીં કાર્ય પિતાનું, તદા દિલગીર બહુ થાતા, છુપા ભેદ અખ્તરને, સતા નહિ હવે મુજને. જગની દષ્ટિએ દેખે, મહને જે નહીં હું તે, ખરેખર ભૂલ ખા છે, સતા નહિ હવે મુજને. ખરે વિશ્વાસ અન્તરને, અમારા દીલમાં પ્રગટે, નથી સોગંદ ખાવાના, સતા નહિ હવે મુજને. સલાહે શાન્તિથી આપી, સ્વભાવે ઓળખીને મહે બન્યું વિરૂદ્ધ તે ખમશે, સતાવે નહિ હવે મુજને. અમારી ફરજ એ નક્કી, ગમે તેવા પ્રસંગમાં, ભલું કરવું તમારું સહુ, સતા નહિ હવે મુજને. હૃદયના ઉભરાએ સહુ થતા સહુ શ્રેયના માટે, જરા નહિ સ્વાર્થની છાયા, સતા નહિ હવે મુજને. બુરું કરવું નથી કયારે, નથી નિન્દાતણ વૃત્તિ, ભલું થાજે તમારૂ, સતા નહિ હવે મુજને. બને જ્ઞાની અને ધ્યાની, સુધારે વૃત્તિને કરજે, વિચારી સર્વ આદર, સતાવો નહિ હવે મુજને. તમારી શાન્તિને માટે, ફળ ઇચ્છા અમારી સહ, તજા દેષના ઢગલા, સતા નહિ હવે મુજને.
હને કીધું વિચારે તે, તમે તે વૃત્તિના એગ્ય જ, નથી ત્યાં દાવ અન્યોને, સતા નહિ હવે મુજને. પડે જે ચિત્તમાં શડ્ડા, અહે આ સર્વ વાંચીને. યથા વૃત્તિ તથા તેવા, સતા નહિ હવે મુજને. સકલ વાંચી સમજતા નહિ, નથી ત્યાં યોગ્યતા તેવી, અગર અજ્ઞાન ત્યાં હેતુ, સતા નહિ હવે મુજને. ખરી વેળા રહે આઘા, સમયને ઓળખે નહિ કંઈક જણું હેતુઓ જુદા, સતા નહિ હવે મુજને. વિનયની કરણુઓ સઘળી, જીગરથી જાણતા પ્રેમી, વિના બધે થતી એ સહુ, સતા નહિ હવે મુજને. મનાવાને કહું નહિ આ, મનાવાનું ગયું સ્વપ્ર, ખરું નિઃસ્વાર્થથી કહેવું, સતા નહિ હવે મુજને. હૃદયના પ્રેમવણ કાંઈ કરી નહિ કેઈ હિતશિક્ષા, ગણે પ્રેમી કરે તેવું, સતા નહિ હવે મુજને.
For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(40)
સકળની ઉન્નતિ કરવા, ધરો ને જ્ઞાનનું ભ્રષણ, અતાન્યા માર્ગ પકડી હા, સતાવા નહિ હુવે મુજને, અરે ત્હારા ઉપર પ્રીતિ, અમારી નિત્ય રહેવાની, હૃદયમાં માનશે નક્કી, સતાવા નહિ હવે મુજને, મળે પ્રીતિ ગયે પ્રીતિ, ગુણાનુરાગથી વધતી, સદા સદ્ગુણને જોશું, સતાવે નહિ હવે મુને, અમારા ધર્મ સેહજના, વધારે નિત્ય થાશો રે, ભલું થાશેા અમારાથી, સતાવા નહિ હવે મુજને, ઘણાં દુ:ખા પડે તે પણુ, વધા સદ્ગુણુની દૃષ્ટિ, ભુલાશે નહીં ભલું કીધું, સતાવા નહિ હવે મુજને, ખરા સંબંધ બાંધીને, કદી નહિં દૂર થાવાનું, ધરી તેવી પ્રતિજ્ઞા મ્હેં, સતાવા નહિ હુવે મુજને તનુથી દૂર પડતાં પણ, હૃદય તે પાસનું પાસે, મહત્તાને સ્વભાવે એ, સતાવા નહિ હવે મુજને, કરી પૂર્વે પ્રતિજ્ઞાઓ, સદા તે પાળવી નક્કી, તમારો ધર્મ ભૂલા નહીં, સતાવા નહિ હવે મુને, પડે જો તાપ સાનાને, કદી નહીં રંગને મૂકે, તમેા તેા ઉચ્ચ તેનાથી, સતાવા નહિ હવે મુજને, તમારે સિદ્ધ થાવાનું, અમારે સિદ્ધ થાવાનું, પરસ્પર પંખીના મેળા, સતાવે નહિ હવે મુને, તમારે શાન્તિની ઇચ્છા, અમારે શાન્તિની ઇચ્છા, જરા નહીં ચિત્ત દુ:ખવવું, સતાવા નહિ હવે મુજને, અરે સહવાસ જ્ઞાનીના, પછીથી બેાધને આપે, થતાં દૂરે જણાતું એ, સતાવેા નાહ હવે મુજને. સતાવાને નથી જન્મ્યા, તમારા ધર્મ સન્તાને, મહત્ત્તાને અનુસરવું, સતાવા નહિ હવે મુને, સતાવે દુર્જના જગમાં, સતાવે નહીં કદી ધર્મી, દયાના ધર્મ નહીં છંડા, સતાવા નહિ હવે મુને, પ્રસરશેા ભાનુની પેઠે, તમારી કીત્તે સર્વત્રજ, ખરી આશીઃ અમારી એ, સતાવા નહિ હુવે મુજને, અમારા પ્રેમની ખાત્રી, તમારા પ્રેમને પૂછે, પરસ્પર પ્રેમ છે સાક્ષી, સતાવા નહિ હુવે મુજને. અમારાથી નથી ન્યારા, અમારા આત્મવત્ પ્યારા, ખરેખર માનીને એવું, સતાવા નહિ હવે મુજને
.
For Private And Personal Use Only
૫૩
૫૪
૫૫
પ્ર
૫૭
૫૮
પટ્ટ
૬૦
દર
૬૩
૬૪
૬૫
૬૬
૬૭
ze
૬૯
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૮ ) નકામા શેખને છોડી, સજી લે સાધ્ય પિતાનું, ઘટાટોપે વળે નહિ કાંઈ, સતા નહિ હવે મુજને. તમારા સ્વાર્થની ખાતર, જશું કાર્ય પિતાનાં, અમારી શાનિત લેવાને, સતા નહિ હવે મુજને. લહે કે પાર ઉદધિને, વિચારેનાં વમળ ઝાઝાં,
થી પાર નહીં આવે, સતા નહિ હવે મુજને. સદા ઉપકાર માનું છું, કયું કીધું તમોએ જે, ધરે ઉપકારની દષ્ટિ, સતા નહિ હવે મુજને. પરિપૂર્ણ જ થવાનું છે, અનુભવ સત્ય લેઇને, અનુભવની ધરે દષ્ટિ, સતા નહિ હવે મુજને. ધરી મધ્યસ્થતા દષ્ટિ, વિચારે તો સમજશે સહ, ધરી ૯ દિવ્ય ચશ્માંને, સતા નહિ હવે મુજને. ખરે પરમાર્થ જ્ઞાનીને, પ્રસરશે સર્વ જીવોમાં, બુઢ્યધિ જ્ઞાન લેઈને, સમજશો ને સુખી થાશે.
મુ. વસઈ સ્ટેશન. સંવત ૧૯૬૭ ને પશ વદી ૧૧.
फकीरोने फिकर शानी ?
કવાલિ. જગતના જડ પદાર્થોમાં, તજાઈ સુખની આશા, નથી જે અન્ય તે મહા, ફકીરને ફિકર શાની? કરે સ્તુતિ કરે નિન્દા, અમારે ત્યાં નથી કાંઈ નથી થાતું નથી જાતું, ફકીરને ફિકર શાની? જગને ખાઈ ગઈ ફિકર, ફિકરની ફાકીઓ ભરવી, મહને ધંધે સદા તેનો, ફકીરેને ફિકર શાની? અમારા શિષ્ય વ્યવહારે, નથી નિશ્ચય થકી કે, ઉપરના સર્વે નહિ મમતા, ફકીરેને ફિકર શાની? જગતમાં ધર્મ વ્યવહારે, ગણુતા ભક્તજન મહારા, નથી મહારું કદી કે, ફકીરેને ફિકર શાની? છે સહુ શાન્તિના માટે, અને શિષ્ય બને ભક્તો, ગ્રહે જે ધર્મ બહુ સારું, ફકીરેને ફિકર શાની? ગમ્યું નહિ કીર્તિધન મહારું, પ્રતિષ્ઠા તે નહીં હું છું, અમારું કાર્ય અન્તરનું, ફકીરેને ફિકર શાની?
For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૫૯). સહજની શાન્તિના માટે, અનુભવ જ્ઞાન કરવાનું, મનાવાનું નથી મહારં, ફકીરેને ફિકર શાની? નથી લેવું નથી દેવું, ઉપાધિ વેદોશું આવી, ક્ય તે કર્મ ભોગવવાં, ફકીરને ફિકર શાની? સ્વયં આધાર ને આધેય, ધરીશું સગુણે સાચા, ઉપજતું સર્વ સંભાવે, ફકીરને ફિકર શાની? ગુરુના સ્વાર્થથી શિ, ઉપરથી સાચવે સઘળું, યથા દષ્ટિ લહે ફળને, ફકીરને ફિકર શાની?' બુરું સારંજ શિષ્યનું, ગણે મહારૂં થતી ચિન્તા, નથી મ્હારૂં બીજાઓનું, ફકીરને ફિકર શાની? અનુભવ એ પ્રઘો મનમાં, ગઈ આરેપની ભ્રમણું, અમારું કાર્ય કરવાનું, ફકીરેને ફિકર શાની? હને જે બાહ્યદૃષ્ટિથી, ગણે છે લેક તે નહિ હું, અરૂપી રૂપમાં નહિ હું, ફકીરને ફિકર શાની? ભલે નિન્દ અસૂયાથી, ભલે દો આળ મનફાવ્યાં, વદીને થાકશો અને, ફકીરને ફિકર શાની? કહો આચારથી ભ્રષ્ટજ, તમારી દષ્ટિમાં નહિ , તમારી દષ્ટિ તે નહિ હું, ફકીરેને ફિકર શાની? જગતમાં બાહ્યદૃષ્ટિથી, જુઓ અનતે મળે નહિ કંઈ, અમોએ એજ નિર્ધાર્યું, ફકીરોને ફિકર શાની? પ્રપોના તજ્યા ભેદો, સગાઓના તજ્યા મેળા, ઉપર નભ ને અધ: પૃથ્વી, ફકીરને ફિકર શાની? સદા સૉષમાં રહેવું, પ્રભુનાં ગાન ગાવાનાં, નિસંગી નિત્ય રહેવાનું, ફકીરને ફિકર શાની? અધમતા પૂર્ણ તજવાની, સદા ઉપકારની કરણી, ઉપર ચઢવું ગુણે લે, ફકીરને ફિકર શાની? શિખવવું સર્વને સારું, રહ્યું જ્યાં સત્ય તે મહારું,
તે દેશના દેવી, કરેને ફિકર શાની? નથી નિજ દેશ કે પરદેશ, અમારા બાહ્ય દેશે નહીં, થયા સંસારથી અળગા, ફકીરેને ફિકર શાની? નથી ઉચાટ રળવાને, નથી રેવું જગત્ સ્વપે, નથી જાતિ નથી જ્ઞાતિ, ફકીરોને ફિકર શાની? રહસ્યો તત્ત્વનાં સમજ, કરાતી ચિત્તની સ્થિરતા, મનોવૃત્તિ બ ચેલો, ફકીરને ફિકર શાની?
For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
'
( ૬ )
થઇને ધ્યાનમાં મસ્તાન, અલખના દેશ દેખીશું, ગણી મ્હેં એ દિશા નક્કી, ફકીરોને ફિકર શાની? નથી વ્યવહારના ઝઘડા, તજી આશા સગાંઓની, મનન, મહાવીર વાણીનું, ફ્યુરાને ફિકર શાની? નથી દરકાર ખાવાની, નથી તકરાર દેવાની, નથી તકરાર પુસ્તકની, ફકીરને ફિકર શાની? જરા લીધું ઘણું ખાકી, હજી પણ તેહ લેવાનું, સ્વભાવે એ થશે ભાવી, ફકીરોને ફિકર શાની? પ્રભુ મહાવીરનું શરણું, નથી પરવા જગત્ની કંઈ, અલખની મેાજમાં રહેવું, ફકીરોને ફિકર શાની ? ત્યજાતી કર્મની રાશિ, દશા વીતરાગતા સેવી, અમારૂં સાધ્યું એ નક્કી, ફકીરને ફિકર શાની ? ધરી અષ્ટાંગ ચેાગાને, યથાશક્તિ કરીશું સહુ, વધીશું દોષ ટાળીને, ફકીરને ફિકર શાની ? સદા આનન્દમાં રહેવું, સહજ એ ધર્મ પેાતાના, બુધ્ધિ ” સુખસાગરથી, ફકીરને ફિકર શાની? મીજી પોશ વદી ૧૦ બુધવાર, વસઈ સ્ટેશન. સં. ૧૯૬૭.
tr
तमारा चित्तने पूछो.
કવ્વાલિ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
""
મળે! ત્યારે જણાવા છે, વિનયની રીત મેલીને, શરમ છે આંખની જોતાં, તમારા ચિત્તને પૂછે. તમારા પુત્રપર પ્રીતિ, ગૃહિણીપર થતી પ્રીતિ, અરે છે કે નથી મુજપર, તમારા ચિત્તને પૂછે. કરા સંભાળ વ્હાલાની, કરો સંભાળ પૈસાની, અરે શું તેવી છે મુજપર, તમારા ચિત્તને પૂછો. તમારા મિત્રનેમાટે, યથાશક્તિ કરેછા સહુ, હૃદયના પ્રેમવણ શું? છે; તમારા ચિત્તને પૂછે. સગાને સાચવા જેવાં, કરા તન ધનને અર્પણુ, અધિક શું? કરે. તેથી, તમારા ચિત્તને પૂછે. ખરી આશીષ ઈચ્છાછા, ઉપરની ભક્તિના માને, કરો નિષ્કામથી શું? તે, તમારા ચિત્તને પૂછે.
૨૫
૨૬
૧૭
૨૮
૨૯
૩૦
૩૧
૩૨
૩
૪
૬
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧ )
રહસ્યા ગુસ લેવાને, સકલના ભાગ દેવાના, હજી પણ શું? થયું તેવું, તમારા ચિત્તને પૂછે. ઉપરના પ્રેમના ચટકે, મળે નહિ ઇષ્ટ વસ્તુઓ, સરે નહિ શીર્ષ સોંપ્યાવ, તમારા ચિત્તને પૂછે. ઉપરથી વ્હાલ કર્યાં સુધી, હૃદય આપે નહીં જલ્દી, પરીક્ષાની નથી પશ્ચાત, તમારા ચિત્તને પૂછે. હૃદયનું ગુપ્ત રાખીને, તમારી ભક્તિ શું લેશે? હૃદય જલધિ ઘણા ઊંડા, તમારા ચિત્તને પૂછે. જિગરથી ભાગ આપ્યા શું? પ્રભુના ધર્મ ફેલાવા, ખરાખર લાભ લેતા નહીં, તમારા ચિત્તને પૂછે. પ્રભુના ધર્મ ફેલાવા, કયાં સંકટ સહ્યાં બેલેા, કર્યું શું આત્મના માટે, તમારા ચિત્તને પૂછે. જગતનાં સુખ ભોગવવા, ધરા સ્વાર્થને જેવા, સહજના સુખ માટે શું? તમારા ચિત્તને પૂછે. અસંખ્ય પ્રાણી મરતા, ઘણા માનવ રડે દુઃખે, દયા લાવ્યા ઘણી કયારે, તમારા ચિત્તને પૂછો. પ્રભુના ધર્મ જેવાને, હૃદય ચક્ષુ ખીલવવાને, કર્યું શું ને કરોછો શું? તમારા ચિત્તને પૂછો. થશેા સદ્ગુણુ લેવાને, અનુયાયી ખરા મ્હારા, તદા તે ઉચ્ચ થાવાના, તમારા ચિત્તને પૂછો. નથી સદ્ગુણ લેવાના, નથી દુર્ગુણ તજવાના, અનુયાયી બન્યા તા શું? તમારા ચિત્તને પૂછે. ક્ષણિક સુખાતણા મેળા, યદિ ઇચ્છે અમારાથી, અનુયાયી નથી સાચા, તમારા ચિત્તને પૂછે. વિનય ભક્તિ કરુણા પ્રેમ, ખરી મહાવીરની શ્રદ્ધા, અભિનવ શું કર્યું જ્ઞાનજ, તમારા ચિત્તને પૂછેછે. અહર્નિશ ધર્મનાં કૃત્યો, કરો શું? ટેક ધારીને, ગુણાનુરાગ સેબ્યા શું? તમારા ચિત્તને પૂછે. સહેજ ધર્મો પ્રકટ કરવા, કર્યાં નિર્ધાર શું? મનમાં, પ્રમાદાને તજ્યા કે નહીં, તમારા ચિત્તને પૂછે. થઇ શૂરા કર્યું શું કાર્ય, જગત્માં ધર્મનું પ્રેમે, કરી નિઃસ્વાર્થતા ક્યારે, તમારા ચિત્તને પૂછો. મનુષ્યાને મદત કરવા, હૃદયની હાય હાલવવા, મળ્યામાંથી કર્યું શું દાન, તમારા ચિત્તને પૂછો.
For Private And Personal Use Only
પ
હ
૧૦
૧૧
૧૨
૧૩
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
૧૨
૧૯
૨૦
૨૧
૨૩
૨૩
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૬૨) ઉપરથી કીર્તિનામાટે, કર્યા તે કૃત્ય જોઈ લ્યો, કર્યું શું મુક્તિના માટે, તમારા ચિત્તને પૂછે. જિનેને ધર્મ ફેલાવા, ગુરુકુલે કયાં સ્થાપ્યાં, જિગરથી ભાગ લીધો છે? તમારા ચિત્તને પૂછો. અમારે ધર્મ કહેવાને, તમારે ધર્મ સુણુવાને, પ્રશું શું સાંભળી નક્કી, તમારા ચિત્તને પૂછે. બનીને ઘારના ખીલા, કર્યો નિશ્ચય પુનઃ છોડે, હૃદયની ભાવના કેવી, તમારા ચિત્તને પૂછો. બને અજ્ઞાનથી ભકતો, અમારે બંધ નહીં સમજે, અનુસરવા કરે શું? તે, તમારા ચિત્તને પૂછે. હદયને ભેદ રાખીને, તમારા દેષ નહીં દેશે, કહ્યાવણ દોષ નહિ ટળશે, તમારા ચિત્તને પૂછો. હજી પુરૂં નથી જાણ્યું, ઘણું બાકી રહ્યું જાણે, અધુરાને કર્યો નિશ્ચય, તમારા ચિત્તને પૂછે. મનન કરશેજ વાંચીને, મનનથી બોધ મળતો બહ, અધિકારી થયા કે નહીં, તમારા ચિત્તને પૂછે.. કરે તેનું હૃદય સાક્ષી, ખરું બેટું હૃદય જાણે, ગુરુ સેવા થકી શાનજ, તમારા ચિત્તને પૂછે.
સ્વયં વાંચે સ્વયં શે, અનુભવ સદ્ગુરુ પાસે, બુધ્ધિ પૂર્ણ થાવાને, તમારા ચિત્તને પૂછે. પોશ વદી ૧૨ શુક્રવાર, મુ. વસઈ સ્ટેશન ધર્મશાળા. સં. ૧૮૬૭.
प्रगट थाता विचारो बहु.
કવાલિ. ઉંઘતા ઉંઘ ના આવે, થતા સ્વમાવિષે પણ તે, ખરી ધર્મોન્નતિ કરવા, પ્રગટ થતા વિચારે બહુ. શુરાતન પૂર્વ જૈનેનું, ગયું કયાં આજ દેખી , અસલ હાલત પુનઃ કરવા, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુચમત્કારે ઘણુપૂર્વે, કર્યા છે. પૂર્વ મુનિએ, પુનઃ તેને પ્રગટ કરવા, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુ તન-મન લક્ષ્મીના ગે, બને શ્રાવક ઘણું શૂરા,
અસલની દેશના દેવા, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ - ૧ ધારને છાણ કહે છે તેમાં ખીલો ઘાલવામાં આવે છે પણ છાણમાં ખીલો હલાવ્યાથી હાલે છે. પૃથ્વીમાં ઘાલેલા ખીલાની પેઠે સ્થિર રહેતો નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( 13 )
દયાળુ દુનિયા કરવા, પ્રભુ મહાવીરની પેઠે, અનન્તિ શક્તિ ખીલ્લવવા, પ્રગટ થાતા વિચારો મહુ, પ્રથમની શક્તિયા કયાં ગઈ, પુન: શોધો ઘણી કરવા, ઉચંતાં બેસતાં ફરતાં, પ્રગટ થાતા વિચારો મહુ, ખરા શ્રદ્ધાળુ જીવાને, કરેછે દેવતા સહાયા, વધાવા જૈન શાસનને, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ, નવું જીવન પ્રેરાતું, પ્રશસ્યાત્સાહથી મનમાં, પ્રસરતા ભાનુ કિરણાવત, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ. અધુના જૈન ધર્મ, ઘણા દુ:ખી થતા દીઠા, કરુણાથી ભલું કરવા, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ. અમારું દીલ બહુ દાઝે, પડેલાં દુઃખ દેખીને, ખરી જૈનેાન્નતિ કરવા, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ. પ્રભુ મહાવીર શાસનવષ્ણુ, જરા નહિ ચિત્તમાં ગમતું, અમારો ધર્મ ફેલાવા, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ. તમારી દૃષ્ટિ ખૂલે તેા, અના સહાયી અમારા ઝટ, ગ્રહેલું કાર્ય કરવામાં, પ્રગટ થાતા વિચારા મહુ વધે જો જ્ઞાનની શક્તિ, અમારા ધર્મ જેનામાં, ઉદય સત્વર અને યને, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ. રહે નહિ દુઃખિયા જંગમાં, સ્વધર્મી જે અન્યા મ્હા, ગમે તે જીવનામાટે, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ. કુદ્રુમ્બી સહુ ગણી જીવા, જગમાં જે રહ્યા જ્યાં ત્યાં, સકલને આધ દેવાને, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ. અમારા ધર્મની દૃષ્ટિ, ગ્રહેા સત્વર સફલ જીવે, અનુભવ સર્વને દેવા, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ. અમારા બેલના રાગી, અનેા તેા ધર્મ ઉદ્દશા, ભણાવાને ખરું જ્ઞાનજ, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ. અહા અધ્યાત્મ ઉપદેશે, સમેછે પન્થના ઝઘડા, ક્રિયા ને જ્ઞાન ફેલાવા, પ્રગટ થાતા વિચારો અહુ. ખૂલે સ્યાદ્વાદની દૃષ્ટિ, જીવાને તા નથી ઝઘડો. સકલને દૃષ્ટિ, એ દેવા, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ. શ્રાવણ જ્ઞાનની શક્તિ, નિયમસર કામ નહિ થાવે, ઢસાવા એમ જીવેામાં, પ્રગટ થાતા વિચારો બહુ. રહસ્યો યોગનાં સાચાં, સમાધિ જ્ઞાનથી પ્રગટે, સમાધિ જ્ઞાન ખીલવવા, પ્રશ્ટ થાતા વિચારો બહુ.
For Private And Personal Use Only
9
૧૦
૧૧
૧૨
૧૩
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
૧૮
૧૯
૨૦
૧૧
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જમાનાને અનુસરતાં, ગુરુકુળ સ્થપાવાને, ઉપાયે સહુ બતાવાને, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુ. પ્રગટ કરવા મહાશૂરા, ઘણું ઉપદેશક મુનિયે, ખરે રસ્તે જણુવાને, પ્રગટ થતા વિચારો બહુ. ઘણું સ્યાદ્વાદના ગ્રન્થો, જગતમાં સર્વ ફેલાવા, અનેકપાય કરવાને, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુ. બનાવા જ્ઞાનથી જેને, સુજે સાધન સકલને કહ, પ્રભુને ધર્મ પરખાવા, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુ. અમારા આત્મને લાગ્યાં, અનન્તાં કર્મ નિર્જરવા, ખરી રાત્રયી વ૨વા, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુ સુધારે સર્વ ધર્મોના, કરે છે મુખ્ય નેતાઓ, પ્રવત્ય સર્વ ચળવળમાં, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુ. ખરાને પૂર્ણ ઉદ્ધારવા, સકલને ભાગ લેવાનો, ખરી દિશાતરફ જાવા, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુ. સકલની જાગૃતિ કરવા, ખરાં ભાષણ ખરા લેખે, યથાશક્તિ ભલું કરવા, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુ કરીશું ને કરાવીશું, કરીશું સત્ય સંકલ્પ, અનંતાં સુખને દેવા, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુ અને દેવતા સહા, કરે છે ધર્મ કાર્યોમાં, ઉદય થાશે હવે નક્કી, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુ. વિચારેનાં હૃદયમાં બીજ, ઉગે છે અંકરે જ્યાં ત્યાં, બુધ્ધિ ” મિષ્ટ ફલ લેવા, પ્રગટ થાતા વિચારે બહુ. ૩૨
મુ. વસઈ સટેશન પશ વદી ૧૨ શુક્રવાર, ૧૯૬૭.
हृदय मारूं घणुं तल्पे.
કવાલિ. નિહાળું દુઃખી લોકેને, પડાતા કર્મથી જગમાં, પડેલાં દુઃખ સંહરવા, હૃદય હારું ઘણું તપે. જગતમાં સર્વ જીવોની, ખરી ધર્મેન્નતિ કરવા, ભલું કરવા સદુપદેશે, હૃદય મહારું ઘણું . અરે એ પાપના ઉદયે, ગરીબી દીનતા ભૂખ્યા, ભલું કરવા જ ઉપદેશે, હૃદય મહારૂં ઘણું ત.
For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અરે અજ્ઞાનથી અલ્પા, ભટકતા રેઝની પેઠે, ખરું વિજ્ઞાન દેવાને, હૃદય મહારું ઘણું ત. વિષય વાહ્યા ઘણછો, બન્યા છે મોહથી દુઃખી, સહજ સુખડાં બતાવાને, હૃદય હારું ઘણું તપે. ઘણી તૃણું ધરી છો, લડીને કલેશ બહુ કરતા, ખરી શાન્તિ બતાવાને, હૃદય હારું ઘણું તપે. ઘણું માનવ પશુ પેઠે, ભટકતા જ્ઞાન નહીં લેતા. પ્રભુનું જ્ઞાન દેવાને, હૃદય મહાકું ઘણું તપે. પ્રતિપક્ષી બની માનવ, કરે છે ઘાત અન્યની, દયાળુઓ બનાવાને, હૃદય હારું ઘણું તપે. ઘણું વિશ્વાસઘાતીઓ, કપટથી અન્યને મારે, દયાને બોધ દેવાને, હૃદય મહારું ઘણું ત. પશુ પંખી ઘણું કાપે, બનીને માંસના ભેગી, દયાધમ બનાવાને, હૃદય મ્હારૂં ઘણું તપે. કરે નિન્દા ગુરૂઓની, કરે નિન્દા મહન્તની, અરે તેનું ભલું કરવા, હૃદય મહારું ઘણું તપે. જીની હાય બહુ લેતા, કનડતા દુઃખ બહુ દેતા, અરે તેનું ભલું કરવા, હૃદય હારું ઘણું તપે. ઘણું દુઃખ દેઈને, હસે છે પાપ નહીં ગણતા, અરે તેનું ભલું કરવા, હૃદય હારું ઘણું તન્મે. મદિરાપાનના મોજી, ધુમાડે વિત્તને કરતા, અરે તેનું ભલું કરવા, હૃદય મહારું ઘણું તપે. કરે પાખંડનાં કૃત્ય, સતાવે સન્ત લેકેને, અરે તેનું ભલું કરવા, હૃદય મહારું ઘણું તલ્પ.. જગતમાં જઠ ઉપદેશે, ભમાવે ભ્રાનિતથી જીવો, ખરું સમ્યકત્વ દેવાને, હૃદય મહારું ઘણું તપે. પ્રપો બહુ રચી સ્વાર્થ, કરે યુક્તિની ચેષ્ટા, પ્રપશ્ચીનું ભલું કરવા, હૃદય મહારું ઘણું તપે. ખરચતા લક્ષ્મી-ઉન્માર્ગ, મતિ કુંકે કુધર્મોની, અરે તેનું ભલું કરવા, હૃદય મ્હારૂં ઘણું તપે. જીવન ગાળે પશુ જેવું, કરે નહિ ધર્મની દરકાર, સદા તેનું ભલું કરવા, હૃદય મહારૂં ઘણું ત. લડે ઝગડે દઈ ગાળે, અદેખાઈ કરે ભારી, અરે તેનું ભલું કરવા, હૃદય હારું ઘણું તપે.
For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહા મિથ્યાત્વમાં પાડે, મનુષ્યોને દઈ કુમતિ, અહે તેનું ભલું કરવા, હૃદય મહાકું ઘણું તલ્પ. અમારા ધર્મના શત્રુ, વિરોધી તત્ત્વ ઉપદેશે, ખરી દષ્ટિ ખોલવવાને, હૃદય મહાકું ઘણું તપે. અરે જે આવતા આડા, પ્રભુના ધર્મકૃત્યમાં, અરે તેનું ભલું કરવા, હૃદય મ્હારૂં ઘણું તન્મે. રચીને સ્વાર્થની શૂળી, જીવોના પ્રાણ જે લેતા, . અરે તેનું ભલું કરવા, હૃદય મ્હારૂં ઘણું તપે. અધિકારી થઈ મટા, પજવતા લાંચ બહુ લેતા, ખરે રસ્તો બતાવાને, હૃદય મ્હારૂં ઘણું ત. દયાનાં તત્ત્વ ફેલવવા, જિગરથી ભેગ આપીને, દયા ઉપદેશ દેવાને, હૃદય હારું ઘણું તન્મે. પ્રભુ મહાવીરનાં તો, મનુષ્યોના ભલા માટે, અતિ વેગે જણાવાને, હૃદય હારું ઘણું તપે. નિવૃત્તિ માર્ગના સન્મુખ, યથાશક્તિ જીવો કરવા, ખરે મેક્ષજ જણુવાને, હૃદય મહારું ઘણું ત. છોનાં અશ્રુઓ લૂવા, અમારે દેશના દેવી, ખપાવા કર્મની રાશિ, હૃદય મહારૂં ઘણું ત. પ્રવૃત્તિ માર્ગના કીડા, બનીને શાન્તિ નહિ લેતા, સહજ આનન્દ ઉપદેશે, હૃદય હારું ઘણું તપે. અનન્તાં કર્મ નિર્જરવા, અખડાનન્દ લેવાને, થતી ચિન્તા સમાવાને, હદય હારૂં ઘણું તપે. સહજ ધર્મો પ્રગટ કરવા, સમાધિધ્યાનમાં રહેવા,
“બુદ્ધયધ્ધિઉન્નતિ કરવા, હૃદય મહાકું ઘણું ત. ૩૨ સં. ૧૯૧૭–પાશ વદ૧૭ શનિવાર-મુકામ-વસઈ સ્ટેશન ધર્મશાળા.
बनो बहादूर सकल जैनो. જિનેન્દ્રોનું કહ્યું સમજે, જિનેન્દ્રોની ગતિ પકડે, પરસ્પર સહાય આપીને, બને બહાદૂર સકલ જૈને. તજે આળસ ગ્રહ ઉદ્યમ, ગણે જૈન સકલ હારા, ઉઘાડી જ્ઞાનની આંખ, બને બહાદૂર સકલ જેને,
૧
For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૭ )
ધરા નિ:સ્વાર્થતા મનમાં, રગેરગમાં ધરે જીસ્સા, કરા તે સાથ આવે સહુ, બના બહાદૂર સકલ જૈન. જિનેન્દ્રોની કરા ભક્તિ, અચળ શ્રદ્ધા ધરો મનમાં, સહાયા દેવતા કરશે, અનેા બહાદૂર સકલ જેના, ગણેા ને ધર્મની દોલત, રહ્યાં જે આગમા સઘળાં, ચઢા આગળ કરી સાહસ, અનેા મહાદૂર સકલ જૈન, અને છે સર્વ ઉદ્યમથી, વિચારામાં ઘણી શક્તિ, હજાર વિશ્ર્વને જીતી, અને મહાદૂર સકલ જેને. જિતે છે કર્મને જૈને, રહે મડદાલ નહિ કયારે, ભણીને વીરનાં તત્ત્વા, અના મહાદૂર સકલ જૈના અમારી આંખ ને પાંખા, અમારા જૈન ધર્મીઓ, પ્રભુ મહાવીરના ભક્તો, અનેા બહાદૂર સકલ જૈના નકામાં ખર્ચ નહીં કરવાં, નઠારી રીતિયા ત્યાગા, ભણીને સર્વ વિદ્યાએ, અનેા બહાદૂર સકલ જેના. ઉઘાડા આંખ પેાતાની, ઉદયના હેતુ સમજો, રહ્યા પાછળ થયું આગળ, અનેા બહાદૂર સકલ જેને. પ્રભુનાં તત્ત્વ સમજ્યાવણ, ખરા જૈને નથી અનતા, ગુરૂગમ જ્ઞાન લેઈને, અનેા બહાદૂર સફલ ને. ધરા નીતિ હૃદયમાંહિ, યથા કહેણી તથા રહેણી, સ્ફુરાવી આત્મબળ નક્કી, ખનેા મહાદૂર સકલ જૈને જણાવા સત્ય સિદ્ધાન્તા, જનાને ધર્મ ઉપદેશે, તજીને સાંકડી સૃષ્ટિ, અનેા બહાદૂર સકલ જેને. પ્રભુના ધર્મ ફેલાવા, ગણેા ને સર્વ પેાતાનું, તજીને ટાયલાવેડા, અનેા બહાદુર સકલ જૈને. ધરીને જન્મ જેનાએ, પ્રભુના ધર્મ ઉદ્ધરવા, ક્રિયા ને જ્ઞાન એ નયથી, અનેા બહાદૂર સકલ જૈન. હવે ચેતા સૂરિવા, ઉપાધ્યાયેા જ પથ્યાસે, મુનિવર્યાં હવે ચેતા, અનેા બહાદૂર સકલ ના. શુભંકર સાધ્વીએ જાગો, વિદુષીએ અનેા જ્ઞાને, કુસમ્પાને તજી સઘળા, અના મહાદૂર સકલ જૈને. વિભાગે ત્રણ જેનેાના, પડ્યા છે કાલના યોગે, પરસ્પર સપ્પીને ચાલા, અનેા બહાદૂર સકલ જૈના સકલને જ્ઞાન કેળવણી, ખરેખર ધર્મની દેવા, અજાવા ફર્જ સાધુ, અના મહાદૂર સફલ જૈના
For Private And Personal Use Only
૫
.
r
૧૦
૧૧
૧૨
૧૩
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
૧૫
૧૯
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પરસ્પર પ્રેમની દષ્ટિ, પરસ્પરનું ભલું કરવું, સહનતા ચિત્તમાં રાખી, બને બહાદુર સકલ જૈનો. ૨૦ ખરા જૈન બની પિતે, બનાવા જૈન અને, જીવન હેમે ઉદય કરવા, એને બહાદુર સકલ જૈને. ૨૧ સ્વ૫ર કલ્યાણને માટે, જીવન હોમ્યું અમારૂં સહ, ભરીને ચઢતીનાં પગલાં, અને બહાદુર સકલ જૈને. અમારા દીલની ફુરણું, પ્રગટશ સર્વ જૈનમાં, અમારા ક્ષત્રિય પુત્રો, બને બહાદૂર સકલ જૈને. અમારા પ્રેમનાં પાત્રો, અરે જાગે જ સાચું, બુદ્ધચબ્ધિ સહાયમાં દેવ, બને બહાદૂર સકલ જેને. ૨૪ વસઈ સ્ટેશન, ધર્મશાળા. સં. ૧૯૬૭ પોશ વદી અમાવાસ્યા.
“સમર વીટના ૩માં.” હૃદય વિશ્રામ મેળાપી, મળે તે પિગ્યતા બુઝ, રહે સમભાવમાં વૃત્તિ, તદાભાવિ સકલ સુજે. અમારે છે. અત્તરને, નથી ત્યાં વાદની ચર્ચા, સમજતા જ્ઞાનયોગીઓ, હૃદય વિજ્ઞાન વેત્તાઓ. વિકટ રસ્તે વિકટ ઝાડી, ઘણું વિક્ષેપ નડવાના, ઘણું ત્યાં દુ:ખ વેઠીને, લહે છે પાર ગિ. નથી વાતેતણું ચટકાં, નથી ત્યાં બાઘની ગમ્મત, અનુભવેગ વિઘાના, અમારા ગીઓ સમજે. અમારૂં જે સમજતા નહિ, જરા નહિ યેગ્યતા આવી, પ્રભુની ગશાળાના, નથી વિદ્યાર્થિ તે તે. બન્યા જે પૂર્ણ અધિકારી, પરીક્ષામાં ટકે પૂરા, અનુક્રમ જ્ઞાન દેવાનું, મળેલા પેગ તત્ત્વોનું. કર્યાણું યોગ્યતા પૂરી, વળે નહીં પાસ રહેવાથી, મદારીને નથી ખેલો, યદિ માને નહી તે શું? અધિકારી વિના દેતાં, ઘણું હાનિ નથી લાભ જ, હૃદયની ઉચતા થાતાં, અનુક્રમ યે મળવાને. અધિકારી થતાં જલદી, મળે છે વસ્તુ માગ્યાવણ, કર્યાથી યોગ્યતા પૂરી, ગમે ત્યાંથી મળે તે સહુ
For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૯ ) હૃદયની ઉચ્ચતા કરતાં, વિનય શ્રદ્ધા ગુણે લેઈ, મળે તે પાત્રમાં ઠરશે, અનુભવથી જણાવ્યું છે. અધિકારી મળે હેને, વિચારી યોગ્ય દેવાનું, અમારૂં ચિત્ત પરખીને, ચલે તે શિષ્ય અધિકારી. અધિકારી પરખવાને, કસોટી દીલની કરતાં, અધિકારી મળે જે કઈ ખરે તે શિષ્ય ગણવાને. પરીક્ષાવણ હદયદાતા, નથી એ યોગનો પગી, અધિકારી લહે ખેંચી, ર જ્યાંથી અધુરૂં તે, ગૃહસ્થી દીક્ષિત સર્વે, હદયની ઉચ્ચતાણ તો, પ્રવેશક ભક્ત ગણવાના, હજી છે વાર દેવાની. હૃદયની ગ્યતાવાળા, લહે છે યોગવિદ્યાઓ, યથા પચતું તથા દેવું, પગથીયાં યોગનાં ઝાઝાં. ટળે દુર્ગણું વધે રસગુણ, રહે છે. સાધ્યમાં લક્ષ્યજ, ખુલે અજ્ઞાનના પડદા, જ|તી ગુવિઘાઓ. જણાતા ભેદના ભેદો, જશુતા ખેદના હેતુ, રહ્યા પાછળ જણાતા તે, ચઢયા આગળ જણુતા તે. સહાધ્યાયી જણાતા હુ, સહજ આનન્દની ઝાંખી, અમારે યોગ અન્તરમાં, જાતે દિવ્યજ્ઞાને તે. ઘટાટોપે વળે નહિ કંઈ, કિયા જડતા ધર્યાથી પણ, કથેલું પૂર્ણ વિશ્વાસે, હૃદયમાં ધારતાં વળશે. ઉપરથી હાજી હા કહેવું, હૃદય શ્રદ્ધાથકી ખાલી, અધિકારીતણું ફાંફાં, પરખતા યોગીએ ક્ષણમાં. ભરીને માલ લેવાને, કર્થ અર્પણું જીવન જેણે, નથી શંકા થશે સારું, અમારું દિલ તેનું છે. અધુરા જ્ઞાનથી નિશ્ચય, કરે નહીં જ્ઞાની વર્તનમાં, કરે આજ્ઞાથકી કાર્યો, ખરી તે યોગ્યતા પાળે. ભમા જે ભમે જલદી, નથી તે ગ્ય અધિકારી, અધિકારી થશે પહેલા, પછે મળશે બધું બાકી. તમારી દષ્ટિથી જોઈ અમારું શું પરખવાના, પરીક્ષાના પરીક્ષકની, ખરી અવધિ જિનેન્દ્રોમાં. તમારી યોગ્યતા જેવી, અમારે યોગ્ય તે દેવું, અધિકે ન્યૂન નહિ મળતું, જુઓ જ્યાં ત્યાં ખરું એ છે. ૨૫ પરિપૂર્ણ ટળ્યાવણું તે, ખરેખર રાગને દ્વેષજ, નથી સર્વજ્ઞની પદવી, આધકારે ભળે શકિત.
For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૭ ) ગુણોની ગ્યતા માટે અધિકારી થવું ઉંચા, થશે નિશ્ચય નથી પશ્ચાત, ઉપર ચઢવું ગુણે ઈ. હદયશાળા અમારી એ, ભલે આવો રૂચે તો અહીં, અમારે યોગ સમજાવી, અમારી સાથે લેઈશું. ઉપાધિથી રહી ત્યારે, અમારી પાસે જે રહેશે, ખરી સ્થિરતા અનુભવશે, અધિકારી થશે જલ્દી. અમારી પાસે આવીને, ઉપાધિ જે કરે મુજને, ઉપાધિ દુઃખમાં પડશે, કરે જેવું લહે તેવું. શિખામણ સન્ત આપે છે, ખરો વિશ્વાસ નહિ બેસે. અનુભવથી તે વિશ્વાસ, ટળે ટાળ્યો નહીં કયારે. અનુભવની કટીમાં, સહજનું સર્વ રહેવાનું, “બુદ્ધબ્ધિ ” સત્યને ભાનુ, પ્રગટતાં તત્ત્વ પરખાયું. ૩૨ સ. ૧૯૬૭ બુધવાર. શાન્તિઃ રૂ અગાસી. માહ સુદી ૨.
મારા ચિત્તમાં આવ્યું.” ખરું અધ્યાત્મનું જીવન, અમારું રાધ્ય નિશ્ચયથી, અમારા સાધ્યની દૃષ્ટિ, ખરે વ્યવહાર રાખીને. અનુભવજ્ઞાનવણું દીક્ષા, ગુરૂ ગીતાર્થ નિશ્રાવણ, ખરી દીક્ષા ગણાતી નહીં, ઠરે નહિ ચિત્ત અન્તરમાં ગુરૂ અધ્યામિની નિશ્રા, કરી દીક્ષા ગ્રહે જુવો, ગુરૂ આજ્ઞા હૃદય ધારે, અનુકમ ઉચ્ચતા પામે. અમારૂં સાધ્ય સાધીશું, ગમે ત્યાં વિચરી જ્ઞાને, અનુભવ જ્ઞાનની તિ, અમારે ધર્મ ચેતનને. અનુભવની પ્રતીતિમાં, અમારા આત્મનો ધર્મજ, નકામી ધામધૂમમાં, નથી આનન્દ પરખાતે. પડે છે ભેદ વ્યવહારે, નથી અધ્યાતમમાં પડતે, વિવાદાને શમે ઝઘડે, અમારા આત્મના ધર્મ. સહજ ચેતન્યરૂપે હું, સકલને સાક્ષિથી દ્રષ્ટા, સહજ આનન્દ તે હું છું, અરૂપી ધર્મને ધારકો અશાતા શાતથી ન્યારેક અનુભવ શુદ્ધ નિશ્ચયથી, અમારા દીલમાં એવું, પડે તે સર્વ સહેવાનું.
૧ શાતાનીય.
For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( i )
રગેરગમાં વહી શ્રદ્ધા, જિતાગમ સત્ય તત્ત્વાની, અમારે વીરની પેઠે, ઘણા વિક્ષેપને સહેવા. પ્રથમથી મારૂં માગું છું, નહિ સમજાય તેની હું, નથી સર્વજ્ઞ આ ભવમાં, ખરેખર હું અધુરો બહુ. અરે અમૃતતણા બિન્દુ, ઘણા રોગો હણે ક્ષણમાં, ધરી સત્ત્તાષ કલિકાળે, મળ્યું તે જ્ઞાન સાચવવું. અપૂણૅજ પૂર્ણતા પામે, પ્રયને પૂર્ણતા સિદ્ધિ, પચો રસ્તે, ગમે ત્યારે, થશે સિદ્ધિ નથી શઠ્ઠા. નથી વીતરાગતા પુરી, પ્રગટતા રાગ મનમાંહિ, સુરસ્તે વાપરીશું સહુ, યથાશક્તિ વિવેકે તે. નિસરણી મુક્તિની સાચી, અનુભવમાં વસી સમતા, અમારી એ ખરી દેવી, ઉપાસક હું થયેા હેના. કરીશું ઉર્ધ્વ ચડવાની, ક્રિયાઓ યાગ્ય પેાતાને, હૃદયના ભેદુ સાથે, ગમે તે ચોગથી ચડવું. અમારાથી ચચા આગળ, મહત્તા દિવ્યદ્રષ્ટા, અમારા સહાયકો સન્તા, ખરા પ્રેમે ચઢાવા ઉર્ધ્વ. અરે કપાયલાં સુખા, પ્રકટ મનમાહવિભ્રમથી, નિરાશાનાજ નિ:શ્વાસા, જીવન હાર્યું ગણે તે તે. જણાવેછે ખરાં સુખડાં, અનુભવજ્ઞાન અમને તે, અમારી લાગી લય ત્યાં તે, ગમે નહિ દીલમાં બી. વિપાકા કર્મના ભારી, શરીરે સર્વે સહેવાના, રહી અન્તરથકી ન્યારા, સહજ વિજ્ઞાનમાં રહેવું. પરમ સુખ પાસ છે નકી, મળે છે તત્ત્વદષ્ટિએ, થયાથી ચિત્ત નિર્મલતા, અખણ્ડાનન્દની સ્હેજત. ઉપાધિ જે ગણું તે છે, ઉપાધિ નહીં ગણું તેા નહીં, અગડવાનું નથી મ્હારૂં, કરે જે કાઈ, શત્રુતા થશે ખુશી અમારાપર, જગતના લોક તે પણ શું ? તમારી ખુશીના મેમાન, થયા ભવમાં ઘણી વેળા. થશે નાખુશ તો પણ શું? સ્પૃહા નહિ માઘની કિષ્ચિત્, અમારો ન્યાય આપોઆપ, તમા તે દેખનારા. પડેલા દુઃખમાં ભાગેા, તમે તે દુઃખ નહી લેશેા, પડેલાં દુ:ખ હરવામાં, અમારી શક્તિ વાપરવી. ભાંભેાધિ સ્વયં તરવા, અમારા આત્મબળ યેગે, ગમે ત્યારે ઉપાય જ એ, નથી અજ્ઞાતણા દાવે.
For Private And Personal Use Only
૧૦
૧૧
૧૨
133333
૧૩
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
૧૮
૧૯
૨૦
૨૧
૨૩૨
૨૩
૧૪
૨૫
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( 92 )
નિમિત્તો અન્ય અવલમ્બી, અમારા દેશમાં જાવું, નથી ખપનું જગતનું રાજ્ય, અમારૂં રાજ્ય અન્તરનું, સહેજ સ્વતન્ત્ર થાવાને, પરાધીનતા બધી ત્યજવી. અલખ આનન્દમાં રહેવા, સહજની દૃષ્ટિમાં રહેવું. અલખના દેશ છે મ્હારા, અલખનું મૂળ છે મ્હારૂં, અલખની જાતિ છે મ્હારી, અલખ એ ગામ છે મ્હારૂં. ૨૮ અલખમાં જન્મ છે મ્હારા, અલખ વિશ્રામ છે મ્હારા, અલખ એ નામ છે મ્હારૂં, નથી ત્યાગી નથી ભાગી. નથી વેદી નથી ખેદી, નથી જાતિ નથી ભાતિ, અલખ હું બ્રહ્મ હું નિશ્ચય, અલખમાં શુદ્ધ મસ્તાની. અલખના દેશ અલખનું સુખ, પ્રભુ મહાવીર આજ્ઞાએ. કર્યો નિશ્ચય અમેાએ એ, સરસ સ્યાદ્વાદષ્ટિએ. અભિમુખ આત્મના થાજે, અમારા પ્રેમીડા મનડા, “ બુધ્ધિ '' આત્મ સૂર્યોદય, પ્રકટ વિજ્ઞાનનાં કિરણેા. ૩૨ સ. ૧૯૬૭ માહ શુદી ૫ શનિવાર, અગાસી. ૐ શાન્તિઃ રૂ
विचारो पत्र हे साधो !
મળ્યા મુંબઇથી પત્રજ, જિગરથી હું લખ્યું જે જે, વિચાર્યો સાર હેના મેં, અને તે સાક્ષાથી જોવું, ગુણાનુરાગ દૃષ્ટિથી, વિચારે તે થશે શાન્તિ, ગુણા જોવા ગુણા લેવા, ખરી એ સાધુની વૃત્તિ. પુનઃ પ્રગટથો ત્યુને જે રોગ, ખરેખર કર્મના ઉદયે, કરી વ્યવહારથી ઔષધ, થતું તે વેદ સમભાવે. મચ્છુ તા સર્વના માથે, જીવન દોરી સુધારી લે, હજી છે હાથમાં ફરવું, પછીથી ખૂબ પસ્તાઈશ. મગજને કાબુમાં રાખી, વિચારી બેાલજે ધીમું, પરસ્પર વેરનું કારણ, પરિહર યાદ લાવીને, કરીશ નહિ દ્વેષ જીવાપર, કરીશ નહિં રાગ જીવાપર, ખરી વીતરાગતા ધરવા, જીવન બાકી સુધારી લે. કરી લે ધર્મની સેવા, તજી ત્રિકથા ઉપાધિ સહુ, ખમાવી યે સકલ જીવા, લઘુતા દીલમાં ધારી. ગ્રહી દીક્ષા ભલામાટે, અહે હૈં પ્રેમથી સારી, ગુરૂ આગાવિના નહિ સુખ, ગમે ત્યાં જાઆ યા આવે.
For Private And Personal Use Only
૨૬
૨૭
૨૯
૩૦
૩૧
૨.
3
૪
५.
.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૩ ). તજીને ચિત્ત ચર્ચલતા, હવે તે ભાવ લાવીને, શરણુ વીતરાગનું કરજે, પ્રમાદે શીધ્ર પરિહરજે. ગુરૂની આણ ઉથાપી, ધરી સ્વચછન્દતા મનમાં, હદયના દોષ તે હરવા, ઉપાય ગ્ય આદરજે. જીવન ભાવી સુધરશે તુજ, ગુરૂ આશા વહન કરતાં, જિગરથી એ દઉં આશીર, હૃદયની શુદ્ધતા થાશે. રહીને પાસ એ કરજે, પડે જે દૂર તેપણુ એ, મળાને સ સનતાને, સદા તુજને જણાવ્યું એ. બજાવી ફર્જ નહિ મહારી, અમારી પાસમાં રહેતાં, ગણુને ભૂલ પિતાની, જિગરથી માફી માગી લે. ગુરૂ ને શિષ્ય વ્યવહારે, પ્રભુના પથમાં વહેતાં, સકલને ફર્જ સાચવવી, રહીને આત્મ ઉપયોગે. કર્યો ઉપકાર યાદીમાં, ધરીને ધર્મ આદરજે, અધિકારી થવા માટે, હૃદયની ઉચ્ચતા કરજે, જીવન આનન્દમય કરવા, ગુરૂ આજ્ઞા સદા ધરવી, બુઢ્યક્વિઝ લેખને વાંચી, સમજશે તો સુખી થાશે. ૧૬ ૧૮૬૭ માહ સુદી ૫ શનિવાર, મુ. અગાસી, પાનાચંદની વાડીમાં
अपेक्षावाणी.
કરવાલિ. વિચારે ભિન્નતાવાળા, ઘણું લેકે મહને મળતા, કરે ઝઘડા પરસ્પરમાં, અપેક્ષાને નથી જોતા. થતા દીઠા અનેકા, ખરેખર શબ્દના જગમાં, અને કાશય અપેક્ષાથી, વિચારે તે સકળ સવળા. અપેક્ષાને ગ્રાવણ તે, પ્રકટ મિથ્યાત્વ એકાતે, ઘણું તકરાર થાવાની, થઈ પૂર્વે થશે ભાવી. અપેક્ષાજ્ઞાન લીધાવણું, બને છે શાસ્ત્ર તે શસ્ત્રજ, અપેક્ષાજ્ઞાન લીધાથી, અનેકાન્ત અને જૈને. નનું જ્ઞાન લીધાવણુ, અપેક્ષાવાદ નહિ સુજે, પરસ્પર આશય સાધે, અપેક્ષાવાદની સાંકળ. સકલ સર્વજ્ઞ દેખે પણ, અપેક્ષાવાદથી કહે, અપેક્ષાવાદથી જેને, સકલ ધર્મવિષે મોટા. ૧૦
For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮
(૭૪) સકલ શાસ્ત્રોતનું કુચી, અપેક્ષાવાદ જયકારી, બતાવ્ય વિર સર્વશે, અમારા દીલમાં પેઠે. અપેક્ષાવાદ ચકોથી, ટળે છે આગ્રહે સઘળા, “બુદ્ધચબ્ધિ” સત્ય, શાસ્ત્રમાં, ગુરુગમજ્ઞાનથી લેવું.
મુ. અગાસી–માહ સુદી ૫. 30 નિત્તા. પેક્ષાવામાં સ્થા.”
કવ્વાલિ. અપેક્ષાએ સમજવાને, સતત ઉદ્યમ અમારે છે, અમારાં ભાષણે સર્વે, અપેક્ષાથી ભય સમજે. અધિકારી પરત્વે છે, અપેક્ષાજ્ઞાન ઉપદેશો, નથી સહુ એકના માટે, અધિકારે વિચારી લે. અધિકારી વિષય ભેદે, જગતમાં જીવ છે જુદા, અધિકારી નથી સરખા, અધિકારે પડે ભેદ. અધિકારે જ તરતમતા, જગતની ભિન્ન દષ્ટિ, રૂચે નહિ સર્વને એક જ, આધકારે રૂચે જાદુ. અસંખ્યાતા ગયા છે જેગ, સકળ એ મુક્તિના હેતુ, રૂચિભેદે અપેક્ષાથી, લડે નહિ સાધનામાંહિ. ટળે આવરણ જે ગુણનું, થતી તે યુગની રૂચિ, વિચિત્રાઈ નજર આવે, અનુભવથી વિચાર્યું એ. ઘણુ મુક્તિતણું યોગે, સકળ સાથે નથી થાતા, કિયા ને જ્ઞાન બે ગે, હુને સાધનવિષે રૂચિ. કરૂંછું મુખ્ય જે યુગે, પ્રગટ રૂચિ બળે સાધન, રહ્યા ગૌણુત્વ જે ભેગે, નથી તેનું જરા ખંડન. અને ગણ જે યોગે, પ્રગટ તે મુખ્ય અને, સકળને લક્ષ્ય મુક્તિનું, અનન્તાં સુખ લેવાને. ઘણું આસન્ન મુક્તિના, ઘણું દૂરેજ મુક્તિથી, રહ્યા તે મુક્તિ રસ્તામાં, મુસાફર મુક્તિના તે છે. દૂરાસન્નાદિ ભેદ તે, વિરેાધી મુક્તિના નહીં તે, દૂરાસન્નાદિ કાલે પણ પડે નહિ ભેદ મુકિતને. ખરેખર મુક્તિરસ્તામાં, વહ્યા તે મુક્તિ લેવાના, ગમે તે વેગથી , જિનેન્દ્રોનાં રહી ત. ગુણે સરખા નથી સહુને, નથી દે સકલ ચરખા, ગુણે લેવા ધરી પ્રીતિ, ખરી આત્મોન્નતિ કુંચી
For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૭૫) અમારી ફર્જ દુનિયામાં, સદા આન્નતિ કરવી, તમારી ફરજ પણ એ છે, સકલને સાધ્ય છે એક જ, ૧૪ સકલને વિશ્વ નાખ્યાવણ, અમારે પન્થ લેવાને, તમારે પણ તથા કરવું, અપેક્ષાવાદથી ચાલે. સદા પુષ્યાની પેઠે, ઉદય હાર થશે જગમાં, “બુદ્ધબ્ધિ ” આમની ચડતી, અખંડાનન્દની પ્રાપ્તિ. ૧૬ સં. ૧૯૬૭ માહ સુદી ૧૪. પુષ્યા-ગોકળ મૂળચંદ બીડીંગ.
% રાત્તિ.
૧૫
सदा आनन्दमा रहीशुं.
કવાલિ. જણાયું સત્ય પિતાનું, ટળ્યો વિભ્રમ અનાદિને, સકલમાં બ્રહ્મતા દેખી, સદા આનન્દમાં રહીશું. સકલમાં સામ્યતા ધારી, સકલમાં પ્રેમતા ધારી, સ્વભાવે સર્વને નિરખી, સદા આનન્દમાં રહીશું. વપુથી ભિન્ન છે સર્વ, સકળ છે ભિન્ન કર્મોથી, અભિન્નજ ચેતના ધર્મ, સદા આનન્દમાં રહીશું. ફરે છે ભિન્ન પર્યા; સદા છે દ્રવ્યથી સ્થિરતા, અમારું પારખી લીધું, સદા આનન્દમાં રહીશું. સદા નિર્ભય અમર નિશ્ચલ, સનાતન આત્મરૂપે છું, સકલ બ્રહ્માંડને દો, સદા આનન્દમાં રહીશું. શુભાશુભ કર્મ જે આવે, જશું સુખ ને દુઃખે, નથી બેમાં નહી હું તે, સદા આનન્દમાં રહીશું. પરિપૂર્ણ સ્વરૂપે તે, હુને દેખેજ સર્વ, જણું દૂર પણ પાસે, સદા આનન્દમાં રહીશું. ખરી છે લક્ષ્મી મુજ પાસે, નથી દીનતાતણે દાવે, તજી ઈષ્ટજ અનિષ્ટ, સદા આનન્દમાં રહીશું. તપાવે તાપ નહિ કયારે વલાવે અગ્નિ નહિ ક્યારે, કદી શેષે નહી વાયુ, સદા આનન્દમાં રહીશું. સકળ જે કીર્તિનાં વાદળ, સકળ અપકીર્તિનાં વાદળ, અરે બેથી રહી ન્યારા, સદા આનન્દમાં રહીશું.
For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૭૬).
સકળ પ્રારબ્ધ વેદીશું, ભલું બુરું ઉદય આવ્યું, “બુધ્ધિ ” જ્ઞાનમાં રમતાં, સદા આનન્દમાં રહીશું. ૧૧
ફાગણ સુદી ૩ મુંબાઈ ૧૯૬૭. શાન્નિા
वैराग्य-ब्रह्मोद्गार.
કવાલિ. અનુકુળ કે પ્રતિકૂળની, જરા નહિ ચિત્તમાં ઇચ્છા, જગત વ્યવહારદષ્ટિથી, વિવેકે સર્વ કહેવાયું. પડતાની કરુણું છે, પડીને પણ ચડે વેગે, અમારી એજ છે આશી, નથી હું તું તણે ઝઘડે. અનન્તા જીવ છે જગમાં, ભમે છે કર્મ અનુસાર, જૈને ઉદાધ દુનિયા, નથી હું તું તણે ઝઘડે. યથા દૃષ્ટિ તથા તેવા, જગના જીવ સહુ ભાસે, પ્રવેશે જ્ઞાનસાગરમાં, નથી હું તું તણે ઝઘડે. તમારી દૃષ્ટિના ચેરમે, અમારું રૂપ શું છે? ખરું જોવાય જે જ્ઞાને, નથી હું તું તણે ઝઘડે. ભટકશે વાયુની પેઠે, ગમે ત્યાં પણ નથી શાતિ, અરે અજ્ઞાનના પેગે, નથી નિષ્કામની કરણી. નિહાળું બ્રહ્મદષ્ટિથી, સકલને આત્મવત્ સરખા, હૃદયમાં વસ્તુતઃ એવું, અહન્તા બાહ્યમાં શાની? અહઃા રાક્ષસી મેટી, ગળે છે સર્વ જીને, અરૂપીને ગળે નહિ કેઈ અમારું રૂપ છે નહિ કંઈ જગતમાં બાહ્ય સમ્બન્ધ, થયા ને થાય છે થાશે, અન્તાથી રહી ત્યારે, કરીશું જોઈશું આવ્યું. અભિધાને તરછોવત, ઉપજતાં ને વિણસતાં સહુ, અમને નામથી નિદા, પ્રશંસે તે અમારે શું ? અધિકારી થશે ત્યારે, અમારું કહેણુ સમજાશે, અધિકારી થયાવણું તે, અરુચિ દ્વેષ મન થાત. અમારું સત્ય જે હાર્દ, અમારા બધુઓ જાણે, ક્રિયાગી સહજાગી, અધિકારે કરે સર્વે. ધરી અધ્યાત્મની દૃષ્ટિ, બનું વ્યાપક સકળમાં હું, થવાતું જ્ઞાનથી વ્યાપક, અપેક્ષા વાણુમાં સમજે.
For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
(૭૭) ઉપરનું સર્વ ઉપરથી, સદા નિલેપ થઈ કરવું, સદા વિજ્ઞાનદષ્ટિથી, જુવે છે જ્ઞાનગીઓ. કહું તો પાર નહિ આવે, કહું તે શું? અમારું શું? અલખ હું બ્રહ્મમય પહે, “બુધ્ધિ ” ઝળહળ જ્યોતિ. ૧૫
ફાગણ શુદી ૩ મુંબાઈ. ૧૯૬૭. નિત્ત,
भविष्यजीवनकार्यसमालोचना.
કવાલિ. અરે ચેતન તજી ચિતા, વિચારી લે સુધારી લે, ઉપાધિ ઘણી વેઠી, પ્રભુને ધર્મ સેવી લે. મહન્તને પડે છે દુ:ખ, ભલું કરતાં મનુષ્યનું, ગ્રહણ છે ચંદ્ર ભાનુપર, નથી તારા ઉપર ક્યારે. ડરે તે શું? કરે જગમાં, નથી ભીતિ મહોને, સુધારક મોક્ષપભ્યોના, ધરે નહિ સ્વાર્થને છોટે. ઉગ્યાં છે મોક્ષપમાં , ભયાનક કટકવૃક્ષે સડક માર્ગ જે કાઢે, ઉપાધિ તે ગણે નહિ કંઈ પ્રતિપક્ષી બને અો, કદાગ્રહથી કરે (હા, ' ' અડગ વૃત્તિથકી સન્ત, ખમે સઘળું વહે આગળ. કદાપિ પ્રેમ નહિ તજતા, કરે છે ધર્મની રક્ષા, કરે છે યુદ્ધ ધર્માર્થમ, ધર્યું સહુ ધર્મના માટે ચડાવે આળ ખોટાં સહુ, ચડે તે પાડવા માટે, ધીરજ તજતા નથી સન્ત, સમજ ચેતન અરે મહારા. જરા નહિ આકળો થા તું, જરી પાછા નહિ હઠ તું, ધરી સમતા સ્વ૫રમાટે, ક્રિયામાં મૂક આચરણું. કદર નહિ મૂર્ખ છોને, પડે તેથી અરે સામા, કદર નહિ જીવતાં કરતા, પછીથી યાદ કરવાના. કદર જે નહિ કરે તે શું? કદરની શી અરે પરવા, બની આદર્શવત્ કરવું, શુભાશુભ શબ્દને સાક્ષી. મને–વાક કાયથી ચેતન, સદા આદર્શવત્ રહેવું, ભલી સુમતિતણું શિક્ષા, હૃદયમાં ધારજે હાલા.
For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૭૮) મનુષ્યોના અભિપ્રાયે, મનુષ્યની પરીક્ષામાં, જણુવાને જુદે જુદે, અતઃ તું કાર્ય કર હારું. હશે તે જણશે તું, સ્વયં જ્ઞાને વિચાર્યાથી, જીવન પરમાર્થનું જગમાં, ધરી લે વીરની પેઠે. પક્ષે નહિ જણવાનો, જગતની દષ્ટિમાં કયારે, જગતની દૃષ્ટિમાં નહિ તું, તજી દે કલ્પના ટી. ચડી જા માર્ગ અવલંબી, સદા આનન્દમાં રહીને, “બુધ્ધિ ” શિખ પિતાને, અનુભવજ્ઞાન આપે છે. ૧૫
ફાગણ શુદી ૬. ૧૮૬૭, મુંબાઈ જરાન્તિા.
अमारो एज छे धंधो.
વચા
૧
કવાલિ. જગતમાં દેશ છે જ્યાં ત્યાં, જગતમાં સગુણે જ્યાં ત્યાં. ગુણે જેવા ગુણે લેવા, અમારે એજ છે ધંધે. ગમે ત્યાંથી ગુણે લેવા, અમારી ઉચ્ચતા માટે, પ્રગટ કરવા અમારામાં, અમારે એજ છે ધંધે. પ્રકટભાવે ગુણે જે જે, જિમાંહિ જણાતા તે, અમારામાં ખીલવવા સહુ, અમારે એજ છે ધો. કદાપિ પાર નહિ આવે, જગત માં દોષને જોતાં, ગુણોની દૃષ્ટિ ખીલવવી, અમારે એજ છે ધંધે. ગુણાનુરાગદષ્ટિથી, રહે છે ચિત્તડું નિર્મલ, અનુભવ એ કર્યો કરશું, અમારે એજ છે ધંધે. બને છે પ્રેમની શુદ્ધિ, રહે છે પ્રેમથી આનન્દ, સદા નિર્દોષતાવાળે, અમારો એજ છે ધંધો. વહે છે પ્રેમનાં ઝરણું, ગુણનુરાગ અદ્રિથી, કરીશું અને તેમાંહિ, અમારે એજ છે ધધે. અધિકારી પરત્વે જે, કરાશે ધર્મનાં કૃત્ય, બની આદર્શવત કરવાં, અમારે એજ છે ધં. ગુણુનુરાગ નહિ ભૂલું, ગમે તેવા પ્રસંગમાં, ભણુને એજ ભણવાનું, અમારે એજ છે ધંધે. બને પ્રોફેસરે મેટા, તથાપિ એજ ભણવાનું,
For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૭૮ ) ભણીને એજ કરવાનું, અમારો એજ છે ધંધો. ગ્રહ સંન્યાસ કે સત્તા, બને નૃપતિ અધિકારી, ગ્રહ ગુણને થશે મટા, અમારે એજ છે ધં. ગુણાનુરાગદષ્ટિમાં, સમાયાં બીજ ધર્મોનાં, ઉગાવું પ્રમવારિથી, અમારે એજ છે ધંધે. હિતેની મહત્તાઈ, જગતની ઉન્નતિ એમાં, ખરેખર એજ નિર્ધાર્યું, અમારે એજ છે બંછે. ગમે ત્યાં કર્મના યોગે, જઈશું ને રહીશું પણ, હૃદયમાં ધારણું ધરવી, અમારે એજ છે ધંધો. અમારી એ ક્રિયા મેટી, ખરું તપ જપ અને ભક્તિ, “બુદ્યધ્ધિ” ધર્મમંગલમાં, રહી આનંદની ઝાંખી.
સં. ૧૯૬૭. ફાગણ સુદી ૮. મુંબઈ સાત્તિ.
વિચારવ8.
કવાલિ. વિચારેનું ઘણું બળ જ્યાં, ઘણુઓના વિચારે એક, વિજય તે વર્ગને થાતે, ગમે તે દેશ જાતિમાં.
હને એને થયે નિશ્ચય, વિચારોથી સકલ બનતું, વિચારે કાર્યની પૂર્વ, પછીથી છે ક્રિયાઓ સહ સકલ ભાષા શરીરેસમ, વિચારે જીવ છે તેમાં, વિચારે વાયુની પેઠે, ગમે ત્યાં વાણીથી જાતા. વિચારેને મહા ઉદધિ, ઉઠે ભાષાતરંગે ત્યાં, વિચારે જીવતા જગમાં, અનન્તકાળ રહેવાના. વિચારેથી ફરે માનવ, વપુયંત્રો થતાં નાના, વિચારે આત્મમાં થાતા, વિચારોથી નવું બનતું. વિચારેની ઉથલપાથલ, જગતની તે ઉથલપાથલ, વિચારથી ફરે સઘળું, તપાસીને જુએ સઘળે. વિચારે ઉચ્ચ થાતાં ઝટ, મનુષ્ય ઉચ્ચ થાવાના, વિચારોથી ફરે જાતિ, વિચારોથી ફરે મનડું. પવિત્રાઈ વિચારમાં, થતાં બનતી ખરી શુદ્ધિ, ઘડીમાં પાપ ટળતાં સહુ, ગમે તે કૂળ જાતિમાં.
For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિચારે શુદ્ધ કરવાને, સમાગમ સલ્તને સારે, વિચારેને ગ્રહે તેવું બને છે માનવી જગમાં. વિચારેની અસર થાતી, હવા ને પ્રાણ દેહમાં, વિચારે વિજળી જેવા, અનન્તિશક્તિ ધરનારા. વિચારેન ઘણું ભેદ, અસંખ્યાતા બુરા સારા, ગમે ત્યાંથી ગ્રહી સારા, બને મહાવીરના જેવા. વિચારે ભેદ છે પ્રાયઃ, મળે નહિ સર્વના સરખા, વિચારે ભિન્નતા પરખી, કરે નહિ સ્થળપર દ્વેષજ. વિચારે ધર્મના સારા, જગતની ઉન્નતિ સાધક, અમારી ઉન્નતિ માટે, અમારા ચિત્તમાં ધાર્યા. પ્રસરશે વાયુની પેઠે, સહજની શાન્તિ કરનારા, ખરેખર યોગ્ય જીવમાં, મળે છે ગ્યતા તેવું. ખરેખર પ્રેમજીવનથી, વિચારોની અસર થાતી, વધે છે પ્રેમથી ધર્મજ, “બુદ્ધયક્વિઝ એજ નિર્ધાર્યું. ૧૫
મુંબાઈ વાલકેશ્વર. ફાગણ સુદી ૯. ૧૯૬૭. છે શાન્તિ.
प्रसङ्गोद्गार.
કવાલિ.
૧
ખરું કહેતાં સતાવે છે, મને નાહક થઈ સામા, ખરાને ખ્યાલ નહિ કરતાં, પછીથી ખૂબ પસ્તાશે. ભલા માટે ખરું કહેતાં, પ્રતિપક્ષી બની ઉલટા.
થનમાં વિઘ નાખે છે, ચડે નહિ ને ચડાવે નહિ. ઘણી ગભીરતા રાખી, તમારું સર્વ સહેવાનું, ઉપર ચડવું ધરી ધીરજ, તમારું પણું ભલું થાશે. ચડાવે આળ તો પણ શું? દયા આવે તમારા પર, કરે જે કલ્પના મિથ્યા, નથી તે સત્ય થાનારી. ગુણાનુરાગ દષ્ટિથી, અમારી તકે જે જોશે, પ્રગટશે સત્યની દૃષ્ટિ, તમારી ભૂલ દેખાશે. હૃદયથી ભિન્ન, વાણીમાં, હૃદયથી ભિન્ન, ચેષ્ટામાં, જગત જાહેર તે , કપટથી છેતરે નિજને.
For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૮૧ ) અમારા શિષ્ય કહેવાશે, ઉપરથી દુનિયામાંહિ, મળ્યાવણુ મેળ મનને સહુ, નથી અન્તર થકી શિષ્ય ૭ વિચારે ભિન્નતા પડતાં, અન્યા ભક્તો ફરી જાવે, અપેક્ષાવાદ સમજ્યાથી, પુનઃ તે ભૂલને તજશે. અને કાશય અપેક્ષાથી, યથા બુદ્ધિ સકલ સમજે, નથી વિદ્વાનને ફાકે, અપેક્ષા સર્વ સમજ્યાવણઅપેક્ષા સર્વ સમજ્યાથી, મળે છે મેળ સહુ સાથે, જિનાગમ વાંચતાં સઘળું, અનુભવમાં સકલ આવે નથી તકરારનું ટાણું, નયના બધથી જોતાં, પ્રસપાત જે થાશે, અપેક્ષાવાદમાં પડશે. હૃદય ઉતરે અમારું છે, તમારાપર સકલ સમજે, શુભાશય ઉન્નતિ ક્રમમાં, સદા આનન્દથી ચડશે. તમારી દિવ્ય ચક્ષુઓ, ઉઘડશે દિવ્ય દેખાશે, પ્રથમ વિશ્વાસથી પ્રેમ, અધિકારી ભલા બનવું. ઉતરશે વાસના વેગે, ઉપાધિગ અળપાશે, અનુભવ આવતો એ, હુને હેને રહ્યો સાચે. ખુલાસે એ કર્યો જાહેર, વિચારે તે ઘણું લેશે, બુદ્ધ બ્ધિ” દીલના ઉદ્દગાર, પ્રસ વાણુમાં ઝળકે. ૧૫ મુંબાઈ વાલકેશ્વર. ૧૯૬૭ ફાગણ સુદી ૧૦. અને રાત્તિ ૨
“
ધા નથી તે હું.”
કવાલિ. હને કહેતા જગત લકે, ખરે ખેટે નથી તે હું, હને દેખે નહીં લોકે, સ્તુતિ નિન્દાથકી ન્યારે. નથી મહારૂં અરે નામજ, અહંતા નામમાં શાની? નથી હું રૂપમાં નક્કી, મહને દેખે નથી તે હું. મહને મહારે થયે નિશ્ચય, જગતું કહે તે ન જેવાનું, ધરું નહિ હર્ષ દીલગીરી, જગતની કહેણીમાં કિશ્ચિત. ગમે તે દુનિયા બેલે, કદાપિ અન્ન નહિ આવે, પ્રતિષ્ઠાની તજી મમતા, પ્રતિષ્ઠા મેહનું થાણું. જરા નહિ ચિત્તમાં લાવું, જગતનું બેસવું જે જે, ખરેખર આત્મવ્યક્તિ છું, અમારા ધર્મમાં શાન્તિ.
૧૧
For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતના બોલ બેરંગી, કદાપિ એક નહિ થાવે, ગમે તે માનતા કે, થેયે નહિ, એક મત કયારે ગ્રહો છે. અન્ય મુક્તિનો, બચીશું સવે દુ:ખોથી, અમારું ઈ છે પાસે, વિરોધિથી વળે નહિ કંઈ અમાસ રૂપથી જોતાં, અમારું નહિ વિરોધી કાઈ, તમારી બુદ્ધિથી અવળ, અરે તેમાં અમારે શું? તમારી પણ દયા આવે, દયા ભાવ નહિ છડું, નથી એવું નથી હઠવું, અને તે ભાવી જોવાનું. વિવેકે ધર્મ અવધી, સહજને વેગ સાધીશું,
બુદ્ધચબ્ધિ સત્ય નિર્ધાર્યું, ખરે આનન્દ ઉભાસ. ૧૭ ફાગણ સુદી ૧૧. મુંબાઈ વાલકેશ્વર. શક્તિ
૧૦
अमारा मित्र गमवाना.
કુવાલિ. અમાસ ધર્મના પ્રેમી, અમારા આત્મના બધુ, અમારાથી નથી ન્યારા, અમારા મિત્ર ગણવાના.
છે દુખમાં ભાગી, સદા ગમ્ભીરતા મનમાં, કરે ઉપકાર પરમાર્થે, અમારા મિત્ર ગણવાના. નથી હારું નથી ત્યારે, નથી સ્વપ્રાવિષે નિન્દા, સુજનતા ચિત્તમાં સાચી, અમારા મિત્ર ગણવાના. ભલી બુદ્ધિ સદા આપે, નહીં લેપાય જગમાંહિ, કરે તેમાં અહત્તા નહિ, અમારા મિત્ર ગણવાના. ઘણું વિજ્ઞાન ઘઢમાંહિ, જરા નહિ સ્વાર્થની બાજી, ખરે નિષ્કામને પ્રેમજ, અમારા મિત્ર ગણવાના. અમારી દ્રષ્ટિ જોનારા, જિગરથી સહાય કરનારા, હદયનો ભેદ નહિ સ્વચ્છે, અમારા મિત્ર ગણવાના. ભમાવ્યા. નહિ ભમે કયારે, વિવેકે સર્વ અદારતા, રહે છે દૂર પણ પાસે, અમારા મિત્ર ગણુવાનાજરા નહિ વાગ્યેના. ભૂખ્યા, ર્જીવન પરમાનું ધા, ટળે નહિ પ્રેમ ન્યાથી, અમારા મિત્ર ગણવાના, અને ધર્મમાં સાથી, હૃદયવીણુ વગાડે. શુભ, ખરી સાત્વિકતા ધારક, અમારા મિત્ર ગણવાના.
For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જુવે જે સગુણે જ્યાં ત્યાં, ઉઘાડે દેષ નહિ કેના, સદા જ્યાં ઐકયતા છાજે, અમારા મિત્ર ગણવાના. હૃદય પ્રેમાદ્રિનાં ઝરણું, બની એકત્ર થઈ નદીઓ, કરાવે સાન તેમાં જે, અમારા મિત્ર ગણવાના. અમારી આંખ ને પાંખે, અમારે પ્રાણ ને પ્રેમ જ, સમાયું સર્વ મહારામાં, અમારા મિત્ર ગણવાના. ચડાવે ને ચડે પિતે, ધુવે છે દોષને પ્રેમ, સમયના જાણ આમાથ, અમારા મિત્ર ગણવાના. અમારે ધર્મ પ્રસરાવે, જગતમાં શાન્તિના માટે, સકલપર સામ્યતા ધારે, અમારા મિત્ર ગણવાના. અનુભવજ્ઞાન લેવાનું, ખરું દેવું ખરું લેવું, “બુધ્ધિ ” ધર્મિબધુઓ, અમારા મિત્ર ગણવાના. ૧૫
વાલકેશ્વર મુંબાઈ સગણ વદી ૪. ૧૯૬૭.
उन्नतिमा ऐक्यता.
કવ્વાલિ. ચડતાં ઉન્નતિકમમાં, નડે છે વિધ્ર અણધાર્યા, ઘણુઓ વિધ્ર નાખે છે, તથાપિ ચાલશું આગળ, જેની ઉન્નતિક્રમમાં, અમારે ભાગ લેવાને, પ્રતિપક્ષી બને જે બહુ, તથાપિ ચાલશું આગળ. પ્રતિપક્ષી જીનું પણ, ભલું કરવું દયા લાવી, પડે જે દુઃખના દરિયા, તથાપિ ચાલશું આગળ. જીપર સામ્યતા ધરવી, અમારી ભક્તિ એ સાચી, અહંતાને તજી દેઈ, ક્રિયાઓ ધર્મની કરશું. જીવને શાન્તિ કરનારી, સહજના સુખ દેનારી, મારી સેવા બજાવીશું, અમારી જીવપૂજા એ. જેવા પરમાત્માના સરખા, સકલને આત્મવત્ ગણવેશ, સકળપર પ્રેમ ધરવાને, અમારી પ્રેમ પૂજા એ. અહનતાને તજી સઘળી, ક્રિયાઓ સર્વ આદરણું, કિયા ફળની નથી ઈચ્છા, ક્રિયાભા અમી એ. ક્ષિાએ ઉન્નતિ અર્થ, કરું તે ફર્જ પિતાની, અધિકારી પર છે, ક્રિયાઓ સર્વને ન્યારી.
For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
r
( ૪ )
ક્રિયાઓ યાગની જુદી, ગમે ત્યારે થઈ થાશે, ક્રિયાવણુ કોઈ નહીં રહેતું, અહંતાવણુ કરૂં તે તે. સકળની નહિ ક્રિયાએ એક, મળે છે મેળ ઉદ્દેશે, સકળના એક ઉદ્દેશ જ, અનન્તાં સુખ વરવાના. ઘણા માર્ગો નગર છે એક, વહે છે પંથી જુદા, ક્રિયાઓમાં જ તરતમતા, નગરપ્રાપ્તિ સકળને એક. ઘણાં દર્શન ઘણા પન્થા, ઘણા આચારના ભેદો, કદી નહિ એક થાનારા, વૃથા લડવું વિવાદે શું? રહીને આત્મના સન્મુખ, અભેદ્દે સર્વને એવા, નાની સહુ અપેક્ષામાં, અમારૂં સત્ય સર્વત્ર. જગત્ની કહેણી બેરંગી, ખરાને ખેંચી લેઈશું, પ્રવૃત્તિ વા નિવૃત્તિમાં, વિવેકે સત્ય જેવાનું. ગ્રહણ વા ત્યાગ નહિ પરમાં, હૃદય નિર્લેપ એ મ્હારૂં, તથાપિ યોગ્ય આચરણા, ખરા સર્વજ્ઞના પન્થજ. અલખના દેશમાં રહેવું, સહજના ધર્મ પાતાના,
૧૫
બુધ્ધિ ” ગાજશે. ગગને, અનુભવ સત્ય એ મ્હારા. ૧૬ ફાગણ વદી બીજી ચોથ. ૧૯૬૭ મુંબાઈ વાલકેશ્વર.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
जरा नहि पार्छु वाळी जो.
ગ્વાલિ.
શિખામણ શિષ્ય દઉં' તુજને, વિવેકે સર્વ જોઇ લે, અહન્તાવણુ કરેજા સહુ, જરા નહિ પાછું વાળી જે. અધિકારે મળેલી સહુ, ક્રિયાઓમાં મચી રહેજે, અધિકારી ક્રિયામાં તું, જરા નહિ પાછું વાળી જો. કળાની આશ રાખ્યાવણ, પ્રવૃત્તિમાર્ગમાં રહેજે, પડે વિશે સકળ સહેજે, જરા નહિ પાછું વાળી જો. જરા નહિ કીર્તિને ગણજે, સદા નિર્ભય બની રહેજે, જગમાં સર્વમાં સારૂં, જરા નહિ પાછું વાળી જે. જગત શિક્ષક મનઃ શાળા, અનીને શિષ્ય લેવાનું, તટસ્થે સર્વે જોવાનું, જરા નહિ. પાછું વાળી જો અનુક્રમ નિત્ય કાર્યોને, વ્યવસ્થાથી સદા કરજે, ૐવન પરમાર્થનું કરવા, જરા નહિ પાછું વાળી જે.
For Private And Personal Use Only
૧૦
૧૧
૨૩
૧૩
૧૪
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૫ ) સહજ આનન્દને સ્મર્તા, સદા બનજે જ ઉપગે, દુઃખે સહજે ભલામાટે, જરા નહિ પાછું વાળી જે. સકળ શબ્દ ખરા–ટા, શ્રવણ કરતાં ન લેવાજે, અનુભવ સર્વને કરજે, જરા નહિ પાછું વાળી જે. અપેક્ષાએજ અધિકારી, સકળ છે ધર્મના માટે, સકળ તું શાતિમાટે કર, જરા નહિ પાછું વાળી જે. ખરી સ્વતંત્રતા ધરવા, સકળ બન્ધન ગણુશ નહિ તું, પ્રભુની પ્રાપ્તિ કરવામાં, જરા નહિ પાછું વાળી જે, જગતનું બોલવું ઝાઝું, રૂચે તે માનજે ગ્યજ, સકળ માટે નહીં એકજ, જરા નહિ પાછું વાળી જે. ૧૧ વિચારનો મહાસાગર, અહે અવગાહવા માટે, ગુરૂ નૌકા કરી લે તું, જરા નહિ પાછું વાળી જે. સદા જે ધર્મનાં કાર્યો, સ્વપરમાટે સકળ કરજે, અમારે ધર્મ ફેલાવા, જરા નહિ પાછું વાળી જે. ખરી બેટી કરે ટીકા, જગન્ના લેક બુદ્ધિથી, ડગીશ નહિ સ્વપ્રતિજ્ઞાથી, જરા નહિ પાછું વાળી જે. ગુરૂગમ જ્ઞાન લેવાને, સદા ઉત્સુક બની રહેજે, જિનેશ્વર ધર્મ કરવામાં, જરા નહિ પાછું વાળી જે. ૧૫ સકળમાં સામ્યતા ધરજે, કદાપિ બાયલો બન નહિ, બુદ્ધચબ્ધિ” ઉન્નતિ કરવા, જરા નહિ પાછું વાળી જે. ૧૬
વાલકેશ્વર, મુંબાઈ. ૧૯૬૭ ફાગણ વદી પ.
अमारा प्रेमसागरमां.
કવાલિ. જી સહુ આત્માના સરખા, ઉઠે સુખના તર બહુ, નથી જ્યાં દ્વેષને ધૂમસ, અમારા પ્રેમસાગરમાં. હૃદય વિસ્તાર બહુ થાત, સકલ દે જતા તળીએ, દયાની આદ્રતા નિર્ભર, અમારા પ્રેમસાગરમાં. ' પ્રગટતે સામ્યતા ચન્દ્ર જ, પ્રસરતાં શાન્તિનાં કિરણે, વિકલ્પ સહુ સમાતા જયાં, અમારા પ્રેમસાગરમાં. રહે ઘુઘવાટ, વાણું, ત્યજાતી નહિ કદી મર્યાદ, રહે ર સકલ તળીએ, અમારા પ્રેમસાગરમાં.
For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નથી ઈષ્યતણી ખારાશ, ઘણું સમતાણું બેટા, ઘણે વિસ્તાર જેવાને, અમારા પ્રેમસાગરમાં. ગુરુ નૌકા તરે ઉપર, મુમુક્ષુઓજ ત્યાં બેસે, લહે છે મુક્તિને કાંઠે, અમારા પ્રેમસાગરમાં. જરા નહિ લેશન તાપજ, ક્ષમાવાયુ વહે ઠંડે, ટળે છે ભેદના રેગજ, અમારા પ્રેમસાગરમાં. કરુણુની થતી વૃષ્ટિ, મળે છે મૈત્રીની નદિય, ઘણું ગંભીરતા છાજે, અમારા પ્રેમસાગરમાં. ધુવે છે ચિત્તના મલને, મનુષ્ય મુક્તતા ક્ષારે, સદા આનન્દમય જીવન, અમારા પ્રેમસાગરમાં. નથી જ્યાં સુક્તા કિશ્ચિત, અન્ય વિવેકને કાંઠે, પ્રવેશે કે ગીએ, અમારા પ્રેમસાગરમાં. નથી જ્યાં સ્વાર્થની સેવાળ, સદા પરમાર્થની ભરતી, “બુધ્ધિ ” ધર્મ ઝીલે, અમારા પ્રેમસાગરમાં.
મુંબાઈ વાલકેશ્વર, ૧૯૬૭. ફાગણ વદી ૭.
सदा समभावमा रहे.
કવાલિ. મળે જે માનની મિલ્કત, મળે અપમાનનાં જુત્તા, નથી બેમાં નથી એ હું, સદા સમભાવમાં રહેવું. ઝુકાવે શિર રાજાઓ, કરે જે નામથી વાહવાહ, મળે ધિક્કારને ધક્કા, સદા સમભાવમાં રહેવું. પ્રતિષ્ઠા લોકમાં ભારી, પ્રતિષ્ઠા નાશને ભય જ્યાં, નથી ભીતિથકી શાન્તિ, સદા સમભાવમાં રહેવું. સુયાથી હર્ષ કરનારા, સુણ્યાથી દુખ કરનાર, નથી શબ્દવિષે મમતા, સદા સમભાવમાં રહેવું. ભલે આ ભલે જા, કરૂં શું? હર્ષ કે ચિત્તા, અમારે દેશ અન્તરને, સદા સમભાવમાં રહેવું. ફટિકમાં રાતા ભાસે, નથી તે રાતા હેની, ભલે ભાસે ગમે તેવું, સદા સમભાવમાં રહેવું.
For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગણું સારું તથાપિ દુઃખ, ગણું ખોટું તથાપિ દુઃખ, નથી સારું નથી ખાટું, સદા સમભાવમાં રહેવું. ગણાતું ચિત્તથી બન્મન, ગણાતું ચિત્તથી છુટું, ખરેખર શુદ્ધ નિશ્ચયથી, સદા સમભાવમાં રહેવું. પલકમાં રાગ ને દ્વેષજ, પલકમાં સુખ ને દુઃખજ, ક્ષણિકમાં બદ્ધતા શાની? સદા સમભાવમાં રહેવું. જડેમાં સુખ કે શું? દુઃખ, જડેને દાસ નહિ ચેતન, જડેનાં કાર્ય કરવાં પણ, સદા સમભાવમાં રહેવું. ત્યજાયું કીર્તિધન જુઠું, કરીશું કાર્ય કરવાનું, જગસેવા બજાવીને, સદા સમભાવમાં રહેવું. જગત ધમ બનાવું એ, અમારી તીર્થપૂજા છે, સકલને સુખ છે હાલું, સદા સમભાવમાં રહેવું, જગતનું બેલડું મીઠું, જગતનું બેસવું કડવું. નથી મીઠું નથી કડવું, સદા સમભાવમાં રહેવું. જગતની ભિન્ન દષ્ટિથી, જણાતું ભિન્ન કલ્પેલું, સ્વભાવે સર્વ ભાવે છે, સદા સમભાવમાં રહેવું. નહીં જાણ્યું નહીં દીઠું, કદાપિ બેલશે દુનિયા, ભલે બોલે કે નહિ લે, સદા સમભાવમાં રહેવું. વિષમભાવે વિષમદષ્ટિ, વિષમતા સર્વમાં ભાસે, વિષમતામાં નથી સ્થિરતા, સદા સમભાવમાં રહેવું. ધૂમાડી બાચકા જેવું, જડેમાં ઈષ્ટ કલ્પેલું, અનિષ્ટત્વ નથી જડમાં, સદા સમભાવમાં રહેવું. મરણ કે જન્મ નહિ મુઝને, કહું છું શુદ્ધ નિશ્ચયથી, મરણને જન્મ વ્યવહારે, સદા સમભાવમાં રહેવું. નહીં છેદાઉં શસ્ત્રોથી, નવત્ નિત્ય નિર્લેપી, ગમન કે આગમન નહિં હં, સદા સમભાવમાં રહેવું, કરાતાં આત્મસાક્ષીથી, જગઉદ્ધારનાં કૃત્ય, બની આદર્શવત જગમાં, સદા સમભાવમાં રહેવું. મળે તે મેળ સહુ સાથે, મળે છે સામ્યતાએ સહુ, અભેદોપાસના ભક્તિ, સદા સમભાવમાં રહેવું. જિનેન્દ્રોનું જણાવેલું, અમારું તત્ત્વ શોધીશું, બને તેવા ઉપાયોથી, સદા સમભાવમાં રહેવું, જગતની ઐકયતા કયારે, થઈ નહીં ને થવાની નહીં, વિચારૂં સૂક્ષ્મ તે એવું, સદા સમભાવમાં રહેવું,
For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૮૮ ) ખરા અધ્યાત્મના જ્ઞાને, જગતની ઐયતા છે ! “બુદ્ધચબ્ધિ” શુદ્ધ નિશ્ચયથી, સદા સમભાવમાં રહેવું. ૨૪
ફાગણ વદી ૬. વાલકેશ્વર મુંબાઈ, ૧૯૬૭.
अमोने ओळखे कोई.
કિગ્વાલિ. અમારું નામ દેને, ભલે નિર્દો અમારે શું? જરા નહિ નામમાં મૂચ્છ, અમને ઓળખે કેાઈ તમારી બુદ્ધિ અનુસારે, કરે ટીકા ગમે તેવી, સકલ છે સ્વમની બાજી, અને ઓળખે કેાઈ , ભલું બુરું જગતમાં બહુ, ગણાયું ભિન્ન દેશમાં, યથાવૃત્તિ તથા તેવું, અમને ઓળખે કઈ અમોને નિન્દતા નિન્દક, સ્વયં નિન્દાય છે જે શે, રહે છું ગુઢ પડદામાં, અમને ઓળખે કેાઈ. અમારું રૂપ નહિ જાણે, થયા આપને દેખે, અરે તે દેખાશે કયાંથી, અમેને ઓળખે કઈ સહજનો ધર્મ નહિ જાણે, પરાયે ધર્મ માની લે, ખરે ધમી ગણે કેને, અમોને ઓળખે છે.' ખરી નિર્દોષતા કયાંથી, અરે યાવત્ રહ્યાં કર્મો, સમજતા દોષને જ્ઞાની, અમોને ઓળખે કેાઈ અધિકારી નથી કેઈ, પરીક્ષાને પરિપૂર્ણ જ, અધિકારી થવું દુર્લભ, અમેને ઓળખે કઈ પરાઈ આંખનાં ચમા, વડે જે દેખતા છે, ખરાને ખાળશે તે શું? અમને ઓળખે કેાઈ અમારા ભિન્ન આશયની, કરે ટીકા હારે પણ, વળે નહીં કાંઈ બેટ્યાથી, અમોને ઓળખે છે. તમારી દષ્ટિનું તમને, અમારી દષ્ટિનું અમને, સકળને ભિન્ન અધિકારે, અમોને ઓળખે ઈ તમારા જ્ઞાન અનુસારે, ગ્રહ છે શેયનાં ચિત્રો, અનુભવ વાત છે દુર્લભ, અમેને ઓળખે કે ઈ. ખરી સર્વ દષ્ટિથી, જુએ જાણે સમાવે સહુ, બુધ્ધિ ” તે અધિકારી, અમારા રૂપને જોવા.
સં. ૧૯૬૭ ચૈત્ર શુદી ૧૫, વાલકેશ્વર, મુંબઈ
For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૮૯ )
अमारे सर्व खमवानु.
તપાવે તાપથી ભાનુ, હજારે રમિથી મુજને, ઘણી લુ વાય છે ઉહી, અમારે સર્વ ખમવાનું. ઘણું દુર્જન વદન વાધો, ગમે ત્યાં વાગતાં તે શું? ઉપર કાષ્ટી અધઃ અગ્નિ, અમારે સર્વ ખમવાનું. પશુસમ મૂર્ખવૃન્દોમાં, ખરા આનન્દનું સ્વરું, તથાપિ ત્યાં રહી કર્મ, અમારે સર્વ ખમવાનું. વચ્ચે છું વિષવૃક્ષમાં, વિટા સર્પના વૃન્દ, હૃદયનાં ભિન્ન લેકેથી, અમારે સર્વ ખમવાનું. ઘણું ઉપસર્ગ કરનારા, અમારી પાસ વસનારા, ઉપર ધોળા હૃદયકાળા, અમારે સર્વ ખમવાનું. અમોને દાબી દેવાને, પ્રપંચે બહુ રમ્યા તે પણ, જરા ચાલ્યું નહિ ચલશે, અમારે સર્વ ખમવાનું. ગ્રહણ છે ભાનુની પાછળ, ગ્રહણ છે ચન્દ્રની પાછળ, મહતેને ગ્રહણ પાછળ, અમારે સર્વ ખમવાનું. , પ્રભુની ભક્તિના બળથી, ચઢયાં વાદળ વિખેરાયાં, હજી ચઢશે વિખેરાશે, અમારે સર્વ ખમવાનું. ચઢયા વંટોળીયા ઝાઝા, પ્રખર વાયુ ઘણે વાયે, ગયું તે સહુ જશે ભાવી, અમારે સર્વ ખમવાનું. ઉપરના ભક્ત ઉપરાંઠા, વિપત્તિમાં ઘણું દૂરે, પ્રતિકુળમાં સહુ દૂરે, અમારે સર્વ ખમવાનું. અમારા પુણ્યની છાયા, ઉદય આવે પુનઃ જાવે, ઘડીના રંગ છે જાદા, અમારે સર્વ ખમવાનું. ઘડીમાં છાય ને તડકે, ઘડીમાં તાપ ને ઠંડક, રહીને ચિત્તથી ન્યારા, અમારે સર્વ ખમવાનું. ગમે તેવા પ્રસંગોમાં, અમારે ધર્મ સાચવ, વિતે તે ભેગવી લેવું, અમારે સર્વે ખમવાનું.
અમારું સર્વ નહિ માની, અમારી વાટ લેવાની, પડ્યું તે નહિ પડયું લેખી, અમારે સર્વ ખમવાનું. અપ્યારું પ્યારું સહુ સરખું, ગણું આનન્દ લેવાને, “બુદ્ધદ્યાધિ” આત્મની મેઝે, ફકીરી શહેનશાહી છે.
ચૈત્ર વદી ૩, ૧૯૬૭. મુંબાઈ પાંજરાપોળ.
૧૫
For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૯ )
अमारी शिख मानी ले.
ગઝલ.
કવાલિ.
અમારા હંસ ઉજ્વલ તું, કરીશ નહિ સંગ કાકાના, ઘટે નહિ સંગ દુર્જનના, અમારી શિખ માની લે, ઉપરના પ્રેમ કાળાના, હૃદયમાં ધૂર્તતા ભારે, દગો દેશે જશે પ્રાણજ, અમારી શિખ માની લે. વિજાતિ કાક સાખતથી, પ્રથમ મીઠું પછે ઝેરજ, રૂપાળી પાંખ પીંખાશે, અમારી શિખ માની લે. તફાવત વહું આહાર, તફાવત ચાલમાં માટે, તફાવત દીલમાં ભારે, અમારી શિખ માની લે. કરે ઉપકારપર અપકાર, સ્વભાવજ કાક જાતિના, પરાયા પ્રાણ વણસાડૅ, અમારી શિખ માની લે. તજી મૌક્તિક ગ્રહે વિષ્ટા, તજે શું? કૂળ ઉત્તમતા, સરોવર હેર સંભારી, અમારી શિખ માની લે રહે સ્વસ્થાનમાં શાભા, પરાયા સ્થાનમાં પીડા, રહે સન્માન નિજગૃહે, અમારી શિખ માની લે. ઉલૂકા પાડશે તુજને, કદાપિ ડોક મરડાશે, સુપક્ષીના મીશ શત્રુ, અમારી શિખ માની લે. ભમીશ હેરાન થઈ ભારે, ભલું નહિ કાક સંગતથી, સ્વજાતિમાં રહીશ સુખી, અમારી શિખ માની લે. પડે છે ભેદ દૃષ્ટિના, ખરેખર કાક ને તુજમાં, ત્સુને ત્હારી ભલી દૃષ્ટિ, અમારી શિખ માની લે. ખરા ઉચ્ચાશયે હારા, વિલય પામે હુસેાખતથી, ખરૂં તુજ મૂળ સન્તાનું, અમારી શિખ માની લે. અરે વિવેક ચગ્યુથી, પયઃપાણી કરે જુદાં, ખરૂં ખાટું કરી જૂદું, અમારી શિખ માની લે. ગ્રહી સાચું તજી કાચું, સફ્ળતા નામની કર તું, બુધિ” હંસ પ્યારા રે, અમારી શિખ માની લે.
સં. ૧૯૬૭ ચૈત્ર વદી ૪ મુંબાઈ.
For Private And Personal Use Only
૩
*
૫
૫
૧૦
૧૧
૧૨
1323
૧૩
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧ ) अरे तुं आव ठेकाणे.
કવાલિ. અરે મહારા ભ્રમર ભેળા, વનમાં તું ભમે શાથી, વિષય પુષ્પ નિરસ ઝાઝાં, અરે તું આવ ઠેકાણે, ભમે ચંચળ કરી વૃત્તિ, ગમે ત્યાં જાય સ્વચ્છજે, લહે મકરન્દ નહિ કિચિત્, અરે તું આવ ઠેકાણે. કરે ગુજારો ઝીણું, પડે નહિ પ્રેમ તુજ સ્વરમાં, મળે નહિ સાર ભમવાથી, અરે તું આવ ઠેકાણે, નઠારી ટેવ તુજમાંહિ, ભ્રમણતાની પડી ક્યાંથી, કુસંગી સંગથી કાળો, અરે તું આવ ઠેકાણે. ભ્રમર મહારા અરે ભૂંડ, પડેલી ટેવ ટાળી દે, સફળ થાશે નહીં ઈચ્છા, અરે તું આવ ઠેકાણે. ઘણું કટક ભાયી વૃક્ષો, ઘણું પીડા થશે તુઝને, શિખામણ સન્તની માની, અરે તું આવ ઠેકાણે. અરે તું ચહાય છે સારૂં, કદી સારું મળે નહિ તુજ, ભમતાં કાળ વીત્યે બહુ, અરે તું આવ ઠેકાણે. અરે ખાઈશ બહુ ખરા, હજુ પણ શિખ માની લે, કરૂં આજ્ઞા હવે વેગે, અરે તું આવ ઠેકાણે. ઘણી શક્તિ ચલાવીને, હુને વશમાં કરીશ જ હું, વખત આવ્યે હવે હારે, અરે તું આવ ઠેકાણે. હવે નહિ ચાલશે ફળે, ખરી દેરીથકી બાંધી, સદા રાખીશ કબજામાં, અરે તું આવ ઠેકાણે. અમારી શક્તિના જોરે, ગએલાને ગ્રહું પા છે, “બુદ્ધચબ્ધિ” જ્ઞાન ઉદ્યાને, હવે તું આવ ઠેકાણે.
૧૯૬૭ ચૈત્ર વદી ૫, વાલકેશ્વર મુંબાઈ
“અનુભવ નહિ ઘણો સુષને.”
ઋગ્વાલિ.
હજી જેવું ઘણું બાકી, હજી ભણવું ઘણું બાકી,
કુદકુંદા કરીશ નારે, અનુભવ નહિ ઘણે તુજને. • આ કાવ્યમાં શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજી પોતાના કે શિષ્યને શિક્ષા દેતા હોય હા, તરી આવે છે. (૧) ગુરૂશ્રી શિષ્યને સંબોધીને કહે છે કે, ત્યારે હજી ઘણું જે
એ
For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨ ) અરે એ શિષ્ય બાલુડા, રહસ્ય જાણવાં બાકી, ભયે ભાષા ભલે હે શું? અનુભવ નહિ ઘણે તુજને. ૨ હદયનાં શાસ્ત્ર બહુ મોટાં, પરાભાષા ભણ્યાવણ શું? હજુ શું? પારખે વસ્તુ, અનુભવ નહિ ઘણે તુજને મનુષ્યના હદય ઉદધિ, ઘણું ઉંડા તળે શું છે? પ્રવેશી સાર લેવાને, અનુભવ નહિ ઘણે તુજને. ઘણું આશયથકી બેલે, પ્રતિધ્વનિ વિચિત્રા ત્યાં, પરીક્ષા સાર છે દુર્લભ, અનુભવ નહિ ઘણે તુજને. અસત્ સની પરીક્ષામાં, ખરી વિવેકની દષ્ટિ, અરે કઈ પામતા જ્ઞાની, અનુભવ નહિ ઘણે તુજને. કુલીશ નહિ અલ્પ બુદ્ધિથી, હજી ભણવું રહ્યું ઝાઝું, અનુભવ જ્ઞાનશાળાને, અધુના નહિ ઘણે તુજને.
વાનું છે. હજી ભણવાનું પણ ઘણું બાકી છે. તેમ છતાં અભિમાનથી કુકુદા કરીશ નહિ.
(૨) ભાષાશાસ્ત્રો ભણવાથી કંઈ હૃદયનાં શાસ્ત્ર ભણતાં નથી-હજી તે હારે ઘણો અનુભવ લેવાનો છે.
(૩) અન્ય મનુષ્યનાં હૃદય વાંચતાં ન આવડે ત્યાં સુધી ખરી વિદ્વત્તા નથી. પરાભાષાવિના હૃદયશાસ્ત્ર વાંચી શકાતાં નથી. હજુ તો કઈ વસ્તુને સમ્યફ પારખી શકવી દુર્લભ છે. હવે હજી ઘણે અનુભવ નથી.
(૪) મનુષ્યોના હૃદયસમુદ્ર ઘણા ઉંડા છે તેના તળીએ શું છે, તેમાં પ્રવેશીને સાર લેવાનો છે. હજી તે દશાને હવે ઘણે અનુભવ નથી, માટે હજી ઘણે અનુભવ લેવાનો છે.
(૫) મનુષ્ય ઘણું આશયથી બોલે છે. અને તે બેલવાની પ્રતિવિનિયો પણ વિચિત્ર ભાસે છે. તેમાં કયી અપેક્ષાએ કેનું બોલવું કયા આશયવાળું છે તેની પરીક્ષા કરીને સાર ખેંચ દુર્લભ છે. અસત્ અને સત્ની પરીક્ષા કરવી મહા દુર્લભ છે.
૯) સત્ય વિવેકદૃષ્ટિ પ્રાપ્ત કરવાની આવશ્યકતા છે. તે માટે વિદ્યાર્થિપણું હજુ હેને ખ્ય છે-કઈ જ્ઞાની પુરૂષો સત્ય તત્વ સારાંશ ખેચી લે છે, માટે તેવી દશા પ્રાપ્ત કર.
(૭) હજી અનેક તો ભણવું અવશેષ રહ્યું છે માટે તું કુલીશ નહિ. અનુભવજ્ઞાનશાળામાં હજી તે પ્રવેશ કરવાનું બાકી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અપેક્ષાઓ ઘણું ગભીર, ઘણું ગંભીર સિદ્ધાન્ત, રહસ્ય ગુપ્ત બહુ ઉંડાં, અનુભવ નહિ ઘણે તુજને. સમયજ્ઞાતા થવું દુર્લભ, વિચારી બોલ વદવાના, હજી નિશ્ચય કરીશ નહિ કઈ અનુભવ નહિ ઘણે તુજને. ૯ અપકવ બુદ્ધિથી જાણયું, જરા નહિ બહાર પાડીશ તું, હજી તું સેવ જ્ઞાનીને, અનુભવ નહિ ઘણે તુજને. ઘણું ખત્તા ખઈશ ત્યારે, અનુભવવાત સમજાશે, સમજ તું વસ: વીવેકે, અનુભવ નહિ ઘણે તુજને. હજી નહિ ચિત્ત ઠેકાણે પરખવાની નથી શક્તિ, અધિકારી થવું બાકી, અનુભવ નહિ ઘણો તુજને, ઉતાવળ અલ્પબુદ્ધિથી, કરીશ તે ઠેક ખાઈશ, પછીથી માનશે સાચું, અનુભવ નહિ ઘણે તુજને, ૧૩ તજી ઉદ્ધતપણુ સવર, વડેરાને અનુસરવું, ઘણું કાલે ઘણું જ્ઞાન જ, અનુભવ નહિ ઘણું તુજને. ૧૪ ઘણું મોંઘી ખરી શિક્ષા, ખરેખર જ્ઞાનિ લેકેની, “બુધ્ધિ ” સન્ત સેવાથી, અનુભવ પૂર્ણ પરખાશે. ૧૫
ને શાન્તિઃ ૨ ચૈત્ર વદી પ. વાલકેશ્વર મુંબાઈ, સં ૧૯૬૭.
(૯) અપેક્ષાઓ ઘણું ગંભીર છે અને સિદ્ધાન્ત ઘણુ ગંભીર છે, માટે હું બધું પામી ગયે એવી બુદ્ધિ રાખીશ નહિ–હજી તે હવે ઘણે અનુભવ થયો નથી.
(૯) વખતના જ્ઞાતા થવું દુર્લભ છે. દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવને ઓળખવાની બુદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવી દુર્લભ છે. અગર સમય (શાસ્ત્ર)ના જ્ઞાત થવું એ કંઈ સામાન્ય વાત નથી-જે જે શબ્દ બોલવા તે વિચારીને બેસવાના છે–હજી તું કોઈ બાબતનો (તત્તત વિષયનું ઘણું અનુભવજ્ઞાન થયાવિના) નિશ્ચય કરીશ નહિ.
(૧૦) અપકવ બુદ્ધિથી જાણેલું એકદમ જરા માત્ર પણ બહાર પાડીશ નહિ-હજી તું જ્ઞાનિને સેવ.
(૧૧) ઘણું ખત્તા ખાઈશ ત્યારે તે તે બાબતનું અનુભવજ્ઞાન થશે. એમ વિવેક અવબેધ.
(૧૨) હજી ચિત્તનું ઠેકાણું નથી–હજી તે અધિકારી થવું બાકી છે. (૧૩) અલ્પબુદ્ધિથી ઉતાવળ કરીશ તો ઠોકર ખાઇશ, પછીથી સાચું સમજાશે. (૧) ઉદ્ધતપણું તજી વડાઓને અનુસરવું જોઈએ-ઘણું કાળે ઘણું જ્ઞાન મળશે.
(૧૫) જ્ઞાની લોકેની ખરી શિક્ષાઓ ઘણુ મોંધી છે. તે સન્ત પુરૂષોની સેવાથી પૂર્ણપણે પરખાશે, અનુભવાશે.
લે, લ૯.
For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧
( ૪ ) अमारा शुक समजी ले.
કગ્વાલિ. મનહર મિષ્ટ વદનારા, રૂપાળી પાંખ ધરનારા, ગમે ત્યાં પ્રેમ નહીં બાંધીશ, અમારા શુક સમજી લે. ભણાવ્યો પાઠ બહુ બેલે, ઘણું લેક ખુશી થાવે, ફુલાતે નહિ જરા તેથી, અમારા શક સમજી લે. સ્વછંદી અન્ય પક્ષીને, ભમાવ્યો શું ભમે ભેળા, ઘણું તુજ ઘાતને ઈ છે, અમારા શુક સમજી લે. કપટને કેળવી જે તું, તજીશ પિજર કદાપિ રે, લહીશ નહિ સુખ અન્યત્ર, અમારા શુક સમજી લે. સુવર્ણપિંજરામાંહિ, ઘણું સ્વાદુ ફળ સ્વાદે, જરા નહિ આજનો ભય ત્યાં, અમારા શુક સમજી લે. ફસાવે અન્ય પક્ષીઓ, ઘણું દઈ સુખની લાલચ, ચહે જે પ્રેમી તે દ્વેષી, અમારા શુક સમજી લે. સ્વછન્દ ભય ઘણે જ્યાં ત્યાં, ઉપરનું સુખ ઝાકળસમ, ઘણે પસ્તાઈશ જ અસ્તે, અમારા શુક સમજી લે.
૭
(૧) આ કાવ્ય શ્રીમદ્દગુરૂવર પિતાના આત્માને અગર શિષ્યને શુકક્તિથી સમજાવતા હોય એમ અવાધાય છે. તેઓ શ્રી જણાવે છે કે હે શિષ્ય! વા હે આત્માના તું ગમે તે ઠેકાણે પ્રેમ બાંધીશ નહિ.
(૨) હજી તું પાઠમાત્રથી લેકેને રંજન કરીને જરા માત્ર કુલાસે નહિ.
(૩) તું સ્વચછન્દી અન્ય પક્ષવાળાઓને અથવા અન્ય પક્ષીઓને (અન્ય પક્ષવાળાઓને) ભમાવ્યો શું ભમે છે. ? વિપક્ષીઓ-અન્ય જાતીય પક્ષીઓ અથવા પ્રતિપક્ષીઓ હારે નાશ ઇચ્છે છે માટે અમારા હંસ તું બેધ પામ.
(૪) કપટને કેળવીને તું પિંજરને કદાપિ ત્યજીશ તે અન્યત્ર સુખ પામવાનો નથી
(૫) યદિ તું સુવર્ણપિજરરૂપ આશ્રયને પરિહાર કરીશ તો તું સુખ પામીશ નહિ, સુવર્ણપિ૪રરૂપ આશ્રયમાં અનુભવિક જ્ઞાનરૂપ ઘણું સ્વાદિષ્ટ ફળને સ્વાદ ચાખીશ, તો રાગ દ્વેષાદિ દુષ્ટ વૃત્તિઓને કિંચિત્ માત્ર ભય નથી.
(૬) અન્ય પક્ષવાળાઓ પરભાવ સ્વભાવે તને સુખની લાલચ આપીને ફસરશે, અને તું પણું જે પ્રતિપક્ષીઓથી સુખનો અભિલાષ રાખે છે તેજ હને દુઃખદ થશે. શિષ્ય પક્ષમાં અન્યાર્થ અવધવું. અને તે અન્યાર્થ સુગમ છે. 1 (૭) તું સ્વછન્દતાથી જ્યાં ત્યાં પરિવર્તન કરીશ તો ત્યાં રાગાદિક વૃત્તિઓથી મહાભય રહેશે ને સુધાનું બિન્દુ માત્ર પણ પ્રાપ્ત કરી શકીશ નહિ. માટે છે આત્મન ! શુદ્ધવરૂપરૂપ સુવર્ણપિજીરને આશ્રય તજીશ નહિ. શિખ્યપક્ષમાં-ગુરૂપ આશ્રયને પરિહરવાથી કિશ્વિત સુખપ્રાપ્તિ નથી ઇત્યાદિ અર્થ અવબોધ.
For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અરે પાખે વિખેરાશે, બિલાડીના પંજાથી, ફસાઈશ, વ્યાધની ઝાળે, અમારા શુક સમજી લે. ૮ ફુલાત નહિ સ્વશભાથી, અધિકાર મળે શેભા, નથી શોભા વિજાતિમાં, અમારા શુક સંમજી લે. ખરી સ્વતંત્રતા લેવા, હજી અવસર નથી આવ્યો, હજી પરતત્રતા સારી, અમારા શુક સમજી લે. નથી બળ પક્ષમાં બુરું, ચડાવ્યાથી ચડશ ના તું, પરખ નિજ ગ્યતા શું છે? અમારા શુક સમજી લે. ૧૧
(૮) હે આત્મન ! તું પરભાવરૂપ જગતમાં પરિભમીશ તે કુમતિરૂપ બિલાડીના તૃષ્ણારૂપ પંજાથી પીંખાઈ જઈશ. અને મેહરૂપ શિકારીની વિષયરૂપ જાળમાં ફસાઈ જઈશ. અને મહા દુઃખ પામીશ; માટે અસંખ્યાત પ્રદેશરૂપ સ્વાશ્રય ત્યજીશ નહિ. શિષ્યપક્ષમાં-દબુદ્ધિરૂપ બિલાડીથી પીંખાઈ જઈશ એમ કહેવાનો ઉદેશ છે, તથા દુર્જન વાધની પ્રપંચરૂપ માયાવી જાળમાં ફસાઈ જઈશ, માટે ગુરુરૂપ સ્વાશ્રયને કદાપિ તજીશ નહિ.
(૯) હે આત્મન ! સ્ત્રી, પુત્ર, કુટુંબ, આબરૂ, અને ધન, વગેરેના મદથી, બનેલી કૃત્રિમ સ્વભાથી ફુલાઈશ નહિ, તેમજ જ્ઞાનેશ્વર્ય, વિદ્યા, ધર્મ, ક્રિયા, મનુથોનું સન્માન, મેટાઈ વગેરેની પ્રાપ્તિથી અહંપણું ધારીશ નહિ; કારણ કે સત્યજ્ઞાન, દર્શન, સમ્યક્ ચારિત્ર અદ્યાપિ પૂર્ણ રીતે તેને પ્રાપ્ત થયાં નથી. શિષ્ય પક્ષમાં–વિદ્યા, સન્માન, લકાની પ્રતિષ્ઠા, વગેરેથી તું હે શિષ્ય! ફૂલાઈટા નહિ.
(૧૦) હે આત્મન ! ખરું સ્વાતંત્ર્ય પ્રાપ્ત કરી. સકળ કર્મને પૂર્ણ ક્ષચ કરી પરિપૂર્ણ રીતે સ્વતંત્રતા લેવાને તને અવસર હજી મળ્યો નથી, માટે હજી તને અપકવ દશામાં ગુરૂ તેમ જ, દેવની આજ્ઞારૂપ પરતંત્રતાજ ઈષ્ટ છે. સિદ્ધાતોમાં પણ જણાવ્યું છે કે છÇમસ્થ દશામાં એટલે જ્યાં સુધી કેવલજ્ઞાન ન થાય ત્યાંસુધીની અવસ્થામાં સદગુરૂની આજ્ઞા અનુસાર વર્તન કરવું જોઈએ. એમ જણાવ્યું છે માટે વર્તમાન કાળમાં પરતંત્રતા જ ઈષ્ટ છે. શિષ્ય પક્ષમાં–હજી હું શિખ્યા સ્વતંત્રતા તને ઈષ્ટાવહ અદ્યાપિપર્યંત નથી. અધુના તો ગુરૂની આજ્ઞા એ પરતંત્રતાજ શ્રેય:પ્રદ છે. ગુરૂની આજ્ઞાએ ધર્મ છે એમ સિદ્ધાંતમાં દર્શાવ્યું છે, માટે પરિપૂર્ણ જ્ઞાન ન થાય ત્યાંસુધી હે શિષ્ય! તારે ગુરૂ આજ્ઞામાં રહેવું જોઈએ.
(૧૧) હે આત્મન ! હજી તને જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રરૂપ પક્ષબળ નથી કે જેથી તું ઉડીને મોક્ષમાં તુરત ચાલ્યો જય! માટે અન્યના કુલાવ્યાથી તું દલાઈશ નહિ હારી યોગ્યતા શું છે? તે કેટલા ગુણ પ્રાપ્ત કર્યા છે ને કેટલા અવશેષ છે? તેનો વિચાર કર. તારા માટે અન્ય ગમે તેવી પ્રશંસા કરે તો પણ અન્યનું કહેવું તારામાં છે કે નહિ તે હારે વિચારવું ઘટે છે. શિષ્યપક્ષમાં–હે શિષ્ય! હારે ગુણ અવગુણને વિચાર કરી તારી યોગ્યતા વિચારવી જોઈએ. પ્રતિપક્ષિઓ તહને કાપટથી ફૂલાવે તાપણું હારે સ્વાશ્રયને ત્યાગ ન કરવું જોઇએ,
For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૬ )
જગત્માં દુષ્ટ પક્ષીઓ, નથી હાતાં ભલું હારૂં, રચેછે પાડવા બાજી, અમારા શુક સમજી લે. હૃદયને રાખ ઠેકાણે, સલાહા જ્ઞાનીની સારી, પ્રથમ તેા લાગશે કડવી, અમારા શુક સમજી લે, વિપક્ષીનું ઠસાવેલું, પ્રથમ તો લાગશે મીઠું, પરિણામે થશે મુરૂં, અમારા શુદ્ધ સમજી લે. ભમાવેલા ભમે ભેાળા, ગમે તે માની લે સાચું, અધુરી બુદ્ધિનું ફળ તે, અમારા શુક સમજી લે. વિપક્ષી ઘાત ઇચ્છે છે, ગમે તે દાવને ખાળે, ખરૂં સમજાય નહિ ઈષ્ટ, અમારા શુક સમજી લે.
૧૨
For Private And Personal Use Only
૧૩
૧૪
૧૫
૧૬
(૧૨) હું આત્મન્ ! ષપુ ( કામ, ક્રોધ, મેાહ, લેાલ, મદ, મત્સર) એને કદાચ તું અજ્ઞાનતાથી હારા આત્મસહાયી સમજતા હાઇશ પણ તે ભૂલ છે; પરન્તુ વાસ્તવરીયા એ ષપુની દુષ્ટ મેાહજાળ—વિષયેચ્છા, મમતા છે તેનામાં તું સાઈશ તા નર્કંગામી થઇશ. તું ખાત્રીપૂર્વક સમજ કે એ રિપુએ ત્હને અવનત કરવા અને ગુપ્ત રચનાઓ કરે છે. શિષ્ય પક્ષમાં—હે પ્રિય શિષ્ય ! ત્હારી સદ્ગુરૂપ્રત્યેની સદ્ભાવનામાં આ પરિપુ જેવા અનેક સવનારા મળશે અને હારી સદ્ગુરૂપ્રતિની ભાવના ઉઠી જાય તેને માટે તેઓ પ્રતિપક્ષિઓ પ્રયતશીલ થશે પરન્તુ હારે ત્હારા આત્માની સ્થિરતા કરવી. તું હૃદયની સાક્ષિએ પરિપૂર્ણ વિચાર કર. (૧૩) હે આત્મન! તું તારા અજ્ઞાનરૂપ અંધકારને દૂર કહાઢવા જ્ઞાનરૂપ વિદ્વાનોને સમાગમ કરી આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર. શિષ્યપક્ષમાં—હે શિષ્ય ! તું જ્ઞાની પુરૂષાની સલાહ લઈ યોગ્ય માર્ગે ગમન કર
(૧૪) હું આત્મન્ ! રાગ દ્વેષાદિ પ્રતિપક્ષિઓનું સમાવેલું પ્રથમ તે! હને મિષ્ટ લાગશે પણ પશ્ચાત્ કંપાકફળસમાન કટુરસ અર્પશે. માટે સત્ય વિવેકદૃષ્ટિથી રાગાર્દિક રાત્રુઓના ત્યાગ કર. શિષ્યપક્ષમાં—હૈ પ્રિય શિષ્ય! શરૂઆતમાં તને અસત્ પુરૂષનું સમજાવેલું ચાગ્ય લાગશે; પરન્તુ પશ્ચાત્ એ હને દુઃખવસ્થામાં લાવી મૂકશે.
(૧૫) હું આત્મન! હું મૂર્ખત્વ પ્રાપ્ત કરી મેહમાયાના સમાવેલા જગમાં પરિવર્તન કરે છે ને સ્થાને સ્થાને અનેકશઃ દુ:ખાને સંપ્રાપ્ત કરી સતસ રહે છે તે તારી અલ્પબુદ્ધિનું પરિણામ અવષેાધાય છે. શિષ્યપક્ષમાં—મૂર્ખ, દુષ્ટ મનુષ્યના સમાવ્યાથી હું ભેાળા શિષ્ય! તું ભમે છે અને અનેક દુઃખાને પ્રાપ્ત કરે છે. પ્રતિપક્ષીઓને હાશ વાસ્તવિક સલાહ આપનારા ગણેકે તે હારી અલ્પબુદ્ધિનું ફળ છે. (૧૬) હું આત્મન્! માહાર્દિક પ્રતિપ્રક્ષીએ ત્હારી સર્વ શક્તિઓના સત્યર નારા ઇચ્છે છે તે અનેક પ્રકારના દાવ ખાળે છે; પણ હને હજી ખરૂં ઇષ્ટ પ્રેમ સમજાતું નથી ? હજી તું પેાતાનું સત્યસ્વરૂપ સમજી લે. શિષ્યપક્ષમાં—હું શિષ્ય ! પ્રતિષક્ષીએ ત્હારા પેાતાનાજ નહોય એવા મનીને ગમે તે દાવ ખેાળાને તારા નાથુ ફરવા ઇચ્છે છે. પરન્તુ તું તારું ઇષ્ટ સમજી લે.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૭ ) અરે ઓ મન મોજીલા, સ્વધર્મો ત્યાગ નહિ હારા, તજી ઉદ્ધતપણું સઘળું, અમારા શુક સમજી લે. ચહે બુરું સ્વામીનું, કરે નિન્દા વિપક્ષીમાં, નથી એ પક્ષી પિતાનું, અમારા શુક સમજી લે. ધરે મર્યાદ તો શોભા, અશોભા જોતજોતામાં, ભટકવામાં નથી શોભા, અમારા શુક સમજી લે. વિપક્ષી મિત્ર બુદ્ધિથી, કદી તુજને સુજે નહિ શુભ, જગતમાં સર્વથા એવું, અમારા શુક સમજી લે. સુવર્ણ પિજરે રહેવું, અધિકારી થવા માટે, પડેલાં દુઃખ સહેવાનાં, અમારા શુક સમજી લે.
(૧૭) ઉદ્ધતાઈ તજીને હે માઝીલા આત્મન ! લ્હારા જ્ઞાનાદિક સ્વધને ત્યાગ કરીશ નહિ. ઉતપણું ત્યાગ કરી સત્ય સ્વીકાર. શિષ્યપક્ષમાં–હે પરભાવમાં સુખની બુદ્ધિધારક શિષ્ય! હારા વિનય, વૈયાવૃત્ય, ગુરૂપરતંત્ર્યતા, ગુરૂઆજ્ઞાપાલનાદિ સ્વધમોને ત્યાગ કરીશ નહિ. ઉદ્ધતપણું ત્યાગ કરીને પોતાના સ્વધર્મને સ્વીકાર કર..
(૧૮) હે આત્મન ! તું પોતાના દેવગુરૂની પ્રતિપક્ષીઓમાં નિંદા કરે છે એ તારે ધર્મ નથી. તારા પરમાત્મસ્વામિનું તારે ધ્યાન ધરવું જોઈએ. ને તેના ગુણો ગવા જોઈએ; પણ તેનાથી તે વિપરીત આચરણ કરે છે એ યોગ્ય નથી. શિષ્યપક્ષમાંહે શિષ્ય ! પ્રતિપક્ષીઓમાં તે પોતાના ગુરૂઓની નિંદા કરે છે એ તારું શિષ્યપણું માની શકાય નહિ અને તેથી તું ગુરૂને શિષ્ય કેવી રીતે ગણાય એ તું તારા મનમાં નિશ્ચય કર.
' (૧૯) હે આત્મન ! તું સગુણામાં રમણ કરે તો તેમાં તારી શોભા છે, અશેભાની પાપ્તિ તો રાગાદિ પરભાવમાં પ્રવેશતાં તુર્ત મળે છે, માટે પરભાવમાં ભટકવામાં તારી શોભા નથી એમ નિશ્ચય કર. શિષ્યપક્ષમાં–હે શિષ્ય! મર્યાદામાં રહી તારે કાર્ય કરવાં જોઈએ, શિષ્યધર્મની મર્યાદાનો ત્યાગ કરવામાં તારી શોભા કિંચિત પણ નથી. ગુરૂને ત્યજી અન્યત્ર વિચરવામાં પણું તારી મર્યાદાને ક્ષય થાય છે
(૨૦) હે આત્મન ! રાગાદિ પ્રતિપક્ષીઓને મિત્ર સમજી તેના કહ્યા પ્રમાણે ચાલીશ તો તને સત્ય સુજવાનું નથી. શિષ્યપક્ષમાંહે શિષ્ય ! પ્રતિપક્ષીઓને મિત્ર ધારી કાર્ય કરીશ તો તને સત્ય સમજાવાનું નથી. જગતમાં પ્રતિપક્ષીને મિત્ર કપી તેઓની મતિ પ્રમાણે જે ચાલે છે તે દુખી રહે છે; એમ નિશ્ચય કર.
(૨૧) હે આત્મન ! તારે તારા અસંખ્યાત પ્રદેશમાં પરમાત્મશક્તિનો અધિકારી થવા માટે રહેવું જોઈએ ને કર્મના ગે જે જે દુઃખ પડે તે તારે સહન કરવાં જોઈએ. શિષ્યપક્ષમાં-હે શિષ્ય! હારે ગુરૂના આશ્રમમાં સગુણાધિકારી થવા માટે રહેવું જોઈએ. અને જે જે દુઃખે પડે તે શાંતિથી સહન કરવાં જોઇએ, એ તારો શિષ્યધર્મ હૃદયમાં ધર.
૧૩
For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૮ )
ખરી સ્વતન્ત્રતા શાબે, જગત્માં દિવ્યજ્ઞાનિને, વિચાર્યાંથી મળે સાચું, અમારા શુક સમજી લે. સદા પરતન્ત્રતા સારી, જળમાં મૂર્ખ જીવાને, અધિકારી પ્રમાણે સુખ, અમારા શુક સમજી લે અરે લીલા અને રાતા, અમારા પ્રેમ પંખીડા, ત્વરિત તું આવ ઠેકાણે, અમારા શુક સમજી લે. ઉછાળા ચિત્તના ત્યાગી, પરાઇ શિખ છેડી દે, સમર્પણ સર્વ કર મુજને, અમારા શુક સમજી લે. જમાવટ નહિ થશે ત્હારી, મળી શેાભા જશે ત્હારી, ઉડી જાતાં થશે એવું, અમારા શુક સમજી લે,
૨૨
૨૩
૨૪
૨૫
૨૬
(૨૨) હું આત્મન્ ! ખરી સ્વતંત્રતા તા દિવ્યજ્ઞાનીએનેજ શેાલે છે. એમ તું વિવેકદૃષ્ટિથી વિચાર કરીશ તે તને આ ખાખતનું પરિપૂર્ણ ગૂઢ રહસ્ય અવળેાધારશે. શિષ્યપક્ષમાં–હે શિષ્ય ! ખરી સ્વતંત્રતાના અધિકારી દિવ્યજ્ઞાનીએ છે, કારણ કે તે પરિપૂર્ણ જ્ઞાનદ્વારા હિતાહિત પ્રવૃત્તિને જાણીને ઇષ્ટમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે. હજી હું અધિકારી થયા વિના ખરી સ્વતંત્રતાનું પાત્ર નથી.
For Private And Personal Use Only
(૨૩) પરિપૂર્ણ જ્ઞાનદશા વિના અલ્પજ્ઞ જ્ઞાનદશામાં ગુરૂની આજ્ઞારૂપ પરતંત્રતા જીભાવહ છે. ને અધિકારી પ્રમાણે સુખની પ્રાપ્તિ છે. હારા અધિકારપ્રમાણે તારે વર્તવુંજ જોઇએ. શિષ્યપક્ષમાં અજ્ઞાનદશામાં હું શિષ્ય ! તારે જ્ઞા નીની આજ્ઞાનું પાલન શ્રેયસ્કર છે અને તારા અધિકાર પ્રમાણે ચાલીશ તા તને સુખ છે. એમ શુભાધ્યવસાય ધારણ કર
( ૨૪ ) હું ભિન્ન ભિન્ન ઇચ્છાને ધારણ કરનારા આત્મન્! તું તારૂં સ્વરૂપ સમજી જલ્દી ઠેકાણે આવ. શિષ્યપક્ષમાં-દુનીઆના અનેક પ્રકારના વિકલ્પો સંક૫ાના ત્યાગ કરી હે શિષ્ય ! સદ્ગુરૂના ચરણસાનિધ્ય આવ્યું.
(૨૫) ચિત્તમાં થતા વિવિધ પ્રકારના રાગદ્વેષના ઉછાળાને ત્યાગ કરીને તું પરમાત્માને મન વચન કાયાનું સમર્પણ કરીને સ્થિર થા એજ તારી મહાન્ રોાલાનું લક્ષણ છે. શિષ્યપક્ષમાં સંકલ્પ વિકલ્પાના ત્યાગ કરીને હું શિષ્ય! તું મન વચન તે કાયાથી સદ્ગુરૂના રારણે આવ.
(૨૬) 'હું આત્મન! તું પેાતાના શુદ્ધ સ્વરૂપના ત્યાગ કરીશ તા સમતારૂપ જમાવટ થશે નહિ અને શુદ્ધ જ્ઞાનરૂપ પ્રામાણ્યના પણ પરિત્યાગ થરશે. પરભાવરૂપ ગગનમાં ઉડતાં તારી આવી દશા થશે. -શિષ્યપક્ષમાં-ડે શિષ્ય ! જો તું સદ્ગુરૂની આજ્ઞાનું ઉલ્લંધન કરીશ તે તારી સમતારૂપ જમાવટ, શુદ્ધજ્ઞાન ને પ્રામાણ્ય રહેશે નહિ.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૯ )
પ્રતિજ્ઞાની થશે હાળી, વછૂટયું નહિ વળે પાડ્યું, પુન: મળતાં રહે ગાંઠો, અમારા શુક સમજી લે. ગમે તે સ્થિતિમાં સુખડાં, આધકારી થઈ લેવાં, અબ્ધિ ” ધર્મ સેન્યાથી, અમારા શુકને સુખડાં. ૐશાન્તિઃ મુંબાઈ લાલબાગ, પાંજરાપોળ. ૧૯૬૭ ચૈત્ર વદી ૬.
૨૭
૨૮
“आम्रवृक्षनी अन्योक्तिमां अध्यात्म उपदेश. " ઉછેરો અમ્ન! મહાવે.
કવ્વાલિ.
કરી ક્યારા ભર્યું ખાતર, અમે ત્યાં ગોટલા વાવ્યા, ભર્યું વારિ ટચેટચ ત્યાં, ઉછેર્યાં અંમ ! મહાવૈં. ફુટયા અંકુર રાતેા શુભ, મુકેામળ પદ્મવેા પ્રગટ્યા, કર્યું વાડોલીયું ચેમેર, ઉછેર્યાં અમ્બ! મહાવૈં. પ્રતિદિન વારિથી સિંચ્યા, અનુક્રમ વૃદ્ધિતા પામ્યા, વધી આશા અહે। તુજ સાથ, ઉછેર્યાં અમ્મ ! મહાવૈં. 3 કર્યું રક્ષણુ પશુઓથી, કર્યું રક્ષણ મનુષ્યાથી, ઉપદ્રવથી કર્યું રક્ષણ, ઉછેર્યાં અમ્બ! મહા”,
For Private And Personal Use Only
૪
(૨૭) હું આત્મન્ ! જે ઉપરોક્ત શિક્ષાના લેાપ કરીશ તે સ્થપ્રતિજ્ઞા ભસ્મીભૂત થઇ જશે, અને સ્વસ્વભાવમાંથી ઉર્તન થયું તે પુનઃ આત્મસ્વભા વમાં આવતાં વિલંમ લાગશે. શિષ્યપક્ષાર્થે ઉપરોક્ત સદ્ગુણાનું સવર્તન નહિ થાય તે। સ્વપ્રતિજ્ઞાઓ લુપ્તપ્રાય: નામાવશેષ રહેશે ને પુનઃ સદ્ગુરૂી વિખુટતાં છતાં અને પુન: મળતાં પ્રેમની ગ્રંથી ભિન્ન થઈ જશે, એમ પિરપૂણ સમજી વર્તન કરવું શ્રેયસ્કર છે.
(૨૮) ગમે તે સ્થિતિમાં અધિકારી થઇને હું આત્મન્ ! તારે અનંતસુખ પ્રાપ્ત કરવાનાં છે. બુદ્ધિસાગર હે છે કે એ સર્વ અમારા આત્માને માટે હિતશિક્ષા છે. ધર્મની સેવા, આરાધના ભક્તિ કરીને અમારૂં સ્વાભાવિક સુખ પ્રાપ્ત કરવું એજ ઈષ્ટ કર્તવ્ય છે. શિષ્યપક્ષ સુગમાર્થ છે. રાજા, ને સેવક, પતિ ને પત્ની, શિક્ષક ને વિદ્યાર્થી ઇત્યાદિ અનેક પક્ષમાં આ કાવ્યના અર્થ અવબાધવે.
મયુર.
૧ આ કાવ્ય શિષ્ય, પુત્ર, આત્મા, સાધુ વગેરૈપર લાગી શકે છે. કાવ્યકારે ગુરુ શ્રીએ શિષ્ય વા આત્માને ઉદ્દેશીને ઉગાર કાચા હુંય એમ ભાસે છે. મધુર,
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૦૦) વધ્યાં ડાળાં વઉવ વિસ્તાર ફેલાયે, થયો પક્ષીતણે આશ્રમ, ઉછેર્યો અમ્બ ! માહ અધઃ છાયાતણે આશ્રય, કરે પશુઓ ધણું આવી, અધઃ બેશે મનુષ્યો બહુ ઉછેર્યો અ! મહાહર્ષ. ઉપર રમવા ચડે બાળક, ચડે વાનર લહે આનન્દ, થયે સહાયી મઝા લેવા, ઉછેર્યો અમ્બ ! મહાહર્ષે, રચે પતણું તોરણ, શુભેચ્છક હેતુથી કે, ઘણું ઊંડાં ગયાં મળે, ઉછેર્યો અ! મહાહર્ષે. કરે આકાશથી વાતે, પવન ખાતે વધે ઝાઝે, હલાવે વાયુ શાખાઓ, ઉછેર્યો અમ્બ! મહા. પ્રતિષ્ઠા લોકમાં પાપે, મનુષ્ય, પ્રેમથી દેખે, ઘણું આશાથકી પેખે, ઉછેર્યો અમ્બ ! મહાહ. થયો પૃથ્વી ગ્રહી માટે, થયે જલતત્ત્વ લઈ મોટા, થયો વાયુ ગ્રહી મે, ઉછેર્યો અભ્ય! મહાહર્ષ. બનાવ્યું દેહ લઈ ત, પ્રતિદિન પુષ્ટતા પાયે, ગ્રહો ઉપકાર ઘણુઓને, ઉછેર્યો અબ! મહાહર્ષ. સકલની સહાય લીધી હે, અને તે પાછું વાળી દે, ફળે તે આપ લેકેને, ઉછેર્યો અમ્બ ! મહાહર્ષે. અરે કઈ પત્થર મારે, અરે હારાં ફળ લેવા, બહુ તું રાખ સમતાને, ઉછેય અમ્બ ! મહાહર્ષ.. ઝંડે કેઈ લાકડી મારી, હલાવે ડાળ ફળમાટે, કર! અપકારપર ઉપકાર, ઉછેર્યો અમ્બ ! મહહ. અરે કઈ પણને તોડે, અરે કઈ લુમ્બને તેડે, ગ્રહ્યું તે પાછું વાળી દે, ઉછેર્યો અમ્બ ! મહાહર્ષ. સહન કર તાઢ ને તડકે, અરે ડાળાં ઘણું છે, સહનતા રાખ ઉપકારી, ઉછેર્યો અમ્બ ! મહાહર્ષે. સકલ વૃક્ષાવિષે શ્રેષજ, બહુ ઉપકાર કરવાથી, તજીશ નહિ ટેક પોતાની, ઉછેર્યો અબ ! મહાહ. કદી કંટાળતો નહિ રે, પડે દુખે મહાને, ગ્ર અવતાર કર ! પૂરે, ઉછેર્યો અખ! મહાહ. પશુ પંખી કરે પીડા, કરે પીડા અવિચારી, રહી મર્યાદામાં સહ! તું, ઉછેર્યો અ ! મહાહર્ષ. સ્ત નિદૈ અરે દુનિયા, જરા નહિ દુખિયે થા તું,
૨૦
For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧
(૧૦૧ ) સમર્પણ સર્વ ઉપકારે, ઉછેર્યો અમ્બ! મહા. જગત મલ ગણે તુજને, શુભાદિ મંગલે પહેલો, બુધ્ધિ ” સુખ લેવાને, ઉછેર્યો અ ! મહાહ. ૨૨
મુંબાઈ, લાલબાગ. સં. ૧૮૬૭ ચૈત્ર વદી ૭.
बैहिर् अन्तरथकी काळा.
કવવાલિ. બચાવ્ય બહુ દયા લાવી, કર્યું પિષણ દયા લાવી, કરાવ્યું બહુ પસનું પાન, બહિર્ અન્તરથી કાળા. બચાવ્ય નલીયાભયથી, દી આવાસ સુખકારી, સ્વજાતિની કરે ઈષ્ય, બહિરુ અન્તરથકી કાળા. કરાવ્યું સ્વાન ગફામાં, કરાવ્યું આન યમુનામાં, તથાપિ ના થયો નિમૅલ, અહિદ્ અન્તરથકી કાળા. કરાવ્યું સ્નાન સાબુથી, કરાવ્યું પાન મનભાવ્યું, કરા લેપ ચન્દનનો, બહિર અતર થકી કાળા. સુણાવ્યો પાઠ ઈશ્વરને, રમાડો પ્રેમ લાવીને, કર્યો ઉપકાર બહુ તુજને, બહિરુ અન્તર થકી કાળા, કરી શિક્ષા ભલા માટે, કરડ નહિ મૂખે ને, ચડી બહુ રસ ઝેરીલી, બહિરુ અન્તર થકી કાળા. કરડવાને ઘણું ફાંફાં, ઘણું લાગે અરે જોયા. ઉછાળે ડંસ દેતાં ઝટ, બહિર્ અન્તર થકી કાળા. પડ્યો દૂરે પુનઃ આવ્ય, ભયંકર ફેણ માંડીને, ઉછાળી ખાડમાં નાખે, બહિરુ અનરથકી કાળા. પુનઃ તું લાગ જોઈને, અરે આ હઠાવ્યે ખૂબ, જરા ચાલ્યું નહીં હારું, બહિરુ અન્તરથી કાળા. અધમતાને નિહાળી તુજ, દયાનાં અશ્રુ ચક્ષુમાં, બહુ ઉપદેશ દીધે રે, બહિર્ અન્તરથકી કાળાતને વૈરની દષ્ટિ, ઘણું કાળે થે ઉજજવલ, નિકાળી દાઢ બે ઝેરી, બહિરુ અન્તરથકી કાળા.
૧ શ્રીમદ્ ગુરૂવારે આ કાવ્ય દુષ્ટ મન ઉપર લખ્યું હોય એમ જણાય છે. તેમ દુર્જનરૂપ સર્ષપર પણ લાગુ પડે છે. તેમાં સન્ત પુરૂષની ઉપકાર દૃષ્ટિ તરી આવે છે. સત પુરૂષ અ૫કા૨પર ઉપકાર કરે છે.
મકર,
For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨ ) ગયાથી દાંઢ ઝેરીલી, નથી કરડ્યાથકી હાનિ, બુઢ્યબ્ધિ” સન્તની દષ્ટિ, સુધારે સર્વ જીવોને. લાલબાગ-પાંજરાપોળ. ચૈત્ર વદી ૭. ૧૯૬૭. છે શાન્તિ.
૧૨
जगत्ने देव सन्देशो.
કવાલિ.
અમારા ધ્યાનમાં ઉજજવલ, શુભદુર દેવ દેખાય, નમી તેણે કહ્યા મુજને, જગતને દેવ સદેશે. અધુના પાપ બહુ ભાવે, મનુષ્ય બહુ કરે હિંસા, અકસ્માતે બહુ તેથી, જગતને દેવ સિન્ધશે. રજસ્તમથી નથી શાન્તિ, ચડી દુનિયા પડે જલ્દી, હૃદયમાં સત્વતા ધારે, જગતને દેવ સન્ડેશે. પ્રભુની ભક્તિમાં મહાલો, પરસ્પર સંપીને રહેશે, મુનિની કરે ભક્તિ, જગતને દેવ જોશે. ગુરુનિન્દા કુલક્ષયકર, પ્રભુનિન્દાથકી નહિ સુખ, કરે ઉપકાર છોપર, જગતને દેવ સન્ડેશે. દયાનાં તત્ત્વ ફેલાવ, જગની શાન્તિના માટે, સકલ ધમાં દયામાંહિ, જગતને દેવ સન્ધશે. મદિરા માંસ પરિહરશે, પ્રતિદિન ધર્મ આદરશે, પડે દુઃખો તજે નહિ ધર્મ, જગતને દેવ સન્ડેશે. જિનોનાં કચ્યાં ત, હૃદયમાં ધારશે સમજી, ધરે શ્રદ્ધા ધરે સંયમ, જગતને દેવ સદેશે. સકલને આત્મવત્ દેખે, અહન્તા બીજ બાળી ઘો, તને મમતા ભજે સમતા, જગને દેવ સજેશે. અધિકારે ગ્રહો ધર્મજ, જગતમાં શાન્તિની કુંચી, “બુધ્ધિ ” ધર્મ છે સાચે, જગતને દેવ સન્ડેશે. ૧૦ મુંબાઈ વાલકેશ્વર. ચૈત્ર વદી ૭, સં. ૧૯૬૭. નિત્તા.
For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૦૩) હવે હૃાો હતો ?”
કવાલિ. હવે તે બેલ નહીં ઝાઝું, નથી વિશ્વાસ બેલ્યાને, ફરી જાવે ઘણું બેલી, હવે ત્યારે ભરૂસો છે? ઘણું બોલે કરે થોડું, પ્રતિજ્ઞાઓ તજી કાયર, મહન્તોના ફરે નહિ બેલ, હવે ત્યારે ભરૂસે ? ૨ વિચારે બહુ જણાવે છે, વિચાર શેખશલ્લીના, વદે છે બેલ સાકરીયા, હવે ત્યારે ભરૂસે છે? ઉતારી કૃપમાં હેતે, પલાયન ઝટ કરી જાતે, ઘણુવારે થયું આવું, હવે લ્હારે ભરૂસો છે? કહે છે લાખ વાપરવા, અરે નહીં વાપરે નવને, કરે વિશ્વાસને ઘાતજ, હવે ત્યારે ભરૂસે છે ? ભરે છે હાથે પણ કંજૂસ, તસુ નહિ ફાડતો ફુલછું, ભયે આવું અરે કયાંથી, હવે હાર ભરૂસે છે? ચડાવીને રહે દરે, ખરી વેળા રહે પાછળ. ઘલાવે મુખ નીચું તું, હવે હારે ભરૂસે છે ? ગુરૂભક્તિ સમજતો નહિ, વદી હિમ્મત પછી હારે. ગુરૂને ભક્ત તે ક્યાંથી, હવે ત્યારે ભરૂસે છે? કરો બસ બહુ થયું જોયું, અમારે માર્ગ લેવા ઘો, ક્ષમા શિક્ષા કરી હેની, હવે ત્યારે ભરૂસે શો? નથી ભકતોતણું પરવા, નથી ભક્તિવિના ભકતો, રહ્યો જ્યાં સ્વાર્થ ને અજ્ઞાન, હવે ત્યારે ભરૂસે છે? અચળ શ્રદ્ધા નથી પૂરી, ભમે છે ચિત્ત વાયુવત, ભમાવ્યાથી ભમે જલ્દી, હવે લ્હારે ભરૂસે છે? ભરૂસો એક વાણીમાં, મહતેની અચળ ધ્રુવવત “બુધ્ધિ ” ભક્ત છે કે, અમે તો જોઈને જોયું. ૧૨
૧૧
ચૈત્ર વદી બીજી સાતમ, ૧૯૪૭. મુંબાઈ પાંજરાપોળ.
સરિતા.
For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૦૪) રયર ઇસ્ટમની વંચિ.”
કાલિ. થયું તુજ લગ્ન જાણું , કર્યું જે લગ્ન બાહિરથી. કથું અધ્યાત્મદષ્ટિથી, ખરી એ લગ્નની ગ્રંથિ. પતિ પતી રહે સાથે, વિયોગી પ્રાણ પડતાં નહીં, પતિદુઃખે દુઃખી પની, ખરી એ લગ્નની ગ્રંથિ. પતિ પર પ્રાણ પાથરતી, પતિથી નહિ અધિકું કંઈ પતિ સેવા કરે ક્ષણ ક્ષણ, ખરી એ લગ્નની ગ્રંથિ. પતિ સર્વસ્વ માનીને, પતિ આજ્ઞા ધરે શિરપર, રહે તન્મય થઈ નિત્યજ, ખરી એ લગ્નની ગ્રંથિ. રહે જેવું ભળી નિર્ભય, નથી જ્યાં ભેદનું સ્વમું, અખંડાનન્દને કહા, ખરી એ લગ્નની ગ્રંથિ. સકલમાં એકતા બેની, અભિપ્રાય પડે નહિ ભિન્ન, સહજ શાંતિ સદા વર્ત, ખરી એ લગ્નની ગ્રંથિ. પરસ્પર પ્રાણુ આહુતિ, દઈને શુદ્ધ રહેવાનું, પરમદષ્ટિ સદા છાજે, ખરી એ લગ્નની ગ્રંથિ. ઉપાધિ ખેદ નહિ કિશ્ચિત , વિડવું નહિ મળ્યા પશ્ચાત, અલૌકિક સુખ ભેગવવાં, ખરી એ લગ્નની ગ્રંથિ. અનંતતિને દીપક, પ્રકટ કરવો હૃદયમાંહિ, હૃદયની ઐયતા નિત્યજ, ખરી એ લગ્નની ગ્રંથિ. અમર ફળ સ્વાદીને મીઠું, અમર રહેવું નથી મરવું. જરા નહિ દુઃખને છાંટે, ખરી એ લગ્નની ગ્રંથિ. કહ્યું જે લગ્ન અખ્તરથી, વિચારીને કરી લે છે,
બુધ્ધિ ”જ્ઞાનિ પામે, ખરી એ લગ્નની ગ્રંથિ. ૧૧ સં. ૧૯૬૭ ના ચૈત્ર વદી ૮. મુંબઈ પાંજરાપોળ-લાલબાગ.
૧ આ પત્ર શ્રીગુરૂએ કે શ્રાવક શિષ્યને તેના બાહ્યલગ્નપ્રસંગે અન્તરલગ્નપ્રસંગ સમજાવવા લાગે છે.
મધુકર,
For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૫) અમારે પ્રસ્થમાં વહેવું.”
કવ્વાલિ. ગુરૂએ બોધ આપીને, અમારી આંખ ઉઘાડી, અમારા દેશમાં જાવા, અમારે પથમાં વહેવું. ઘણું કાતર ઘણું ખાડા, ઘણી નદીઓ ઘણી ખાડી, ઘણું પગશેરીઓ જ્યાં ત્યાં, અમારે પન્થમાં વહેવું. નથી કેાઈ ભામીએ પૂરે, બહુ અકળાય મન મ્હારું, ઘણું છે વાંસની ઝાડી, અમારે પન્થમાં વહેવું. ઘણું વંટેળીયા થાતા, પડે છે ધૂળ, ચક્ષુમાં, ઘણું કાંટા જ વિખરાયા, અમારે પન્થમાં વહેવું. ઘણાં આઘાં ઘણું ટીબા, પડ્યા આડા ઘણું ડુંગર, કરે છે ગર્જના સિહો, અમારે પન્થમાં વહેવું. ઘણું નાળાં ઘણું કળેર, ઘણું બાવળ ઘણું ઝાંખર, વહે છે ખીણમાં ઝરણું, અમારે પથમાં વહેવું.
*(૧) શ્રી ગુરુએ આ કાવ્ય પિતાના ઉપર લખ્યું હોય તેમ ભાસે છે. તેઓશ્રી કહે છે કે, અમારી જ્ઞાનચક્ષુને ગુરૂએ બંધ આપીને ઉઘાડી. અમારા દેશના પન્થમાં અમારે ચાલવાનું છે.
(૨) ત્યાં જતાં વચમાં છળપણનાં ઘણાં કેતર આવે છે. વિશ્વાસઘાતરૂપ ઘણુ ખાડા છે. ઘણા પગદંડાએ આવે છે,
(૩) કઈ પૂરો ભેમા નથી. રસ્તામાં જતાં હારું મન અકળાય છે. કપટરૂપ વાંસની ઝાડીઓ ઘણી છે.
(૪) વિકલ્પ સંકલ્પરૂપ ઘણું વટેળીયા પ્રગટે છે અને તેથી જ્ઞાનરૂપ ચક્ષુમાં આવરણરૂપ ધૂળ પડે છે, મુક્તિરૂપ દેશના રસ્તામાં ઘણું મિથ્યાત્વરૂપ કલેશના કાંટા વિખરાયા છે.
(૫) સાત ભયરૂપ ઘણું આઘાં (મેટા ઉંડા પાતાળ પર્વતના ખાડા) છે. હર્ષતરંગરૂપ ટીંબાએ ઘણું છે. માનના ભેદરૂપ ડુંગરે રસ્તામાં આડા પડ્યા છે, સત્તાભિમાનરૂપ સિંહ ગર્જના કરે છે.
(૬) અનેક પદવીઓ લેવારૂપ ઘણું નાળાં આવે છે. બેદરૂપ ઘણુ કન્વેર આવે છે, ટંટારૂપ બાવળ અને વાગયુદ્ધરૂપ ઘણું ઝાંખર છે. આશારૂપ ખીણમાં ઇચછાઓનાં ઝરણે વહે છે.
૧૪
For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
(૧૬) પરસ્પર વૃક્ષ ગંઠાયાં, ઘણું ઝાડી ઘણું વાઘ, ઘણું જ્યાં ગોખરૂ ને ભેઠ, અમારે પન્થમાં વહેવું. ઘણું શૂળ ઘણું થુવર, ઘણું કિં પાકનાં વૃક્ષે, વધ્યાં તાડે બહુ ઉંચાં, અમારે પન્થમાં વહેવું. ભભક પાદમાં પશે, ઘણી શૂળો વહે લેહી, બહુશઃ અંગ છરાતું, અમારે પત્થમાં વહેવું. ભયંકર બહુ વસે રી છે, કુંદકુંદા કરે ચિત્તા, પડે સર્પો ઘણું પાછળ, અમારે પથમાં વહેવું. નથી જ્યાં સૂર્યનાં કિરણે, પ્રસરતું ઘોર અંધારું, પડે નહિ સુઝ કયાં છે શું ! અમારે પત્થમાં વહેવું. મુખને અજગરે ફાડે, ઘણું ખેંચે ગ્રહણ કરવા, વિરૂનાં યૂથ છળ તાકે, અમારે પથમાં વહેવું. ઘણું નિર્દય વસે ચોરે, ફરે છે ચેરવા માટે, ભયંકર રાત્રીએ કાળી, અમારે પથમાં વહેવું. ફરે છે ફાવડીઓ બહુ, ઘણું જ્યાં ભૂતના ભડકા,
અઘોરી લોક માંસાશી, અમારે પન્થમાં વહેવું. (૭) જ્ઞાનાવરણયાદિ પ્રકૃતિરૂપ વૃક્ષો એકબીજાથી સંબંધિત થઈને રહ્યાં છે, અપચરૂપ ઘણું ઝાડી, અને પરિણામરૂપ ઘણું લેવા દેખાય છે, મસરૂપ ગોખરૂ અને ઉદ્વેગરૂપ ભંઠ મુકિતના રસ્તામાં પડેલા છે, તેમ છતાં અમારે મુક્તિના માર્ગમાં દુ:ખ વેઠીને જવું છે.
(૮) વિષયપ્રેમરૂ૫ ઘણી શૂળ પડેલી છે, માનપ્રતિષ્ઠાનાશક હેલનારૂપી થુવર ઉગ્યા છે. વિષયરૂપ કિપાકનાં વૃક્ષો ઉગ્યાં છે અને તે કિમ્પાક ફળને પેદા કરનારાં છે. મહત્તારૂપ તાડે રસ્તામાં ઉંચા વધ્યાં છે,
(૯) વિષયપ્રેમરૂપ શાળા આત્માના પ્રદેશમાં જાય છે અને તેમાંથી રૂધિરરૂપ ખરે પ્રેમ નીકળી જાય છે અને તેથી આત્મારૂપ અંગ છોરાઈ જાય છે.
(૧૦) આળરૂપ ભયહૂર રીછો મોક્ષના માર્ગમાં જતાં સામાં દેખાય છે. પશુન્યરૂપ ચિત્તાએ કુદૃકુદા કરી રહ્યા છે, ક્રોધરૂપ સર્પો રસ્તામાં જતાં પાછળ પડે છે,
(૧૧) અનુભવજ્ઞાનરૂપ સૂર્યનાં કિરણે મેહરૂપ ઝાડીમાં પ્રકાશ થતો નથી અને તેથી બરાબર સુજતું નથી
(૧૨) પ્રમાદરૂપ અજગરે મુખ ફાડીને પડ્યા છે અને તે અમને બચવા ચત કરે છે. સેહ અને રાગરૂ૫ વરૂના યૂથ ફર્યા કરે છે,
(૧૩) કામરાગરૂપ ચાર આત્માનું જ્ઞાનાદિ ધન લુંટ માટે પરિભ્રમે છે. મિથ્યાત્વપરિણતિરૂપ ઘોર અભ્યારી રાત્રીઓ છે.
(૧૪) દષ્ટિરાગરૂપ ફાવડીએ ત્યાં આધી પાછી ફર્યા કરે છે. ઉત્પાદરૂપ ભૂતના ભડકાઓ થાય છે. નિર્દય પરિણામરૂપ અઘોરી લોકો મોક્ષના રસ્તામાં જતાં ખાઈ જાય તેવા આવે છે. એવા એવા દુઃખના હેતુઓને હટાવીને મારે મેક્ષમાર્ગમાં ગમન કરવાનું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૦૭) પગે ચાલી જવું વેગે, પિપાસા ભૂખનાં દુઃખે, ઘણું દાવાગ્નિના ભડકા, અમારે પન્થમાં વહેવું. છળે રાક્ષસ પ્રપોથી, ઘણે ઉપયોગ દેવાનો, નિહાળી સર્વ બાજુને, અમારે પથમાં વહેવું. ચઢયું વાદળ ઘણું ઘમઘોર, ચમકતી વિજળી ચેિમેર, ઘણે ગાજે ભયહૂર ઘન, અમારે પન્થમાં વહેવું. પડે વર્ષો મુશલધારા, વહે છે ઘધ વારિના, તણુવાને ઘણે ભય જ્યાં, અમારે પથમાં વહેવું. તણુતા પત્થરે જલથી, મહાવહેલા વહે જબરા, તણાતા અજગરે મોટા, અમારે પથમાં વહેવું. વદે શૃંગાલનાં વૃન્દ, કટોકટ પલે ભરિયાં, નદીઓનાં વહ્યાં યૌવન, અમારે પથમાં વહેવું. મળે ઉદધિવિષે નદીઓ, નથી ઉદધિતણે પારજ, જણુતો પાર નહિ સામે, અમારે પન્થમાં વહેવું. ૨૧ અજાણ્યાં વૃક્ષ બહુ ઉગ્યાં, ફળ્યાં ફુલ્યાં નિહાળું બહુ, .
પડયાં હેઠળ ફળે સુન્દર, બુમુક્ષા પીડવા લાગી. (૧૫) સચ્ચારિત્રરૂપ પગથી મોક્ષમાર્ગમાં વિચારવાનું છે. શ્રુધા અને પિપાસાનાં દુઃખ વેઠવાનાં છે. મહારરૂપ દાવાગ્નિના સંકલેશરૂપ ભડકાઓ દેખાય છે તેનાથી ચેતીને ચાલવાનું છે.
(૧૬) આર્તધ્યાનરૂપ રાક્ષસ, અનેક પ્રપોથી છળે છે, માટે ત્યાં ઘણો ઉ૫ગ દેઇને ગુણસ્થાનકરૂપ માર્ગમાં જવાનું છે.
(૧૭) રૌદ્રધ્યાનરૂપ ઘમર વાદળું મનરૂપ આકાશમાં ચોમેર ચઢેલું છે તેમાં શ્રાપરૂપ વિદ્યુત્ ચમકી રહી છે.
(૧૮) અશુભ પરિણામરૂપ વર્ષા મુશલધારાએ વર્ષે છે અને માનરૂપ પર્વતપરથી અશુભ પરિણામરૂપ જલના ધોધ પડે છે, તેમાં તણુવાનો ઘણો ભય રહે છે તેપણું અમારે મોક્ષમાર્ગમાં જવું જ છે.
(૧૯) અશુભ પરિણામરૂપ જલના મહાન પ્રવાહરૂપ વહેળામાં કદાગ્રહરૂપ ૫ત્યારે પણ તણાય છે. બાહ્યપદાર્થભેગ અને ક્રોધરૂપ સર્પો પણ તે અશુભ પરિણામમાં ખેંચાય છે.
(૨૦) સ્વાર્થરૂપ શુગાલેનાં ટોળાં ફર્યા કરે છે. વાસનારૂપ સાવર કટોકટ ભરેલાં દેખાય છે. અનેક જાતની તૃષ્ણારૂપ નદીઓનું યૌવન વધ્યું છે.
(૨ ) અને તે સર્વે લોભસાગરમાં જઈને ભળે છે, મલીનતારૂપ ખારાશથી લેભસાગર ખારો ગણાય છે, તેની મર્યાદાને પાર નથી, તેમ છતાં આવી ભયહૂર દશામાં પણ અમારે અલખદેશમાં જવા જ્ઞાનક્રિયારૂપ મોક્ષમાર્ગમાં વહેવું છે, અર્થાત ગમન કરવું છે.
(૨૨) કેટલાંક તે દોષરૂ૫ વૃક્ષે અજાણ્યાં છે તે પણ ફળ્યાં ફુલ્યાં છે.
For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૦૮ )
ક્ષુધાયોગે કર્યું ભક્ષણ, કળેનું ધ બહુ આવી, રહ્યું નહિ ભાન જીવ્યાનું, ગઈ આખા ઘણી ઉંડી. ચિંતા ઉઘડી આંખેા, તૃત્યા લાગી રહે નહિ પ્રાણ, સરાવર એક દેખાયું, ગયો ત્યાં દુ:ખ વેઠીને. કર્યું જલપાન બહુ પ્રેમે, તૃષા વધતી ગઈ ભારી, સરોવર પૂર્ણ પી લીધું, જરા શાન્તિ થઈ નહિ પણુ, તૃષા વધતી ગઈ તેમજ, સુવાયું વૃક્ષની નીચે, ક્ષણિક નિદ્રાવિષે સ્વત્યું, તૃષાથી બહુ ભમું જ્યાં ત્યાં. અરે પીધા મહાસાગર, હૃદય અગ્નિ ભભુકયા બહુ, તૃષાગ્નિવાલ પ્રસરાઇ, સરોવર એક દેખાયું.
1332
૧૩
૨૪
૨૫
For Private And Personal Use Only
૨૬
૨૭
૨૯
સફળ વારિતણું પાનજ, રહ્યું ગંદું જરા પાણી, અરે તે જીભથી ચાટું, ગયું સ્વણું થયો જાગ્રત સ્મરણમાં સ્વગ્ન આવ્યું તે, અહે! આ શી દશા મ્હારી, ઉડી ચાહ્યા વચ્ચે આગળ, પ્રવેરા નાળમાં ઝટપટ. પડયું પાછળ ભયંકર રીંછ, અરે આગળ પડયો અજગર, ગયા આગળ ગળ્યો તેણે, રહ્યો છાતીથકી માકી. સ્ફુરાવી શક્તિ પેાતાની, કટારીથી ઉદર, ચીર્યું રૂપાળી અગ્નના આવી, કટાક્ષા ફેંકતી દીઠી. અમારા જોરની આગળ, ચહ્યું નહિ જોર તેણીનું, ગઇ આકાશમાં ઉડી, અમારા શીલના તેજે.
૨૮
૩૦
૩૧
કર
(૨૭) કેટલાક અજાણ્યા દોષરૂપ વૃક્ષાનાં ફળ ખાવાં. તેથી બહુ ધેન ચઢચું, તેમાં જીવું છું કે કેમ તેનું પણ ભાન રહ્યું નહીં.
(૨૪) તૃષ્ણારૂપ તૃષા લાગી એવામાં આશાપ સરોવર દેખાયું ત્યાં ગયા. (૨૫) તેનું જલ પીધું.
(૨૬) તેથી તૃષા તે વૃદ્ધિ પામવા લાગી. અને એક અસન્તુષ વૃક્ષ નીચે સુઇ રહ્યો. અનુપયોગનિદ્રામાં બાહ્યભાનરૂપ સ્વ× આવ્યું.
(૨૭) તેમાં તૃષ્ણા તૃષાયણે સમુદ્રો અને સરવરે પી ગયા. (૨૮) તેમ ગંદું પાણી પણ પી ગયા તે પણ તૃષ્ણાતૃષા ટેલી નહીં. (૨૯) ઉપયાગ નગ્રત થતાં તે સ્વપ્રમાં થએલું સ્મરણમાં આવ્યું ને અસન્તાષ વૃક્ષથી ઉડીને આગળ ચાલ્યે. અશુદ્ભાવનારૂપ નાળમાં પ્રવેશ કર્યો ત્યાં.
(૩૦) મા અજગર દેખાયા અને પાછળ બાજત ભયંકર રીંછ દેખાયું. આગળ જતાં પ્રમાદ્ અજગર હૃદય સુધી ગળી ગયા.
(૩૧) પણ આત્માની શક્તિ સ્ફુરાવી ભાવનારૂપ કટારીથી પ્રમાદ અજગરનું અંગ ચીરી નાખ્યું. તેવામાં એક સુંદર કુમતિ, વિષયવાસનાવાળી સ્ત્રી આવી.
(૩૨) પણ મારા જોર આગળ તેના હાવભાવ નકામા ગયા. અમારા શુદ્ધ બ્રહ્મચર્યના તેજને ન સહન કરનારી તે નભમાં ઉંડી ગઇ.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૦૦) ઘણાં પથએ ચહે ઘાતે, ભઠ્ઠર ઘોર જંગલમાં પ્રપંચી એર મળતા બહુ, અમારે માં વહેવું. દશા, હારી મુસાફરની, મુસાફરની ગતિ ન્યારી, અને થાક લાગે પણ, અમારે પન્થમાં વહેવું. ઘણું જીવન ગયું તે પણ, અમારા દેશનાં ચિન્હો, પરિપૂર્ણ જ જણાતાં નહિ, અમારે પથમાં વહેવું. અમને લેખ મળી આવ્યો, હકીક્ત પન્થની હેમાં, ઘણું લેખે નિહાળ્યા ભિન્ન, અમારે પથમાં વહેવું. અહો સાચો કરે છે લેખ, પરીક્ષા પૂર્ણ નહિ થાતી, થયે નિશ્ચય નહીં એકે, અમારે પત્થમાં વહેવું. કરીને લેખને નિશ્ચય, અમારી બુદ્ધિ અનુસારે, વધુ આગળ મહાકરે, અમારે પથમાં વહેવું. ઘણાં જે પથમાં ચિહો, ઘણા આતુર જેવાને, મળે તે પીને પુછું, અમારે પન્થમાં વહેવું. ઘણું પન્થી પુરે સાક્ષી, ખરેખર આજ છે રસ્તા,
જણાવે લેખ પથરપર, અમારે પથમાં વહેવું. (૩૩) વીશ વિષયરૂપ પશુઓ, મારી વાત ઇચછે છે. અજ્ઞાનરૂપ ભયંકર ઘોર જંગલમાં કામક્રોધાદિ પ્રપંચી ચેર અમારું જ્ઞાનાદિધન લુંટવા અપડ્યો કર્યા કરે છે.
(૩૪) હજી હારી મુસાફરની દશા છે. પન્થમાં વહેતાં આયુષ્ય જીવન તે છે.
(૩૫) તેમને કેટલોક ભાગ ગયે તો પણ અમારા મેક્ષ દેશનાં પરિપૂર્ણ ચિન્હો જણાતાં નથી.
(૩૬) મોક્ષમાર્ગમાં સંચરતાં વીતરાગેપદેશરૂ૫ એક લેખ મળી આવ્યું. તેમાં અમારા દેશની હકીક્ત હતી, મોક્ષમાર્ગ સંબંધી અન્ય પણુ ઘણુ લેખે મળી આવ્યા.
(૩૭) સત્ય અને અસત્ય લેખની પૂર્ણપણે પરીક્ષા થઈ નહીં.
(૩૮) એક પણ લેખને પરિપૂર્ણ નિશ્ચય થયે નહીં. તો પણ વીતરાગ ઉપદેશ લેખ તે સર્વ કરતાં પૂર્ણ વિશ્વાસમય છે અને પૂર્ણપણે સર્વ કરતાં સત્ય છે એમ સ્વબુદ્ધનુસાર નિશ્ચય કર્યો. એમ નિશ્ચય કરીને વિરતિરૂપ ગતિથી આગળ પન્થમાં ગમન કર્યું.
(૩૯) ક્ષપન્થમાં જે જે ચિન્હ એમ જોવાનાં હતાં તે જેવાને ઘણે આતુર બને. અને જે મુસાફર મળે તેને હું પુછવા લાગ્યું. કેટલાંક મેક્ષમાર્ગમાં ગમન કરતાં સ્વદષ્ટિ ખીલવણી પ્રમાણે ચિહે જણ્યાં.
(૪૦) તેમ તે આજ મોક્ષમાર્ગ છે એમ ઘણું પન્થીઓ સાક્ષી પુરવા લાગ્યા અને મને પણ તે આજ મોક્ષદેરાને માર્ગ છે એમ નિશ્ચય થયે.
For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
*
*
www.kobatirth.org
( ૧૦ )
બહુ દુર્કીન વિષે જોયું, ઘણા લોકો જતા દીઠા, પ્રકાશજ દૂર દેખાયા, અમારે પત્થમાં વેહેવું. વિચરવાના કર્યો નિશ્ચય, અમારા દેશમાં જઈશું, બુધ્ધિ ” સન્તનાસાથે, અમારે પન્થમાં વહેવું. ચૈત્ર વદી ૮ સં. ૧૯૬૭ મુંબઇ, પાંજરાપોળ. લાલબાગ, ૐ શાન્તિઃ
૪૨
'
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अमारो तुं थशे त्यारे .
""
કવ્વાલિ.
*હૃદયનું રક્ત કાઢીને, લખીશ લેખા પ્રતિજ્ઞાના, સદા આજ્ઞા ધરીશ શિરપુર, અમારો તું થશે ત્યારે, નથી શşા કથનમાંહિ, કથાતું સર્વ હિતમાટે, સમર્પણ સર્વ પેાતાનું, અમારો તું થશે ત્યારે. કરીશ જો પ્રાણ આહૂતિ, અમારા ધર્મને માટે, મરણની નહીં રહે પરવા, અમારે તું થશે ત્યારે.
૩
(૪૧ ) ધ્યાનરૂપ સૂક્ષ્મ ઉપયાગરૂપ દુર્બીનથી જોયું તે મેક્ષમાર્ગમાં ધણા યેાગીએ ગમન કરતાં દેખાયા. અને સમાધિ દશામાં જોતાં નિર્વિકલ્પરૂપ પ્રકાશ પણ દૂરથી દેખાયા અને તે પ્રકારા પણ દૂર દેખાયા. મ્હને નિશ્ચય થ્યા કે નિર્વિકલ્પ અનુભવ પ્રકાશને પ્રાપ્ત કરતાં કાઈ રીતની હરકત રહેશે નહીં એમ જાણી આગળ મેાક્ષના પત્થમાં ગમન કરવા નિશ્ચય કર્યાં.
(૪૨ ) અને પૂર્ણ નિશ્ચય થયા કે જ્યારે ત્યારે મેાક્ષરૂપ અમારા દેશના માર્ગમાં ગમન કરતાં સ્વદેશમાં જઇશું, શ્રીમદ્ભુદ્ધિસાગરજી કહે છે કે સન્તરૂપ જ્ઞાનની સાથે અમારે આ પ્રમાણે નિશ્ચય કરીને મેક્ષમાર્ગમાં પ્રતિદિન ગમન કરવાનું છે. એમ શ્રીમદ્ના લેખનેા આશય સમાય છે. મધુકર
૪૧
( ૧ ) હે ભવ્યાત્મન્ ! ઉપાસક, તું જ્યારે હૃદયનું રક્ત કાઢીને, અર્થાત્ સંપૂર્ણ હૃદયના પૂર્ણ પ્રેમથી, હું તમારી આજ્ઞા શીર્ષપર ધારણ કરીશ એમ પ્રતિજ્ઞાના લેખા લખીશ, અર્થાત્ એવી શુદ્પ્રતિજ્ઞા દૃઢ સંકલ્પરૂપ હૃદય પત્રપર લખીશ ત્યારે તું મ્હારા ભક્ત, ઉપાસક શિષ્ય ગણુાઈશ.
For Private And Personal Use Only
(૨) હુને મ્હારા વચનમાં રાંકા લાગશે નહીં અને જે કથાય છે તે સર્વદા સર્વથા સાર્વત્રિક મનુષ્યને હિતકારક છે એવું જાણી પેાતાનું સર્વ મ્હને સમર્પણ કરીશ અર્થાત્ હારા માટે તું ત્યાગીશ ત્યારે તું અમારો થઈશ.
(૩) અમારા ધર્મને માટે પ્રાણની આહૂતિ અપ†શ અર્થાત્ શબ્દ ધર્મની પ્રાપ્તિ માટે પ્રાણની પણ દરકાર ન રાખીશ, તેમજ મરણની પણ સ્પૃહા ન ધરીશ ત્યારે તું અમારા ગણાઇશ.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૧ ) હૃદયમાં ચિત્ર શિક્ષાનું, ખરેખર કેતરે ખાતે, જગતની નહિ જરા લજજા, અમારે તું થશે ત્યારે. ગમે તે થાઓ તો પણ શું? રગેરગમાં તેહિ સાચે, ધરે પરમાર્થથી પ્રેમજ, અમારે તું થશે ત્યારે. કહું તે સર્વે કરવાનું, પ્રોજન પુછવું નહિ કંઈ પટંતર નહીં પડે જે પ્રાણ, અમારો તું થશે ત્યારે. પડે તે દુઃખ સહવાનાં, ઘણું દુઃખ સુખા સહુ, ઘણે ગંભીર યદા થાશે, અમારે તું થશે ત્યારે. નથી ધડપર શિરજ લેખી, અમારી ભક્તિમાં મસ્તાન, યદા થાશે કપટ ત્યાગી, અમારે તું થશે ત્યારે. જગન્ના સુખની છાયા, તજી મુજ ટેકને ધરશે, અહઃા દૃશ્યમાં નહિ લેશ, અમારે તું થશે ત્યારે. ૮ ફળની આશા રાખ્યાવણુ, અધિકારે કરીશ કાય, જગતુ વાણી ગણીશ નહિ કંઈ, અમારે તું થશે ત્યારે. ૧૦
(૪) શિક્ષાનું ચિત્ર હારા હૃદયમાં કોતરાશે અને અજ્ઞ જગતના લકેથી લજજાયમાન ન થઈશ ત્યારે તું અમારો થશે.
(૫) તું સાચો છે એમ દઢ નિશ્ચય કરીને, ગમે તે થાઓ તેમ હારા મ. નમાં જણાશે અને પરમાર્થ પ્રેમમય જીવન થશે ત્યારે તું અમારે ગણાઇશ.
(૬) હારી ઉચ્ચ જીવનસિથતિ અર્થે જે જે કર્યું તે સર્વ હારે પ્રયોજન પુછડ્યા વિના પૂર્ણ વિશ્વાસબળથી કરવાનું છે એમ તું જાણુશ અને પ્રાણ પડતાં પણ હદચનું અત્તર ન રાખીશ ત્યારે તું અમારો થશે.
(૭) જે જે દુઃખ પડે તે સહન કરવાં જ જોઈએ. જે જે દુઃખ પડે છે તે પણું ભવિષ્યને સુખાર્થ છે એમ જાણું સમતાથી સહન કરીશ અને ગુપ્ત સિદ્ધાન્તોને જાણું તેમજ દુનિયાનું અનેક પ્રકારનું બેસવું સાંભળીને સર્વ, હદયમાં ધારવા માટે ઘણે ગંભીર બનીશ ત્યારે તું અમારો થશે. અર્થાત અમારા જ્ઞાનને અધિકારી ત્યારે તું થશે.
(૮) ઘડપર શીર્ષ છે જ નહીં એવી ભાવનાવાળે થઈ ભક્તિમાં મસ્તાન બનીશ અને કપટરહિત થઈશ, અર્થાત મહારા આત્માની સાથે મળવા સરલતાને ધારણ કરીશ ત્યારે તું અમારો થશે.
(૯) જગતમાં પુણ્યથાગે થતાં અનેક પ્રકારનાં સુખ, તદ્રુપ છાયાને ત્યાગ કરીને હારા વિચારની શ્રદ્ધા કરશે અને દશ્ય વસ્તુઓના સંબંધમાં છતાં પણ તેમાં હું એવી બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થશે નહીં ત્યારે તું અમારે શિષ્ય ગણાઇશ,
(૧૦) પગલિક સુખરૂપ ફળની આશા રાખ્યા વિના હારા અધિકાર પ્રમાણે કર્તવ્યહિત કર્મોને કરીશ અને જગતનું હારા પ્રતિ જે બોલવાનું છે તે પણ હિસાબમાં ન ગણીશ ત્યારે તું અમારે થઈશ.
For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨ ) અહન્તા રૂપમાં નહિ લેશ, અહમ્ના નામમાં નહિ લેશ, સકલ જાણુશ સકલ દેખશ, અમારે તું થશે ત્યારે. ૧૧ લધુતા વા પ્રભુતામાં, સદા સાક્ષી થઈ રહેવું, * તજીશ હું તુંતણું ભેદે, અમારે તું થશે ત્યારે. ૧૨ ધરીશ શિરપર પ્રભુ પરાજ, અપેક્ષાઓ સકલ સમજે, અલખોતિ પ્રગટ કરશે, અમારે તું થશે ત્યારે. ૧૩ જગતને અન્યવત દેખીશ, અમર એક હંસને દેખીશ. સ્વભાવે સહુ થતું દેખીશ, અમારે તું થશે ત્યારે. ૧૪ વિયેગી દેહ હતાં પણ, કરે વ્યવહાર પ્રારબ્ધ, “બુધ્ધિ ” ગ્યતા પામીશ. અમારે તું થશે ત્યારે. ૧૫
સં. ૧૮૬૭ ચૈત્ર વદી ૧૦ મુંબઈ. પાંજરાપોળ, લાલબાગ.
करीश नहि शोक समजु रे.
કવાલિ. વિવેકી પૂર્ણ શ્રદ્ધાળુ, અરે મુજ શિષ્ય વાડીલાલ, તો દેહ હેરી જનનીઓ, કરીશ નહિ શેક સમા રે. ૧
(૧૧) રૂપવાળા સાકાર પદાર્થોમાં અહત્વ ઉત્પન્ન થશે નહિ. અને જે જે નામ પાડવામાં આવે તે નામ તેજ હું છું એવી બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થશે નહીં અને તેવી સ્થિતિવડે સકલ પદાર્થોને જાણીશ અને દેખીશ ત્યારે તું અમારે ઉપાસક ગણાઇશ.
(૧૨) લઘુતા અને પ્રભુતામાં સાક્ષીરૂપે રહેવું જોઈએ. રાગ વા વૈષના પક્ષમાં ન પડવું જોઈએ. આવી સ્થિતિમાં આવીશ તેમજ આ હારું અને આ મહારૂં એવા અહેવૃત્તિના ભેદે તજીશ ત્યારે તું અમારે થઇશ.
(૧૩) શીર્ષના મધ્યભાગમાં આવેલા બ્રહ્માસ્ત્રમાં પચ્ચપરમેશ્વરરૂપે એક અમૂલ્ય તત્વને નિશ્ચયનયતઃ અપેક્ષાએ સમજીને ધારણ કરીશ અને અલક્ષ્ય બ્રહ્મસ્વરૂપને પ્રગટ કરીશ ત્યારે તું અમારે થઈશ.
(૧૪) જગત મહારું નથી એવી શુદ્ધ દષ્ટિથી દેખીશ. અજ અમર એક પિતાના આત્મસ્વરૂપને દેખીશ અને સર્વ પદાથો પોતપોતાના સ્વભાવે ઉપજે છે, વિણસે છે અને ધ્રૌવ્યપણે છે એમ દેખીશ ત્યારે તું અમારો ગણાઇશ.
(૧૫) દેહ છતાં પણ વિયોગી જેવો પિતાને અનુભવીશ. અને અશનાદિ વ્યવહારને પ્રારબ્ધને અહેવને ત્યાગ કરીને કરીશ, ત્યારે તું અનન્તજ્ઞાનસાગરભૂત પરમાત્મસ્વરૂપની યોગ્યતા પામીશ અને ત્યારે તું અમારે થશે એમ બુદ્ધિસાગર કહે છે. કેને કહે છે ? ઉપાસકને. કોણ કહે છે ? વિચારો !
મધુકર,
For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૧૩ )
જગત્ ઉદધિવિષે જીવા, મરે જીવે શરીરથી, અમર આશા નથી ઉડી, કરીશ નહિ શાહ સમજી રે. ચલે ઇંદ્રો ચલે દેવા, શરીરા વસ્ત્રના જેવાં, ટળે જૂનાં મળે ખીજાં, કૌશ નહિ શાક સમા રે. થયા ઉત્પાદ તેના વ્યય, સકલમાં વ્યાપ્તિ છે હેની, અનન્તાકાળથી જન્મે, કરીશ નહિ શાક સમજી રે. હતી માતા ભલી ત્હારી, ઘણી શ્રઢ્ઢા ઘણી ભક્તિ, ગુણા તેના ગ્રહી લેજે, કરીશ નહિ શાક સમા રે. કર્યા ઉપકાર માતાએ, સ્મરણુમાં રાખજે તેને, જીવન તું ગાળ ઉપકારે, કરીશ નહિં શાક સમજી રે. ઘણી પ્રીતિ ધરી તુજપર, શિખા પાઠ પ્રીતિને, સકલપર પ્રેમ કર અન્ધા ! કરીશ નહિ શેક સમા રે. જીવંતાં તુજ જનનીના, ગુણ્ણા હારા સ્મરણમાં નહિ, થશે તેની હવે યાદી, કરીશ નહિ શેક સમજી રે. રહ્યો જેના ઉદરમાંહીં, સ્મરણમાં કેમ ના આવે, ગુણા તેના ગ્રહણ કરજે, કરીશ નહિં શાક સમજી રે. અમર ચેતન અહેા હેના, અવર અવતાર લેવાયા, જગત્માં પંખાનેા મેળા, કરીશ નહિં શાક સમજી રે. મુસાફરનું મળ્યું ટાળું, સફળના માર્ગે છે જુદા, મુસાર તું મુસાફરી હું, કરીશ નહિં શાક સમજી રે. મજાવી કાર્ય પેાતાનું, ગઈ તુજ માત પરભવમાં, ગ્રહી દૃષ્ટાન્ત જાગ્રત થા, કરીશ નહિ ાક સમજી રે. ગ્રહે છંડે જગજીવા, વષુવો રહે હેમાં, રૂવે કાને જીવે કાને, કરીશ નહિ શાક સમજી રે. ઘણી કીધીજ માતા, પિતાએ બહુ કર્યાં ભમતાં, સફળ એ કર્મના ચાગે, કરીશ નહિં શાક સમજી રે. અરે સંસાર સંબંધો, પલકમાં સર્વ બદલાતા, સ્વભાવે એ મને સહુના, કરીશ નહિં શાક સમજી હૈ. ૧૫ થશે જો જ્ઞાનથી વૈરાગ્ય, સુધારીશ કાર્ય પાતાનું, સદા સમભાવમાં રહેજે, કરીરા નહિ શાક સમા રે. જીવંતાં મૃત્યુ જેનું છે, મર્યા પશ્ચાત્ નહીં જન્મે, અહા તે ધન્ય યોગીન્દ્રો, કરીશ નહિ શાક સમા રે.
૧૫
For Private And Personal Use Only
R
૩
૧૦
૧૧
૧૧.
૧૩
૧૪
૧૬
૧૭
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુસાફર ચેત ! દુનિયાના, સદા વૈરાગ્યમાં રહે છે, “બુધ્ધિ ” સન્તની સંગત, કરીને શાન્તતા ધરજે. ૧૮ સં. ૧૯૬૭. ચિત્ર વદી ૧૧ લાલબાગ, પાંજરાપોળ. શારિતઃ રૂ
૧
નથી સંસારમાં રાત્તિ.”
કશ્વાલિ. જગતમાં સ્વમવત દીઠું, રહે વહાલું નહીં કે પળકમાં સુખ પલકમાં દુ:ખ, નથી સંસારમાં શાન્તિ. નથી મારી નથી પ્યારું, કરેલી કલ્પના ખોટી, હસે તે શું? રૂ તે શું? નથી સંસારમાં શાન્તિ. મળેલા મેળ ક્યાંસુધી, લખેલા લેખ ક્યાંસુધી, ધરેલું દેહ ક્યાંસુધી, નથી સંસારમાં શાન્તિ, રૂવે કોને જુએ કેને, તજી દે ભ્રાતિ મન માની, હવે તે માર્ગ પકડી લે, નથી સંસારમાં શાન્તિ. મજા નહિ જ માયથી, હવે તો જોઈ લે સાચું, જવું પડશે ઉઘાડે હસ્ત, નથી સંસારમાં શાન્તિ. કળાઓ કેળ કેડી, ભણે ભાષા કરેપણ, કરી લે જ્ઞાન જિનભાખ્યું, નથી સંસારમાં શાન્તિ. ઉઘાડું દ્વાર મુક્તિનું, કરી લે લેગ્યતા પૂરી, તછ મમતા ધરીલે સત્ય, નથી સંસારમાં શાન્તિ. ચપળતા ચિત્તની ત્યાગી, ગુરૂઆશા ધરી શિરપર, કરી લે કાર્ય પિતાનું, નથી સંસારમાં શાન્તિ. અરે નહિ હાર નરભવને, ધરી લે સદ્ગુણો પ્રેમ, નકામી વાત છેડી દે, નથી સંસારમાં શાનિત. ગઈ માતા ગઈ પલી, અરે એ માર્ગ છેવટનો, સમજ સમજુ હવે તે ઝટ, નથી સંસારમાં શાન્તિ. મળ્યા તે સર્વે જાવાના, મળે તેનું સદા એવું, ખરે મહાવીરને ધર્મજ, નથી સંસારમાં શાન્તિ. મનન કર જ્ઞાનિના ગ્રંથે, વખત પાછો નહીં આવે, તજી આળસ થજે જાગ્રત, નથી સંસારમાં શાન્તિ, રૂચે તે માનીને મીઠું, લખ્યું એ સર્વે કરૂણાએ, રૂચે તે ધારજે મનમાં, નથી સંસારમાં શાનિત.
For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ૧૧૫ )
લખ્યા આ પત્ર ચંદુલાલ, વિચારી ધર્મ આદરજે, પ્રસંગે બેધ દેવાયા, નથી સંસારમાં શાન્તિ. ઘણાં કર્યાં વિલય કરવા, હૃદયમાં ધાર નિશ્ચયને, “બુધ્ધિ” સન્તના ચરણે, સદા સંસારમાં શાન્તિ. ચૈત્ર વદી ૧૧. લાલબાગ, પાંજરાપોળ મુંબાઈ.
“
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
स्फुरावो शक्ति चेतननी.
વાલિ.
1
દયાળુ ધર્મ શ્રદ્ધાળુ, જગાભાઈ વિચારો પત્ર, કદી નહિ દિલગીરી ધરવી, સ્ફુરાવા શક્તિ ચેતનની. સકળ કાર્યો અને યને, થતા શ્રદ્ધાથકી ઉદ્યમ, અતઃ શ્રËા હૃદયધારી, સ્ફુરાવા શક્તિ ચેતનની. અડગ શ્રદ્ધાથકી પ્રગટે, સકલ ધર્મોન્નતિ કાર્યો, ધરી ઉત્સાહ અન્તરના, સ્ફુરાવા શક્તિ ચેતનની. અનન્ત વ્યક્તિ શક્તિને, પ્રગટ કરવા ધરો ધર્મજ, ધરીને ધૈર્ય અન્તરની, સ્ફુરાવેા શક્તિ ચેતનની. કરે કાયર અતિ ભીતિ, ધરે ઉત્સાહને શૂ, બુધ્ધિ ” શુદ્ધસડ્ડ, સ્ફુરાવા શક્તિ ચેતનની. મુંબાઈ, લાલમાગ પાંજરાપોળ, ચૈત્ર વદી ૧૧. ૧૯૬૭. ૐ શાન્તિઃ ફ્
પ
For Private And Personal Use Only
૧૫
55
૧૬
ર્
૩
૪
૧ સુશ્રાવક શેઠ જગાભાઈ દલપતભાઈ યાગ્ય બુદ્ધિસાગરના સ્યાદ્વાદધર્મલાભાશી વિશેષતઃ અવમેધવાનું કે અન્તરમાં અનન્તશક્તિના તમે સમુદ્ર છે. જેવા પ્રકારની માનસિક કલ્પના કરી છે તેવા તમે સ્કૂલમાં ભાસેા છે, તમે પેાતાને અનંત સામર્થ્ય યુક્ત ભાવશે તેા, સ્થૂલમાં પણ કિચિત્ તેને અવભાસ થશે કે મ્હારી શક્તિને હું પ્રગટાવવા સમર્થ છું. શેક, ભય આદિના અશુભ વિચારાને હું હઠાવી નાખું છું, એમ નિશ્ચય કરી અશુભ વિચારાને હૃદયમાં સ્થાન પણ ન આપવું જોઇએ. પેાતાના સામર્થ્યથી સર્વ વિષ્રો નષ્ટ થવાનાં છે એમ પૂર્ણ શ્રદ્ધાથી ભાવના કરવી. શ્રદ્ધાનું અળ નદીના પ્રવાહની પેઠે ઉત્તરાત્તર ભૂમિકામાં વધતું જાય છે અને તે શાન્તિ મહાસાગરને પ્રાપ્ત થાય છે. આત્મિક શ્રદ્ધાબળથી મનુષ્યા આશ્ચર્યકારક કાર્યો કરી શકે છે. ઉંડા, જીંગા, ધર્મકાર્યમાં યથાશક્તિ મનને યાજે. મનને ગતિ આપીને પૂર્ણ પ્રેમથી તત્ તત્ કાર્યમાં ઉત્સાહ ધારણ કરો. આત્માની શક્તિયાને પ્રગટાવવી એજ મુખ્ય સાધ્યાદ્દેશ સદાકાલ હ્રદયમાં સ્મરવા જોઇએ. અધિકારપ્રમાણે વિવેકદૃષ્ટિથી ધર્મમાં પ્રવૃત્તિ કરવી,
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૬) अमलमा मूक शिक्षाओ.
કવાલિ. મળે પત્ર મહેને ત્યારે, હૃદય ખાલી કર્યું હારું, અધિકારી થવા માટે અમલમાં મૂક શિક્ષાઓ. સકલ શાસ્ત્રો નિહાળીને, મનન કરવું ઘણું તેપર, અનુભવજ્ઞાન મેળવવું, અમલમાં મૂક શિક્ષાઓ. અનુભવ પૂર્ણ કીધાવણુ, કરીશ નિર્ણય નહીં કે, સદા કર જ્ઞાનિની સંગત, અમલમાં મૂક શિક્ષાઓ, ફરીશ નહિ બોલીને બેલે, કરીશ નહિ મૂખની સંગત, અવિચાર્યું કરીશ નહિ કંઈ અમલમાં મૂક શિક્ષાઓ. પ્રભુવત્ સદ્દગુરૂ શ્રદ્ધા, ગુરૂથી નહીં પરંતર લેશ, દશા એવી કરી લે ઝટ, અમલમાં મૂક શિક્ષાઓ. પરમ પ્રીતિ પરમ શ્રદ્ધા, ગુરૂ પર જેટલી હારી, થશે તું તેટલે ઉજ, અમલમાં મૂક શિક્ષાઓ. વિવેકે કાર્ય કર સમજી, સકલમાં સદ્દગુણે દેખજ, સુધારી લે સકલ ભૂલે, અમલમાં મૂક શિક્ષાઓ. ધરીને સાધ્યની દષ્ટિ, સ્મરણમાં રાખશે લયજ, અખંડાનન્દ લેવાને, અમલમાં મૂક શિક્ષાઓ. ઘણું કાળે અરે મળશે, અનુભવજ્ઞાન સુખકારી, “બુદ્ધદ્યાબ્ધિ” વીરને સેવી, અમલમાં મૂક શિક્ષાઓ.
સં. ૧૯૬૭ ચૈત્ર વદી ૧૧. મુંબાઈ પાંજરાપોળ.
૧ શ્રીમદ્ કહે છે કે, મહને ત્યારે હે શિષ્ય! પત્ર મળે. હીરૂં હદય હજી પરિસહો સહવાને શક્તિમાન થયું નથી. હારી કહેલી શિક્ષાઓ અમલમાં મૂકીશ તો તું અધિકારી થઈશ. શાસ્ત્રને વાંચીને તે તે વિષય પર ઘણું મનન કરવું જોઈએ અને અનુભવજ્ઞાન મેળવવું જોઈએ. અનુભવજ્ઞાન તે તે બાબતનું કર્યા વિના કોઈ પણ વસ્તુના નિશ્ચયપર આવવું યોગ્ય નથી. હમેશાં હારે જ્ઞાનિની સંગતિ કરવી જોઈએ. ગુરૂ હારા૫ર કેવી દષ્ટિ રાખે છે એ ત્યારે જોવાનું નથી પણ ત્યારે તે હારા અધિકારપ્રમાણે વર્તવું જોઈએ જ, કઈ પણ બાબતની પ્રતિજ્ઞાના બોલો બેલીને પશ્ચાત્ ફરી જઇશ નહીં. મૂખંની સંગતિ કરીશ નહીં. પૂર્ણ વિચાર કર્યા વિના કોઈ પણ કાર્ય કરીશ નહીં. પ્રભુની પેઠે ગુરૂને પણ ઉપકારી માની તેમનાથી અન્તર રાખીશ નહીં. હારી ગુરૂપર પરમશ્રદ્ધા અને પરમપ્રીતિ જેટલી થશે તેટલોજ તું ઉચ્ચ થવાને છે એમ નક્કી સમજ એવી હારી દશા થતાં હારામાં સગુણે ઘણું પ્રગટશે. વિવેકથી કાર્ય કર. ગુણાનુરાગને ધારણ કર, સાધ્ય લક્ષ્યદષ્ટિથી અખંડાનન્દ પ્રાપ્ત કરવા, શિક્ષાઓને અમલમાં મૂક. શ્રી મહાવીર પ્રભુની સેવા કર, ઘણું કાળે અનુભવ મળશે. મધુકર,
For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૧૭૦ सागरनी अन्योक्तिमा आत्माने उपदेश. “સાગર! મીરતા સાવ !”
સવઈયા એકત્રીસાની ચાલ. તીર્થકરના મુખે ચડી, તીર્થંકર માતાને સ્વમ, મંગલકારી લક્ષ્મીધારી, સાગર! ગંભીરતા સાચવ ! તુજ ઉદરમાં શું શું ભરીયું, કેઈ ન પામે ત્યારે પાર, ઉત્તમતા હારી તેમાટે, સાગર! ગંભીરતા સાચવ ! મોટા મોટા મુનિવર આપે, ઉપમા સાગરની સુખકાર, મેટા પેટે જગમાં મેટ, સાગર ! ગંભીરતા સાચવ ! રત્નાકર કહેવાતે સાચે, શાથી ખારે થઈયે ભવ્ય, ચઉદ રતને સ્વામી થઈને, સાગર ! ગંભીરતા સાચવ ! ૪ સાગરવર ગંભીરા ગણતા, જૈન સૂત્રવિષે જયકાર, તુજ છોળે ભય પામે લેાકે, સાગર ! ગંભીરતા સાચવ ! ૫
م
له
به
»
(૧) સાગરની અન્યક્તિમાં આત્માને ગંભીરતા ધારણ કરવાનું જણાવતા હતા, શ્રીમદ્ કહે છે કે હે સાગર ! હે આત્મન ! તું તીર્થકરના મુખે ચડ્યો છે, હારી ઉત્તમતાનું સ્વમ તીર્થંકરની માતાને આવે છે, ચૌદ સ્વપ્રમાં તું હોવાથી તું મલકારી છે; માટે હે આત્મન ! તું હારી ગંભીરતા સાચવ, સાગર પક્ષના શબ્દો આત્મામાં એવી રીતે સમજવા કે હે આત્મન ! તું તીર્થકરના મુખે કથાય છે, હે આત્મન ! તુંજ તીર્થકર થાય છે, અને હારી તીર્થકરરૂપે થવાની ઉત્તમતાને લીધે તીર્થકરની માતાને ચતુર્દશ સ્વમ આવે છે, તે આત્મા તીર્થંકર થતાં હારી આવી ઉચ્ચદશા થાય છે એવું હારું ઉચ્ચ સ્વરૂપ છે માટે તું પરભાવરૂપ ચંચળતાને ત્યાગ કરીને નિગુણું સ્થિરતારૂપ ગંભીરતાને સાચવ !
(૨) હારા અનત જ્ઞાનાદિ ગુણને પાર કેાઈ છઘસ્થ જીવ છાવાસ્થિક શાનવડે પામી શકતા નથી, આત્માના ગુણોને પાર પામી શકાતા નથી, એટલા બધા હે આત્મન ! હારામાં ગુણો છે. '
(૩) માટે તેવી ઉત્તમતા હારી સ્થિરતારૂપ ગંભીરતાવડે જાળવી રાખ.
(૪) જ્ઞાનાદિ અનત ગુણરત્નોને આકર છે તોપણ તું શાથી ખરે થયો! ઉત્તરમાં કહેવાનું કે, અનાદિથી અશુદ્ધ પરિણતિ હને લાગી રહી છે તેની ખારાશ હને છે.
(૫) સારવારમા એ લોગસ્સના પાઠવડે હારી ઉત્તમતા સૂચવાય છે માટે રાગ-દ્વેષની છોળની વૃદ્ધિ કરીશ નહીં કારણ કે તેથી અન્ય ને તું ભય પમાડે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૧૮) ધુંધવાતો તું અહર્નિશ રહે, ઈર્ષ્યા કરવી ઘટે ન તુજ, કેપે ચડીયે વહાણ બુડાડે, સાગર! ગંભીરતા સાચવ ! ૬ નિર્મલ મીઠ, જલની નદીઓ, તુજ સંગતથી ખારી થાય, મર્યાદાથી પૂજે લેકે, સાગર ! ગંભીરતા સાચવ ! ઘણી પૃથ્વીને રોકી લેજે, જગમાંહી પાયે વિસ્તાર, તૃણું ચંચળતા ત્યાગીને, સાગર! ગંભીરતા સાચવ! ૮ રીઝક્યો પળમાં લક્ષ્મી આપે, રેષે પળમાં કરે વિનાશ, પત્થર સંગે જડ થઈ ના જા, સાગર ! ગંભીરતા સાચવ ! ૯ રને રાખે છે અન્તરમાં, કચરે કાઢી નાખે બહાર, વિવેક શિખ્યું જગ તુજથી એ, સાગર ! ગંભીરતા સાચવી ૧૦ વિષ અમૃત પણ તુજમાં ભરીયું, દાવાનલ તુજમાં રહેનાર, પિતાનું પિતે જાણીને, સાગર ! ગંભીરતા સાચવ! ૧૧
(૬) અશુદ્ધ પરિણતિના ગે તું અહર્નિશ, હે આત્મન ! ધુંધવાતો રહે છે, અન્યની ઇર્ષા કરવી હને ઘટતી નથી, હને કેોધ કરવો ઘટતું નથી, કેપથી આશ્રિત જનને તું બુડાડે છે.
(૭) ક્ષમાદિ પરિણતિરૂ૫ નદીઓ પણ હવે લાગેલી કમૅરૂપ ખારાશને લીધે ખારી બની ગઈ છે અર્થાત તે પણ અશુદ્ધ બની ગઈ છે, હારી મર્યાદાથી લોકો પૂજે છે. એ ફક્ત હારા ગુણથી છે.
(૮) પરભાવરૂપ પૃથ્વીને રેકીને તું પરભાવથી વિસ્તાર પામ્યો છે એમ સમજ, અને સ્વસ્વભાવ પૃથ્વી અને ક્ષાવિકભાવાદિના વિસ્તારને તું પ્રાપ્ત કર. ભયતૃષ્ણ અને ચંચળતા વગેરેને ત્યાગ કરીને હારી સ્થિરતારૂપ ગંભીરતાને સાચવ.
(૯) આત્મભાવે રંગાયેલો તે પોતાને જ્ઞાનાદિ લક્ષ્મીનો લાભ આપે છે અને ક્રોધે તું અન્યને નાશ કરવા સમર્થ થાય છે અને તેથી તું ખારાશમાં વધારો કરે છે. પત્થર આદિ પદાર્થોની સંગતિથી તું પણ જડ બનીશ નહીં, સારાંશ કે અજ્ઞાનિયાની સંગતિથી મુખે, બન નહીં.
(૧૦) જ્ઞાનાદિ રનોને અન્તરમાં રાખે છે અને કચરાને બહાર કાઢી નાખે છે આ હારે મૂળ વિવેક છે તે ગુણને જગત પણ આદરે છે. આવી હારી વિવેક દૃષ્ટિને તું ભૂલી ન જા અને સ્થિરતારૂપ ગંભીરતા સાચવ !
(૧૧) મિથ્યાત્વ આદિ કર્મરૂપ વિષ પણ હારામાં છે અને જ્ઞાન સુખ વગેરે ગુણરૂપ અમૃત પણ હારામાં છે, વિષયવાસના કામરૂપ દાવાનલ પણ હારામાં છે. એવું પિતાનું સ્વરૂપ જાણુને વિષ અને દાવાનળને દૂર કર અને અમૃતમય થા ! આવી હારી ગંભીરતા સાચવ!
For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૧૯ )
સ્વયં નથી રત્નાના દાની, જળ જાતાં નિર્મલ થઈ જાય, દોષી ચન્દ્ર ઉપર તુજ પ્રીતિ, સાગર! ગંભીરતા સાચવ ! ૧૨ તૃષા છિપાવા મનુષ્ય આવે, પણ પાછા ફરતા નિરાશ, તૃષાવિનાશક કૂપક સારા, સાગર ! ગંભીરતા સાચવ ! તુજ કાંઠાને પામી જગમાં, સુખિયા ચાવે નર ને નાર, ઉછળી પરને કરો ન પીડા, સાગર! ગંભીરતા સાચવ ! ૧૪ તુજવણ મુનિયા વિજય કરે નહીં,વિજય નામ તુજવણ છે જૂઠે. વલાવતાને દેછે રત્ના, સાગર! ગંભીરતા સાચવ! હારૂં સ્વમું થાતાં સુખડાં, આંખે દીઠે રહે ન દુઃખ, હારા ગુણ ગણુ અપરંપાર્જ, સાગર! ગંભીરતા સાચવ! ૧૬
૧૫
૧૩
(૧૨) પેાતાની મેળે નિમિત્તકારણવિના જ્ઞાનાદિ રત્નાનેા તું દાતાર અન્યને થતા નથી. હારૂં ચૈતન્યરૂપ જળ નતાં તું નિર્મળ દેખાય છે, ગુણાનુરાગ દૃષ્ટિથી દોષી એવા સંસારી અને કિશ્ર્ચિત્ જ્ઞાની પ્રકાશી આત્મા ઉપર પણ હને પ્રીતિ ઉત્પન્ન થાય છે. આવી હારી ગંભીરતાને જાળવી રાખ, ( હારા મૂળધર્મને તું ચૂકીશ નહીં એમ કહેવાના આશય છે.)
(૧૩) હું આત્મરૂપે સાગર! હારીપાસે અન્ય મનુષ્યા તૃષ્ણારૂપે તૃષા શમાવવાને માટે આવે છે પણ હુંને કર્મના યેાગે લાગેલી અશુદ્ધ પરિણતિરૂપ ખારાશ દેખીને આશા છેડીને પાછાં ફરે છે, કારણ કે અશુદ્ધ પરિણતિરૂપ ખારાશના યોગે ધર્મરૂપ જલન તે જુદું પાડી ગ્રહણ કરતા નથી, હારા કરતાં સન્તાષરૂપમિષ્ટ જલના કૂપ પણ તૃષાને નાશ કરવાથી કેમ ત્હારા કરતાં સારા ન ગણાય? અર્થાત્ ગણાય. માટે હે આત્મન હારામાં રહેલી અશુદ્ધતાનેા નાશ કર. તું આવે! મહાન છતાં એક સત્ત્તાષ ગુણનેજ માત્ર ધારણ કરનારની આગળ હીન જેવે કેમ બને છે ? હારામાં અશુદ્ધ પરિણતિરૂપ રહેલી ખારાશ ટળતાં, (રાગ દ્વેષ ટળતાં) તું મહાન મિષ્ટ સાગર ગણાઇશ, કરાડા મનુષ્યા હારા ધર્મનલનું પાન કરીને સન્તુષ પામશે.
(૧૪) નર અને નારીએ, હારા સમ્યક્ત્વરૂપ કાંઠાને પામી સુખી થાય છે, માટે હું સાગરરૂપ આત્મન્! નિન્દા ચંચળતારૂપ ઉછાળાવડે અન્ય જીવાને ભય લેશરૂપ પીડામાં નાખેા નહી! હારી ગંભીરતામાંજ હારી શ્રેષ્ઠતા છે.
(૧૫) શુદ્ધાત્મરૂપ સાગરને પામ્યાવિના મુનિયામાહાદિકના વિજય કરી શતા નથી. વિજય, ચન્દ્ર, વિમલ, રત્ન, મુનિ વગેરે નામેા, તું જે નથી તા સર્વે મિથ્યા છે, કારણ કે આત્મરૂપ સાગરને પામ્યા વિના કોઈ મુનિ થઇ શકતા નથી. હને જે વલેાવે છે અર્થાત્ હારામાં ઉંડા ઉતરી જાય છે તેને તું જ્ઞાનાદિ રત્ના આપે છે.
For Private And Personal Use Only
(૧૬) ત્હારૂં સ્વ× આવતાં પણ સુખ થાય છે, અને હું આત્મસાગર ! એ દિવ્ય ચક્ષુથી તું સાક્ષાત્ દેખાય તે, સર્વ દુઃખા પલાયન કરી જાય, એમાં શું કહેવું ! હારા તું ગુણને પાર નથી અર્થાત્ અનન્ત છે.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨ ) પૂર્ણ પ્રેમથી તુજને ગાયે, ગંભીર ગુણથી જગ જયકાર, થઈ પ્રતિષ્ઠા થશે વધારે, સાગર! ગંભીરતા સાચવ! ૧૭ ગંભીર ગુણ દોષોને ઢાંકે, જ્ઞાનાદિક ગુણના ભઠ્ઠાર,
બુધ્ધિ ” તું પૂજ્ય અમારે, સાગર! ગંભીરતા સાચવ! ૧૮ ૧૮૬૭ ચૈત્ર વદી ૧૩. લાલબાગ, પાંજરાપોળ, મુંબાઈ રતિ રૂ.
નવું સ્વમવત સંઘતું.”
કવ્વાલિ. ઘણું શહેરે ઘણું ગામે, ઘણું દેશ અહો જોયા, ઘણું જોયું શ્રવણ કીધું, જણાયું સ્વપ્રવતું સઘળું. ઘણું ખાધું ઘણું પીધું, ધમાધમ ખૂબ રે કીધી, ઘણું દીઠું ગયું જોતાં, જણયું સ્વમવતું સઘળું. અહન્તાથી કર્યું હારું, થયું રૂપાન્તરજ હેનું, ઘણું જોયું તપાસીને, જણાયું સ્વમવત્ સઘળું. ગયા રાજા ગઈ રૈયત, અવસ્થા એક નહીં કેની, કરૂં મમતા હવે શામાં, જણાયું સ્વવત્ સઘળું. વપુનું રક્ત બાળીને, કર્યા જે કાર્ય મન પ્યારાં, અમારા દેખતાં ટળીયાં, જણાયું સ્વવત્ સઘળું. ઘણું કીધા ઉપાયે પણ, મર્યા મિત્રો અમારા કેઈ) ઉઠેલા વારિપરપોટા, જણાયું સ્વપ્રવતું સઘળું. નથી શિષ્યો અમર કઈ નથી ભક્તો અમર કઈ નથી શિખે નથી ભક્ત, જણાયું સ્વપ્રવત્ સઘળું. કર્યા પણું નહીં થયા મ્હાર, કર્યું પણ નહીં થયું મ્હારું, નથી મહારૂં ગમે તેવું, જણ્યું સ્વમવત્ સઘળું. અમારી વાત વિશ્રામા, ગયા કેઈ તજી દેહ, નથી રેવું અરે શા હેત, જણાયું સ્વમવત સઘળું. (૧) હને પૂર્ણ પ્રેમથી ગાય. સમતારૂપ ગભીર ગુણથી જગમાં જય કરનાર થા! હારા ગુણથી જગમાં હારી પ્રતિષ્ઠા થઈ છે અને પ્રતિદિન વૃદ્ધિ પામશે, માટે તે આત્મન્ ! હારી સમતારૂપ ગંભીરતાને સાચવ (સમતા અગર સ્થિરતા એકરૂપ છે.)
(૧૮) હે આત્મન ! સમતારૂપ ગંભીરતા હારા અન્ય અનેક દેને ઢાંકી દે છે. માટે જ્ઞાનાદિક ગુણના ભંડાર આત્મસાગર! તું અમારો પૂજ્ય છે. તું તેજ છું, માટે સમતારૂ૫ ગંભીરતાને પ્રગટ કરીને તેનું રક્ષણ કર! રાગદ્વેષના મહાન ઉછાળાથી હારી સમતારૂપ ગંભીરતા રહેતી નથી માટે મૂળ સમતારૂપ ગંભીર ગુણને પ્રાપ્ત કર. ૨. મધુકર.
For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૨૧ ) ઘડીમાં હર્ષનાં સ્થાને, ઘડીમાં શેકનાં સ્થાને નથી આશ્રય અચળ કે, જણાયું સ્વમવત્ સઘળું. અહે ઉદધિતરડોવત, પ્રતિક્ષણ વસ્તુ બદલાતી, નથી વસ્તુ અમારી કેઈ, જણાયું સ્વમવત્ સઘળું. રહ્યું નહિ રાગ ચિરસ્થાયી, જગતમાં કઈને ક્યારે, કરું કોના ઉપર મમતા, જણાયું સ્વમવત સઘળું. અરે જે પ્રાણુ પાથરતા, અમારા પર બની ભક્તો, ગયા તે સ્વમમાં નાનું જણાયું સ્વમવત સઘળું. ખરું સુખ કયાંય દીઠું નહિ, જગતની બાહ્યવસ્તુમાં, અનુભવ એ અમોને છે, જાણ્યું સ્વમવત્ સઘળું. મનુષ્યને ક્ષણિક સેહજ, સકલની ભિન્ન દષ્ટિ, હવે તે ભૂલ નહિ ખાવી, જણાયું સ્વમવત્ સઘળું. સકલ ચેલા સકલ ભક્ત, તમારું કાર્ય સાધી, અમારું સાધ્ય કરવાનું જણાયું સ્વમવત્ સઘળું. અરે હું માફી માગું છું, ખમાવું સર્વ જીવોને, ક્ષમા કરશે અને સહુ, જણાયું સ્વમવતું સઘળું. હવે તે ઊઠે ઉભે થા, તપાસી જે ખરૂં સુખ કયાં, “બુદ્ધફ્યુધ્ધિ” હાથમાં ઋદ્ધિ, જણાયું સુખ અન્તરમાં. ૧૮
સં. ૧૯૬૭, ચૈત્ર વદી ૧૪. મુંબાઈ, પાંજરાપોળ.
“નથી મનમાં પછી શું? હુ.”
કવાલિ. ભલે વન્દ ભલે નિન્દ, જગતની વાત છે ઝાઝી, ગમે તે બેલ બેલે પણ, નથી મનમાં પછી શું? દુઃખ. ૧ ભલે આવો ભલે જા, અમારું માનતાં પીડા, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિની લાલચ, નથી મનમાં પછી શું? દુઃખ. ૨ જગતના અબ્ધ હેળામાં, નથી વહેવું નથી કહેવું, અધિક વા ન્યૂનની ચિન્તા, નથી મનમાં પછી શું? દુઃખ. ૩ નથી સત્તાતણે ફાકે, નથી વિઘાતણે ફાંકે, મનાવાને જરા ય જ, નથી મનમાં પછી શું? દુ:ખ. ૪ અમારું નામ દેઇને, વિશેષણ દો ગમે તેવાં, બુરા સારા વદે શબ્દ, નથી મનમાં પછી શું? દુખ. ૫
For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ލލް
( ૧૨ )
અમારે વીરનું ધ્યાનજ, પ્રવૃત્તિ વીરની પ્યારી, પ્રભુના ધર્મવણુ બીજું, નથી મનમાં પછી શું? દુઃખ, ભણીશું ને ભણાવીશું, લખીશું વાંચીશું સુખકર, અહન્તાનું મહાસ્વપું, નથી મનમાં પછી શું? દુઃખ. વાવચ ગામમાં કૂવા, અભિપ્રાયા જનાના ભિન્ન, ધરો જુદા અભિપ્રાયા, નથી મનમાં પછી શું? દુઃખ. પ્રભુ મહાવીરની સામે, જગના ભિન્ન અભિપ્રાયા, જગતની માન્યતા નાના, નથી મનમાં પછી શું? દુઃખ. જગત્ સહુ બાલતું રહેશે, અમારૂં કાર્ય કરવાનું,
(6
બુધિ ” ધર્મઉપયોગે, વીશું સુખ અન્તરનું.
૧૦
સં. ૧૯૬૭ ચૈત્ર વદી અમાવાસ્યા. મુંબઈ, પાંજરાપોળ, શાન્તિઃ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
धमाधम छोडदे पाडा.
કવ્વાલિ.
થયા મસ્તાન ફાલીને, અણીલા શિંગડાં મારે, ગમે તેની પડે પૂડે, ધમાધમ છેડીદે પાડા. ક્રૂરે સ્વેચ્છાથકી જ્યાં ત્યાં, મગાડૅ ખેતરા પુષ્કળ, નથી સારૂં અરે હેમાં, ધમાધમ છેડીદે પાડા. ચડાવે ગિડે વેલા, કરે મસ્તી બહુ ભૂરી, ગળે કાઈ ખાંધશે ડેરા, ધમામમ છોડીદે પાડા. અરે તું તેાડીને રસ્સી, ફરે છે ભૂતની પેઠે, બુરી આદત શિખ્યા કયાંથી, ધમાધમ ોડીદે પાડા ધણી સામે થતા માહે, હરાયા ઢારમાં લેખું, શિખામણુ માન સ્વામીની, ધમાધમ છેડીદે પાડા. સરોવર ડાળતા આખું, ઘણા મકલાય તફાને, નથી તુજને જરા શાન્તિ, ધમાધમ છોડીદે પાડા. જુએ નહિ લાભ વા હાનિ, કરે મૂતરું સરોવરમાં, થયા માટેા હવે તો લાજ ! ધમાધમ છેડીદે પાડા, અરે તું માથું મારીને, ઉખેડે વેલને છોડો, ખગાડે માલ મોંઘેરા, ધમાધમ ડીદે પાડા.
૧ નાના ( ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારની )
For Private And Personal Use Only
.
ટ
ગ્
७
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૨૩) અરે તુજ નાક વિંધાશે, ભુપે તે ખૂબ ટળવળશે, જુએ છે લાગ સ્વામી તુજ, ધમાધમ છેડીદે પાડા. કળાથી ઝટ થઈશ વશમાં, વખત તે આવશે પાસે, જુએ છે સ્વામી તાકીને, ધમાધમ છડીદે પાડા. વખત આવ્યે હવે પાસે, થશે વશમાં કહ્યું કરશે, “બુઢ્યધ્ધિ” વાત અત્તરની, અમારા ચેગિ જાણે. ૧૧
સં. ૧૮૬૭ વૈશાખ શુદી ૧, મુંબાઈ ઝ શાન્તિ
मुसाफरनुं कयुं घर छे.
કરાવાલિ. મુસાફર બહુ મળ્યા માનવ, જગતની ધર્મશાળામાં, મળી છૂટી થવું સહુને, મુસાફરનું કયું ઘર છે. રહ્યા તીર્થકરે નહિ કેઈ ગયા રાણું ગયા શેઠે, અમારી વા ફકીરીમાં, મુસાફરનું કયું ઘર છે. પડ્યાં નામો સકળ મિથ્યા, ધર્યા રૂપ નથી નિજનાં, ગમે ત્યારે જવું પડશે, મુસાફરનું કયું ઘર છે. ઉઠાવી તંબુઓ જાવું, મળે નહીં ક્યાંય વિશ્રાન્તિ, સકળ દેખું રહે ત્યાં રે, મુસાફરનું કયું ઘર છે. ચણાવ્યા બંગલા જૂઠા, ચણવ્યા મહેલ પડવાના, વપુઘર ભરૂસો શે? મુસાફરનું કર્યું ઘર છે. જગતમાં સૂર્ય ને ચંદ્રજ, ઠરે નહીં ઠામ તે ક્યારે, રહે નહિ ઠામ તારાઓ, મુસાફરનું કયું ઘર છે. અમારા પ્રેમપંખીડા, મુસાફર જાગ નિદ્રાથી ગ્રહી લે સત્યને રસ્તો, મુસાફરનું કયું ઘર છે. ઘણે રસ્તો રહ્યો બાકી, પ્રમાદેને ત્યજી જાવું, “બુધ્ધિ ” માર્ગ મુક્તિને, મુસાફરનું ખરું શિવ ઘર. ૮
સાત્તિ સં. ૧૮૬૭ વૈશાખ સુદી ૨ રવિ. મુંબઈ
For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨૪ )
कमलनी अन्योक्तिमां अन्यने सदुपदेश.
કવ્વાલિ.
કમળ તું શાભતું સારૂં, મલિનતાથી રહી ત્યારૂં, શિ ના ગંદકીમાં તું, હુંને શોભે નહિ એવું. કરિશ નહિ કુમતિ કીધું, રહ્યાથી સ્વચ્છ શાન્તિ છે, અરે આ ભાગ કાદવમાં, પડવાથી ખૂબ ફરમાઇશ. અરે એ કામના તાપે, કદી નહિ શાન્તિ વળવાની, ખરૂં છોડી ગ્રહે જાદું, કદાપિ સુખ નિહું પામે. પજવશે તુજને લેાકેા, અરે એ ભ્રષ્ટ થાવાથી, લજાવે કૂળને કમળા, નહિ એ ન્યાય કમળાના. અરે આ તુજ ઉત્તમતા, સમજતાં કેમ છંડે છે, પડે જો પ્રાણ તે પણ શું? કદાપિ ધર્મ નહિ તત્રે, ખરી શાભા બની રહેશે, સ્વભાવે એમ રહેવાથી, સ્વભાવે શીતતા ત્હારી, કદી ના ઉષ્ણુ તું થાજે. ભલું હારૂં થશે તેથી, ભલામાં ભાગ લેવાશે, ભલી પ્રાંત પ્રસરશે રે, શિખામણ એજ સન્તાની. સરોવર આદિની સંગે, પવિત્રાઈ સદા રહેશે, સદા તું વારિની સંગે, ઉપર તરશે ઉપર રહેશે. વધુની ખાખ થાતાં રે, ખરૂં તું શીલ ના તજજે, અખંડાનન્દની પ્રાપ્તિ, પરમપદ પામશે નક્કી. ખરો એ યોગીના યાગી, પ્રકાશી સૂર્યવત્ નક્કી, મુત્ક્રાન્ધિ ” સા લેવા, પ્રભુના પંકજે રહીને. સં. ૧૯૬૭ માગશર શુદી ૮ વલસાડ.
*
,,
सनातन जैन बन्धुओ.
કવાલિ.
મના બહાદુર બધા જેના, શુરાતનને સ્ફુરાવી યા, કરોને ધર્મ ફેલાવા, સનાતન જૈન બંધુઓ, પ્રભુ મહાવીરનાં તત્ત્વા, ભણાવા ને ભણેા પ્રેમે, બધા જેના અનાવા ને, સનાતન જૈન બંધુઓ.
For Private And Personal Use Only
2
3
૪
૯
૧૦
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨૫ ) શમા કલેશની હોળી, પરસ્પર મિત્રતા રાખે, ખરા જ્ઞાને ખરા જેને, સનાતન જૈન બંધુઓ. લડે નહિ ગ૭ના ભેદે, અરે મહાવીરના ભક્તો, જગત્ની ઉંઘ ઉડાડે, સનાતન જૈન બંધુઓ. ખરા તન મન ને ધનથી, કરોને ધર્મની વૃદ્ધિ, કમાણુ ધર્મની સાચી, સનાતન જૈન બંધુઓ. શિખર પરથી પડયા નીચે, અરે જોતાં જશે એ, પગથીયાપર ચડે જલદી, સનાતન જૈન બંધુઓ. સુસંધી ચાલશે સઘળા, કુસંપે ધર્મની હાનિ, વિચારી લ્યો સુધારી લે, સનાતન જૈન બંધુઓ. ધરે નહિ મૃત્યુની પરવા, ધરે નહિ લાજ વા ભીતિ, કરે હિંમતથકી કાર્યો, સનાતન જૈન બંધુઓ. જીવન સઘળું સમર્પને, કરોને ધર્મનાં કાર્યો, ઉઘાડે આંખ અજ્ઞોની, સનાતન જૈન બંધુઓ. તજે દરકાર લક્ષ્મીની, તજે દરકાર મમતાની, મળ્યું તે ધર્મ માટે સહુ, સનાતન જૈન બંધુઓ. ધરે વ્યવહાર ને નિશ્ચય, ખરી છે ધર્મની સેવા, હતા પૂર્વે તથા થાશે, સનાતન જૈન બંધુઓ. અરે જે પ્રાણ આહુતિ, પ્રભુને ધર્મ ફેલાવા, જીગરથી બંધ આપને, સનાતન જૈન બંધુઓ. કદી ઢીલા થવું નહિ હે, કરે શું? બાયલે જમી, ભલામાં ભાગ લેશે સહ, સનાતન જૈન બંધુઓ, સદા જૈનેન્નતિ માટે, કર તૈયારીઓ સર્વે, સફળતા જન્મની કરવી, સનાતન જૈન બંધુઓ. જગતમાં જન્મીને જેણે, કરી નહિ ધર્મની વૃદ્ધિ, લજાવી કૂખ માતાની, સનાતન જૈન બંધુઓ. ઉદય નહિ જ્ઞાનવણું સ્વપે, ખરું એ ચિત્ત માની લે, ગુરૂકુળ ખરાં સ્થાપે, સનાતન જૈન બંધુઓ. બનો ને બ્રહ્મચારિયો, અરે વિદ્યાર્થિ સઘળા, . ગજાને જગત સઘળું, સનાતન જૈન બંધુઓ. જમાનો ઓળખી ચાલે, ન જુસ્સો ધરે દિલમાં, ધરે પરમાર્થની વૃત્તિ, સનાતન જૈન બંધુઓ. ચતુર્વિધ સંઘની સેવા, ભલા એ ભાવના મેવા, ખરું એ તીર્થ પૂછ , સનાતન જૈન બંધુઓ..
For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૬ ) ગુણાનુરાગને સે, તને દષ્ટિ દેની, ગણેને સર્વને સરખા, સનાતન જૈન બંધુઓ. પડે પાછા કદી નહી લેશ, સદા આગળ ચડે સર્વે, સદા જય જૈન શાસનને, સનાતન જૈન બંધુઓ. સલાહ શ્રી સદગુરૂની લેઈ કરે કાર્યો બધાં બાકી, ઘણું ખાયુંજ ઉગ્યાથી, સનાતન જૈન બંધુઓ. કરે નહિ પાછી પાની રે, સનાતન ક્ષત્રિના પુત્રો, સદા છે ધર્મથી ચડતી, સનાતન જૈન બંધુઓ. ખરા જીગરથકી ગાયું, રગેરગમાં ઉછળતું લોહી, અધું એ ધર્મના માટે, સનાતન જૈન બંધુઓ. બજાવું ફર્જ હારી હું, સુણાવું ચેતી લ્યો સઘળા, “બુધ્ધિ ” જૈન ધર્મ જય, સનાતન જૈન બંધુઓ. ૨૫
મુકામ-વલસાડ. સં. ૧૯૬૭ માગશર સુદ ૯
૧
विचारी ले खरूं शंछे ?
કવાલિ. જગત જંજાળમાં શાન્તિ, થઈ નહિ ને થવાની નહિ, ગઈ માતા કરીશ નહિ શેક, વિચારી લે ખરું શું છે? રડીશ નહિ સ્વાર્થોનામાટે, બને છે કર્મ અનુસારે, કરે ચિન્તા વળે નહીં કંઈ વિચારી લે ખરું શું છે? ખરા ઉપદેશ જનનીના, હૃદયમાં ધારજે સઘળા, સુધારી લે અરે જીવન, વિચારી લે ખરું શું છે? થવાનું તે થશે જોશે, સદા શોક જ નહીં રહેશે, પ્રભુનાં શાસ્ત્ર વાંચીને, વિચારી લે ખરું શું છે? હૃદયમાં ધૈર્યતા ધરજે, વિપત્તિ સહુ પડી ખમજે, વખત આવે મળે છે બેધ, વિચારી લે ખરું શું છે? અરે પરમાર્થના પ્રેમ, જગતમાં સર્વ આદરવું, થવાનું તે થયું કર્મ, વિચારી લે ખરું શું છે? અરે વાદળતણું છાયા, સમી શાતા ટળે ક્ષણમાં, મુસાફર ! ચેતી જદી, વિચારી લે ખરું શું છે? થયે આઘાત જે મનમાં, વિચારી લે અને મહે, ખરી વિવેક દષ્ટિથી, વિચારી લે ખરું શું છે?
For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૭ ) મને તે બધ અનુસારે, જગમાં શાન્તિ નહિ ભાસી,. જગત પડદાવિષે છાનું, વિચારી લે ખરું શું છે? ૯ સદા સમભાવમાં રહેવું, બની આદર્શવત્ જગમાં,
બુદ્ધચરિબ્ધ” ધર્મ છે સાચો, અમારે એ સદા બેલી. ૧૦ મુકામ-મુંબાઈ લાલબાગ, સં. ૧૯૬૭. વૈ. શુ. ૨. જે નિત્તર ૩
आत्मोद्गार.
કશ્વાલિ. પરોતિ પ્રભુ ઘટમાં, સ્વયંછયા કરીશ દર્શન, પ્રભુ હારે વસે ઘટમાં, નમું તુજને નમું તે હું. નથી તું હું તણું ભેદો, સમાયું સર્વ મહારામાં, અમારામાં અનન્ત સુખ, કહું નિજને ભજું નિજને. સ્વયે દ્રષ્ટા સ્વયં દર્શન, સદા આનન્દમય પોતે, અમારી ભાવના કાઢે, હૃદય ઉગારમય શબ્દો. પરંતર પ્રેમમાં નહિ છે, અમારે પ્રેમ ઈશ્વરને, અહો આત્મન્ ! તંહિ જ ઈશ્વર, લગી લગની નહીં છૂટે. નિરજન નાથને મળવું, દલાલી શબ્દ શું? કરશે, દિશાએ શાસ્ત્ર દેખાડે, જવું મહારે સ્વયં શકત્યા. હવે નહિ પ્રાણુની પરવા, સનાતન દેવને મળતાં, મળેલે પ્રેમ નહિ છૂટે, પ્રભુ પામ્યા વિના કદીએ. ઉપર આકાશ વાદળીઓ, અધઃ ભાગે મહી દરિયે, વચોવચ નાથને મળવું, મળી તન્મય થઈ રહીશું. થઈને એક રસરૂપે, સદા આનન્દમય રહીશું, હૃદય સાક્ષી જણાવે છે, પ્રતિધ્વનિ ઉઠે છે બહુ કદી છેડું નહીં વાહા, અમારી ભક્તિને ભક્ત જ, જગની નહિ હવે પરવા, અમારા આત્મમાં સઘળું. જગના ચક્રવર્તિને, જગતના સર્વ ઈન્દ્રોને, મળે નહિ સુખ અત્તરનું, અમારામાં અનંતું સુખ. મળ્યાં અમૃતતણું ભોજન, જગને બાદશાહ પિતે, “બુઢ્યબ્ધિ ” ગિ સતે, સદા મસ્તાન છે જગમાં. ૧૧
સં. ૧૮૬૭ ૧. શુદ ૨, મુંબઈ સત્તિાઃ
For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૨૮) अरे ओ काक! था उज्ज्वले.
કવ્વાલિ. બહિર કાળા હૃદય કાળા, સકળમાં દોષ જેનારા, હૃદય નિષ્ફર બહુ ચંચળ, અરે એ કાક! થા ઉજજવલ. ૧ કરે ચેષ્ટા અરે બેટી, પઠાવે પાઠ, દેને, જુવે ચાંદાં ગમે હેનાં, અરે એ કાક! થા ઉજજવલ. અરેચક શબ્દ વદનારા, અરોચક ચાલ ધરનારા, બુરીવૃત્તિ જ ધરનારા, અરે એ કાક! થા ઉજજવલ. કરે સતતણું ભૂંડું, બગાડે આશ્રમને બહુ, હને વંચે અહો પરભૂત, અરે એ કાક! થા ઉજજવલ. ૪ બુરું દર્શન અરે હારું, તજી સારું ગ્રહે દે, નિહાળે દોષદષ્ટિથી, અરે આ કાક! થા ઉજજવલ.
વજાતિ પુષ્ટિ કરનારા, પરાયાં બાળ ખાનારા, તજીને દેષ સહુ હારા, અરે એ કાક! થા ઉજવલ. ૬ કરીને સંગતિ હારી, થયો ઝટ હંસલે દુઃખી, બ્રિજેને નહિ ભરૂસે તુજ, અરે એ કાક! થા ઉજજવલ. ૭ કરાવ્યું સ્માન ગાથી, બહુ સાબુથકી ચળ્યો, વળ્યું નહિ વાન અંગેનું, અરે એ કાક ! થા ઉજજવલ. ૮ કુભેજનનું કરે ભક્ષણ, ચહે છે પ્રાણુનું મૃત્યુ, ભર્યો ઘટ વારિને બેટે, અરે ઓ કાક! થા ઉજજવલ. ૯ મનુષ્યની વસે પાસે, વસે તિર્યંચની પાસે, ગ્રહી નહિ હંસની ટેવ, અરે એ કાક! થા ઉજજવલ. ૧૦ અતિશય જ્ઞાનીએ તુજને, સુધારીને કરે ઉજજવલ, “બુઢ્યબ્ધિ” સન્તની સંગત, સકલ તીર્થોતણું તીર્થ જ. ૧૧
સં ૧૯૬૭. વૈશાખ સુદી ૩ મુંબઈ
૧ આ કાવ્ય અધ્યાત્મ વિષયનું છે. મનને કાકસમાન ગણું તેને નિર્મલ થવાને ઉપદેશ આપ્યો છે. દુર્જનપર પણ આ કાવ્ય લાગી શકે છે.
મકર
For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૯) गुरुने दक्षिणा आपो.
કરવાલિ.
અમારે શિષ્ય થાવાની, હને ઈચ્છા થતી જે ચિત્ત, પ્રથમ તે પ્રેમ લાવીને, ગુરૂને દક્ષિણું આપે. ગુરૂનાં દ્વાર છે ખુલ્લાં, ગુરૂં સર્વસ્વ છે મહારા, પ્રથમ એ સત્યબુદ્ધિની, ગુરૂને દક્ષિણું આપો. હદયના પ્રેમનાં પુષ્પ, ખરી ભક્તિતણું માળા, પ્રથમ પૂછ ગુરૂં પશ્ચાત, ગુરૂને દક્ષિણ આપે. નથી હારૂં જગતમાં કંઈ સકલ પરમાર્થનું કરવું, મનુષ્યની ખરી સેવા, ગુરૂને દક્ષિણે આપે. યથા કહેવું તથા રહેવું, ગુરૂના પાદમાં શીર્ષેજ, નથી ધડપર શિરજ એવી, ગુરૂને દક્ષિણું આપો. ગુરૂના દેહની છાયા, ગુરૂના પ્રાણુનાં તો, ગુરૂનું ચિત્ત થાવાની, ગુરૂને દક્ષિણ આપે. ગુરૂની આંખ થાવાની, ગુરૂની જીભ થાવાની, ગુરૂના પાદ થાવાની, ગુરૂને દક્ષિણું આપે. ગુરૂનું કાર્ય કરવાની, ગુરૂના દાસ થાવાની, ગુરૂના હાથ થાવાની, ગુરૂને દક્ષિણ આપે. હૃદયની શુદ્ધિ ધરવાની, સક્લ ઉપસર્ગ સહેવાની, ખરો ઉપદેશ દેવાની, ગુરૂને દક્ષિણું આપે. સદા પરમાર્થ કરવાની, સુજનતા નિત્ય ધરવાની, વિનયની મૂર્તિ થાવાની, ગુરૂને દક્ષિણ આપે. અહંતા સ્વાર્થ તજવાની, પ્રભુને ધર્મ ધરવાની,
બુદ્ધચધ્ધિ” આર્ય થાવાની, ગુરૂને દક્ષિણે આપ. ૧૧ સં. ૧૯૬૭ વૈશાખ અક્ષયતૃતીયા. મુંબાઈ પાંજરાપોળ. રાતિઃ
म्हने हो वीरनुं शरणुं.
કવાલિ. જગતમાં સર્વ પેઢામાં, પ્રભુ મહાવીર તું માટે, હઠા મેહને જલદી, મહુને હે વીરનું શરણું. ૧૭.
For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
t
( ૧૩૦ )
અતિ ગંભીરતા હારી, ગમન શાળાવિષે કીધું, જણાવ્યું નહિ સ્વયં જ્ઞાની, મ્હને હું। વીરનું શરણું. જણાવી માતૃભક્તિ બહુ, અરે જનની ઉદરમાંહિ, પ્રતિજ્ઞા પ્રેમ જાળવવા, મ્હને હા વીરનું શરણું. અરે આ જ્યેષ્ઠ અન્ધુની, ખરી દાક્ષિણ્યતા રાખી. ગુણા ગણતાં લહું નહિ પાર, મ્હને હા વીરનું શરણું. યશોદા સાથ પરણીને, રહ્યો નિર્લેપ અન્તરથી, થશે યારે દશા એવી, મ્હને હા વીરનું શરણું. જગત્ ઉખ્તાર કરવાને, યતિના ધર્મ લીધે હું, સહ્યા ઉપસર્ગ સમભાવે, મ્હને હે! વીરનું શરણું. અલૌકિક ધ્યાન હેં કીધું, ગયા દોષો થયા નિર્મલ, થયા સર્વજ્ઞ ઉપકારી, મ્હને હું! વીરનું શરણું. ઘણા ઉપદેશ દીધા હૈ, ચતુર્વિધ સંઘને સ્થાપ્યા, હને મેં ઓળખી લીધા, મ્હને હા વીરનું શરણું. અનન્તાનન્દ લીધા હું, જીવન ત્હારૂં વિચારૂં હું,
બુધિ ” બાળ હું ત્યારે, શરણુ હારૂં શરણુ હારૂં સં. ૧૯૬૭ વૈશાખ શુદી ૫. મુંબાઈ, પાંજરાપોળ. ૐ શાન્તિઃ ફ્
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
66
कर्यु हस्ते हृदय वाग्युं. "
કવાલિ.
રહીને ચિત્તના વશમાં, ખરાને પૂંઠે મ્હે દીધી, ખુડચો ખાબોચીયામાંહિ, કર્યું હસ્તે હૃદય વાગ્યું. પ્રભુની આણુ લાપીને, થયા હું કર્મના વશમાં, પ્રભુ તું જાણતા સર્વે, કર્યું હસ્તે હૃદય વાગ્યું. કર્યું છાનું રહે નહિ કંઈ, ઉદય આવ્યું સહ્યું સર્વે, કર્યું મિથ્યા નથી થાતું, કર્યું હસ્તે હૃદય વાગ્યું. જગત્માં વાસના વાદળ, વરસતું સર્વ ઠેકાણે, ભમાવે શીર્ષ અન્તરથી, કર્યું હસ્તે હૃદય વાગ્યું. થતાં વૃષ્ટિ ઉગે અંકુર, ઉગે નહિ ખારી ભૂમિમાં, થશે એવું જણાયું દીલ, કર્યું હસ્તે હૃદય વાગ્યું.
૧ આ કાવ્ય આન્તરિક ઉદ્ગારમય છે એમ ભાસેછે.
For Private And Personal Use Only
3
૪
9
૩
મ
મધુકર.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૩૧ ) કર્યું દેવું ચુકાવાનું, જરા નહિ શર્મ રાખે તે, છુટે તીર્થકરો નહિ કઈ કર્યું હસ્તે હૃદય વાગ્યું. સ્વયં સંસાર વિસ્તાર્યો, અમારી ભૂલ છે તેમાં, ખમાવું છું ખમી લેશે, કર્યું હતે હદય વાગ્યું. જીવન ભાવી થશે ઉંચું, ચઢચાં વાદળ વિખેરાશે, કર્યું પ્રારબ્ધ ભોગવવું, કર્યું હસ્ત હૃદય વાગ્ય. થયાં નિજ હસ્તથી કર્મો, અહો ત્યાં પ્રેરણું મનની, ઉદયથી ચિત્ત દબતું નહીં, હવે તો આવશે વશમાં. નહીં લેપાય નભ કેથી, ધરીશ નિર્લેપતા તદ્વત, “બુદ્ધચબ્ધિ” સાક્ષી પિતાની, જગતના બેલ બેરંગી. ૧૦
સં. ૧૮૬૭ છે. શુ. ૬ મુંબાઈ
“૩ારે તર! વૅ થા રાત.”
કવવાલિ. ઘણું પિષી કર્યો માટે, અમારી પાસમાં રાખે, ખવાય માલ મોંઘેરા, અરે કૂતર! હવે થા શાન્ત. ભસે છે મુખ ફાડીને, ડરે નહીં ડાંગ દેખાડે, મુસાફરને બહુ કરડે, અરે કૂતર! હવે થા શાન્ત. કરે છે રીસ આવ્યાપર, અદેખાઈ સ્વભાવે બહુ, અહા મૈથુનમાં નિર્લજજ, અરે કૂતર ! હવે થા શાન્ત. ઘરઘરમાં ભમે છે બહુ, બરાબર ઉંઘ નહીં લેતે, ચુસે અસ્થિ ગણીને સુખ, અરે કૂતર! હવે થા શાન્ત. ધરે ખાવાતણું આશા કરે છે કૂતરાંથી કલેશ, લડે છે વૈર લાવીને, અરે કૂતર ! હવે થા શાન્ત.
૩.
૪
૧ આ કાવ્ય આધ્યાત્મિક છે. આત્મારૂપ સ્વામી મનરૂપ કૂતરાને શાન્ત થવાનો ઉપદેશ આપે છે. આત્માએ મનને ઉત્પન્ન કર્યું છે, મનમાં કલેશ થાય છે, મનમાં મૈથુનની ઇચ્છા થાય છે, મનમાં વૈર રાખીને અન્યને પ્રાણ લેવાય છે. મનમાં રસ ઉત્પન્ન થાય છે, મન ઠેકાણે ઠેકાણે આશાથી ભમે છે, શાતિરૂ૫ ઉંઘને મન લેતું નથી, પુદ્ગલપદાર્થોને મન ચુસે છે, મન અનેક પ્રકારની ત્યાગ કરેલી વસ્તુઓને પુનઃ ઇચ્છે છે તેથી તેને કૂતરાની ઉપમા આપીને આત્માએ શાન્ત થવાને સારી રીતે ઉપદેશ આપે છે. આત્મા મનરૂપ કૂતરાને કહે છે કે તું મારી આજ્ઞામાં વર્ત. ઇત્યાદિ.
For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૩ર) કહ્યું કર ! સ્વામીનું પ્રમે, તજી દે સંગ ખોટાને, ધણુનું કર કહ્યું ટાપુ, અરે કૂતર! હવે થા શાનત. અરે તું ઓકીને ખા નહીં, પડી એ ટેવ બહુ વરવી, ગમે નહિ ટેવ એ હારી, અરે કૂતર! હવે થા શાન્ત. ૭ થઈ હશિયાર રહેવાનું, જર નહિ ગંદકી કરવી,
બુદ્ધયધ્ધિ” સત્તની સંગે, સુધરતાં વાર શી? લાગે. ૮ સં. ૧૯૬૭ વૈશાખ સુદી ૭ મુંબાઈ, પાંજરાપોળ. શારિત “તની ભ્રાન્તિ ની શત્તિ.”
- કવ્વાલિ. અમારું આ તમારું આ, અમે મેટા તમે છટા, સકલ દુઃખે અહંતાથી, તજી ભ્રાન્તિ મળી શાન્તિ. સદાનું ઈષ્ટ નહિ કેઈ, અરૂચિકર નથી કે ઈ. જડેમાં કલ્પના મોહે, તછ ભ્રાન્તિ મળી શાન્તિ. ગ્રહીને ઇન્દ્રિયો દ્વારા, સમર્પે ચિત્ત જે વિષયે, સુખેચછાને અહન્તાની, તજી ભ્રાન્તિ મળી શાન્તિ. અનન્તાકાળથી ચિત્રો, થયાં જે દેહના રૂપે, વપુ જે હાલ તે નહિ હું, તજી બ્રાન્તિ મળી શાનિત. છવાયે કર્મ વાદળથી, તથાપિ રૂપ છે ન્યારું, સહજ આનન્દમય ચેતન, તજી બ્રાન્તિ મળી શાન્તિ. તજી મર્યાદા રૂપની, તજી મર્યાદા બાંધેલી, અનેકાકાર યુગલની, તજી ભ્રાન્તિ મળી શાન્તિ. સહજને ધર્મ ત્યાગીને, નથી લેવું અપર કાંઈ. સહજની દષ્ટિથી જોતાં, તછ ભ્રાન્તિ મળી શાન્તિ. જુવું તે નહિ અરે એ હું, વઢું તે નહિ અરે એ હું, સહજ ચૈતન્યમય શાશ્વત, તજ ભ્રાન્તિ મળી શાન્તિ. બળું નહિ ને ગળું નહિ હું, નહીં છેદાઉ શસ્ત્રોથી, નથી હલકે નથી ભારે, તજ ભ્રાન્તિ મળી શાન્તિ. નથી હું રંગ નથી હું ગંધ, નથી હું રૂપ વા શબ્દ, અજબ છે ખેલ ચેતનને, તછ ભ્રાનિત મળી શાન્તિ. અમોને વરના બધે, અમારું રૂપ સમજાયું, બુધ્ધિ ” ધ્યાનની ધારા, સદા આનન્દની ગડ. ૧૧
સં. ૧૮૬૭ વૈશાખ સુદી ૭ મુંબાઈ
For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૩૩) “કરીને વેપા દેવાનર!
કરવાલિ.
અરે કાળા વદનવાળા, અમારી પાસ રહેનારા, ધમાધમ ખૂબ કરનારા, ઠરીને બેશ હે વાનર! કુદંદા કરે ઝાઝી, ચડે વૃક્ષ ઉપર જદી, હલાવે ડાળ ડાળીઓ, કરીને બેશ હે વાનર! હુકહુકા કરી કૂદ, વિખેરી નાખતા પુપિ, ફળને તેડતે ઝાઝાં, ઠરીને બેશ હે વાનર ! ગમે તે વૃક્ષ પર ચડતે, ફળને ઘાણું બહુ કાઢે, ડરાવ્યાથી ચડે ઊંચે, ઠરીને બેશ હે વાનર! બગાડે ક્ષેત્ર વાવેલું, ઘણી મસ્તી કરે દોડી, બગાડે ધાન્ય વાવેલું, કરીને બેશ હે વાનર! ભમે છે વાડીમાં બહુ, કુદીને તેડતે ડાળાં, સતાવ્યાથી તે સામે, કરીને બેશ હે વાનર!
(૧) આ આધ્યાત્મિક કાવ્ય છે. શ્રીમદુ, વાનરની પેઠે ચંચળ એવા મનને વાનરનું ઉપનામ આપીને નીચે પ્રમાણે પ્રબોધે છે. રાગદ્વેષરૂપ કાળા મુખવાળા હે વાનર! તું અમારી સાથે રહેનાર છે, છતાં તું પરભાવ રમણતારૂપ ખૂબ ધમાધમ, કરનાર છે. હવે તે હે મનવાનર ! કરીને બેશ.
(૨) વિષયરૂ૫ વૃક્ષો પર બહુવીર ચઢીને વિકલ્પસંકલ્પરૂપ કુકૂદા કરે છે. ઇનિદ્રયેની વૃત્તિને હલાવે છે. હવે તું શાન્ત થા.
(૩) કષાયને ઉછાળાના શ રૂપ હું કહુંકાને હે મનવાનર ! તું કરી મૂકે છે. ધર્મવૃક્ષના સંયમ પુષ્પોને વિખેરી નાખે છે અને ચારિત્રરૂપ ફળને તોડી નાખે છે. કલાની ઉપશમતાને ચારિત્ર કહે છે હવે તે હે મનવાનર ! ઠરીને બેશ.
(૪) પરભાવરૂપ ગમે તે વૃક્ષ પર ચઢી જાય છે, અને ઘણું સમતાઆદિ ફળને નાશ કરી દે છે. હને ડરાવવામાં આવે છે તે ઉંચે ચઢે છે, આવી હારી ખરાબ વૃત્તિને તજીને હે મનવાનર! હવે તે કરીને બેશ.
(૫) આત્મારૂપ ક્ષેત્રના અસંખ્યાત પ્રદેશમાં ધર્મરૂપ ધાન્ય વાવ્યું હોય છે તેને તું બગાડે છે, અને ક્ષેત્રમાં ચપલતારૂપ દોટ મૂકીને ઘણું તોફાન કરે છે, તેવું મૂર્ખ પણ ત્યજીને હે મનવાનર! હવે તે ઠરીને બેશ.
(૬) ક્ષમા, વૈરાગ્યતા, આદિ ઘણી વાડીઓમાં ભમીને ત્રારૂપ વાળાને તેડે છે. તને સતાવ્યાથી સામે થાય છે. શ્રીમદ્ કહે છે કે હવે સતાવ્યાથી ઉલટ સામે થાય છે, આવી હારી બેવકુફાઈ ત્યાગીને હે મનવાનર! હવે તો શાંત થા.
For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૩૪) શિશુઓને પમાડે ભય, પલકમાં નાસી તું જાવે, ઘણે ચંચળ બન્યા મૂખ, ઠરીને બેશ હે વાનર! ઘરોઘર છાપરાં કૂદે, પરાઈ વસ્તુ ચોરી લે, શિખામણ મૂર્ખને શાની? ઠરીને બેશ હે વાનર! ધરે છે રીસ અન્તરમાં, કપટ ઈષ્ય ધરે છે લોભ, અડપલાં બહુ કરે કૂડાં, કરીને બેશ હે વાનર! ગણે નહિ સાંકળે બાંધી, કરે છે ઢોંગ ઠગવાને, ફરે છે દેડતે જ્યાં ત્યાં, કરીને બેશ હે વાનર !
સ્વભાવે બહુ બને ચંચળ, વળી પીધે ઘણે દારૂ, નિસરણીઓ મળી તેને, પગે કરડ્યો વળી વીંછી! નહીં મૂકે હવે બાકી, ભટકતે કૂદતે જ્યાં ત્યાં, ઘણું તેડે ઘણું ફેડે, જરા જપવા નહીં દે તે !
(૭) કરૂણા અને પ્રેમ આદિ બાળકોને ભય પમાડે છે. તેને પકડવા જતાં પલકમાં નાસી જાય છે. તે મૂર્ખ ! તું ઘણે ચંચળ બન્યો છે, તે ઠીક નથી તેમાં તારી શોભા નથી માટે હવે તે શિક્ષા માનીને શાન્ત થા.
(૮) એક ઠેકાણેથી અન્યત્ર ઘરપર ચઢીને કુદંકૂદા કરે છે. વિષયપદાર્થોરૂપ જડ વસ્તુઓને આત્મારૂપ સ્વામીની આજ્ઞા વિના ચરીને ખાય છે. હવે કોઈ યોગી પકડવા જાય છે તો અન્તરમાં ક્રોધ કરે છે
(૯) સર્વ જીવોને તું આળ, નિન્દા અને ભય વગેરેનાં અડપલાં કરે છે. મનમાં ઇર્ષા, દ્વેષ અને ઘણે લેભ ધારે છે તે હિતાવહ નથી.
(૧૦) પ્રત્યાહારરૂપ સાંકળે ત્સુને બાંધી પણ હેને તું હિસાબમાં ગણતો નથી. આત્મારૂપ સ્વામીને ઠગવાના ઢોંગને ધારે છે. આકાશ, પાતાળ, ગમે તે દેશમાં શહેરમાં, વનમાં, સમુદ્રમાં, બાગમાં દુકાનમાં દેડીને ફરે છે. - (૧૧) સ્વભાવે તું ચંચળ બન્યું છે, અને મેહરૂપ દારૂનું હું પાન કર્યું છે, ઇચ્છાઓના હેતુરૂપ નિસરણુએ તને પ્રાપ્ત થઈ છે અને તેને તૃષ્ણારૂપ વિંછી કરડો છે.
(૧૨) હવે તું દેદેડા કરવામાં બાકી ક્યાંથી રાખી શકે ? આત્માને ક્ષણમાત્ર પણ શાન્ત થવા દેતો નથી. અસંખ્યાત પ્રદેશરૂપ ઘરમાં પ્રવેશીને ચારિત્રની અમૂલ્ય વસ્તુઓને તું તાડે છે. કોધ, માન, માયા, અને લાભના આવેશમાં તું બહુ તોફાન કરે છે હવે તો તું સ્થિર થા.
For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૩૫ ) હને તાબે કરીશ વાનર? કળાઓ કેળવી કેડી, બુદ્ધચબ્ધિ” થાનના બળથી, કરીશ નક્કી હવે વાનર ! ૧૩
સં. ૧૯૬૭ વૈશાખ સુદી ૭ મુંબઈ
“વાહ ! વારી ફો ?”
કવાલિ. અમારા ઈષ્ટ સાધનમાં, પ્રતિપક્ષી બનેલાઓ, ધરી ઈર્ષ્યા થઈ સામા, અમારું શું કરી શકશો? ભલે નિદાતણું બણગાં, ગમે ત્યાં ફેંકશે હે શું? પ્રપંચ બહુ રચીને પણ, અમારું શું કરી શકશે? પડે છે કર્મના ઉદયે, વિપત્તિ સહી સહશે, નથી કર્મો વિના દુઃખો, અમારું શું કરી શકશે? ભલે ભાંડે ઘણું ગાળે, અમને ગાળ નહિ લાગે, અરૂપી હાથ નહિ લાગું, અમારું શું કરી શકશે? ભમાવી મૂર્ખ લોકેને, હૃદય રેડે તમારું બહુ, અમારા આત્મમાં સમતા, અમારું શું કરી શકશે? જગત્ માને કે નહિ માને, નથી પરવા અરે હેની, દયાદૃષ્ટિ તમારાપર, અમારું શું કરી શકશે? પ્રભુ મહાવીરના બધે, હૃદયની શુદ્ધતા કરશું, તમે તે દેખતા રહેશે, અમારું શું કરી શકશે? તમારું બહુ ભલું કરવા, અમારા પ્રાણ પણ ખુરબાન, નથી જેવા તમારા દેાષ, અમારું શું કરી શકશે? વહે અશ્વતણી ધારા, અમારી આંખમાંથી રે, સુજે સાચું તમને જ્ઞાન, અમારું શું કરી શકશે? પ્રતિપક્ષી નથી મનમાં, ભલે હો તો અમારે શું? નથી શત્રુ નથી મિત્રજ, અમારું શું કરી શકશે? સદા વ્યવહાર નિશ્ચયથી, અમારે ધર્મ સાધીશું,
હૃદયમાં વૈર નહિ મુજને, અમારું શું કરી શકશો? ૧૧ (૧૩) હે મનવાનર! હું હેને તાબે કરીશ. જ્ઞાન, ધ્યાન અને સમાધિયોગની અનેક કળાઓ કેળવીને હું તને વશમાં કરીશ. બુદ્ધિસાગર કહે છે કે હે મનવાનર ! તું ધ્યાન નના બળથી સ્થિર થવાનું અને મારી આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તવાનો એમ નિશ્ચય થયો છે.
For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૩૬) બુરું કરવા અમારું અહ, કરે તે જાણવામાં સહ, સકળ એ કર્મના વશથી, અમારું શું કરી શકશે? ૧૨ લખ્યું જે ભાવી ઉદરમાં, થશે તે ભોગવીશું સહુ, તમે પણ આત્મવત્ મહારા, અમારું શું કરી શકશે? ૧૩ કરે છે તે અમારું નહિ, સપાટામાં નહીં આવું, બુદ્ધયંબ્ધિ” સત્તની દષ્ટિ, અમારું ઈષ્ટ કરવાની. ૧૪
મુંબાઈ પાંજરાપોળ. સં. ૧૯૬૭ વૈશાખ સુદી ૭.
दया आवे तमारापर.
કવ્વાલિ. અમારું પાપ ધુ છે, બની બેબી વગર પૈસે, તમારા કર્મમાં એવું, દયા આવે તમારા પર. વિચાર્યવણું પ્રતિપક્ષી, બનીને બહુ થતા ભારે, તમારું નહિ થશે ધાર્યું, દયા આવે તમારા પર ઘટાટોપે વળે નહિ કંઈ, ખરું તે ગાજશે ગગને, થશે હલકા પ્રપોથી, દયા આવે તમારાપર. થઈને કાનના કાચા, અભિપ્રાયે ઘડે ઉંધા, ઘડે જા તું થશે દુઃખો, દયા આવે તમારાપર. ધરે આગમ ઉપર શ્રદ્ધા, ચલે આગમ અનુસાર, તપાસે શું? કર્યું સારૂં, દયા આવે તમારા૫ર. પડે તે વાગશે નક્કી, થશે કલેશે બહુ હાનિ, ચડાવી દુનીઆ પાડે, દયા આવે તમારાપર. કલહનાં બીજ રેયાથી, નઠારે સ્વાદ ભગવશે, હવે તો બહુ કહી થાક્ય, દયા આવે તમારા૫ર. પ્રતિપક્ષી બન્યા બનશે, કદાપિ સાર નહિ કાઢે, સ્વભાવજ ત્યાગવો દુર્લભ, દયા આવે તમારાપર. અહંતા જ્ઞાનની ધારે, પ્રશંસે ભક્તલેકે પણ, વળે નહિ શાનતતાવણું કંઈ, દયા આવે તમારાપર. પડાવ્યો સમ્પમાં ભેદજ, ઘણું નિન્દક બનાવ્યા લેક, હેને પણ કલેશમાં ખેંચો, દયા આવે તમારાપર. થઈ વિરૂદ્ધ બહુ બાલે, બળે ઈર્ષ્યા થકી મુજપર, ખણે ખાડે પડે તે ત્યાં, દયા આવે તમારાપર.
For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અહે હો ચંડકોશીક પર, પ્રભુ શ્રી વીરની દષ્ટિ, તથા અન્તરથકી મુજને, દયા આવે તમારાપર. અહિંસાભાવની વૃદ્ધિ થતી નિન્દા નથી કરવી, તમારા સદ્ગુણે દેખું, દયા આવે તમારા પર સહન કરશું ઉદય આવ્યું, સદા સમભાવથી સર્વે, અહિંસાધર્મ સેવ્યાથી, દયા આવે તમારાપર. કરૂણાદષ્ટિની વૃષ્ટિ, તમારા પર સદા વર્ષો, “બુધ્ધિ ” વીરના બેધે, દયા આવે તમારાપર.
સં. ૧૯૬૭ વૈશાખ સુદી ૮ મુંબાઈ રાતિ.
૧૫
"हृदयभानु प्रकाशी था.
કવાલિ. છુપાયું તેજ નહિ છીપે, છવાયાં વાદળાં તે પણ, અનન્તા સૂર્યને ભાસક, હૃદયભાનું પ્રકાશી થા. ચઢીને મેઘ બહુ કાળા, વરસતા વિજળી ઝબકે, જણુતી તેજની ઝાંખી, હૃદયભાનું પ્રકાશી થા. ભયહૂર મેઘ ગાજે ને, પવનની મન્દતા તે પણ, સુડે માર્ગ જાવાને, હૃદયભાનું પ્રકાશી થા. કરે છે વાદળાં જેરજ, અરે તુજને બહુ હાવા, ઉગે તેમજ ખસે વાદળ, હૃદયભાનું પ્રકાશી થા. ઘણું બેલે ઘુવડવૃન્દો, કિરણ પડતાં છુપાતા તે,
ટળે તમ તેજ પ્રસરતાં, હૃદયભાનું પ્રકાશી થા. *(૧) હદયમાં રહેલા જ્ઞાનસૂર્ય પ્રકાશી થા. કર્મરૂપ વાદળાંથી હારું તેજ છુપાયું છે તેપણું હારું તેજ અને છુપાશે નહીં. અનન્ત અર્થાત્ અનેક બાહ્યસૂર્યાનો પ્રકાશક તું છે. બાહ્યસૂર્યોને પણ તું પ્રકાશે છે.
(૨) મેહનીયકર્મરૂપ કાળા મેઘ ચઢીને વરસે છે, ઈર્ષારૂપ વિજળી ચમકે છે તેવા વખતમાં પણ તહારો ઝાંખો ઝાંખે કંઈક પ્રકાશ પડે છે.
(૩) અજ્ઞાનરૂપ ભયંકર મેઘ ગાજે છે અને તે વખતે ભાવનારૂપ વાયુ મન્દ હોય છે તે પણ સત્યતત્વને ઝાંખી દષ્ટિએ પણ માગ સુજાડે છે.
(૪) રાગદ્વેષ, અને માયા આદિ વાદળાં હો છોઈ લેવા ઘણું જેર કરે છે તે પણ તું જેમ જેમ ઉગતો જાય છે તેમ તેમ વાદળાં ખસતાં જાય છે.
(૫) મિથ્યાત્વાદિ નાસ્તિક ઘુવડો તારા મન્દ મન્દ તે જ વખતે ઘણું બોલે છે પણ હારે પ્રકાશ બરાબર પડતાં તે મૌન થઈ જાય છે. જેમ જેમ તે જ પડે છે તેમ તેમ અંધકાર ટળે છે,
૧૮
For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૩૮ ) મહર્ષિ હેને ધ્યાવે, તુવે વન્દ કરે કીર્તન, રહ્યો આકાશમાં શોભે, હૃદયભાનું પ્રકાશી થા. જગતમાં સર્વથી મટે, નથી લ્હારા સમું કેઈ, અણુસમ તુજ આગળ સહ, હૃદયભાનું પ્રકાશી થા. ૭ પ્રકાશે સર્વને ક્ષણમાં, પ્રખર કિરણે હિમજ ગાળે, અનન્તાકાશને દી, ઉદયભાનું પ્રકાશી થા. નક્ષત્રો ચન્દ્ર તારાઓ, ગ્રહનું તેજ તુજ આગળ, સમાતું તુજમાં તું ધન્ય, હૃદયભાનું પ્રકાશી થા. અરૂણેાદય થતાં ઝટવા૨, ની નિન્દ ભાગે છે, કરે છે કાગડા કા કા, હૃદયભાનું પ્રકાશી થા. જીંવાડે સર્વ ને, સુજાડે સર્વને સાચું, અકળ મહિમા લહું નહિ પાર, હૃદયભાનું પ્રકાશી થા. ૧૧
(૬) મહર્ષિયે હને ધ્યાવે છે, વળે છે, સ્તવે છે, તું અસખ્યાત પ્રદેશરૂપ આકાશમાં શેભે છે.
(૭) જગતમાં સર્વ જડ પદાર્થોને પ્રકાશક હોવાથી તું મહાન છે. અને હારામાં જડ પદાર્થો ભાસે છે માટે ઉપમાએ તે અણુ જેવા છે.
(૮) તું પિતાના પ્રકાશથી અહંવ, મમત્વરૂપ હિમના પર્વતને ગાળી નાખે છે. લોકાકાશ અને અનન્ત અલકાકાશને પ્રકાશ કરનાર તું દીપક છે.
(૯) હૃદયમાં રહેલા કેવલજ્ઞાનરૂપ સૂર્યની આગળ મતિજ્ઞાનના ભેદરૂપ નક્ષ, અને તારાઓ તથા શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન તે ચન્દ્રના જેવું છે. તથા મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અને વિર્ભાગજ્ઞાન તે ગ્રહોના સમાન છે. તે સર્વનું તેજ તું ઉગે તે કંઈ પણ ઉપયોગરૂપ કાર્યમાં ચાલતું નથી, અને હારા તેજમાં તે સર્વેનું તેજ સમાઈ જાય છે. કહ્યું છે કે વિના જ્ઞાનતળી કમા રે, હમ સર્વ સમાય, રામાથી મધ नहीं रे, नक्षत्रगण समुदाय रे, भविया वन्दो केवलज्ञान.
(૧૦) લ્હારો અનુભવ–જ્ઞાનરૂપ અરૂણેદય છની મેહનિદ્રાનો નાશ કરે છે. હારા ઉગવાની પૂર્વે અરૂણોદય થતાં નાસ્તિક પાખંડી કાગડાઓ કા કા શબ્દોથી કાકારેળ કરે છે. પણ તેથી તુજ મહિમા ઘટતું નથી પણ વૃદ્ધિ પામે છે, અને કાગડાઓ પણ તારા તેજના પ્રતાપે કંઈક પણ દેખી શકે છે. મિથ્યાત્વજ્ઞાન પણ સમ્યગૃજ્ઞાનનું વિપરિણમન છે, તેથી તે પણ જ્ઞાનને કેાઈ છો આશ્રય કરે છે.
(૧૧) સર્વ જીવોને તું જીવાડે છે, સર્વને સારું સુડે છે, હારે અકળ મહિમા છે, હારા મહિમાને પાર પામી શકાતું નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૩) પ્રભુ મહાવીરમાં પ્રગથ્ય, ઉપાસક હું બન્યું ત્યારે, બુધ્ધિ ” નિત્ય નિર્મલ તું, હૃદયભાનું પ્રકાશી થા. ૧૨ ૧૯૬૭ વૈશાખ સુદી ૧૦. મુંબાઈ, પાંજરાપોળ. * શાન્તિા,
विचारीने विचार्यु ए.
કવાલિ. બહિર્માં ચિત્ત જ્યાથી, પ્રગટતો રાગને દ્વેષજ, પ્રગટતી મેહની ઘેનજ, વિચારીને વિચાર્યું છે. શુભાશુભ કલ્પના ઉઠે, જગતના જડ પદાર્થોમાં, અહો સંસાર તાવત છે, વિચારીને વિચાર્યું એ. અમારે રાગી આ દ્વેષી, ઉઠે એ કલ્પના યાવત, નથી તાવત્ ખરી સમતા, વિચારીને વિચાર્યું એ. ચરમસમતા પ્રગટવાથી, થતી સર્વજ્ઞની દષ્ટિ, ઘણું સમતાતણું ભેદ, વિચારીને વિચાર્યું એ. રહે વૈરાગ્ય દુઃખેથી, રહે વૈરાગ્ય વાંચ્યાથી, સમાધિ દયાનમાં તે નહિ, વિચારીને વિચાર્યું એ. સમાધિમાં ખરું સુખ છે, અનુભવ એ મને મુજને, સમાધિમાં ખુમારી બહ, વિચારીને વિચાર્યું એ. રહે એકાન્તમાં આનન્દ, અમેને ધ્યાનમાં રજ, ભુલાતી વાત દુનિયાની, વિચારીને વિચાર્યું છે. પ્રકાશ્યા જે સ્ટ્રય ઉગાર, સહજ સુખને સ્વયં આશ્રય, બુદ્ધચરિધ્ધ” દીર્ઘદ્રષ્ટિથી, વિચારીને વિચાર્યું છે. ૧૯૬૭ વૈશાખ સુદી ૧૨. મુંબાઈ, લાલબાગ, પાંજરાપોળ.
(૧૨) હે કેવલજ્ઞાનસૂર્ય, તું શ્રીમન મહાવીરસ્વામીમાં વૈશાખ સુદી દશમના દીવસે પ્રકટો હતો, અને તેથી તેઓએ કરડે ને તાર્યા હતા, અને સુખી કર્યા હતા. બુદ્ધિસાગર કહે છે કે હૃદયમાં રહેલા નિત્યનિમલ કેવલજ્ઞાનરૂપ સૂર્ય તું પ્રકાશ કરનારો થા. આત્માના અસંખ્યાત પ્રદેશમાં ક્ષાવિકભાવે કેવલજ્ઞાન પ્રગટે છે. હદયશુદ્ધિ થવાથી અને રાગદ્વેષને નાશ થવાથી કેવલજ્ઞાન પ્રગટે છે, માટે તેને હદયભાનું કહીને પ્રકાશ કરવાની પ્રાર્થના કરી છે.
મધુકર,
For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૪૦) प्रतिष्ठा कीर्तिमां शुं? सुख.
કવાલિ.
વપુ ને પ્રાણથી પ્યારું, હૃદયમાં વિત્ત જે ઝીણું, અમારે ત્યાગ કરવાને, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. અસર થાવા નહિ દેવી, અમારે કીર્તિની મનપર, નથી મનમાં પછી છે શું? પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. પ્રતિષ્ઠાનું પ્રયોજન શું? અસર મન પર થવા નહિ દઉં, પ્રતિષ્ઠા, કપના મનની, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું સુખ. ફસાયા લેક કીર્તિમાં, પ્રતિષ્ઠામાં ફસાયા લોક, સમર્પ પ્રાણું તે માટે, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. પ્રતિષ્ઠાનારી પ્રાયર્ચમ, જરા ઉદ્યમ નથી કરે, પ્રતિષ્ઠા ત્યાગથી ત્યાગી, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. પ્રતિષ્ઠા માન્યતા જાદી, જગતના ભિસંદેશોમાં, પ્રતિષ્ઠા સ્ત્રી તજ્યાથી શીલ, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. પ્રતિષ્ઠા આશથી દુઃખજ, પ્રતિષ્ઠા નાશથી દુઃખજ, નથી એ આત્માને ધર્મજ, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. પ્રતિષ્ઠાની નથી ઈચ્છા, ગમે તેવું વદે લેકે, નથી હર્ષજ નથી ચિન્તા, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. પ્રતિષ્ઠા વાદળા જેવી, પ્રતિષ્ઠા પાન પાકેલું, પ્રતિષ્ઠા ચિત્તની ભ્રમણ, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. પ્રતિષ્ઠાએ કર્યો હેરાન, હવે તે કલ્પના ત્યાગી, અમારું કાર્ય સાધીશું, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. જગતની કલ્પનાઓમાં, પ્રતિષ્ઠાની મહાફાંસી, પ્રતિબન્ધન કરાવે બહુ પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. હવે હારી નથી ઈચછા, તજી સંગત થયો સુખી, જરા નહિ વેદવી મનથી, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. ૧૨ ગમે તેવા પ્રપષ્યોથી, સુકીર્તિને નથી ગ્રહવી, કરે કીર્તિ અમારે શું? પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. સુકીર્તિનારી ભેગે ચા, રહે તાવત્ અહે મનમાં, નથી રે ભાવથી શીયલ, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. ૧૪ જગતમાં કીર્તિના માટે, ઘણી ઈચ્છા ઘણું સંકટ, જગત સહુ કીર્તિનું પ્યાસી, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. ૧૫
For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૪૧ ) જગતની દષ્ટિથી અવળું, અમારું સાધ્ય અત્તરનું, અમારે માર્ગ છે ન્યારો, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું સુખ. ૧૬ નથી અપકીર્તિની ભીતિ, નથી નિન્દાથકી ભીતિ, પ્રતિષ્ઠા નાશથી નહિ દુઃખ, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિમાં શું? સુખ. ૧૭ કર્યાથી કલ્પના દુઃખજ, નથી જ્યાં કલ્પના ત્યાં સુખ. “બુદ્ધચબ્ધિ” મંગલે પામે, પ્રકાશે ભાનુની પેઠે. ૧૮
વૈશાખ સુદી ૧૪. સં. ૧૮૬૭, મુંબઈ.
सदा आनन्दमा रही.
કવ્વાલિ. પ્રભુની ભક્તિના પ્યાલા, બનીને ભક્ત પીણું શીધ્ર, ખરી મન શાન્તતા ધારી, સદા આનન્દમાં રહીશું. શુભાશુભ કર્મના યોગે, ઉદય શાતા અશાતા જે, તટસ્થ ભોગવીને પણ, સદા આનન્દમાં રહીશું. ગમે ત્યાં જઈશું ફરશું, અધિકારે બન્યું કરશું, કર્યાનું હુંપણું ત્યાગી, સદા આનન્દમાં રહીશું. મળે જે માન વા અપમાન, નથી મનમાં પછીથી શું? સહી ઠંડક સહી તાપજ, સદા આનન્દમાં રહીશું.
(૧) શ્રી જિનેશ્વર ભગવાનના ભક્ત બનીને તેમની ભક્તિના પ્યાલાને પીશું. સર્વ પર સમતા ભાવની બુદ્ધિધારણ કરીને આનન્દમાં રહીશું.
(૨) શુભ અને અશુભ કર્મના ઉદયથી શાતા અને અશાતાને તટસ્થ ભાવ ધારીને અર્થાત બન્ને પ્રકારની વેદનીયથી પોતાના આત્માને ભિન્ન ધારીને સમભાવે સર્વે સહીશું.
(૩) શ્રી જિનેન્દ્રની આજ્ઞા મસ્તકે ચઢાવીને જ્યાં સ્થિરતા અનુભવાશે ત્યાં ગમન કરીશું અને પોતાના સાધુના અધિકારપ્રમાણે યથાશક્તિ ચારિત્ર પાળી, આદુંતાને ત્યાગ કરીને સ્વપરનું હિત કરીશું.
(૪) ભગવાનની આજ્ઞા પ્રમાણે ચાલવામાં જ શ્રેય છે તેમ છતાં કેાઈ માન કરે વા કેઈ અપમાન કરે તે માટે મનમાં તત્સંબંધી કઈ પણ જાતિને વિચાર કર ધટતો નથી. શીત અને તાપના ઉપસર્ગો સહન કરીને અન્તરમાં આનન્દ ધારણ કરીશું.
For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૪ર) ગણે હલકો નથી હલકે, ગણે માટે નથી માટે, અમારું રૂપ થાઈને, સદા આનન્દમાં રહીશું. અમારી પાસે આવો વા, ન આવે તે અમારે શું? બને તે સર્વ જોઈશું, સદા આનન્દમાં રહશું. ધરેલા દેહનું પોષણું, કરી લેશે કર્યો કર્મો, તજી ચિન્તા ભજી સમતા, સદા આનદમાં રહીશું. થયાં તે કમ ટાળીશું, થશે તે કર્મ ટાળીશું, કરી આલેચના ઉંડી, સદા આનન્દમાં રહીશું. અમારા આત્મવત્ સર્વે, જગના સર્વ જીવે છે, સકળમાં એકતા ધારી, સદા આનન્દમાં રહીશું. મનઃ સંકલ્પની સૃષ્ટિ, બહિસ્કૃત્તિથકી ઉઠે, વિલય કરશું અનુભવથી, સદા આનન્દમાં રહીશું. મળ્યું મળશે સહજભાવે, ગણું અમૃત વહીશું ધર્મ, “બુધ્ધિ ” શુદ્ધ ઉપગે, સદા આનન્દમાં રહીશું. ૧૧
સં. ૧૯૬૭ મુંબાઈ. વૈશાખ સુદી ૧૫, પાંજરાપોળ.
(૫) શ્રી સર્વજ્ઞ મહાવીરની આજ્ઞા પ્રમાણે ચાલતાં કોઈ હલકે ગણે તો પણ હું હલકો નથી કદાપિ માન આપીને કોઈ મેટ ગણે તે પણ મહત્તામાં કુલાઇને હું પોતાને માટે માનનાર નથી. અમારા આત્માનું સત્તામાં રહેલું શુદ્ધસ્વરૂપ ધ્યાને સદાકાલ આનન્દમાં રહીશું.
(૬) જગતના લોકે અમારી પાસે આ અગર ન આવે તો અમારા મનમાં તસંબંધી કશું કંઈ નથી, આ અને જિનવાણી સાંભળે તે હે દુનિયાના લોકો! તમને લાભ છે. ભવિષ્યમાં જે જે બનાવ બનશે તે સર્વે જોઈશું અને સદાકાળ આનન્દમાં રહીશું.
(૭) જે શરીર કર્મના યોગે ધાર્યું છે તેને કમનસારે યથાશક્તિ નિર્દોષાહારથી પિપીશું. ચિન્તાને ત્યાગ કરીને અને સમતાને ભજીને આનન્દમાં રહીશું.
(૮) પૂર્વભવમાં જે જે કર્મ થયાં તેને વ્યવહાર અને નિશ્ચયચારિત્રવડે ટાળીશું. હદયમાં પાપકર્મને પશ્ચાત્તાપ કરીશું અને આત્માને શાન્તપણે ભાવી આનદમાં રહીશું.
(૯) અમારા આત્માની પેઠે જગતના અને ભાવી સર્વની દયા કરવા અથા શક્તિ પ્રયત કરીશું અને સકલ છમાં ઐકયતા ધારીને સદા આનન્દમાં રહી શું
(૧૦) મનના સંકલ્પની સૃષ્ટિની રચના બહિરવૃત્તિના યોગે ઉત્પન્ન થાય છે. તેને જૈન શાસ્ત્રોના અનુભવવડે વિલય કરીશું. અને સદા આનન્દમાં રહીશું.
(૧૧) ઉપમાદિ આત્માના સહજ ધર્મના ભાવે જે મળ્યું અને ભવિષ્યમાં મળશે તેને અમૃત સમાન ગણીને જ ધર્મનું અવલંબન કરી, આમાને શુદ્ધ ઉપયોગ પ્રાપ્ત કરીને તેડે આનન્દમાં રહીશું.
મધુકર,
For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૪) अमारो शुद्ध आरीसो.
કવાલિ. જણું રૂપ છે તેવું, બજાવે ફરજ પિતાની, સકલને ન્યાય જ્યાં સરખો, અમારે શુદ્ધ આરીસે. સલ શે જણાવીને, રહે ન્યારે સ્વયં નિર્મલ, બને સાક્ષી સકલ તું, અમારે શુદ્ધ આરીસે. નથી ઈદ્રતણું પરવા, નથી રાજાતણું પરવા, સમાવે સર્વને નિજમાં, અમારો શુદ્ધ આરીસે. સમારે સર્વ જી જગ, નિહાળી અંગ પિતાનું, અબોલ દેાષને કાઢે, અમારે શુદ્ધ આરીસે. જણાવે દેાષ ને સગુણ, કરે ઉપયોગ સહુ તારે, ધરે આશ્ચર્યકર શક્તિ, અમારે શુદ્ધ આરીસે. જગત ભાસે સકલ તુજમાં, જગતું સઘળું ઉદરમાંહિ, જગત્ બિન્દુ સમું તુજમાં, અમારે શુદ્ધ આરીસે. નથી કાળે નથી ઘોળે, નથી પીળે નથી રાતે, નથી લીલે નથી ભેરે, અમારે શુદ્ધ આરીસે. નથી કે નથી લાંબા, નથી પહોળે નથી જૂને, નથી ઉો નથી ઠંડે, અમારે શુદ્ધ આરીસે. ગમન કરતો નથી પિત, સ્વયે સહુ ભાસતું તેમાં સમાયે આંખમાં જોતાં, અમારે શુદ્ધ આરીસે. અમારી પાસમાં રહેત, સદા આનન્દ દેનારે, ચમકનારે સદા તેજે, અમારે શુદ્ધ આરીસે. સદા સમભાવ રૂપે જે, રહે છે તેજની મૂર્તિ, બુધ્ધિ ” સર્વથી શ્રેષ્ઠજ, અમારે શુદ્ધ આરીસ. ૧૧
. સં. ૧૯૬૭ વૈશાખ વદિ ૧. મુંબાઈ પાંજરાપોળ.
खरो श्रावक नथी ए तो.
કવાલિ. ધરાવ્યું નામ શ્રાવકનું, નથી આચાર ને શ્રદ્ધા, જિનાજ્ઞાની નથી પરવા, ખરે શ્રાવક નથી એ તે. ગુરૂવરની નથી ભક્તિ, નથી ભક્તિ જિનેન્દ્રોની, પ્રપોથી ઉદર ભરવું, ખરો શ્રાવક નથી એ તે.
For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૪૪) નથી ગભીરતા મનમાં, નથી મધ્યસ્થતા મનમાં, નથી સત્તર ગુણે જેમાં, ખરે શ્રાવક નથી એ તે. વદે જતું કરે ચોરી, વ્યભિચારી અનાચારી, હૃદય જાદુ વદે જૂદું, ખરે શ્રાવક નથી એ તે. ગુરૂનિન્દા કરે પાછળ, ધરે આચાર નહિ સારે, વિનયથી હીન ઈષ્યાળુ, ખરે શ્રાવક નથી એ તે. સમજ નહિ જૈન તત્ત્વોની, ગુરૂવન્દન કરે નહિ જે. ગુરૂ આજ્ઞા ધરે નહિ દીલ, ખરે શ્રાવક નથી એ તે. ૬ ઉપરથી સાચવે કિચ્ચિ, નથી સાધર્મિની ભક્તિ, નથી સુણ ગુરૂ વ્યાખ્યાન, ખરે શ્રાવક નથી એ તે. ૭ ગુરૂના દોષ ખોળે છે, નથી સેવા નથી નીતિ, સ્વછન્દી, ધર્મનું નહિ ભાન, ખરે શ્રાવક નથી એ તે. ૮ ભમા ભૂતવત્ ભમતે, હૃદયને શૂન્ય ને મૂઢજ, નિરક્ષર ડેnડાહ્યો જે, ખરે શ્રાવક નથી એ તે. ગુરૂથી પણ બને ડાહ્યો, નથી આગમ ઉપર શ્રદ્ધા, કુતર્કોથી કરે ઝઘડા, ખરે શ્રાવક નથી એ તે. કહું આ દેશવિરતિની, અપેક્ષા લેઈને સઘળું, યથાશક્તિ ગુણે ધારે, ખરે શ્રાવક બને એ તે. નથી અહંકાર લક્ષ્મીને, નથી અહંકાર વિઘાને, અધિકારે કરે સઘળું, ખરે શ્રાવક બને એ તે. પડે જે પ્રાણુ તે પણ જે, ગુરૂશ્રદ્ધા નહીં છોડે, બુદ્ધયબ્ધિ ” સાધુને સેવક, ખરે શ્રાવક બને એ તે. ૧૨
મુંબાઈ પાંજરાપોળ. વૈશાખ વદિ ૧.
૧૨
“મારા વીરની મૂર્તિ.”
કવ્વાલિ. પ્રભુ મહાવીર સ્મરવાને, ગુણે વીરના જ લેવાને, ગુણે લેવાજ આરીસે, અમારા વીરની મૂર્તિ. ખરી સમતા જણાવે છે, ખરી કરણ ભણાવે છે, હૃદયમાં પ્રેમ પ્રગટાવે, અમારા વીરની મૂર્તિ. પ્રભુનું ઉચ્ચ ચારિત્ર જ, પઠાવે છે સુભક્તોને, બનાવે વીરના જેવા, અમારા વીરની મૂર્તિ.
For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૪૫) અનન્ય પ્રેમ શ્રદ્ધાથી, પ્રભુ મહાવીરસમ લાગે, નિસરણી મુક્તિની સાચી, અમારા વીરની મૂર્તિ. હૃદય સંતાપ જોવાને, બની ગંગા સમી નિર્મળ, ખડું કરતી જીવન વૃત્તાંત, અમારા વીરની મૂર્તિ. મનવૃત્તિ સુધારે છે, હૃદયના દોષ ટાળે છે, ચપળતા ચિત્ત વારે છે, અમારા વીરની મૂર્તિ. પ્રભુનું ધ્યાન ધરવાને, ખરું આલંબન જ મેટું, સમર્પ હૈયેતા ઉંચી, અમારા વીરની મૂર્તિ. હૃદયને વીરમચ કરવા, પ્રભુ વિરહે અને તે, “બુધ્ધિ ” સ્થાપના સાચી, અમારા વીરની મૂર્તિ. ૮ શાન્તિઃ ૨. મુંબાઈ પાંજરાપોળ. સં. ૧૮૬૭ વૈશાખ વદી ૨.
“ધી માન.”
કવાલિ. મને તુજ પત્ર વાંચ્ચે મહે, વિચારીને વિચાર્યું છે, હજારો વિધ્ર ઓળંગી, વધીશું આત્મસામ. થતું સહુ કાર્ય ઉદ્યમથી, સતત અભ્યાસના બળથી, નિરાશાનું નથી સ્વમું, વધીશું આત્મસામ. થતી સંકલ્પથી સિદ્ધિ, નથી દુઃખે વિના સુખડાં, વપુને ભેગ આપીને, વધીશું આમસામર્થ્ય. નથી પ્રખ્યાત થાવાની, જરા ઈછા હૃદય સુરતી, બરાબર લક્ષ્ય રાખીને, વધીશું આમસામ અહો ! મહાવીરના જેવા, હજુ ઉપસર્ગ નહિ દીઠા, અમારા વીરને ધ્યાઈ, વધીશું આત્મસામ. નથી સુણવી જગત્ કહેણી, સતત અભ્યાસ કરવાનો, નથી રહેવું હવે પાછળ, વધીશું આમસામર્થ્ય. પ્રભુ મહાવીરનું ચિત્રજ, ખડું કરશું હૃદય આગળ, સુધારીશું જીવન બાકી, વધીશું આત્મસામ, કરીશું ચિત્ત કાબુમાં, ધરી ઉત્સાહમય વૃત્તિ, રૂચે તે શિષ્ય માની લે, વધીશું આત્મસામ ઘણું બેલે અહે તે સત્ય, ઘણું કરતા અહે તે સત્ય,
નથી એવું રામે માન્યું, વધીશું આત્મસામર્થ્ય. ૧ આગળ જઇશું.
૧૦
For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૪૬) સ્વયંબુદ્ધિ પરીક્ષાવણ, અનુભવ સત્યને કયાંથી, અનુભવ જ્ઞાનથી આગળ વધીશું આત્મસામર્થ્ય. અહે બે ચક્ષુપર પાટા, અરે બાંધી નથી ફરવું, જણાવે છે અનુભવ એ, વધીશું આત્મસામર્થ્ય. - જિનેન્દ્રોનાં સ્મરી વૃત્તાંત, અમારું સાધ્ય સાધીશું, “બુધ્ધિ ” સિદ્ધ થાવાને, વધીશું આમસામ.
સં. ૧૯૬૭ વૈશાખ વદી ૫. મુંભાઈ પાંજરાપોળ.
૧૨
हुकम मारो सुशिष्योने.
કવવાલિ. દઈ ઉપદેશને ખાવું, ગમે તેને ખરા ભાવે, કરી ઉપકારને ખાવું, હુકમ મારે સુશિષ્યને. કરૂણું સર્વપર કરવી, બુરાનું પણ ભલું કરવું, ધરે મહાવીરની આજ્ઞા, હુકમ મારો સુશિષ્યોને. પ્રભુનો ધર્મ જાણુંને, સદાચરણે હૃદય ધરવાં, વધારે જૈન શાસનને, હુકમ મારે સુશિને. મળ્યું તે સર્વને દેવું, યથાશક્તિ ધરી ભક્તિ, સમાગમ સન્તને કર, હુકમ મારો સુશિષ્યોને. લધુતા ચિત્તમાં ધરવી, ગરીબનાં હૃદય હુવાં, ગરીબોનાં હૃદય જેવાં, હુકમ મારે સુશિષ્યને. તવંગર વા ગરીબમાં, કદાપિ ભેદ નહિ ધરે, બુરામાં ભાગ નહિ લે, હુકમ મારે સુશિષ્યોને. પ્રતિજ્ઞાઓ કરી વહેવી, હઠાવે દેશના દે, કરે પરમાર્થનાં કાર્યો, હુકમ મારે સુશિને. ઘણું ઉપસર્ગ વેઠીને, વિવેકે કાર્યો આદરવાં, ગુણનુરાગ આદર, હુકમ મારો સુશિને. જિનાગમની ધરી શ્રદ્ધા, યથાશકત્સા વ્રતે ધરવાં, જગસેવા ભલી કરવી, હુકમ મારે સુશિષ્યોને. રમણતા જ્ઞાનમાં કરવી, અહંતાને પરિત્યજવી, ક્રિયાયોગી થવું જ્ઞાને, હુકમ મારે સુશિષ્યોને. અધિકારે કરે કાર્યો, મળે તે શક્તિ વાપરવી, “બુદ્ધચબ્ધિ” ધર્મની સેવા, હુકમ મારે સુશિષ્યોને.
વૈશાખ વદી ૬. સં. ૧૯૬૭ મુંબઈ
For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૪) जैनो करशो जयजयकार.
સયા.
જૈન ધર્મનું જ્ઞાન કરીને, સંપીને ચાલો નરનાર, ત્રણે તત્ત્વની શ્રદ્ધા ધારી, જેને કરશે જયજયકાર, જિનવરવાનું શ્રદ્ધા ધારે, આગમ વર્તે છે સુખકાર, વૈર વિરોધ સર્વ સમાવી, જેને કરશે જયજયકાર
દૂર જૈને પૂર્વસમયના, ક્ષત્રિય શુરા સરદાર, મસ્તક મૂકી ધર્મ દીપા, જૈનો કરશે જયજયકાર. એક બીજાનું ખંડન કરતાં, થાશે અને બહુ ખુવાર, ધર્મદાઝને હૃદયે ધારી, જેનો કરશે જયજયકાર. , અભિમાનરાસભપર બેસી, શોભા પામે નહીં લગાર, અભિમાન ઈષ્યને ત્યાગી, જેને કરશે જયજયકાર. એક બીજાની સહાય લઈને, જીવે છે સઘળે સંસાર યથાશક્તિથી સહાય કરીને, જેને કરશે જયજયકાર. પૂર્વસમયમાં વિદ્વાનો બહુ, પરવાદીના ટાળ્યા ખાર, પૂર્વસમય પાછો લાવીને, જેને કરશે જયજયકાર, સંપવિના નહિ જપ કદાપિ, સંપવિના દુઃખી નરનાર, સંપ કરીને પ્રેમ ધરીને, જેને કરશો જયજયકાર. ત્યાગે નિન્દા પાપરાક્ષસી, નિન્દાથી નીચા અવતાર, નિન્દાની આદત ત્યાગીને, જૈને કરશે જયજયકાર.
એક બીજાના સગુણ લેવા, પામે મનમાં હર્ષ અપાર, સગુણ દષ્ટિ ચિત્ત ધરીને, જેને કરશે જયજયકાર. ૧૦ ગંભીર દષ્ટિ રાખી મનમાં, ઉત્તમ આચરશે વ્યવહાર, બુદ્ધિસાગર સર્વ પ્રયતે, જેને કરશે જયજયકાર. ૧૧ સં. ૧૯૬૭ વૈશાખ વદી ૧. મુંબાઈ પાંજરાપોળ. શાન્તિઃ ૨
सुधारीशुं जीवनरेखा.
કશ્વાલિ,
રહીને દુખના સામા, અનુભવ સર્વ કરવાના, કરીને વજસમ છાતી, સુધારીશું જીવનરેખા. ખુશામતથી રહી દૂરે, મળ્યું સાચું જણાવીશું, કથન રૂ૫ કિયા સેનું, સુધારીશું જીવનરેખા.
For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ૧૪ )
રહીને સર્પની પાસે, રહીને વાઘની પાસે, પશુઓમાં રહી પ્રેમે, સુધારીશું જીવનરેખા. અમારી સાક્ષી પૂરે છે, હૃદ્ય ઈશ્વર મની પાતે, જરા નહિ હારવી હિમ્મત, સુધારીશું જીવનરેખા. તનુના જેમ પડછાયા, તથા પૂર્વે કર્યું તેવું, હવે તેા સત્યની ઝાંખી, સુધારીશું જીવનરેખા. જિનાજ્ઞા ધારવી શિરપર, ભલે દુનિયા પડૅ સામી, હૃદયના ઉચ્ચ આશયથી, સુધારીશું જીવનરેખા. રારગમાં અમારે યોગ, રગેરગમાં અમારા દેવ, રગેરગમાં પ્રભુ ધ્યાઈ, સુધારીશું જીવનરેખા. સમાયેા જ્ઞાનમાં મેરૂ, સમાયેા જ્ઞાનમાં સાગર, ગ્રહી સાચું યથાશક્તિ, સુધારીશું જીવનરેખા. દિવાની દુનિયા એટલે, ગમે તેવું ભલે તે શું? પવિત્રાઇ ખરી મનની, સુધારીશું જીવનરેખા, હૃદયની શુદ્ધતા માંહિ, અમારી શહેનશાહી છે, ઉપરના ડાળ ક્યાંસુધી, સુધારીશું જીવનરેખા. લગનવા ચિત્તની લાગી, પ્રભુમહાવીર જીવનપર, પરમ પ્રેમે પ્રભુ થાવા, સુધારીશું જીવનરેખા. અમારી પાસ છે સઘળું, અનન્તાનન્દમય ચેતન, “બુધ્ધિ” શુદ્ધ સંયમથી, સુધારીશું જીવનરેખા. સં. ૧૯૬૯ જેઠ વદી ૩ મુંબાઈ,
“
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
कुशिष्यो नहि मळो क्यारे.
કવાલિ.
ઉપરથી શિષ્ય વ્યવહારે, ગુરૂશ્રદ્ધા નથી મનમાં, ગુરૂ નિન્દા કરે પાછળ, કુશિષ્યા નહિ મળે. યારે. દે છે ક્લેશકર વાણી, હઠીલાઈ ઘણી મનમાં, હૃદય કાતી મુખે અમૃત, કુશિષ્યા નહિ મળે! ક્યારે. વચનશસ્ત્રોતણા ઘા દે, વિનયથી હીન મન રહેતું, કરે ઈબ્યોજ અન્યાની, કુશિષ્યા નહિ મળેા યારે. વનામાં વાસ છે સારા, પશુની સંગતિ સારી, છુરી ક્રુશિષ્યની સંગત, કુશિષ્યા નહિ મળે ત્યારે.
For Private And Personal Use Only
ૐ શાન્તિઃ
""
જી
૭
.
ટ
૧૦
૧૧
૧૨
ૐ
હ
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦
( ૧૪ ) પલકમાં તેષને રેષજ, હૃદય વિંધે વચન બાણે, કરાવે કલેશ અથી, કુશિષ્ય નહિ મળે કયારે. કરે અહંકાર સ્વચ્છેદે, લઘુતાનું નથી લક્ષણ, હૃદય છે સર્પના જેવું, કુશિષ્યો નહિ મળે ક્યારે. કપટબાજી કરે ઝાઝી, રહે ક્રોધે જ ધગધગતા, ધમાધમમાં રહે રાજી, કુશિષ્ય નહિ મળે ક્યારે. કરી નિશ્ચય ફરી જાવે, વદે જૂઠું ધરીને સ્વાર્થ, ઘણું ચંચળ રહે મનડું, કુશિષ્યો નહિ મળે કયારે. પ્રતિપક્ષી બની સત્વર, કનડવાને કરે ઉદ્યમ, ગુરૂના બોલ ઉથાપક, કુશિ નહિ મળે કયારે. નથી ભક્તિ નથી પ્રેમજ, કરે સહુ લોક લજજાથી. હૃદયના તુચ્છ નારદસમ, કુશિષ્ય નહિ મળે કયારે. સડેલા પાનની પેઠે, બગડતા ને બગાડે અન્ય, સુધરતા નહિ શિખામણથી, કશિ નહિ મળે ક્યારે. ૧૧ વિનય નહિ વાણું વા તનમાં, ભમે છે ભૂતવત્ જ્યાં ત્યાં, નથી પરમાર્થની કરણી, કશિ નહિ મળે કયારે. ૧૨ નથી વર્તન હૃદયથી શુદ્ધ, કરે ઉપકારપર અપકાર, બગાડે જ્યાં રહે તેનું, કુશિ નહિ મળે ક્યારે. થઈ ઉલંડ બહુ બોલે, વિચારી નહિ વદે વાણું, છકી જાવે જરા ચઢતાં, કુશિષ્ય નહિ મળે ક્યારે. રહે છે કલેશમાં વૃત્તિ, નથી આત્માની દષ્ટિ, નથી પરમાર્થમાં વૃત્તિ, કુશિ નહિ મળે કયારે. ફસાવે ફન્દ્રમાં જનને, તરંગી ચિત્તને ઉધા, પઠિત પિપટ સમી વિદ્યા, કુશિષ્યો નહિ મળે કયારે. ૧૬ ગુરૂ દ્રોહ કરનારા, થતા દુઃખી સ્વયં જ્યાં ત્યાં, “બુધ્ધિ ” સત્ય શિષ્યોની, જગતમાં છે બલિહારી. ૧૭
સં. ૧૮૬૭ જેઠ વદી ૪ શુકર, મુંબાઈ
मदत करशो म्हने देवो.
કરવાલિ.
પ્રભુ મહાવીર શાસનને, ઉદય કરવા વહે વૃત્તિ,.. કસંપી બીજ દહવાને, મદત કરશો મહેને દે.
For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૦ )
પરમ નિર્મલ જિનાગમને, જગત્માં વ્યાપ્ત કરવાને, હુન્નુથી પ્રેમ લાવીને, મદત કરશેા મ્ડને દેવેા. જગતને ધર્મ દેવામાં, જગનાં પાપ ધોવામાં, દયાના આધ દેવામાં, મદત કરશો હુને દેવા. સહજ સન્તાષ લેવાને, સહજ સન્તાષ દેવાને, પ્રભુનું ધ્યાન ધરવાને, મદત કરશેા હુને દેવા. જનામાં એકતા કરવા, જનેામાં મૈત્રી ખીલવવા, ભયઙ્ગર ફ્લેશ હરવાને, મદત કરશે મ્હને દેવા. જનાનાં અશ્રુઓ હુવા, જનાને સત્ય દેવાને, મહુન્તા યાગીએ સત્તા, મદત કરશેા હુને દેવા. ગુણાથી આર્ય કરવાને, અનાર્યોને વહે ઈચ્છા, સદા શ્રી જૈનશાસનમાં, મદત કરશેા હુને દેવેશ. ઘણા ગ્રન્થા પ્રગટ કરવા, ઘણા લેખે પ્રગટ કરવા, દયા વ્યાખ્યાન દેવાને, મદત કરશેા હુને દેવા. ચતુર્વિધ સંઘમાં સંપજ, સદા વિસ્તારવા માટે, સકલ ચેાઞા પ્રકટ કરવા, મદત કરશેા હુને દેવા. સકલ જૈતાન્નતિ કરવા, ઉપાયે સત્ય આદરવા, કર્ણા સર્વપર કરવા, મદદ કરશે! મ્હને દેવા. સદા અપકારપર ઉપકાર, વિરોધીનું ભલું કરવા, હૃદયની ઉચ્ચતા કરવા, મદત કરશેા મ્હને દેવા. પ્રકટ દ્વેષાગ્નિ આહવવા, દઉં ઉપદેશ સમતાના, હ્રદયનાં ઝેર હરવાને, મદત કરશો સ્તુને દેવા. સદા પરમાર્થનું જીવન, અમારૂં સર્વ કરવાને, અખંડાનન્દ વરવાને, મદત કરશે હુને દેવા. દયા ઝરણાં વહાવાને, અરે નિર્દય મનુષ્યોમાં, દયામાં નિત્ય રહેવાને, મદત કરશે! મ્હને દેવા. સદા ઉપદેશ દેવાને, પ્રભુ મહાવીર આગમના, સમાધિ શમે વરવાને, મદત કરશે મ્હને દેવે પરમ શાન્તિ પ્રકટ કરવા, હૃદયની શુદ્ધતા કરવા, ક્રિયાઓ ધર્મની કરવા, મદત કરશે સ્તુને દેવે પરમ શક્તિ ખીલવવાને, સહજ સ્વતન્ત્ર થાવાને, બુધ્ધિ ” ધર્મ કાર્યોમાં, મદત કરશેા હુને દેવા. સં. ૧૯૬૯ જેઠ વદી ૧૧. શ્રી રવિસાગર જયંતી દીવસે, મુંબાઈ.
te
૧૭
For Private And Personal Use Only
ર
૪
પ
..
፡
e
૧૦
૧૧
૧૨
૧૩
૧૪
૧૫
૧૬
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૫૧ )
थयो विद्वान् तथापि शुं ?
કન્યાલિ.
નથી પરમાર્થની વૃત્તિ, સુજનતા ચિત્તમાં નહિ લેશ, અહન્તાના બન્યા ઉદધિ, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું? અસૂયાની વહુ વૃત્તિ, ધમાધમથી વહે જીવન, સકલના દાષની નિન્દા, થયેા વિદ્વાન તથાપિ શું લઘુતાનું થયું સ્વપું, પ્રપો સ્વાર્થના નાના, દયાના લેશ નિહ મનમાં, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું? નિપુણ ગીર્વાણુવાણીમાં, નિપુણ ઇંગ્લીશ ભાષામાં, હૃદયમાં સ્વાર્થની હાળી, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું? નિપુણ વ્યાખ્યાન દેવામાં, નિપુણતા ભાષણેામાંહિ, સકલપર પ્રેમ નહિ પ્રગટ્યો, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું ? નથી મધ્યસ્થતા મનમાં, ધર્યો નહિ ભાવ મૈત્રીના, ગુણાનુરાગ નહિ ધાર્યો, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું ? ભલામાં ભાગ નહિ લીધેા, વદાયું જૂઠ વાણીથી, ગરીબોનાં ગળાં રયાં, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું? ગુરુભક્તિ નથી આજ્ઞા, સદાચાર ધર્યાં નહિ કાઈ, નથી નીતિ નથી રહેણી, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું? ધરી નહિ ધર્મમાં પ્રીતિ, ભણ્યા નહિ ધર્મના ગ્રન્થા, નથી અધ્યાત્મનું જ્ઞાનજ, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું? ગમન ઉન્માર્ગમાં કીધું, કુસમ્પે કલેશ બહુ કીધા, કદાગ્રહ ચિત્તમાં ધાર્યો, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું? લડાવ્યા લાકને ભારી, અશાન્તિ ખીજ જગ વાવ્યાં, જગતનું નહિ કર્યું શ્રેય જ, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું? વિષયના ફન્દમાં રાચ્યા, ગણ્યા નહિ આત્મવત્ જીવે, મનેાવૃત્તિ સુધારી નહિ, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું? વિવાદાર્થ ધરી વિદ્યા, અસન્તાષે સદા મ્હાલ્યા, કરુણા કાઈપર નહિ રે, થયા વિદ્વાન્ તથાપિ શું? કરી પત્ચાત અન્યાની, અધર્મીના મની સાથી, કર્યાં નહિ મૂર્ખને સમજી, થયા વિદ્વાન તથાપિ શું? હૃદય શુદ્ધિ કરી નહિ કંઈ, વિચારી જો હૃદયમાં સહુ, દિધે. ઉત્તર લખીને પત્ર, થયા વિજ્ઞાન તથાપિ શું ?
For Private And Personal Use Only
૧૦
૧૧
૧૨
૧૩
૧૪
૧૫
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧પર) સ્વાર કલ્યાણ કરવાને, કરો ઉપયોગ વિદ્યાનો, બુધ્ધિ ” લેખ વાંચીને, સુધારી લે જીવનરેખા. ૧૬
कर्यु शुं लक्ष्मीने धारी.
કવાલિ. હૃદયને ખેલ જાગ્રત થા, વિચારી જે ફસાયે કયાં, અહતા શું? ધરે ફાગટ, કર્યું શું? લક્ષમીને ધારી. ભલે શ્રીમન્ત કહેવાયે, જગતુમાં ભાન બહુ પામ્ય,
પરની ઉન્નતિ માટે, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી.. ધપાસક મનુષ્યોએ, કરી જીહા પ્રશંસાને, મનુષ્યનાં હર્યા નહિ દુઃખ, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી. ગણુને વિત્તને ઈશ્વર, થયે કંજુસને શિરદાર, જરા નહિ આવશે સાથે, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી. કર્યા નહિ ધર્મનાં કાર્યો કરી નહિ સાધુની ભક્તિ, ભલામાં ભાગ નહિ લીધે, કર્થ ? લક્ષ્મીને ધારી. દયામાં વાપર્યું નહિ વિત્ત, બનીને સ્વાર્થને દાસજ, શુ નહિ સદ્ગુરૂને બોધ, કર્યું શું? લક્ષમીને ધારી. ગુરૂકૂળે સ્થપાવ્યાં નહિ, દિધું નહિ દાન વિદ્યામાં કરી નહિ ધર્મની ચડતી, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી. સુપાત્રે દાન નહિ દીધું, લખાયા ગ્રન્થ નહિ કેઈ છપાયાં પુસ્તકે નહિ કેઈ કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી. ગરીબનાં હર્યા નહિ દુઃખ, નથી ઉપકારની વૃત્તિ, પ્રપોને બન્યો આશ્રમ, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી. કર્યા આરંભનાં કાર્યો, અસત્યનું બન્યું મન્દિર, કરી ચોરી કપટ ધારી, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી. બુડાયું લોભ સાગરમાં, અનીતિમાં વહ્યું જીવન, કર્યો કલેશે જગત્માં બહુ, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી. બુરામાં ભાગ લીધા બહુ સતાવ્યા બહુ મનુષ્યને, વિવેકે કાર્ય નહિ કીધાં, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી. લઘુતાને ધરિ નહિ લેશ, તેણુ લેબ સાગરમાં, હૃદય શુદ્ધિ કરી નહિ રે, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી.
For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
re
( ૧૧૩ )
નૃત્ય બહુ કર્યાં કાળાં, અદેખાઈ કરી નિન્દા, વધાર્યા ક્રોધને અગ્નિ, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી. હર્યાં નહિ દુઃખિનાં દુઃખા, સદાચારો ધર્યાં નહિ અંગ, મનેાવૃત્તિ સુધારી નહિ, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી. કર્યું નહિ ધર્મનું જ્ઞાનજ, ધર્યાં નહિ ધર્મ શ્રદ્ધાથી, ખરી લક્ષ્મી નહીં જાણી, કર્યું શું? લક્ષ્મીને ધારી. ગધેડાપર ભર્યું ચંદન, વિચારીને સુધારી લે, અધિ” સદ્ગુણા લેઈ, સફલતા લક્ષ્મીની કરવી. સં. ૧૯૬૭ અશાડ વદી ૧૨ મુંબાઈ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
“તવા તું શ્રેષ્ઠ વહેવારો.”
કવ્વાલિ.
મળ્યા તવ પત્ર વાંચ્યા મ્હેં, થવાનું શ્રેષ્ઠ હું ધાર્યું, કહું તે તું કરે જ્યારે, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. સદા સુમતિ હૃદય ધરવી, વિવેકે સર્વ આદરવું, વિચારી મેલને આલીશ, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. સદા ગંભીર મન ધરવું, વિનય કરવા મહતેાના, મળ્યું તેમાં અહન્તા નહિ, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. વિચારો ઉચ્ચ ધરવા મન, સદાચારોપ્રતિ પ્રીતિ, યથાશક્તિ કરીશ દાનજ, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. વડેરાના વિનય કરવા, લઘુતા ચિત્તમાં રહેશે, કરીશ નિષ્કામથી કરણી, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. અનુભવ જ્ઞાનમાં પ્રીતિ, જીવાપર પ્રેમની વૃત્તિ, ગુરૂની ભક્તિને ધારીશ, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. મળે લક્ષ્મી પ્રભુતા નહિ, મળે સત્તા અહન્તા નહિ, ગણીશ તું આત્મવતા સહુને, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે, ગુરૂને દેવમાં શ્રદ્ધા, હૃદયનિર્લેપતા કરવી, ગુણાનુરાગને ધારીશ, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. સરલતા ચિત્તમાં ધારીશ, પરમક્ષાન્તિ હૃદય વસશે, સદા આનન્દમયવૃત્તિ, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. રહી ન્યારા હૃદયથી સહુ, કરીશ કાર્યો ભલા માટે, પ્રતિકૂલના રહે નહિ ભાવ, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે.
२०
For Private And Personal Use Only
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
૪
.
૧.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૫૪) પડે તે દુઃખ સહવાનાં, કરેલાં કર્મ ભેગવવાં, જરા નહિ દીનતા મનમાં, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. ભલામાં ભાગ લેવાને, સદા ઉજમાળ થઈ રહેશે, યથાશક્તિ કરીશ સાચું, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. જીવન સઘળું ભલા માટે, નથી મહારું નથી હારું, સહજ સ્થિરતા ધરીશ મનમાં, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. ધરીશ અધ્યાત્મમાં વૃત્તિ, રહા ધર્મનાં ધારીશ, સકલ સિદ્ધાન્તને જાણુશ, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. કરીશ સતણું સેવા, કરીશ તું ધર્મ ફેલાવે, કરીશ પરમાથેનું જીવન, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. હૃદયશુદ્ધિ કરીશ જ્યારે, સકલના દોષ દેવાના, દયાવૃત્તિ હૃદય ધારીશ, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે. ધરી વ્યવહારને નિશ્ચય, ખરા સમભાવને ધારીશ, બુદ્ધબ્ધિ ધર્મને ધારીશ, તદા તું શ્રેષ્ઠ કહેવાશે.
| મુંબાઈ, સં. ૧૮૬૭ વૈશાખ વદી ૪.
૧૭
ज्ञान अने क्रियाथी मोक्ष.
ગઝલ. અરે અજ્ઞાનથી અંધા, ક્રિયાઓ પૂતળી પેઠે, કરે છે ને કરાવે છે, સ્વયં નાચે નચાવે છે.”
અહે ઉન્મત્તની પેઠે, વદે છે જ્ઞાનવણુ શબ્દો, ધમાધમમાં ધસી પડતા, કરૂં છું શું? વિચારે નહિ.” અરે એવી પ્રવૃત્તિથી, ચડાતું નહિ મનુષ્યથી, જ્યિારૂચિ ઘણું જીવો, મકર વૃત્તિ, કદા ગૃહમાં. નથી વિજ્ઞાનથી નિશ્ચય, ગ્રહે નહિ યુતિથી સાચું, કરે છે સ્કૂલ બુદ્ધિથી, અધિકારી અને તેવા. બધું એ અન્ધશ્રદ્ધાથી, કરે છે બાળ જી રે, કરે નહિ જ્ઞાનની રૂચિ, અધિકારી થશે કયારે. ક્રિયાનું જ્ઞાન થાશે તે, ક્યિા સહ આવશે લેખે, કિયાવણ પંગુ છે , અરે વિજ્ઞાનવણુ અંધા, ગુરૂગમ જ્ઞાન લેઈને, પ્રવૃત્તિ ચોગ આરંભે, ધરે અધ્યાત્મમાં નિષ્ઠા, વિકલ્પ સહુ ટળે તેથી.
For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૫૫) નનું જ્ઞાન થાવાથી, ટળે સહુ કલેશના ઝઘડા, નથી શાસ્ત્રાર્થના ભડકા, યથારૂપે જણાં સહુ. અનુભવ જ્ઞાનની મૈત્રી, વધાઈ મુક્તિની નક્કી, અલખની ધૂનની ધારા, ટળે છે મેહની વૃત્તિ. કિયાની ઉચ્ચતા થાવે, મનવૃત્તિતણું સ્થિરતા,
સ્વયં વિજ્ઞાનઘન ધારે, ખરે એ યગ જ્ઞાનીને. ક્રિયાભેદો અસંખ્યાતા, વિષમતા ભાવના ભેદે, ભલી ઉપયોગ નિસરણું, ચડેને મુક્તિના મહેલે. ધરે મધ્યસ્થતા જ્ઞાને, પ્રવૃત્તિપાર અલબેલે, પ્રવૃત્તિની નિવૃત્તિમાં, “બુઢ્યબ્ધિ” લક્ષ દેવાનું,
કાર્તિક માસ, સુસ્ત
सदा मन राख आनंदी.
કવાલિ. સુધી જાગૃતિચંદ્ર, બનીને અષ્ટિને સાક્ષી, વિકને સમાવીને, સદા મન રાખ આનંદી. કરાતું ને કરાશે એ, અદા કરવી ફરજ મારી, કરીશ ના ભાવિની ચિન્તા, સદા મન રાખ આનંદી. સદા સુકૃત્ય કરવાનાં, નથી ફળની જરા ઈછા. બને તે જોઈ લે આંખે, સદા મન રાખ આનંદી. અરે મારું થશે શું? એ, કરીશ નહિ દીનતા કિશ્ચિત, સુધારે શુદ્ધ સંકલ્પ, સદા મન રાખ આનંદી. વિચારે શુદ્ધ સહુ કરવા, વિચારે દુષ્ટ સહુ ત્યજવા, કરી લે આત્માની શુદ્ધિ, સદા મન રાખ આનંદી. ગમે તેવા પ્રસંગમાં, મગજની રાખજે સમતા, મગજ ખેવું કદી નહિ હો, સદા મન રાખ આનંદી. ઘણું સુણતાં ઘણું જોતાં, અનુભવ આવશે મનમાં, ભ્રમરવત્ સાર ખેંચી લે, સદા મન રાખ આનંદી. કર્યા કામ ઉદય આવે, જણાવે છાંયને તડકે, ઉદય આવ્યાં સકલ વેદી, સદા મન રાખ આનંદી. બનીને મેરવત્ ધીરે, હૃદય સષ્ટિ સુધારી લે,
For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૫૬) અનુપમ સુખ દેખાશે, સદા મન રાખ આનંદી. કરે દુનિયા નથી તે તું, સદા નિર્ભય બન્યો રહેજે, યથાપરિણુમ તે તું, સદા મન રાખ આનંદી. પવિત્રાઈ ધરી મનની, પ્રભુની ધારણું ધરજે, “બુદ્ધચબ્ધિ” ધર્મને ધારી, સદા મન રાખ આનંદી.
માગશરમાસ. મું. વલસાડ.
૧૧.
साधुशिष्य प्रबोधपत्र.
કવાલિ. અરે પરમાર્થના શિ, જગત જંઝાળના ત્યાગી, બન્યા તેવા બની રહેશે, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. વિનાશી વિશ્વના ખેલ, કદી નહિ થાય પોતાના, નિહાળી આત્મને ન્યારે, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. સદા વૈરાગ્યમાં રહેશે, સમિતિ પાંચ આદરશે, ધરી ગુપ્તિ મઝાની રે, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. જગતને પ્રેમ છે કે, કદી વિશ્વાસ ના કરશે, અરે સ્વાર્થી બને ભકતે, ધરો ચારિત્રમાં પ્રીતિ. મરી જાવું અરે અન્ત, ફના થાશે સહુ દીઠું, વિચારી જ્ઞાનથી સાચું, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. ક્રિયા રૂચિ કરી સાચી, ક્રિયાઓ પ્રેમથી કરશે, તને સંગ બાહિ, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. બની ગંભીર બહાદુરે, ક્ષમા રાખો સહુ સાથે, અહં, મમતા તજી વેગે, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. પ્રભુને વેશ ભજવી ૯ો, ગુરૂની શિખ માનીને, સદા ચડતી કળા થાશે, ધરો ચારિત્રમાં પ્રીતિ. વિનય એ ધર્મ છે મોટો, વિનયથી શત્રુઓ વશમાં, ગુરૂની આણમાં ધર્મજ, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. સજી સદ્દગુણની દૃષ્ટિ, તજી અવગુણની દૃષ્ટિ, ભલામાં ભાગ લેવાને, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. પ્રમાદે આવતા વારે, કરેને સંગ જ્ઞાનિને,
સકળ કમેં તજી દેવા, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ૧ આણુમાં (આજ્ઞામાં)
For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૫૭) અરે એ વીરના પુત્રો, જરા નહિ રાખશે ખામી, હઠાવી ઘો કષાયોને, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. વિકારે આવતા વારે, બહુ વાંચે ભલા ગ્રન્થો, તછ વિકથાતણી વાત, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. જુવાની ભરતીના જેવી, સદા સંભાળતા રહેશે, જશે જોયું સહુ ચાલી, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. બહુ ઉપસર્ગ આવ્યાથી, ડરો નહિ ચિત્તમાં કિશ્ચિત, વિપત્તિમાં ધરી ધીરજ, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. કરે ઉપકારનાં કાર્યો, વિચારી બોલશે જ્યાં ત્યાં, કરે સહુ કાર્ય જયણુએ, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. પરમ્પર મહા ગુરૂઓની, સ્મૃતિથી સગુણે લેશે, સદા વ્યવહારનિશ્ચયથી, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ. ભલી અમૃતસમી શિક્ષા, અજિતચેતન કરે ધર્મ, બુધ્ધિ ” પત્ર વાંચીને, ધરે ચારિત્રમાં પ્રીતિ.
પોષ માસ સુદી ૧. સં. ૧૮૬૭ દહાણુ.
“મારે વાર્થ વરવાનું.”
કવાલિ. ભલું કરતાં ભલું થાશે, ભલું દેશે ભલું લેશે, ભલામાં ભાગ લેવાનું, અમારે કાર્ય કરવાનું. વિચારે આપવા સારા, ધરી ઉદારવૃત્તિને, સકલનું દુઃખ હરવાનું, અમારે કાર્ય કરવાનું. કર્યાથી દાન બહુ વધતી, મળેલી શક્તિ સર્વે, ખરું દષ્ટાન્ત ઉદધિનું, અમારે કાર્ય કરવાનું. મળ્યું જે વિત્ત માટી તે, કદાપિ તે ન રહેવાનું, વિવેકે ભવ્ય જીવોનું, અમારે કાર્ય કરવાનું. મળ્યું તે આપવું સહુને, સકલનો હક છે તેમાં, જુઓ દષ્ટાન્ત જગમાંહિ, અમારે કાર્ય કરવાનું. સકલને સુખ છે વહાલું, સલને દુઃખ નહિ વહાલું, સકલને પૂર્ણ સુખકારક, અમારે કાર્ય કરવાનું. જિનાગમના અનુસારે, સ્વપરની ઉન્નતિ માટે, સદા શ્રી જૈનશાસનનું, અમારે કાર્ય કરવાનું.
For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૫૮) મુસાફર સહુ મનુષ્ય છે, અરે મેમાનના મેળા; પરસ્પર શાન્તિ દેવાનું, અમારે કાર્ય કરવાનું. ખરાં સુખડાં માન્યાવણું તે, ખરી સ્થિરતા નથી થાતી, ઉપાય સર્વ દેવાનું, અમારે કાર્ય કરવાનું. લઈશું ને દઈશું સુખ, પરસ્પર ઉન્નતિ કરશું, ઉદયવૃદ્ધિ ખરી લેખી, અમારે કાર્ય કરવાનું. હરીશું ચિત્તના રોગો, હરાવીશું ઉપાયોથી, જગમાં જન્મીને પ્રમે, અમારે કાર્ય કરવાનું. સકલનું સંહરી પોતે, કદી નહિ શ્રેષ્ઠ થાવાનું, ખરૂં તે સુખ અન્તરમાં, અમારે કાર્ય કરવાનું. કરે વાંચી મનન તેનું, ઉતારે દીલમાં સઘળું, બુધ્ધિ ” મંગલો માટે, અમારે કાર્ય કરવાનું. ૧૩
માહમાસ શુદી ૨. સં. ૧૯૬૭ અગાસી.
अमारा भक्त गणवाना.
કવાલિ.
અમારું દીલ નહિ જાણે, અમારા ભક્ત તે શાના, અમારા દીલના આશય, ગ્રહે તે ભક્ત ગણવાના. ઘણું આશય અપેક્ષાથી, વઢું તે સર્વ જે જાણે, જણાવે અન્યને જાણ્યું, અમારા ભક્ત ગણવાના. અપેક્ષાઓ ઘણું ઊંડી, અમારા બેલમાં જ્યાં ત્યાં, પરીક્ષાની કસેટીમાં, અમારા ભક્ત ગણવાના. ઘણું છે ભક્તના ભેદો, બને છે ભકિતથી ભકતો, રગેરગમાં વસેલાએ, અમારા ભત ગણવાના. હૃદયના આશયો સર્વે, કહ્યા વણ જ્ઞાનથી ખેંચે, નથી કીર્તિતણું ઇચ્છા, અમારા ભક્ત ગણવાના. સમર્પણું ભક્તિના માટે, જીવન સઘળું કર્યું નક્કી. હૃદયને પ્રેમ જ્યાં સાક્ષી, અમારા ભક્ત ગણવાના. નથી ભક્તિ જરા ઘટતી, ભમાવ્યાથી ભમે નહિ જે, હૃદય અધ્યાત્મમાં વહેતું, અમારા ભક્ત ગણવાના. ઘણું શ્રદ્ધા નથી શડ્ડા, જરા નહિ સ્વાર્થને છાંટે, પડે તે દુઃખ સહનારો, અમારા ભકત ગણવાના.
For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૫૯ )
અમારા કાર્યમાં ભેગા, થતા નહિ ડોળાઘા જે, ધરે સમતા તજે મમતા, અમારા ભક્ત ગણવાના. ઉપરના ડાળ નિહ કરતા, વધે તેવું કરે નિશ્ચય, પરમ પ્રેમે વહે જીવન, અમારા ભક્ત ગણવાના. કરે છે જ્ઞાનની વૃદ્ધિ, કરે છે દીલથી સેવા, “ અધિ ભક્ત છે નિશ્ચય, પ્રગટતા સા નક્કી. ॐ शान्तिः માઘ વદી ૧૪, મુંબાઈ,
,
“ નથી તદ્દાદા સજ્ય સરવા.
።
For Private And Personal Use Only
""
૧૦
૧૧
કાલિ.
સર્પે દુઃખ શિરપર તુઝ, અહર્નિશ કર્મ સાહિમ જે, ગણી પ્યારૂં સકળ સહેજે, નથી દહાડા સકળ સખા, ગણીને ઉત્સવા સરખા, સકળ ઉપસર્ગને સહેજે, ચુકાવી લે કર્યું દેવું, નથી દહાડા સકળ સરખા. જરા નહિ હાર હિમ્મતને, અનુભવ દુ:ખ શાળાને, ઘણું ત્યાં સૂક્ષ્મ જોવાનું, નથી દહાડા સકળ સરખા. ઘણા તાપે ઘણી વૃષ્ટિ, અને છે સર્વે સુખમાટે, ધરી લે શાન્તતા મનમાં, નથી દહાડા સકળ સરખા. થતું ને જે થશે ભાવી, ઉદય માટે સકળ માની; સદા આનન્દમાં રહેજે, નથી દહાડા સફળ સરખા. અરે શાતા અશાતામાં, કદી લેપાય નહિ મનથી; ખરો સુખી જગમાં તે, નથી દહાડા સફળ સરખા. અહુ ચિન્તા કરે શાને, કર્યાં સહુ કર્મ ભોગવવાં, નથી ઘટતું નથી વધતું, નથી દહાડા સફળ સરખા. થવા નહિ દે અસર મનપર, ભલે આવે. પછી સઘળું, કદી આનન્દ ટળશે નહિ, નથી દહાડા સકળ સરખા, દીવાની દુનિયા ખાલે, ભરોસા રાખ નહિં કિષ્ચિત્, જગત્માં સ્કૂલને જોતાં, નથી દહાડા સકળ સમા ગમે તે આવવા દે દુઃખ, સદા નહિ પાસ રહેવાનું, સ્વયં તે નષ્ટ થાશે સહુ, નથી દહાડા સકળ સરખા. ગણીને સર્વથી સુખી, જીવન વહેજે સદા આકી, અધિ” સામ્ય મન થાતાં, સદા દહાડા સકળ સરખા. ૧૧ ૐ શાન્તિઃ ક્વાલકેશ્વર, મુંખાઈ. ચૈત્ર શુદી ૩.
ર
૪
७
૧૦
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧
૨
૩
(૧૬)
जिनवाणी. (ઓધવજી સંદેશે કહેશે શ્યામને—એ રાગ) જનવાણીને નમન કરૂં કર જોડીને, જેથી ભવસાગરને પાર પમાય છે, પીસ્તાલીશ આગમરૂપે જે શેભતી, પૂર્વાચાર્યે કથી ગયા સુખદાય જે. જનવાણું. સુવિહિત આચાર્યોના ગ્રન્થ શ્રેષ્ઠ છે, વન્દુ તેને ભાવધરી જયકાર જે, પુણ્યોદયથી શ્રવણું મનન તેનું થતું, મિથ્યાતમ મનમાંથી ઝટ વિખરાય છે. જીનવાણું.
જીનવાણુંમાં શ્રદ્ધા ભક્તિ ધારીએ, વિપરીત ભાષણ કરીએ નહિ લવલેશ જે, ગુરૂગમ લેઈ સાંભળીએ બહુ ભાવથી, ભવભય ભ્રાન્તિ નાસે શાન્તિ હમેશ જે. જીનવાણું. કળિકાળે જીન આગમને આધાર છે, વિનયભક્તિથી સે વ સાધુ જે, ગુરૂ બહુમાન કરીને સાંભળવાં ઘટે, સમજે સાચું આજ્ઞાધારક શ્રાદ્ધ જે. જીનવાણું. જીનવાણુને લાભ ભવીને આપો, શરણુ શરણુ જીનવાણુનું સુખકાર જે, આગમ આરાધે તે પામે જ્ઞાનને, આગમ પૂજે ધા નર ને નાર જે. જીનવાણી. આગમના અનુસારે લખવું બોલવું, આગમથી ચાલે છે શિવપુર પન્થ જે, આગમ દીપક સહાયે સઘળું દેખીએ, આગમ અનુસાર રચવા શુભ ગ્રન્થ જે. જીનવાણી. આગમથી જીનશાસન ચાલે હાલમાં, કેઈક ભવ્ય પામે તેને સાર , બુદ્ધિસાગર આગમ અનુભવ લઈને, શિવસુખસાધક બનીએ મહા અવતાર જે. જીનવાણ.
સં. ૧૯૬૭ વૈશાખ સુદી ૪, મુંબઈ. છ રાત્તિરૂ
૪
૫
૬
૭
For Private And Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૧) “સમય રહૃારી વઢિહા.”
કવ્વાલિ. ગતિ છે દૈવની ન્યારી, ઘડીના રંગ છે જુદા, અકળ ઘટના ઘડે છે તું, સમય હારી બલિહારી. ઉદયને અસ્તનાં ચક્રો, સકલના શીર્ષપર ભમતાં, જરા વિશ્રામ નહિ લેતા, સમય હારી બલિહારી. ઘડીમાં દિવ્ય વાજીંત્રો, ઘડીમાં રેકકળ ભારે, થતું સહુ કર્મ અનુસારે, સમય હારી બલિહારી. હતું નહિ તે થતું પલમાં, થવાનું તે વિલય પામે, જણાવે કર્મનાં નાટો, સમય હારી બલિહારી. કરે છે ઉચને નીચા, કરે છે નીચને ઉચા, બજાવે કાર્ય પિતાનું, સમય હારી બલિહારી. ચડાવે હસ્તિની ઉપર, પલકમાં રાસભ સ્વારી, શરમ નહિ ઈન્દ્રની ધારે, સમય હારી બલિહારી. કરે છે સર્વનું ભક્ષણ, બચે છે ગિયો કોઈ, ગતિ હારી સકળથી ભિન્ન, સમય હારી બલિહારી. સમયને પાર પામીને, નિરજન સિદ્ધતા વરવી, બુદ્ધબ્ધિ ” જ્ઞાન પામીને, સમય છતી થવું નિર્ભય.
જેઠ સુદિ ૫. ૧૯૬૭. મુંબાઈ. ૨૦ સાનિત ૧
૮
श्रीमद् रविसागरजी महाराजनी स्तुति.
- ઘનઘટા ભુવનરંગ છાયા, એ રાગ. નમું રવિસાગર ગુરૂરાયા, જિનશાસન જય વર્તાયા. સંવત ઓગણીશત સાત, મૌન એકાદશી વિખ્યાત; લઈ દીક્ષા ને સુખ પાયા,
નમું રવિસાગર. ૧ વિચર્યા બહુ ગામોગામ, કીધી યાત્રાએ બહુ ઠામ; સમતા ગુણ ઉરમાં લાયા,
નમું રવિસાગર. ૨ દિધી દક્ષાએ બહુ હાથે, જન પ્રતિબોધ્યા બહુ નાથ; વૈરાગી ત્યાગી સુહાયા,
નમું રવિસાગર. ૩ બ્રહ્મચારી પૂર્ણ પ્રતાપી, દશ દિશમાં કીર્તિ વ્યાપી; ભક્તોના મનમાં ભાત્રા,
નમું રવિસાગર. ૪ ૨૧
For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૬૨ ) શ્રદ્ધાળુ ધ પૂરા, ક્રિયામાં નિશદિન રા; તજી દૂર મમતા ને માયા,
નમું રવિસાગર. ૫ સુડતાલીશ વર્ષ સવાયા, શુભ સંયમની લય લાયા; સંવેગી શી ૨ સુહાયા,
નમું રવિસાગર. ૬ ઓગણીશ ચાપનની સાલ, જેઠ. એકાદશી રવિવાર; મેહસાણે સ્વર્ગે સિધાયા,
નમું રવિસાગર. ૭ વંદુછું સગુણધારી, એવા ગુરૂની બલિહારી; બુદ્ધિસાગર ગુણ ગાયા,
નમું રવિસાગર. ૮ સં. ૧૯૬૭ જેઠ વદી ૧૧, મુંબઈ
“જાની રકમ મવમાં વારી શી જમા.”
વસંતતિલકા વૃત્તમ. હું કેણુ છું? ભુવનમાં કઈ વસ્તુ હારી, ઉડે વિચાર કરતાં જીવ ખૂબ મૂઝે; માટે થયે હવે અરે મન જે વિચારી, પામી નૃજન્મ ભવમાં કરી શી કમાણી. વાત કરી બહુ નિરર્થક આયુ ગળ્યું, લેકે લડાવી જગમાં બહુ કર્મ બાંધ્યું; અજ્ઞાન વાસિતમના થઈ ખૂબ મહાલ્ય, પામી નૃજન્મ ભાવમાં કરી શી કમાણું. વિશ્વાસઘાત પરના બહુ વાર કીધા, નિન્દા કરી અવરને બહુ આળ દીધાં; હૈષે બહુ ધમધમે કરી ક્રોધ ભારી, પામી નૃજન્મ ભવમાં કરી શી કમાણું. જુઠું વઘો દિવસમાં બહુ વાર લોભે, ચોરી કરી અવરની છળ ખૂબ તાકી; કમભિલાષ મનમાં નહિ ચિત્ત શુદ્ધિ, પામી નૃજન્મ ભાવમાં કરી શી કમાણું.
મ્હારું કરી મન વિષે બહુ પાપ કીધું, દૂધ્ધનના વશ થઈ શુભ ના વિચાર્યું, દીધાં ન દાન પરને કરૂણું કરીને, પામી નૃજન્મ ભાવમાં કરી શી કમાણી.
For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૩) સેવા કરી ને ગુરૂની બહુ ભાવ લાવી, કીધી ન ભક્તિ ગુરૂની નહિ જ્ઞાન લીધું સત સેવના કરી નહિ શુભ બુદ્ધિ ધારી, પામી નૃજન્મ ભાવમાં કરી શી કમાણી. દુષ્કૃત્યના વશ થયો શુભ કૃત્ય ભૂલે, મેહે અરે ભવપાધિ ન પાર પાક કીધી ન ઉત્તમ દયા જગમાં છાની, પામી નૃજન્મ ભાવમાં કરી શી કમાણી. ચૈ આશ દાસ જગમાં મનમાન્યું ખાધું, શોભા કરી તનતણ બહુ ખેલ ખે; સે પ્રમાદ રિપુને બહુ પ્રેમ લાવી, પામી નૃજન્મ ભાવમાં કરી શી કમાણી. હસી કરી અવરની ખુબ ચિત્ત રી, માની બની મનવિષે ખલ ખૂબ ફ; ભૂલે પડ્યો ભવવિષે થઈ મેહ ઘેલું, પામી નૃજન્મ ભાવમાં કરી શી કમાણું. વાંચ્યું ઘણું નહિ રહ્યું મન ઠામ કયારે, વક્તા થઈ કર્યું નહીં શુભ કાર્ય સારું; જ્ઞાની થઈ ધરી નહીં પરમાર્થ વૃત્તિ, પામી નૃજન્મ ભવમાં કરી શી કમાણી. ચિત્તે ધરી નહિ અરે કરૂણ જીવની, પ્રેમે ધરી નહિ અરે મનમાં જ મૈત્રી; મધ્યભાવ મનમાં શુભ ના વિચાર્યો, પામી નૃજન્મ ભાવમાં કરી શી કમાણી. કીધી ધમાધમ બહુ કરી ખૂબ ચર્ચા, વાવ્યાં અરે મહવિષે બહુ કલેશ બીજે; ભૂ ભણ તજી અરે શુભ આત્મવૃત્તિ, પામી નૃજન્મ ભાવમાં કરી શી કમાણું. કાન્તાવિશેષે મન દિધું ધરી મેહ માયા, શુદ્ધોપયોગ મનમાં ઘડીએ ન ધાર્યો, શિક્ષા ધરી મન વિષે નહિ સત્ય શેડ્યું, પામી નૃજન્મ ભાવમાં કરી શી કમાણી. સ્વાર્થો તછ નહિ કયી પરમાર્થ કાર્યો, ધાર્યો ને પ્રેમ જગમાં સહુ જીવ સાથે;
For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ૧૪ )
ભૂલો પડ્યો દુ:ખ લહ્યો નહિ એક આરે, પામી નૃજન્મ ભવમાં કરી શી કમાણી. ક્રોધી થઈ ઝટ કર્યાં બહુ કર્મ કાળાં, ઘાત કરી મવિષે પર જીવની રે; સાધ્યું ન સાધુ થઈ સંવર કાર્ય સારૂં, પામી નૃજન્મ ભવમાં કરી શી કમાણી, ભૂલ્યે હવે ફરી ગણું થઈ શુદ્ધવૃત્તિ, નક્કી ધરૂં મનવિષે પરમાત્મભક્તિ; જાગ્યા હવે મન ધરૂં પરમાત્મ વાણી, બુદ્ધિ ધર્મ ધરિને કશું કમાણી,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સં. ૧૯૬૭ આષાડ વદ્દી ૧. મુંબાઈ, લાલભાગ.
गुरुस्तुति.
(આધવજી સંદેશા કહેશે। શ્યામને, એ રાગ. ) નમન કરૂં સુખસાગર ગુરૂજીને સદા, વૈરાગી ત્યાગી સમતા ભંડાર જો, એગીશ શત તેતાલીશમાં દીક્ષા ગ્રહી, રવિસાગર ગુરૂ પાસે જગજયકાર જો. પશ્ચ મહાવ્રત પાળે ગુરૂ આના ધરી, ગુર્જરદેશે ગુરૂની સાથ વિહાર જે, ગુરૂની સેવા મીઠા મેવા માનતા, ગુરૂ આજ્ઞા ઉઠાવે થઈ તૈયાર જો. આવશ્યક દશવૈકાલિક કંઠે કર્યું, સજ્ઝાયાને સ્તવનાના નહિ પાર જો, ગુરૂની વાણી આચરામાં મૂકતા, સંયમના ખપ કરતા નિશદિન સાર જો. ગુરૂની પાસે બેસી ધર્મકથા સુણે, ક્ષાન્તિ લઘુતા સરળપણું ધરનાર જો, વિનયમૂર્તિ વૈયાવચ્ચ ઘણું કરે, ગંભીરતા ને ઉત્તમતા ગ્રહનાર જો,
For Private And Personal Use Only
નમન
૧૪
૧૫
નમન
૧૬
૧
નમન ૨
તેમન. ૩
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૫ ) વાણી વિચારી લે વિસ્થા પરિહરે, મૈત્રી ભાવના મનમાંહિ ધરનાર જે, સર્વ પર કરૂણું ધરતા ભાવથી, સદ્ગુણદૃષ્ટિ ધારક મહા અનગાર જે. નમન ૫ વૃદ્ધાવસ્થામાં પણ સંયમ સાચવે, ધરી શિથિલતા દેશ ન સેવે લગાર જે, પરઉપકારી સંયમમાર્ગ ચૂડામણિ, પંચસમિતિ ગુપ્તિ પાલનહાર જો.
નમન- ૬ દિન દિન ચડતા પરિણામે સંયમ વહે, કિયાધર્મના અનુભવને વહનાર જે, સંપ્રતિકાળે ઉત્કૃષ્ટ શુભ સંયમી, મળે ન જોડી જોતાં જગ નિર્ધાર જે. નમન ૭ ઓગણીશ સત્તાવનના માગશર માસમાં, સુદિ છઠ્ઠના રેજે ગુરૂની પાસ જે, દીક્ષા લીધી પાલણપુરમાં મહેં ભલી, ગુરૂકૃપાથી આનન્દ લીલ વિલાસ જે. નમન ૮ જેની કૃપાથી દુઃખ દેહગ દૂરે ટળે, જેના ગુણગણુ ગણતાં પામુ ન પાર જે, હાલ ધરે મુજ ઉપર હિત શિક્ષા કહે, કીધો મારા દીક્ષા દઈ ઉદ્ધાર જે.
નમન કે ગુરૂના ગુણ ગાતાં ભક્તિ બહુ ઉદ્ભસે, દોષ ટળે મળે શાશ્વત સુખ આધાર છે, દર્શન દીઠે મનની આશાઓ ફળે, પૂર્વપુણ્યથી સદ્ગુરૂને અવતાર છે. નમન. ૧૦ ગુરૂ દી ને સદ્દગુરૂ જાણે દેવતા, ગુરૂ સર્વસ્વ માન્યું મન ધરી પ્યાર છે, બુદ્ધિસાગર સગુરૂ ભક્તિ સદા મળે, અતર્યામી ગુરૂ હૈયડાના હાર જે.
નમન ૧૧ સં. ૧૮૬૭ આષાઢ વદ ૧૦, મુંબાઈ, પાંજરાપોળ.
For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૬) “ગુહની ફિક્ષ
ઢો.”
કવાલિ.
હૃદયચક્ષુ ઉઘાડવું મુજ, ખરું તે શું? જણાવ્યું મુજ, અનન્યપ્રેમથી પ્રાર્થ, ગુરૂજી દક્ષિણે લેશે. હૃદય લે આ ભલા માટે, તમારું સર્વ છે હેમાં, ગ્રહે આ આંખ જુવે સહુ, ગુરૂજી દક્ષિણ લેશે. ભલા બે હસ્ત લે મહારા, ચરણપર શીર્ષ મૂકું છું, ત્વદર્થ પાદ આ બે છે, ગુરૂજી દક્ષિણું લેશે.
(૧) શિષ્ય સ્વકીય ધર્મ સદ્દગુરૂને ગુરૂદક્ષિણની પ્રાર્થના કરે છે, તે અત્રે જણાવવામાં આવે છે. શિષ્ય કથે છે કે હે સદ્ગુરો ! આપે ને આત્મતત્વને સદ્બોધ આપીને હદયચક્ષ ઉઘાડાયું, અને સત્ય ચૈતન્યમય આત્માને દર્શાવ્યો, તેથી હું આ પને નમસ્કાર કરું છું. કહ્યું છે કે અજ્ઞાન તિમિરાધાનાં, જ્ઞાનાશ્વન રાજા | નેત્રી કિર્તન, તબૈ શ્રીગુરવે નમઃ ૧. નવતત્ત્વાદિનું યથાર્થ સ્વરૂપે દર્શન વને મહુને સત્વજ્ઞાનના પ્રકાશ આપ્યો માટે આપશ્રીના ઉપકારનો બદલો વાળી શકાય તેમ નથી. હું આપને અનન્ય પ્રેમથી પ્રાર્થના કરું છું કે આપ મારી દક્ષિણે સ્વીકારશે.
(૨) સ્વપરના કલ્યાણ માટે મહારું હૃદય આપને સોંપુ છું અર્થાત આ હૃદય આપશ્રીનું આજથી છે તે હૃદયમાં આપને સદ્દધ ભરાશે અને એ હદયમાં આ પનાવિના અન્યનું ચિંતવન થશે નહિ. એ હૃદયમાં આપનું સર્વ છે એમ માનીને આપે તેની ઉન્નતિ કરવી, હૃદયમાં દ્વિધાભાવ હવે રહેવાનું નથી. મારી આંખેનું સમર્પણ આપને કરું છું અર્થાત્ સારાંશ કે મારી બે આંખેવડે આપની આજ્ઞા પ્રમાણે પદાર્થોનું વિકન કરાશે. બે ખવડે જે જોવાય છે તે આપશ્રીની આજ્ઞા પ્રમાણે સ્વપરની ઉન્નતિ માટે છે. રાગ અને દ્વેષરહિત દશાએ આંખેથી સર્વ દેખાઓ એવી આંખોની દક્ષિણે હું આપને સમર્પ , અર્થાત્ આજથી હું અને આપની માની ઉપર્યુક્ત શ્રેયાર્થ પદાર્થોને દેખીશ.
(૩) મારા બે હસ્ત હે સદ્ગરે ! આપને સમપું છું. હસ્તવડે જગતના જીવોનું ભલું થાય એવાં કાર્ય કરવાં જોઇએ, હસ્તવડે દાન દેવાં જોઈએ. જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્ર ગુણની પ્રાપ્તિ માટે હસ્તથી કાર્યો કરવાં જોઇએ. આજથી આપની આજ્ઞા પ્રમાણે ઉપર્યુક્ત શ્રેયઃ કાર્યો માટે બે હસ્ત વાપરીશ આપની આજ્ઞા પ્રમાણે આપનાજ હસ્ત માનાને ધમાદિ શ્રેયઃ કાર્યમાં પ્રવૃત્તિ કરીશ. આપના ચરણકમલપર શીર્ષ મૂકીને એવી પ્રાર્થના કરું છું કે ધારેલા શીર્ષવડે આપની આજ્ઞા પ્રમાણે આત્માની ઉન્નતિ થાય, અને જગતમાં ધર્મને ફેલા થાય એમ શુભ તર્કોમાં મસ્તકને વાપરીશ. હે સદ્ગરે ! તમારા માટે જ આ બે પગ છે અર્થાત તમારી આજ્ઞા પ્રમાણે શુભકાર્યોમાં બે પાને વાપરીશ એવી ભાવનાથી પગની દક્ષિણ આપને સમવું છું. અર્થાત બે પગને શુભ કાર્યમાં વાપરીશ.
For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૬૭ ) સમ કાન બે હારા, સમર્પ જીભ તે લેશે, ખરી નિષ્કામની ભક્તિ, ગુરૂજી દક્ષિણે લેશો. ભવભવમાં સદા ભક્તિ, જીવન અર્પણ કર્યું તે લે, પ્રતિષ્ઠા કીર્તિને ધનની, ગુરૂજી દક્ષિણે લેશે. અનન્ય શુદ્ધ શ્રદ્ધાના, સુકેમળ પુષ્પથી પૂછું,
તમારે હું તમે તે હું, ગુરૂજી દક્ષિણે લેશો. () હાર બે કાન આપને સમર્પ છું કાનથી કોઈની નિન્દા સાંભળવી નહિ. સપુરૂષોના ઉત્તમ શબ્દ સાંભળવા. રાગ અને દ્વેષનો નાશ કરે, અને દયાદિ સદ્ગુણો ઉત્પન્ન કરે. ઇત્યાદિ ગુણત્પાદક શબ્દ સાંભળવા એ કાનનું કાર્ય છે. આપનાજ કાન છે એમ જાણું કર્ણદ્વારા ઉત્તમ શુભ ધર્મ શબ્દોને સાંભળીશ. જિહા ઉદરમાં આહાર ચાવીને નાખવાને માટે જ ફક્ત નથી કિન્તુ જિહાવડે સુશબ્દ બલવા, સત્ય બોલવું, ઉત્તમ વ્યાખ્યાનો દેવા, સ્વ અને પરના ભલા માટે જિહાવડે વાણી બોલવી એજ જિહાનું કાર્ય છે. કોઈને પ્રાણ હણાય એવું જિહાથી ન બોલવું એમ પ્રતિજ્ઞા કરું છું અને તે પ્રમાણે વર્તીશ એમ આપની જિહા માનીને પ્રવૃત્તિ કરીશ. ઉપર્યુક્ત જિહા સત્કાર્યરૂપ હું આપશ્રીને દક્ષિણ સમર્પ છું. જેમાં અશુભ વાસના વા વિષયવાસનાની ઇચ્છા નથી એવી નિષ્કામ ભક્તિની દક્ષિણ સમવું છું તે લેશે. આજથી હું નિષ્કામ ભક્તિ કરીશ અને જગના ભલા માટે પણ નિષ્કામ બુદ્ધિથી પ્રવર્તીશ.
(૫) ભવભવમાં આપની ભક્તિ થાઓ, આપના સગુણેને ઉપાસક બન્ય છું. મારું જીવન આપને સમર્પ છું તે આપ કૃપા કરીને લે. સારાંશ કે મહારું જીવન ઉત્તમ ધર્મકાર્યો કરવામાં ગાળીશ. મહારા જીવનને અભિમાન ત્યાગ કરું છું અને પરમાર્થનાં કાર્યો કરવા જીવન ધારું છું તેમાં હું એવો પ્રત્યય ન થાય તેવી ભાવનાની ઉત્પત્તિ માટે આપને જીવન સમર્પણ કરું છું. આજથી પ્રતિષ્ઠા કીર્તિ અને ગૃહસ્થદશામાં જે શિષ્ય હોય તેની અપેક્ષાએ ઇન. એ ત્રણનું આપને સમર્પણ થાય છે. એ ત્રણમાં અહં બુદ્ધિ થાય છે તેનો ત્યાગ કરું છું અને જગતના શ્રેય. માટે તેમાં થતું અહત્વ તજું છું આપને સમવું છું તેનો ભાવાર્થ એ છે કે હવે એ ત્રણને પોતાનાં નહિ માની આપની આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તશ.
(૬) હે સદૂગુરો ! આપના ઉપર મારી સદાકાળ અનન્ય શ્રદ્ધા છે તે અનન્ય શ્રદ્ધારૂપ સુકોમલ પુષ્પથી આપને પૂજું છું. આપના સંબંધી મારા હૃદયમાં અનન્ય શ્રદ્ધા છે તે શ્રદ્ધા ચેલમછઠના રંગ જેવી છે. કદી ગમે તેવા મનુષ્યના સમાગમથી પણ આપપ્રતિની અનન્ય શ્રદ્ધા ન્યૂન થવાની નથી. હે સરો! હું તમારે શું આ પની આજ્ઞાને હું ઉપાસક છું, હું આપને ઉપર અત્યંત પ્રેમ ધારું છું ત્યારે તે વખતે આપના આત્માને મારારૂપે ભાવું છું તેથી તમે તે હું એ અનન્ય સંબન્ધ અનુભવાય છે. મારામાંથી અહત્વ કાઢી નાખ્યું અને તમને ધ્યેયરૂપે ધારું છું ત્યારે તેમાં એવું ભાન થાય છે. તમારી જે દિશા છે તે જ મારી દિશા છે એવું. આપની ભક્તિના દ્વારા અહેવભાવને નાશ અને અનન્યદશાની આપને દક્ષિણ સમરું તે કૃપાદષ્ટિ કટાક્ષતઃ ગ્રહણ કરશો.
For Private And Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૬૮ ) નથી હું ને તમે એવું, સદા જ્યાં ઐક્ય આનન્દમય,
“બુધ્ધિ ” પ્રેમ લાવીને, ગુરૂજી દક્ષિણ લેશે. ૭ સં. ૧૮૬૭ આષાઢ શુદિ ૩ મુંબાઈ # શાન્તિ, શક્તિા શક્તિ -
(૭) હે સદૂગુરે! આપના સદ્ગોની પ્રાપ્તિ માટે આપના સદ્ગ ઉપર પ્રેમ ધારણ કરું છું અને સદ્દગુણ પ્રેમની ભાવનામાં જ્યારે લીન થઈ જવામાં આવે છે ત્યારે હું અને તમે એવું ભાન ભૂલી જવાય છે અને તત સમયે આપનું અને મહારં એય અનુભવાય છે અને તત્ સમયે સત્યાનન્દગુણ ખીલી ઉઠે છે અને આપના સદગુણોની સાથે એક્ય થતાં અપૂર્વ સુખની ઝાંખી અનુભવાય છે, એવી મારા આત્માની દશાની હું આપને દક્ષિણે આપું છું. સારાંશ કે આપની આજ્ઞા પ્રમાણે ચાલવાથી અહેવભાવને નાશ થાય છે. આ સર્વસ્વ તમારું છે એવી ભાવનાની આપને દક્ષિણા આપતાં મન, વાણી, કાયા, અને નામાદિમાં અહત્વ ઉઠતું નથી. અને મન, વાણી અને કાયાવડે ધર્મવ્રતનું આચરણ થાય છે. હે સદ્ગુરે ! હું આપનો છું, આપના અને મારા વચ્ચે દ્વિધાભાવ નથી. આપના આત્માની દશા પ્રાપ્ત કરવા માટે રાગદ્વેષ અને વિષયાગ આદિ પાપવાસનાને ત્યાગ કરીને આપને હું સર્વસ્વ માનીને અનુસરું છું. માટે હે સદૂગુર ! મારા ઉપર પૂર્ણ પ્રેમ લાવીને ગુરૂદક્ષિણા ગ્રહણું કરશે. ગુરૂશ્રીના કહેવાનો આશય આદેય છે.
મધુકર,
કષ સમાસ, મા !
For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only