Atmanand Prakash Pustak 034 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531401/1

Page #1

ZINNI
પુસ્તક ૩૪ म८ मी.
આત્મ સં. ૪૧ वी२ स. २४१७ ३.1-४-०
ફાગણ
उप्रशाशा निमात्मान सला
भावना

Page #2

c= =૦= ==— ૦=—૦ 4 વિષય-પરિચય, છે
૧. શ્રી મહાવીરરસુતિ (કાવ્ય) ( છોટમ અ. ત્રિવેદી )
૧૭૧ ૨. સાચી હોલીકા (કાવ્ય' ... ( ચંદ્ર ) ... ૩. શ્રી રૂષભ પંચાશિકા સભાવાર્થ (ડે ભગવાનદાસ ) ... ૧૭૩ ૪ સમ્યગ જ્ઞાનની કુચી. (પરમાં માનું સ્વરૂપ) (અનુવાદ)
૧૭૮ ૫ અનેકાંતવાદનું સ્વરૂપ ... (સ મુ. કપૂ રવિજયજી મ.) ...
૧૮૦ ૬. શરણ પ્રતિપત્તિરૂપ પ્રકાશ ,
૧૮૨ ૭. રાણકપુર તીર્થના ટુંક ઇતિહાસ (મુ. શ્રી ન્યાયવિજયજી)...
૧૮૩ ૮. આત્માની શાધ ... (શ્રી મે હનલાલ ડી ચો કરી ) ...
૧૯૦ ૯. સ્વી કાર સમાલોચના .
૧૯૪ ૧૦. વર્તમાન સમાચાર ... ... .
૧૫ | ટ {ી પ્રથા. ગયા માસ માં જણાવ્યા પ્રમાણેના આ સભા તરફથી પ્રકટ થયેલા અમારા માનવતા લાઈફ મેમ્બરાને પોસ્ટ પુરતા રૂા. ૦-૧૨-૦ નું વીપી. કરી ભેટ મોકલવાનું કાર્ય પુરૂ થઈ ગયેલ છે, જે મેમ્બર સાહેમાને ભેટનાં ગ્રથા ન મળ્યા હોય તેઓએ અમને લખી જણાવવા સુચના છે. સ્થ નિક લાઈફ મેમ્બર સાહેબને સભાની આફીસ માંથી લઈ જવા સુચના છે.
| શ્રી અમરચંદ્રસૂરિકૃત
શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) આ ગ્રંથ જેમાં ચાવીશ તીર્થકર ભગવાનના ઘણા સંક્ષિપ્તમાં ચરિત્ર આપવામાં આવેલ છે. આટલા ટુકા, અતિ મનોહર અને બાળજી સરલતાથી જલદીથી કઠાગ્ર પણ કરી શકે તેવા સાદા, અને સુંદર ચરિત્રા આ ગ્રંથમાં છે જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જૈન વિદ્યાલયમાં ઐતિહાસિક શિક્ષણ તરીકે ચલાવી શકાય તેવું છે. કિંમત દશ આના.
શ્રી જૈન આમાનદ શતાબ્દિ સિરિઝના છપાતાં ગ્રંથા. ૧ શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરૂષ ચરિત્ર (મૂળ દો પર્વો ) પ્રત તથા બુકી કારે. ૨ ધાતુ પારાયણ. ૩ શ્રી વૈરાગ્ય કહે પલતા ( શ્રી યશોવિજયજીકૃત )
| ૪ પ્રાકૃત વ્યાકરણ દ્વાઢક વૃત્તિ. જલદી મંગાવે.
જલદી મગાવે | શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરૂષચરિત્ર પ્રથમ પવ,
પ્રતાકારે તથા બુકાકારે સુંદર ટાઈ૫, ઉચા કાગળ, શુશોભિત બાઈડીંગથી તૈયાર છે, થાડી નકલે બાકી છે. કિંમત રૂા. ૧-૮-પિ, જુદું .

Page #3

- সুস
શ્રી આત્માનન્દ પ્રકાશ.
-==IVYો
- નશ્વાર્શનશુદ્ધ એ જ્ઞાનં વિરતિમા વાળોતિ
दुःखनिमित्तमपीदं येन सुलब्धं भवति जन्म ॥१॥
સમ્યગ્નદર્શનથી વિશુદ્ધ થયેલા જ્ઞાન અને ચારિત્રને જે પ્રાપ્ત છે કરે છે તે મનુષ્યને જન્મ દુઃખનિમિત્ત હોવા છતાં સાર્થક-મુક્તિ- ૨ ગમન એગ્ય-થાય છે.”
તસ્વાર્થભાષ-શ્રીમદ્ ઉમાસ્વાતિ–વાચક.
કર
પુરતા ૨૪ } વીર લં. ૨૪૬૩. જાપુર, પરમ ાં. આ {. { જં% ૮ મો.
-
-
“મહાવીર–સ્તુતિ.” નમું મહાવીર ! કરુણાળુ! સુબુદ્ધિ આપજે વહાલા;
અમારો ધર્મ સાચવવા ! કુબુદ્ધિ કાપજે વહાલા. નમું હળાહળ ઝેરના જેવા, જૂઠાથી દૂર તું રાખી;
હૃદયમાં સત્યતાની છાપ, સત્વર છાપજે હાલા. નમું ભૂખ્યાને અન્ન દેવાને, પ્રીતે પરમાર્થ કરવાને;
દયાળુ દેવ અમ દિલમાં, દયાને સ્થાપજે વહાલા. નમું, તમારા ગુણ ગાવાને, વજનમાં લીન થાવાને; અમારા દેહમાં ભક્તિ, રગેરગ વ્યાપ વહાલા. નમુંo
: અતુઃ છયમ અ. ત્રિવેતી.

Page #4

૧૭૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. . ૧૦૦૦૦૦૦૦ ૦
~~
~
~
~
~
~
૬.
*
*
*
*
Yusuf
"
* *
મ
ક
સા
ચી હે
ળી.
*
5.
»૦૦૦—
૦
'
સાચી હોળી ખેલ-સજજન સાચી હોળી ખેલે મત માયાની મેલો...સજજન સાચી હોળી ખેલો. ભવરણમાં તે રોળ્યા ઘણને, નિજને હવે તે રળે; પર રેળે આનંદ ક્ષણિક, સ્વરાળે બહુ બળે...સજજન. કાષ્ટ હોળીઓ ઘણી કરી તે, પાપ હોળી હવે પ્રગટે; પાપ હોળી પ્રગટાવી ચેતન !, લોકાગે જઈ અટકો.સજજન. દેહ હોળીઓ દહી ઘણું તે, તદપિ ન તુજ વાર; પાપ પુણ્ય પ્રજાળી ચેતન, થા નિર્મમ નિરાળો..સજન. રંગ કેશુડો ઘ ઘણે તે, આત્મ એ રંગે રંગે; માયા મમતા દૂર કરીને, કુમતિ કુતર્કને છડે....સજજન. બાહ્ય હોળીઓ ખેલી ઘણી તે, આત્મ હોળી હવે ખેલ; આત્મ હોળીઓ ખેલી આતમ, ભાવફેરાને ઠેલેસજન. જ્ઞાન ગુલાલ ઊડાડે ગુણીજન, પ્રેમ કરો પીચકારી; સમતા રસમાં રસબસ થઈને, લહે સદા શિવનારી સજન.
000000000000000000
૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦
-
:
ચંદ્ર [ જેચંદ કાળીદાસ મહેતા ]
૪૦૦૦૦૦૦~~~~~~~~~~~~~~

Page #5

મહાકવિશ્રી ધનપાલ પ્રણિત
રૂષભ પંચાશિકા.
સમશ્લોકી ભાષાંતર ( સભાવાર્થ ) છે – –ઈ–+ (ગતાંક પૃ ૧૨૬ થી શરૂ ) – – – –@
સમવસરણસિથત પ્રભુ ! ગાથા ૧૮-૨૦. પ્રથમ સેમેસરણ સામે, સુરસ્ત્રાર્થ ઉદ્યોતિત અગ્નિ દિશા; અનિ સ્વયં સેવાથે, આવ્યો હોય !–થઈ એવી ઈશા ! ૧૮.
ભાવાર્થ:– હારા પ્રથમ સમવસરણ સમયે, કેવલ સુરવધૂઓથી પ્રકાશિત થઈ રહેલી આયી દિશા-અગ્નિ પિતે જાણે સેવા અર્થે આવ્યા હોયની-એવી થઈ ગઈ.
પ્રભુ કેવળજ્ઞાન પામ્યા પછી દેવતાઓએ સમવસરણની પરમ સુંદર રચના કરી ત્યાં દેવ-મનુષ્ય-તિયેચ આદિ પિતપોતાના નિયુક્ત સ્થાને બેઠા; તેમાં અગ્નિ ખૂણામાં વિદ્યુલતા જેમ ચમકતી દેવાંગનાઓ બિરાજતી હતી, તેઓની સુવર્ણ વર્ણ અગ્નિવાલા જેવી જાજ્વલ્યમાન દેહપ્રભાથી એમ જણાતું હતું કે અગ્નિ પોતે જાણે પ્રભુની સેવા અર્થે આવ્યું હોયની ઉપેક્ષા અલંકાર.
કહેવાય છે કે પ્રભુના સમવસરણમાં આજન્મ વૈરીઓ પણ પોતપિતાનું વૈર ભૂલી જતા, શત્રુ મટી જઈ મિત્ર બનતા, અને પ્રશમરસમાં નિમગ્ન થઈ જતાં કહ્યું છે કે – " सारङ्गी सिंहशावं स्पृशति सुतधिया नन्दिनी व्याघ्रपोतम्,
मार्जारी हंसबालं प्रणयपरवशा केकिकान्ता भुजङ्गम् । वैराण्याजन्मजातान्यपि गलितमदा जन्तवोऽन्ये त्यजन्ति,
श्रित्वा साम्यैकरूढं प्रशमितकलुषं योगिनं क्षीणमोहम् ॥"
અર્થાતુ-સમભાવમાં આરૂઢ થયેલા, કર્મ કલંકને શમાવનારા એવા ક્ષીણમેહ ગીના આશ્રયે, તેના સન્નિધાનમાં, હરિણી સિંહબાલને પુત્રબુદ્ધિથી સ્પર્શે છે, ગાય વાઘના બચ્ચાને પંપાળે છે, બિલાડી હંસબાળ પ્રત્યે પ્રેમથી પંજે ફેરવે છે, મયૂરી પ્રેમ પરવશ બની ફણિધરને સ્પર્શે છે, તેમજ મદ રહિત થઈ બીજા પ્રાણીઓ પણ આજન્મ વૈર છોડી દે છે.–શ્રી જ્ઞાનાર્ણવ પ્ર. ૨૪, લોક. ૨૬.

Page #6

૧૯૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પ્રથમ તાપસે હારું, પ્રથમ દર્શન થતાં નમી નીચે; બતભંગથકી મલિન, મુખરાગ છુપાયે નિચ્ચે ! ૧૯
ભાવાર્થ–પ્રથમ ઉત્પન્ન થયેલા તાપસેએ હારું પ્રથમ દર્શન થતાં, અત્યંત નીચા નમીને, પિતાને વ્રતસંગથી મલિન થયેલે મુખ પરને ભાવ ખરે ! છુપાવી દીધે.
ભગવાન રાષભદેવજીએ જ્યારે મુનિ પણું અંગીકાર કર્યું ત્યારે અનેક રાજપુરુષો તેમની સાથે દીક્ષા લઈ ચાલી નીકળ્યા હતા. પણ સાધુ જીવનની કઠેર આચરણ પાળવાના અસમર્થપણાને લઈ તેઓ તાપસવેષ ધારણ કરી પ્રથમ તાપસ બન્યા, અને પ્રભુથી અલગ વિચરવા લાગ્યા. પછી જયારે પ્રભુને કેવળજ્ઞાન ઉપયું ત્યારે તેઓ સમવસરણમાં આવી મળ્યાં, પરંતુ પિતે વ્રતભંગ કર્યો હોઈ મુખ શું બતાવવું ? એમ શરમના માર્યા નીચું જોઈ રહ્યા, અને એમ કરતાં પિતાના મુખ પર ભાવ છુપાવ્યું. આ પ્રસંગને અત્ર નિર્દેશ છે–સ્વભાવેક્તિ.
તેઓથી વિંટાયેલા , શોભા કુલપતિતણી ધરી ક્ષણ રે ? વિશાલ સ્કંધપ્રદેશે, મુલતા જટાકલાપવડે. ૨૦.
તે તાપસેથી વિંટાયલા એવા તે, વિશાલ સ્કંધપ્રદેશ પર ખુલી રહેલા કેશકલાપવડે કરીને, ક્ષણભર કુલપતિની શોભા ધારણ કરી ! તું કુલપતિ જેમ શોભી રહ્યો !
પૂર્વોક્ત તાપસ જ્યારે પ્રભુને વિંટળાઈ વળ્યા ત્યારે વિશાળ સ્કંધ પર ઝુલતી જટાવડે પ્રભુ જાણે કુલપતિ હય એમ ક્ષણભર શોભી રહ્યા. દશ હજાર શિષ્યને અધિનાયક ગુરુ કુલપતિ કહેવાય છે. નિદર્શના અલંકાર,
પ્રભુના અભુત રૂપ, ગુણ: ગાથા ૨૧-૨૨. હારું રૂપ પખંતાં, હર્ષથી જે પરિપૂર્ણ હેચ નહિં સમાન છતાં ગત મન તે, જાણે-કેવળી શું હેય નહિં ! ૨૧.
હારું રૂપ દેખીને જે હર્ષથી ભરપૂર થાય નહિ તે મન સહિત છતાં જાણે મન રહિત છે. તે શું કેવલી હોય નહિં !
ભગવાનનું અદ્ભુત રૂપ દેખીને જેનું હૃદય હર્ષથી ભરાઈ જાય નહિ, તે મનવાળા છતાં જાણે મનવિનાના છે. તે જાણે કેવલી હોય નહિ, એ ઉપહાસમાં કહ્યું છે. કેવલી ભગવાનને આત્મપ્રત્યક્ષ જ્ઞાન ઉપર્યું હોઈ તેમને મનને પ્રયોગ કરવો પડતો નથી એટલે તેઓ સમન છતાં મનરહિત

Page #7

ગષભ પંચાશિકા.
૧૭૫ છે; પરંતુ જેઓને પ્રભુદર્શનથી હર્ષ ઉપજતું નથી તેઓ સમાન છતાં મન રહિત છે. એટલે કે તેઓ પામર અસંજ્ઞી જીવડા જેવા છે, નહિં તે એમ થાય નહિં. એવાને તે હદય જ નથી ( Heartless & without conscience)-ઉપેક્ષા અને સસંદેહ અલંકાર. સમુન્નતિ અસામાન્ય, જે વડે અપર દેવે પ્રાપ્ત થતાં; તે ગુણ હાસ્ય મને ઘે, તુજ ગુણની સંકથા કરતાં. ૨૨.
જે ગુણવડે કરી બીજા દેવો અસામાન્ય ઉન્નતિને-મે ટાઈને પામ્યા છે તે ગુણ-હારા ગુણની કથા કરતાં-મને હાસ્ય ઉપજાવે છે!.! !
કેપ-પ્રસાદ આદિ, અથવા તમોગુણ, રજોગુણ આદિ જે ગુણવડે કરી બીજા દેવતાઓ મોટા ગણાય છે તે ગુણ, જ્યારે હું ભગવાનના ગુણનું કીર્તન કરું છું ત્યારે મને હાસ્યનું કારણ થઈ પડે છે કે જુઓ ! આ કહેવાતા મહાદે!—જે કીધ–મેહ આદિ ગુણ (!) વડે લેકમાં મેટા તરિક ઓળખાય છે ! જે તમોગુણ રજોગુણ આદિ ગુણવડે સૃષ્ટિના સંહાર-ઉત્પત્તિ કરી રહ્યા છે ! કયાં ભગવાનના જ્ઞાન-દર્શન-પ્રશમ આદિ પરત્તમ ગુણ? અને ક્યાં આ કહેવાતા મહાદેવના દૂષણ છતાં ગુણરૂપે ગણાતા ગુણ ? ક્યાં મે? કયાં સર્ષવ? કયાં સૂર્ય ? કયાં આગીએ? કયાં રાજા ભેજ ? કયાં ગાંગો તેલી? વ્યાજસ્તુતિ અલંકાર,
અષ્ટાદશ દૂષણરહિતપણુ ગાથા ૨૩-૧૪. થવાતી વાણુવડે, જિન ! તું દેવહીનની નિંદા કરતાં; મત્સરવંતે વચને, કુશલ છનાં બાલીશ થતાં ! ૨૩.
હે જિન! તું દેષરહિતની પણ, ભાંગીતૂટી-થવાતી વાવડે નિદા કરતાં મત્સરવંત જને વચનપટુ છતાં બાલીશ જેવું આચરણ કરી રહ્યા છે !
હે જિન ! તું દૂષણરહિતની નિન્દા કરતાં મત્સરવંત લોકોની વાણીને પ્રસર ભાંગી જાય છે, તેમની વાણી થથવાય છે-અચકાય છે, અને આમ તેઓ વાચાળ છતાં બાલીશ આચરણ કરે છે ! બાલકની જેમ અર્થવિહીન તેતડું-બોબડું બેલે છે ! મિથ્યા પ્રલાપ કરે છે ! કારણ કે તું દિલ મૂર્તિમાં કઈ પણ દોષને અંશ મળી શકે એમ નથી એટલે એ ગુણદ્વષી મત્સરવંતેને લોચા વાળવા પડે છે. –ઉપમા અલંકાર, સરખાવો – " यस्य पुरस्ताद्विगलितमानाः न प्रतितीर्थ्या भुवि विवदन्ते । " શ્રી સમંતભદ્રસ્વામીકૃત બૃહત્ સ્વયંભુ સ્તોત્ર
શ્રી મલ્લિજિન સ્તુતિ,

Page #8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. અનુરાગ-પલ્લવધરા, રતિ-વલ્લીમાં હાસ-કુસુમ ધરતા; શૃંગારવને હા, મન ન લીન તપ તમ છતાં ! ૨૪.
જ્યાં અનુરાગ-નેહરૂપ પલ છે, અને જ્યાં રતિરૂપ વેલડીમાં હાસ્યરૂપ પુ ખીલી રહ્યા છે એવા શૃંગારરૂપ ઉદ્યાનમાં, હારું મન તપથી તાપ પામેલું છતાં, લીન ન થયું !-આસક્ત ન થયું !
તાપથી તપેલો મનુષ્ય ઉદ્યાનમાં બેસવાની ઈચ્છા કરે એ સ્વાભાવિક છે, પણ તું તે એ વિલક્ષણ છે કે હારું મન તપથી તાપ પામ્યા છતાં શિંગ રવનમાં–કામરૂપ ઉદ્યાનમાં લીન ન થયું ! આસક્ત ન થયું ! તે શૃંગારવનમાં નેહરૂપ પલ્લો છે, રતિરૂપ વેલડીએ છે અને તેમાં હાસ્યરૂપી ફૂલ ખીલી રહ્યા છે. આવા સુંદર વનમાં પણ તું લેજા નહિં એ આશ્ચર્યની વાત છે ! અહીં ભગવાન હાસ્ય-રતિ આદિ દુષણથી રહિત છે એમ સૂચવ્યું, ઉપલક્ષણથી અરતિ–શક-ય-જુગુપ્સા આદિ દેષથી પણ ભગવાન રહિત છે એમ જાણવું.
અત્રે રૂપક અને વિશેષક્તિથી મિશ્ર એ સંકર અલંકાર છે. કારણ છતાં કાર્યને અભાવ તે વિશેષેક્તિ,
વિરોgિer : Rાવ ” .
દુર્જય કામને જય ગાથા ૨૫-૨૬. હરિહરે પણ જેની, આજ્ઞા શેષ જ્યમ ધારી શીર્ષ પરે; તુજ ધ્યાનાનલ તે પણ, મદન મદન (મીણ) યમ વિલીન ખરે ! ૨૫
વિષણુ અને શંકરે પણ જેની આજ્ઞા શેષાની જેમ માથે ચઢાવી છે, એ મદન (કામ) પણ હારા ધ્યાન-અગ્નિમાં મદનની (મીની) જેમ વિલીન થ (નષ્ટ થયે, ઓગળી ગયે)!
આ જગતમાં કામદેવ મહાસુભટની આજ્ઞા લેપવી દુષ્કર છે; કામ મડાદુર્જય છે. વિષ્ણુ અને મહાદેવ જેવા લેકમાં ઈશ્વર તરિકે ખપતા મોટા દેવોએ પણ તેની આજ્ઞા શેષાની જેમ બહુમાનપૂર્વક માથે ચઢાવી છે ! એ મદન–કામ પણ ત્વારા ધ્યાન–અગ્નિમાં મદનની (મીણની) જેમ વિલીન થે. ઓગળી ગયો ! શંકરે મદનને ભસ્માવશેષ કર્યો માવશે માનં વજાર ( કુમારસંભવ) એમ ભલે લેકમાં કહેવાતું હોય; પણ વાસ્તવિક રીતે કામ અનંગ થઈને પણ તેના અંગેઅંગમાં વ્યાપી ગયે ! દેવની પ્રસાદીરૂપ શેષાની જેમ તેણે પણ કામની આજ્ઞા માથે ચઢાવી.

Page #9

.
ઋષભ પંચાશિકા. ઉદાત્ત અલંકાર; ઉત્તરાર્ધમાં શ્લેષ અને ઉપમા. સરખા– " यस्मिन्हरप्रभृतयोऽपि हतप्रभावाः सोऽपि त्वया रतिपतिः क्षपितः क्षणेन । "
ઇત્યાદિ-શ્રી કલ્યાણ મંદિર બ્લેક. ૧૧ “જેની પાસે શિવપ્રમુખ સી છે પ્રભાવે વિહીન, એ યે તે રતિપતિ ક્ષણે સર્વથા કીધ ક્ષીણ; અગ્નિઓ જે જળથકી અહા ! નિશ્ચયે બૂઝવાય, રે ! શું તેહી દુસહ વડવાહિથી ના પીવાય ?”
મને નંદનકૃત અનુવાદ. કેવળ તુજ પ્રતિ થયા, મૃગાક્ષીઓના કટાક્ષ નિર્માની; મન્મથ નૃપયોધા જે, જગ ગર્વભંજનથી ગુમાની. ૨૬.
જગતનો ગર્વ ભાંખી નાખી જે ગર્વિષ્ઠ-ઘમંડી થયા છે, અને જે કામ-રાજાનાં હૈદ્ધા છે, એવા મૃગનયનાઓના કટાક્ષે કેવળ હારા પ્રત્યે જ નિરભિમાની થયા ! હારી આગળ જ તેને ગર્વ ગળી ગયો !
કામ રાજાનું એકછત્ર સામ્રાજ્ય અખિલ જગતમાં વ્યાપી રહ્યું છે, સર્વત્ર તેની આણ પ્રવર્તી રહી છે; કામિનીઓનાં કટાક્ષરૂપ દ્ધાઓએ કામ-સમ્રાટની અખંડ આજ્ઞા પ્રવર્તાવી રહ્યા છે; એ દ્ધાઓ જગતને ગર્વ ભાંગી નાખ્યું હઈ મદોન્મત્ત બની ગયા છે પરંતુ એક હારા પર જ તેઓને કાંઈ પ્રભાવ નહિં ચાલવાથી તેને ગર્વ ગળી ગયે, તેનું માન ઉ રી ગયું તું જ એક એને માથાને મહાપ્રતિમલ-મહાવીર મળે. પરિસંખ્યા અલંકાર; કારણ કામિનીઓના કટાક્ષથી મહાત નહિં થનાર અપવાદરૂપ (Exception) એક પ્રભુ જ છે. દ્વિતીયાધમાં રૂપક અલંકાર,
જિન પ્રવચનથી રાગ-દ્વેષની મંદતા. ગાથા ૨૭.. રાગદ્વેષ વિષમ અશ્વ, મનને દેરી જતા ઉન્માર્ગ પ્રતિક ધર્મસારથિ સ્થિતિ કરે, તુજ પ્રવચન દીઠે જ નકી. ૨૭.
મનને ઉન્માર્ગ ભણી દેરી જતા એવા રાગદ્વેષરૂપ બે વિષમ અશ્વો, છે ધમે સારથિ ! હારું પ્રવચન દીઠે, નિચે જ સ્થિતિ કરે છે; ઊભા રહે છે, થંભી જાય છે.
મનરૂ૫ રથને રાગદ્વેષરૂપ બે વિષમ-તેફાની અશ્વો ઉભાગે–આડે માર્ગે લઈ જાય છે. તે અ ભગવાનના પ્રવચનરૂપ લગામનું દર્શન થતાં જ થંભી જાય છે, અટકી જાય છે, કારણ કે તે પ્રવચનરૂપ લગામ પ્રભુરૂપ સમર્થ

Page #10

15
AG
-
સમ્યગ જ્ઞાનની કુંચી. પરમાત્માનું (જૈન દૃષ્ટિએ) શુદ્ધ સ્વરૂપ. (જુદા જુદા દર્શને તે માટે શું કહે છે?) -
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૫૦ થી શરૂ ) દ્રવ્યના ચેતન દ્રવ્ય અને અચેતન દ્રવ્ય એમ બે પ્રકાર છે. ચેતન દ્રવ્ય એટલે આત્મા. અચેતન દ્રવ્ય એટલે ભૌતિક પદાર્થ. ચેતન દ્રવ્ય એ દ્રવ્યના એક પ્રકાર–ભાગરૂપ છે. આથી તેની દ્રવ્ય સાથે એકરૂપતા માની શકાય નહિ. ચેતન દ્રવ્ય અને દ્રવ્ય વચ્ચેનો ભેદ એ છે કે કઈ પણ બુદ્ધિયુક્ત વિચારસરણીથી એ ભેદનું સંપૂણ ઉમૂલન ન જ થઈ શકે. આથી પરમાત્મા સર્વવ્યાપી છે એમ સ્થળ દ્રષ્ટિએ વિચાર કરતાં સાવ અયુક્તિક જણાય છે. પરમાત્માનું સર્વવ્યાપીત્વ સ્થળ અર્થમાં કઈ રીતે સિદ્ધ નથી થઈ શકતું.
ચેતનાનું સ્વરૂપ વસ્તુ એક જ રીતે અનંત થઈ શકે છે. “અનંત' શબ્દ ત્રણ ભિન્ન ભિન્ન અર્થમાં વપરાય છે. અનંત એટલે સ્થાવગાહનની દ્રષ્ટિએ નિઃસીમ સ્થિતિ. અનંત એટલે સંખ્યા કે વિચારની દ્રષ્ટિએ અનંત એવા બીજા બે અર્થ પણ ઘટાવી શકાય છે. ભૌતિક દ્રવ્યના પરમાણુઓ કે સમયની ક્ષણો સંખ્યાની દ્રષ્ટિએ અનંત છે. આ જ પ્રમાણે વિચારની દ્રષ્ટિએ અનંતતા હોય ત્યાં કઈ પણ પ્રકારની મર્યાદા સંભવતી નથી. વિચારનું આ અનંત સ્વરૂપ છે.
પરમાત્મા સ્થાનાવગાહન કે સંખ્યાની દ્રિષ્ટએ અનંત ન હોય એ તે પ્રત્યક્ષ છે. આથી વિચારની દ્રષ્ટિએ તે અનંત છે—હોઈ શકે કે નહિ એ જ વિચારવાનું રહે છે. ધર્મસારથીના હાથમાં છે. ધર્મ સારથિ' વિશેષણ સાથંક છે, કારણ કે ધર્મરથના ચલાવનાર-પ્રવર્તાવંનાર પ્રભુ છે. અહીં રૂપક અલંકારપૂર્વક એમ દર્શાવ્યું કે વીતરાગદેવની વાણીને પરિચય થતાં રાગદ્વેષ મેળા પડી જવા જોઈએ જ
વચનામૃત વીતરાગના, પરમ શાંતરસ મૂળ; ઔષધ જે ભવરોગના, કાયરને પ્રતિકૂળ.”
–શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર,
(અપૂર્ણ) ગામદેવી ) ડો. ભગવાનદાસ મનસુખલાલ મહેતા, મુંબઈ ઈ.
એમ. બી.બી.એસ.

Page #11

સર્વજ્ઞનું સ્વરૂપ.
૧૭૮ પરમાત્મા વિશુદ્ધ આત્મા છે. પરમાત્માની ચેતના સંપૂર્ણ વિશુદ્ધ છે. સર્વજ્ઞતારૂપ શક્તિ એ પરમાત્માની અનંત ચેતનાની સાક્ષીરૂપ છે. પરમાત્મા સર્વ પ્રકારની અશુદ્ધિથી સાવ મુક્ત છે. પરમાત્માનું જ્ઞાન અનંત છે. પરમાત્માનાં જ્ઞાનમાં અનંતતાએ જ વાસ કરેલો છે. પરમાત્માનું સંપૂર્ણ સર્વજ્ઞત્વ સમય અને સ્થાનથી કઈ રીતે મર્યાદિત નથી. પરમાત્માની સર્વજ્ઞતા–પરમાત્માને વિચારપ્રદેશ સર્વથા અનંત છે
પરમાત્મા સ્થાનાવગાહનની દ્રષ્ટિએ અનંત નથી એવાં મંતવ્યથી, પમા ભાની પવિત્રતા કે પરિપૂર્ણતામાં જરાએ ઉણપ નથી આવતી. પરિપૂર્ણતા અને પવિત્રતાને સ્થાનાવગાહન સાથે કશોયે સંબંધ ન હોય. પવિત્રતા અને પરિપૂર્ણતાને સ્થાનાવગાહન સાથે કંઈ પણ સંબંધ છે એમ માની લઈએ તે ભીમકાય મનુષ્યોમાં વિશેષ પવિત્રતા અને વિશેષ પરિપૂર્ણતા છે કે હાય) એમ સ્વીકારવું પડે. ભીમકાય મનુષ્યમાં ભીમકાયત્વને કારણે જ પવિત્રતા સંભવી શકતી નથી. પવિત્રતા કર્મોની મુક્તિ ઉપર જ નિર્ભર રહે છે. પાપોરૂપ અશુદ્ધ દશામાંથી મુક્ત થતાં જ પરિપૂર્ણતા પ્રાપ્ત થાય છે. પાપ રૂપી અશુદ્ધિને ખંખેરી નાખ્યા વિના પરિપૂર્ણતા પ્રાપ્ત ન થઈ શકે, વિશ્વના કર્તારૂપ મનાતા ઈશ્વરમાં પરિપૂર્ણતા ન હોઈ શકે. તેનામાં સર્વજ્ઞત્વ પણ ન હોઈ શકે. વિશ્વના કર્તા ગણાતા પરમાત્માને સર્વજ્ઞ મનાય છે એ એક પ્રકારની અતિશયોક્તિ રૂપ છે. વિશ્વના કન્નુરૂપ મનાતા ઈશ્વરમાં સર્વજ્ઞતાનું અસ્તિત્વ સંભવાતીત છે. આથી એ ઈશ્વરમાં સર્વજ્ઞતાનાં અસ્તિત્વની માન્યતાને વિચારશીલ મનુષ્યોએ સત્વર તિલાંજલિ આપવી ઘટે છે.
સર્વજ્ઞતા અને પરમ સુખ એ પરમાત્મા (કર્મથી સર્વથા મુક્ત થયેલ આત્મા) ના બે વિશિષ્ટ ગુણ છે. સવજ્ઞત્વ અને પરમ સુખ એ વસ્તુતઃ આત્માના નૈસર્ગિક ગુણ છે. આથી એ ગુણો પરમાત્મામાં સાહજિક રીતે વિદ્યમાન જ હોય એ નિઃશંક છે.
આત્મામાં વિશુદ્ધ ચેતના છે. જ્ઞાન પ્રાપ્તિ એ વિશુદ્ધ ચેતનાનું મુખ્ય કાર્ય છે. કુદરતની સર્વ વસ્તુઓ ય હોવાથી સર્વ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું એ આત્માથી શક્ય જ છે એમાં કશેયે શક નથી. ચેતના એ આત્માનું સ્વરૂપ હોવાથી અને સર્વ વસ્તુઓની સેયતાને કારણે, સંપૂર્ણ સર્વજ્ઞત્વ એ પ્રત્યેક આત્માનું તાત્ત્વિક સ્વરૂપ છે એમ સંદેહરહિતપણે કહી શકાય.
દ્રવ્યના સાહજીક ગુણોને આવિર્ભાવ પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં થાય છે. આથી જે વસ્તુ

Page #12

એકાન્ત પક્ષ નિરાસ પ્રકાશ
હે વીતરાગ ! આપે કેવળજ્ઞાનવડે વસ્તુતવ નિત્યનિત્યરૂપ સ્યાદ્વાદમય દેખ્યું તેવું જ નિરૂપણ કર્યું, પણ સાંખ્ય મતવાળા એકાન્ત નિત્યપણું અને બોદ્ધ મતવાળા એકાન્ત અનિત્યપણું માને છે તેમાં વિરોધ આવે છે. વસ્તુને એકાન્ત નિત્ય તેમજ એકાન્ત અનિત્ય માનતા કૃતનાશ અને અકૃત-આગમ નામના બે દેષ આવે છે. ૧.
વિવેચન-ઘડાને જે સર્વદા સિદ્ધ-નિષ્પન્ન જ માનીએ તે કુંભકાર કુંભ બનાવવા જે જે પરિશ્રમ ઉઠાવે છે તે નિરર્થક થવાથી કતના દોષ આવે છે અને ઘટાકાર નિત્ય છે એમ માનવાથી માટીના પિંડમાં પૂર્વ નહીં દેખેલે ઘટાકાર વગર કરેલે જ આ તેથી અકૃતાગમ નામને દોષ આવે છે. તેવી જ રીતે અનિત્ય પક્ષમાં વર્તમાન જે જીવકરણ કરે છે તે બીજી ક્ષણમાં નષ્ટ થઈ જવાથી કૃતના દેશ અને તેમ છતાં સુખ-દુખાદિક સાક્ષાત્ જોગવતા જણાય છે તે અકૃતાગમ દોષ આવે છે. ૧. એક મનુને માટે ય બને છે (અને તેનું જ્ઞાન તે મનુષ્યને પણ થાય છે). તે વસ્તુ બીજા મનુષ્યને શેય બને અને તેનું જ્ઞાન પણ તે મનુષ્યને થાય એમાં કંઈ શંકા નથી. જે વિચારે અનંત હોય અને તે સર્વનું જ્ઞાન કે મનુષ્યને અમુક એક જ કાળે પ્રાપ્ય હોય તે એ સર્વ વિચારો બીજા સર્વ મનુને પણ જ્ઞાનગમ્ય છે એ નિર્વિવાદ છે. શક્તિની દ્રષ્ટિએ વિચારતાં દરેક આત્મા સર્વજ્ઞ છે. દરેક આત્માની ચેતનામાં સર્વ વસ્તુઓનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની શક્તિ છે એ નિઃશંક છે. સર્વજ્ઞતા સમય અને સ્થાનથી પરાયત્ત નથી. સર્વજ્ઞતા સંપૂર્ણ સ્વાધીન છે. સર્વજ્ઞતાને સમય અને સ્થાનની મર્યાદા સંભવાતીત છે. જ્ઞાન એ ચેતનાની એક સ્થિતિરૂપ હોવાથી સર્વજ્ઞતાનું આ સ્વરૂપ –નિદર્શન કઈ રીતે આશંકાયુક્ત સમજવાનું નથી. સર્વજ્ઞતાનું મંતવ્ય એ યથાર્થ સત્ય મંતવ્ય છે. તેમાં શંકા, આશ્ચર્ય આદિને લેશ પણ સ્થાન નથી. આત્મા એ વિશુદ્ધ જ્ઞાનરૂપ છે. આત્માને વિશુદ્ધ દશામાં સર્વજ્ઞત્વની પ્રાપ્તિ થાય એમાં કશુંએ આશ્ચર્ય નથી. ખરું સુખ કયું છે તે હવે પછી–
( ચાલુ ) * The science of Thought.

Page #13

અનેકાંતવાદનું સ્વરૂપ.
૧૮૧
હૈ પ્રભુ ! આત્માને એકાન્ત નિત્ય તેમજ એકાન્ત - અનિત્ય માનતા સુખ-દુઃખના ભાગ આત્મામાં ઘટી શકતા નથી. ૨.
વિવેચન—નિત્ય આત્માને સ્વભાવ એકસરખા હૈાવાથી જે તે સુખના ભાગ કરવા ઇચ્છે તે તે સદા સુખ જ ભાગવે, દુઃખ નજ ભાગવે; તેમજ દુઃખ આશ્રયી પશુ સમજવુ. જો સ્વભાવભેદ થાય તે નિત્યતા જળવાય નહીં. એકાન્ત અનિત્ય પક્ષમાં પશુ ઉત્પત્તિ અન ́તરક્ષણુમાત્રમાં વિનષ્ટ થઈ જવાથી સુખ-દુઃખના ભાગ સાવંતે નથી; કેમકે તે પ્રત્યેક સુખદુઃખને અનુભવ તે બહુ ક્ષણાએ થવા યોગ્ય છે. ૨.
નિત્ય એકાન્ત મતમાં તેમજ અનિત્ય એકાન્ત મત( દન )માં પુન્ય-પાપ તથા મધ-મેક્ષ પણ ઘટી શકતા નથી. ૩. વિવેચન—નિત્ય પક્ષમાં ઉપર જણાવ્યા મુજખ આત્મા જો પુણ્યમાં પ્રવૃત્ત થાય તે પુણ્ય જ અને પાપમાં પ્રવૃત્ત થાય તેા પાપ જ કર્યાં કરે. તેમજ મધ અને મેક્ષ આશ્રયી પણુ સમજી લેવુ.... અનિત્ય પક્ષમાં પણ તે ઘટે નહીં કેમકે ક્રમે કરી તેના સ્વીકાર કરતાં ચાર ક્ષણુ સ્થાયીપણું થાય અને એક સાથે જ સ્વીકાર કરતાં છાયા-આતપ અને જળ-અગ્નિની પેઠે પરસ્પર વિરૂદ્ધ તેમનુ એકત્ર આત્મામાં અવસ્થાન શી રીતે સભવે ? ૩.
વળી જીવાજીત્રાદિક પદાર્થાંની નિત્યાનિત્યતા સ્વીકાર્યાં વગર અર્થ - ક્રિયા જ ન થાય તે વાત કહે છે:
હૈ પ્રભુ ! એકાન્ત નિત્ય વસ્તુને તેમજ એકાન્ત અનિત્ય વસ્તુને ક્રમાક્રમવડે અક્રિયા ઘટતી જ નથી. ૪,
વિવેચન—જો ઘડાને નિત્ય જ માને તે તે ખાલી થવારૂપ અને જળ ભરાવારૂપ વિચિત્ર અવસ્થા ધારશે નહીં, તેમજ જો તેને અનિત્ય જ માને તે બહુ ક્ષણેાવડે બની શકે એવી જળવહુનાદિક ક્રિયા તેનામાં ઘટી શકશે નહીં; અને અર્થ-ક્રિયાના અભાવે વસ્તુનુ' વસ્તુપણું જ નષ્ટ થઇ જશે. ૪.
પરંતુ હે પ્રભુ ! જેમ આપે કહેલ છે તેમ વસ્તુને કથ ંચિત્ નિત્યઅનિત્ય માનવામાં આવે તે પછી પૂર્વક્ત કાઇ પણ વિધાદ્રિક દોષ આવશે નહીં. એ જ વાત દૃષ્ટાંત આપી શાસ્ત્રકાર સિદ્ધ કરી બતાવે છે. ૫. એકલા ગાળ કકારી છે અને એકલી સુંઠ પિત્તકારી છે; પરંતુ તે બંને ગાળનું અને સુંઠનું સાથે મિશ્રણ કરેલા ભેષજમાં પિત્તાદિ દોષ થતે નથી, પણ ઊલટા તેથી પુષ્ટિ પ્રમુખ ગુણુ થવા પામે છે. ૬.

Page #14

૧૮૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ એક જ વસ્તુમાં નિત્યાનિત્ય લક્ષણ અયુક્ત નથી, કેમકે કઈ પણ સપ્રમાણુથી તેમાં વિરોધ સિદ્ધ થતો નથી. વળી પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી મેચક-મિશ્ર વર્ણવાળી વસ્તુઓમાં વિરૂદ્ધ વર્ણને વેગ પ્રગટ જોઈ શકાય છે. મોરના પિંછા પ્રમુખમાં તે પ્રગટ દેખાય છે.
ઘટપટાદિક જુદા જુદા આકારથી મિશ્ર એવા વિજ્ઞાનનું એક જ સ્વરૂપ ઈચ્છતો પ્રાજ્ઞ બૌદ્ધ સ્વાવાદને ઉત્થાપી શકે નહીં. સ્યાદ્વાદને માનતા છતાં આપને નહીં સેવવાથી તેને પ્રાજ્ઞ(પ્ર+અજ્ઞ) બહુ મૂર્ખ પણ કહ્યો. ૮.
અનેક આકારમય એક ચિત્રરૂપને પ્રમાણ સિદ્ધ પ્રરૂપતો નૈયાયિક વૈશેષિક પણ અનેકાન્તને ઉત્થાપી શકે નહિ. ૯.
સત્વ, રજો અને તમે પ્રમુખ વિરૂદ્ધ ગુણવડે મિશ્ર એવી પ્રકૃતિ ઈછતે વિદ્વવર્ય સાંખ્ય પણ સ્યાદ્વાદને ઉત્થાપી શકે નહીં. ૧૦.
હે વીતરાગ ! પરલેક, જીવ અને મોક્ષના સંબંધમાં જેની મતિ મુંઝાયેલી છે તે નાસ્તિક ચાર્વાકની સંમતિ કે અસંમતિની અમે જરૂર જ જેતા નથી; કેમકે આબાળગોપાળ પ્રસિદ્ધ એવા જીવાદિક પદાર્થને પણ તે જાણતા-માનતા નથી, તેથી તે વિચારબાહો છે. એવી રીતે પ્રતિપક્ષને નિરાસ (પરિહાર કરી) છેવટ શાસ્ત્રકાર કહે છે. ૧૧.
હે પ્રભુ! તે કારણથી તત્વજ્ઞાની પુરૂષોએ ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય યુક્ત વસ્તુ જે આપે પ્રથમથી જ ઉપદેશ્ય છે તેને જ ગોરસાદિકની પેઠે સ્વીકાર્યું છે. જેમ ગેરસ દૂધ પણે વિનાશ પામી દહીંપણે ઉત્પન્ન થઈ ગેરસપણે કાયમ રહે છે તેમ દરેક વસ્તુ ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રોવ્ય યુક્ત જ હોઈ શકે છે. ૧૨.
હિત સૂચના-આ ઉપરોક્ત પ્રકાશને વિવેચનયુક્ત ધીરજથી મધ્યસ્થપણે વાંચવા-વિચારવાથી વસ્તુતત્વ સ્યાદ્વાદ યુક્ત જ હોઈ શકે છે એ અંતરમાં ખાત્રી થવાથી આપણી શ્રદ્ધા સુધરી, શુદ્ધ નિર્મલ થવા પામશે, જેથી સ્યાદ્વાદ-અનેકાન્તને સહેજે અપનાવી શકાશે. ઈતિશમ,
શરણ પ્રતિપત્તિરૂપ સત્તરમો પ્રકાશ” હે પ્રભુ! પિતાનાં કરેલાં પાપની નિંદા-ગહ અને સુકૃતની અનુમોદના કરતે હું અન્ય શરણ રહિત છતો આપના ચરણનું શરણ ગ્રહું છું. ૧.
કૃત, કારિત અને અનુદિત એવું મન, વચન અને કાયાથી થયેલું

Page #15

. 9 @ @ @ @@@ # @ @@@ @ @@@®@ @ @ @ @@ છે રાણકપુર તીર્થને સંક્ષિપ્ત ઈતિહાસ છે
(મારવાડ તીર્થની યાત્રા ) @ @ @ @ @ @@ - મુનિ ન્યાયવિજયજી -ઉછ @છે રાણકપુર- ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૬૭ થી શરૂ.
મારવાની યાત્રામાં નાની પંચતીર્થી અને મોટી પંચતીથી એમ બે પંચતીર્થીઓની યાત્રા મુખ્ય છે. તેમાંની નાની પંચતીર્થીનું વર્ણન હું આપી ગયો. હવે મેટી પંચતીર્થીનું વર્ણન આપું છું. મોટી પંચતીર્થીમાં સૌથી મહત્વનું સ્થાન છે રાણકપુરજીનું, એ વિશાલ ગગનચુંબી ભવ મંદિર અનુપમ અને અદ્ભુત છે, એની અનુપમ બાંધણી, રચનાકૌશલ્ય અને ઊંચાઈ સૌ કોઈને મુગ્ધ કરી દે છે. હું ન ભૂલત હેઉ તે રાણકપુર છની બાંધણીનો બીજો નમૂને સારા હિંદુસ્તાનમાં મળવો મુશ્કેલ છે. મારું પાપ ફરી તેવી પાપ-પ્રવૃત્તિ ન થાય તેવા લક્ષ સહિત મિથ્યા થાઓ. હું અંતઃકરણથી કરેલાં પાપની માફી માગું છું. ૨.
હે પ્રભુ! આપના પવિત્ર માગને અનુસરે રત્નત્રયીના આરાધન સંબંધી મેં જે કંઇ સુકૃત કીધું તે બધુ અનુદું છું. ૩.
સર્વે અરિહંતાદિકના જે જે અહંવાદિક ગુણ છે તે તે સર્વ ગુણ મહાનુભાવ સંબંધી હું અનુદું છું. ૪.
હે વીતરાગ ! મેં આપનું, આપના ઉપદિષ્ટ અનુષ્ઠાનનાં ફળરૂપ સિદ્દોનું, આપના શાસન-રસિક મુનિજનોનું અને આપના પ્રવચનનું હૃદયશુદ્ધિથી શરણ આદર્યું છે. ૫.
સર્વ જેને હું માનું છું અને તે સર્વે જ મારી ઉપર ક્ષમા કરો. આપનું અનન્ય શરણ ગ્રડણ કરેલા મુજને તે સર્વે જીવે ઉપર સદાય હિતબુધિ રહો. ૬.
હું એકલું છું, મારૂં કેઈ નથી અને હું કેઈને નથી. હે પ્રભુ ! આપના ચરણ-શરણ માં રહેલા મુજને લગારે દીનતા રહેતી નથી. ૭.
હે પ્રભુ ! આપના પસાયથી મુક્તિરૂપી પરમ પદવી જ્યાં સુધી હું ન પામું ત્યાંસુધી શરણાગત એવા મુજ પ્રત્યે આપ શરણુગતવત્સલતા તજશે નહીં–મારી ઉપેક્ષા કરશો નહીં. ઈતિશમ્ ૮.
- આ પ્રાચીન અકિક તીર્થને આ સંક્ષિપ્ત ઈતિહાસ સંગ્રહવા અને વાંચવા લાયક છે. આવા ઐતિહાસિક લેખો પણ ભાવીકાળમાં ઉપયોગી થઈ પડે છે,

Page #16

૧૮૪
શ્રી આત્માન ૢ પ્રકાશ,
રાણકપુરના પૂર્વ ઇતિહાસ અને વર્તમાન પરિસ્થિતિ જોતાં આંસુ આવે તેમ છે કયાં એ ધનધાન્યથી ભરેલુ રાણકપુર અને કયાં બિહામણા જંગલરૂપ દેખાતુ રાણકપુર ? જે નગરમાં હજારા લાખેા ત્યાં આજે શૂન્ય જંગલ પડયું છે, કાળચક્રના પરિવા જેવા છતાં યે માનવીને શાન નથી આવતી એથી બીજી કઇ તાળુખી હાઇ શકે?
આપણી આંખે!માં આજનું વેરાન આદમીએ વસતાં
રાણકપુરજીનું વર્ણન એક પ્રાચીન ગુજરાતી કવિ આ પ્રમાણે આપે છેઃ— ‘ હીયડ હર્ષ ઇમઝ ઉલ્લુસી, રાગિપુર દી' મન વસી અણુહુલપુર અહિનાણી, મઢ ગઢ મદિર પોળ સુયગે નિરમલ નીર વહુઇ ચિગંગે, પાપ પખાલસુ અંગે ૩૫ વાવ વાર્ડ હટ્ટસાલા, અણુહભવ દીસ† દેવાલા પૂજ રચŪ તિહાં ખાલા, વરણુ અઢાર ઇલેાક વિચારી કાટીધજ વસઇ વિહારી પુત્યવત સુવિચારી
તિહાં મુખિ સધવી ધરઉ, દાનિ પુણ્યજ મિજસવસીરણુ' જીગૃહભણ ઉધરä.
આજે આ સમૃદ્ધિવાન નગરમાં એક જ વસ્તુ અમર રહી છે, અને એ છે ત્રૈલાયદીપક મંદિર. આ ગગનચુ ંબી વિશાલ ભવ્ય મંદિર માનવ જાતને ઉપદેશ આપતુ' ઊભું' છે. એ કહે છે કે-સત્પાત્રમાં વાપરેલુ ધન તમારૂં જ છે, ખાવા-પીવા એશઆરામ કરવા અને કીતિ કે યશ કમાવા વાપરેલુ ધન તમારી સાથે નથી આવવાનું સત્પાત્રમાં વાપરેલુ ધન તમને હલેાક અને પરલેાકમાં અનંતગણુ ળપ્રદ નીવડશે. આજે આ બૈલે કયદીપક મંદિર બનાવનાર દાનવીર ધરાશાહ-પન્નાશાહ માજીદ નથી પણ તેની ધવલયશેાપતાકા ફરકાવતુ આ ગગનચુંબી મંદિર આજે ય આકાશ સાથે વાતા કરતું ઊભું છે. ( મારવાડ તીર્થયાત્રાના વર્ણનની નોંધ ઉપરથી )
આ મંદિર બંધાવનાર દાનવીર ધન્નાશાહુ નાતે પોરવાડ હતા. તેમનું જન્મસ્થાન સિરાહી સ્ટેટનુ નાંદીયા ગામ હતું. તેમના એક બીજા નાના બંધુ હતા જેમનું નામ રત્નાશાહ હતું. અને ભાઇએ ધીર, વીર અને ધર્મના પરમ ઉપાસક હતા. ન્યાય અને નીતિથી વ્યાપાર કરી ધન પ્રાપ્ત કરતા હતા. એવામાં એક વાર એક મુસલમાન બાદશાહના પુત્ર પિતાથી લઢી અન્ય સ્થાને જતા હતા. વચમાં નાંદિયામાં મુકામ કર્યું અને ત્યાં આ બન્ને ભાઇઓના રાજકુમારને પિરચય થયેા. બંને ભાઇઓએ રાજપુત્ર પાસેથી એકલા નીકળવાનું કારણ જાણી મીઠી વાણીથી રાજકુમારને સમજાવ્યે, તેને ગુસ્સા અને રાજ શાંત પાડી પિતાની ભક્તિ, વિનય કરવાનું, તેમને પ્રેમ અને આશીર્વાદ મેળવવાનુ સમજાવી ત્યાંથી જ પાા વાળી ખાદશાહ પાસે મેકલી આપ્યા. બાદશાહને જ્યારે આ વાતની ખબર પડી ત્યારે તે ધણા જ ખુશી થયે। અને નાંદિયાના આ બન્ને ગૃહસ્થાને પેાતાની પાસે લાવી, તેમને આભાર માની પોતાની પાસે રાખ્યા; પરન્તુ રાજા સદાયે કાનના કાચા હોય છે. એક વાર કાઇ હિત ત્રુએ બાદશાહને ધન્નાશાહ અને રત્નાશાહની વિરૂદ્ધ ભભેર્યાં અને બાદશાહે આવેશમાં આવી જઈ અને બંધુઓને ગીરફતાર કરી જેલમાં

Page #17

રાણકપુર તીર્થને ઇતિહાસ.
૧૮૫ બેસાડયા. અંતે મોટો દંડ કરી ઘર, માલ-મીલકત લુંટી લઈ કાઢી મુકયા. ત્યાંથી નીકળી બને ભાઈ મેવાડમાં આવ્યા અને રાણકપુર નજીકના પાલડી ગામમાં વ્યાપાર-ધંધો શરૂ કર્યો. ન્યાય અને નીતિના પરમ પુજારી આ વીરપુત્રો ઉપર ટૂંક સમયમાં લક્ષ્મી દેવીએ કૃપા કરી માથં સ્ક્રતિ સર્વત્રા એ ન્યાયે બન્ને ભાઈઓએ લક્ષ્મી પ્રાપ્ત કરી પણ તે લક્ષ્મી દેવીના ચપલતા. અસ્થિરતા પણ બરાબર સમજી ગયા હતા. ત્યાં એક વાર એક વિદ્વાન સાધુ મહાત્મા પાસે ધનાશાહે નલિની ગુલ્મ વિમાનનું સ્વરૂપ સાંભળ્યું, રાત્રે પણ નાલનીગુલ્મ વિમાનનું સ્વપ્ન આવ્યું. આ જોઈ ધન્નાશાહને થયું કે આવું સુંદર જિનાલય બનાવ્યું હોય તો કેવું સારૂં ? ધન એટલું ન હતું કે એવું ભવ્ય મંદિર બનાવી શકાય, પરંતુ ધર્મભાવના જબરી હતી. ધનાશાહે કુળદેવીની આરાધના કરી અને મંદિર બંધાવવામાં સહાયતા માગી. દેવીએ તેને મને કામના પૂર્ણ કરવાનું વચન આપ્યું. ધન્નાશાહે મોટા મોટા કુશળ શિલ્પીઓને નિમંત્રણ કરી મંદિરનો નકશો બનાવવા કહ્યું. પણ કોઈ કુશળ શિલ્પી ધન્નાશાહના ભાવને ન આળેખી શકો. ધન્નાશાહ મુક વાણીથી બધાને કહેતો કે મંદિર આવું બનાવવું છે. અને તે બધા શિપીઓ થાકયા. બધા સમજ્યા શેઠ પાસે ધન તો છે નહિં અને મંદિર દેવલેક જેવું બનાવવું છે. અને બધાએ શેઠની મશ્કરી કરતાં કહ્યું-આપની ભાવના મુજબ મુંડારાને સોમપરા દેપ (દેપક, દીપ) કરી આપશે, દપિ તદ્દન દરિદ્રનારાયણ અને અજ્ઞાન હતો. અવસ્થાએ પણ વૃદ્ધ હતા, છતાં યે શેઠજી ત્યાં ગયા. પિતાનો ભાવ કહી બતાવ્યો. દીપાએ એક કાગળ ઉપર જેમ મનમાં આવે તેમ લીટા માર્યા. કહે છે કે કુળદેવીની સહાયતાથી એ લીટીઓ એક સુંદર જિનમંદિરના નકશારૂપ બની ગઈ. ધન્નાશાહ શેઠ ને જીવંત ભાવનાના પ્રતિબિંબ સમું એ મંદિર નકશામાં આવી ગયું. ત્યારપછી ધન્નાશાહ શેઠે મેવાડાધિપતિ મહારાણા કુંભાજી પાસેથી મંદિરને યોગ્ય સુંદર જમીન લીધી અને ૧૪૩૪ માં મંદિરનું ખાતમુહૂર્ત થયું. મીસ્ત્રીએ શેઠની ઉદારતાની પરીક્ષા માટે પાયામાં જ અમુક મણ કસ્તૂરી, કેસર તથા ઉંચી અને બહુમૂલ્ય ધાતુઓથી ચણતર કરવા માટે શેઠ પાસે ઉપર્યુકત વસ્તુઓ માંગી. શેઠે વિનાસંકોચે તે બધી વસ્તુઓ પૂરી પાડી. મીસ્ત્રીઓએ ઉત્સાહમાં આવી ધમધોકાર કામ શરૂ કર્યું. શેઠની ઇચ્છા હતી કે સાત માળનું ગગનચુખી મન્દિર બનાવવું. પણ સમય ઘણો થઈ ગયો. ચાર માળ બન્યા અને બાસઠ વર્ષના ગાળા પછી ૧૮૯૬ તપગચ્છાધિપતિ સમપ્રભસૂરિજીના શુભ હસ્તે ધામધૂમ, પરમ ઉત્સાહપૂર્વક પ્રતિષ્ઠા કરાવી, ચામુખ ઋષભદેવજી પ્રભુ બિરાજમાન કર્યા તેને શિલાલેખ મૂલ ગભારા પાસે જ છે, જેમાં ૪૬-૪૭ પંક્તિમાં આલેખાય છે. શરૂઆતમાં
श्रीचर्तुमुखजिनयुगादीश्वराय नमः ॥ ૨ વિકfમત: ૧૪૨ રસ વે પછી મેવાડના મહારાણુઓની વંશાવલી શરૂ થાય છે. પછી તેમાં ધન્નાશાહનો પરિચય આ પ્રમાણે છે.
૧ પ્રસિદ્ધ કુંભ રાણા-મીરાંબાઈનો પતિ.

Page #18

૧૮૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ, બાગવટ જ્ઞાતિના મુકદમણી સંઘપતિ માડણની સ્ત્રી કમલાદેને પુત્ર સંધપતિ ધરણાક જેણે શત્રુંજયાદિ તીર્થોની યાત્રા કરી હતી, અજારી, પિંડવાડા, સાલેર (સારંગપુર) આદિ સ્થાનોએ જિનમંદિર બંધાવ્યાં, જીર્ણોદ્ધાર કરાવ્યા, તેમજ દુષ્કાળના સમયમાં અન્નક્ષેત્રો મંડાવી ઘણું પરોપકાર કર્યા, જેન સંઘની ઘણી સેવાભક્તિ કરી, ધરણાકને બે પુત્રો, સં. જાજ્ઞા અને જાવડા; તેમજ પિતાના મોટાભાઈ રત્નાશાહના કુટુંબનું પણ વર્ણન છે. ત્યારપછી લખે છે. ___“ त्रैलोक्यदीपकाभियानः श्रोचतुर्मुखयुगादीश्वरविहार: कारित: प्रतिष्ठित: श्रीबृहत्तपागच्छे श्रीजगच्चन्द्रसूरि श्री देवेंद्रसूरिसंताने श्रीमत् श्रीदेवसुंदरसूरिपट्टप्रभाकर परमगुरू सुविहित पुरंदर गच्छाधिराज श्रीसामसुंदरसूरिभिः”
આ લેખ ઘણું જ મહેનતે ઉતારી લીધું હતું, છતાં યે અમુક પંક્તિઓ ન ઊકેલી શકાઈ. તે ત્યાર પછી ઘણા સમયે શ્રીમાન જિનવિજયજીના લેખ સંગ્રહ ભાગ બીજાના આધારે સુધારી લીધી.
આ ભવ્ય વિશાલ મંદિર જે સર જેમ્સ ફર્ગ્યુસનના મન ઉપર જે અસર થઈ તે આપણે તેના શબ્દોમાં જ જોઈએ.
“ આ સ્તંભોનો વનનો અંદરનો ભાગ જોવાથી જે દેખાવ દૃષ્ટિગોચર થાય છે તે તેના એક મંડપના દશ્ય ઉપરથી જણાય છે, પરંતુ સ્તંભની આવી ગોઠવણીથી અજવાળાના આડકતરા માર્ગને લીધે તથા અજવાળુ આવવાના દ્વારોને રચનાને લીધે ગમે તેવા દશ્યમાં પણ એ ચિતાર બરાબર ઉતારી શકાય તેમ નથી. વળી તીર્થકરોની પ્રતિમાઓવાળી દેવકુલિકાઓની સંખ્યા ઉપથી પણ આશ્ચર્ય લાગે છે. મધ્યમાં આવેલા બાર દેવગૃહે ઉપરાંત અંદરના ભાગની આજુબાજુએ આવેલી ૮૬ દેવકુલિકાઓ છે અને તેમનાં મુખભાગો ઉપર કોતરકામ કાઢેલાં છે. છેલ્લે આ વિદ્વાન લખે છે -
આ બધા ઉપરથી મન ઉપર ઘણું સારી અસર થાય તેમ છે. ખરેખર આવી સારી અસર કરે એવું તથા સ્તંભોની સુંદર ગોઠવણી વિશે સૂચના કરે એવું હિંદુસ્તાનમાં બીજું એક પણ દેવાલય નથી.”
» ગોઠવણીની ઉત્તમતા ઉપરાંત બીજી જાણવાલાયક બાબત એ છે કે તેણે રાકેલી ૪૮૦૦૦ ૨, ૬, એટલે કે મધ્યકાલીન યુરોપીય દેવળની જેટલી છે અને કારીગરી તથા સુંદરતામાં તો તેમને કરતાં પણ ચઢે “તેમ છે.”
(શ્રીમાન જિનવિયજીને લેખસંગ્રહ ભા. ૨ ) આજે પણ રાણકપુરજીના મદિરના દર્શન કરવાથી દર્શકોને અતી આફ્લાદ ઉત્પન્ન કરાવે છે.
મંદિરના બાંધકામમાં મજબૂત એવા પથ્થરનો ઉપયોગ થયો છે કે સે કડે વર્ષ થવા છતાયે તે પથ્થરે ઘસાયા નથી. પ્રાય: ત્રીસ બત્રીસ પગથિયા ચઢી આપણે મંદિરની
9. History of India & Eastern Architecture P.P. 241-2

Page #19

શ્રી રાણકપુર તીના ઇતિહાસ
૧૮૭
પ્રથમ સપાટીએ જઈને ઊભા રહીએ છીએ કે યુગાદીશ્વર શ્રી આદિનાથ પ્રભુનાં દર્શન થાય છે. ત્યાંથી ચાતરમ્ દૃષ્ટિ નાંખતાં સુંદર દેરી અને આરસના મજબૂત સ્થંભા દેખાય છે, મદિરના આખો દેખાવ ત્યાંથી એવા રમણીય લાગે છે કે ઘડીભર ત્યાં ઊભા રહી મદિરની કલામય બાંધણીનાં દર્શન કરવાનું મન થાય. મંદિરજીમાં કુલ ૧૪૪૪ થાંભલા છે. થાંભલ્લાની લાઇનની લાઇન લાગેલી છે, પણ ખૂબી એ છે કે એક પણ થાંભલે દેરીની આડે નથી. ત્રાંસમાંથી જીવે તે પણ દર્શન થાય. થાંભલાની સામે થાંભલેા અને દેરીની સામે દેરી છે. કેટલાક થાંભલા તે બહુ જ કિ ંમતી કારીગરીવાળા છે, ચારે બાજુ ૭૨ દેરીઓ છે. ચારે ખૂણે મે મદિરજી—માટી દેરીઓ છે. આ દરેકના સભામંડપ ને રંગ મંડપ પણ અલગ અલગ છે. મુખ્ય મંડપ ઉપર માળ પણ- છે. ચારે બાજુ એવા જ માળ છે. એકલા યાત્રી તેા જરૂર ભૂલી જાય કે મે' અહીં દર્શન કર્યાં કે નહિ ? અસ કલાકારની ખરી ખૂબી, અદ્ભુત રચનાકૌશલ્પ અને નિર્માણુચાતુ ઉતર્યુ` છે. અહીંના થાંભલા ગણતાં માણુસ ભૂલી જાય છે, અમને એવું અભિમાન હતું. ૧૪૪૪ થાંભલા ગણવા એમાં તે કઇ મોટી વાત છે ? પણ અભિમાન અહીં ઉતરી ગયું. અમારી પહેલા ઘણાએ થાંભલા ગણવાના પ્રયત્ને કર્યાંનાં નિશાન ત્યાં હતાં એમાં અમારા વધારા થયા પણ થાંભલા ગણી શકાયા નહિ
અહી
અદ્ગિ' અમે કેટલાક શિલાલેખો લીધા તેમજ પૂ, પા. આચાય મહારાજશ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજના વિદ્વાન શિષ્યરત્ન પ્રવ`કજી શ્રીમાન ભુનિવજયજી મહારાજ તથા અન્ય બાલમુનિરને ત્યાં હાજર હતા અને એ મહાત્માએ જ થાંભલા ગણવાનુ શુભ કામ શરૂ કર્યું. બધાયે યથાશક્તિ પ્રયત્ના કર્યાં પણ ૧૪૪૪ ની સંખ્યા પૂરી ન થઇ શકી. અમને લાગ્યુ કે હવે પ્રયત્ન કરવામાં આપણે કુલભૂત થઈ શકીએ તેમ નથી. આ મંદિર”માં ૮૪ વિશાલ ભોંયરાં હતાં. આજે મૂલમદિરજીમાં પાંચ ભોંયરાં અને ખીજા કે દહેરાસરામાં એ ભેાંયરા મળી કુલ સાત ભોંયરાં છે, અમે કુલ સાતે ભોંયરાં જોયાં. ભોંયરામાં ચૌદમી શતાબ્દિથી લઈને સત્તરમી શતાબ્દિ મુધીમાં અને સુંદર જિનપ્રતિમા છે, કેટલીક સુંદર ચાવીશી છે. ધાતુની પ્રતિમા પણ વિપુલ સંખ્યામાં છે. એક ભેાંયરામાં ૧૫૧૧ ની સંવતને સુંદર માયાગપટ છે. આવા આયાગપટે મથુરાના કંકાલીટીલામાંથી નીકળ્યા છે જે બેથી અઢી હજાર વર્ષ જેટલા પ્રાચીન છે. આ આયાગા જૈના પોતાના ઘરમાં પૂજા માટે રાખતા, સેાળમી શતાબ્દિ સુધી આયાગપટા બન્યા હતા તેમ આ રાણકપુરજીના આયાગપટેથી માલૂમ પડે છે. આ ભોંયરામાં બિરાજમાન જિનવરેન્દ્રની બધી પ્રતિમાએ ધાતુની પ્રતિમાએના પણ શિલાલેખ લેવામાં આવે તે જૈન ધર્મના પ્રતિહાસમાં કેટલુંક નવું જાણવાનું મળે તેમ છે. કેટલાયે આચાર્યાંનાં નામ, દાનવીર ગૃહસ્થાના કુટુસ્પ્રેના નામ તથા કાર્યો જાણવા મળે છે. અમે કેટલીએક વિશિષ્ટ શિલાલેખાવાળી જિનપ્રતિમાના લેખા સવાર ઉતારી લીધાં છે તથા ભોંયરામાં કેટલી કેટલી પ્રતિમાઓ છે તે પણ નોંધી લાવ્યા છીયે; પણુ લંબાણુના ભયથી તે બધું નથી આપતા.
આ સિવાય ખીજાં એ સુદર પ્રાચીન જિનમંદિરો છે. એક યદુકુલતિલક બાલબ્રહ્મ

Page #20

૧૮૮
આમાનંદ પ્રકાશ ચારી શ્રીમનાથ પ્રભુજીનું અને બીજું શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુજીનું મંદિર છે. તેમાં શ્રી નેમનાથ પ્રભુજીના મંદિરમાં શિલ્પકામ સુંદર અને આકર્ષક છે. પાર્શ્વનાથ પ્રભુજીના મંદિરમાં એથી પણ વધુ સુક્ષ્મ કામ છે, તેમાંયે શિખરના બહારના ભાગમાં દેવાંગનાઓના નાચમાં આખું નાટ્યશાસ્ત્ર ઉતાર્યું હોય એમ લાગે છે. કેટલાંક પુતળાંમાં રૂચિભંગ અને અનૌચિત્ય જોવાયું પણ નાટ્યશાસ્ત્રની દષ્ટિએ અને બીજા કારણોએ તેમ કરવામાં આવ્યું હશે એમ લાગે છે.
આ બન્ને મંદિરમાં પ્રતિમાઓ સુંદર છે. અહીંના ભયરામાં પણ સુંદર જિનપ્રતિમાઓ છે. આ સિવાય ત્રીજું એક મંદિર છે, પહેલાં તે જૈનમંદિર હશે.
કૈલોક્યદીપક મંદિર બંધાવનાર દાનવીર ધર્માત્મા ધન્નાશાહની બે મૂર્તિઓ પ્રભુનાં દર્શન-જાપ કરતી વિદ્યમાન છે. તેમજ આવું અદ્દભૂત અપૂર્વ મંદિર બાંધનાર કુશલ શિલ્પદેવની મૂર્તિ છે અને ધન્નાશાહના વડીલ બધુ રત્નાશાહની પણ મૂર્તિ છે. આજે દરવર્ષે ફાગણ વદિ ૧૦ મે મોટો મેળો ભરાય છે. રત્નાશાહના વંશજો વજા ચડાવે છે. બહારગામથી જેનો પણ સારી સંખ્યામાં આવે છે. અજેનો પણ આવે છે. ચોકીને પ્રબંધ પણ સારે રહે છે. આ સિવાય આસો સુદ ૧૩ ને પણ મેળો ભરાય છે, પણ તે સામાન્ય મેળો હોય છે.
અમને અહીં સ્થાવર તીર્થ સાથે જ જંગમ તીર્થનાં પણ દર્શન થયા. સુપ્રસિદ્ધ વક્તા અને લેખક મુનિ મહારાજ શ્રી વિદ્યાવિજયજી મહારાજ તથા ન્યાયતીર્થ વિદ્વાન લેખક મુનિ મહારાજ શ્રી હિમાંશુવિજયજી મહારાજ આદિ અમારી પહેલાં જ અહીં પધાર્યા હતા. બધા પ્રેમથી મળ્યા. બીજે દિવસે પૂ. પા. આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજ સાહેબ આદિ સાધુ મહાત્માઓના દર્શન થયા. બધા કઈ પણ જાતના ભેદભાવ સિવાય પ્રેમથી મળ્યા. બધાની આંખોમાં અમી હતું, વિરોધનું નામનિશાન ન હતું. આ પ્રેમ અને આ હર્ષથી અમે બધા એકત્ર થઈ શાસનસેવા કરવા કટિબદ્ધ થઇએ તો જૈન શાસનને ઉદ્ધાર અશક્ય નથી. બધાયે ભયરામાં સાથે જ હતા. શિલાલેખે વાંચવા. જિનપ્રતિમાજીની સંખ્યા ગણવી, કઈ નવીન વસ્તુ સૂચવવી આ બધું અભિન્ન ભાવે બધાએ કર્યું. આ સ્થાવર તીર્થ સાથે જંગમ તીર્થને સુંદર સંગમ જોઈ શ્રાવકે પણ પ્રમાદિત થયા.
આ રાણકપુરજીનું મંદિર બાંધવામાં ધન્નાશાહે લગભગ પંદર કરોડ રૂપિયા ખર્ચા હશે એમ પાશ્ચાત્ય વિદ્વાન કહે છે. ૬૨ વર્ષ સુધી અવિરત પરિશ્રમ કરી એ ધર્માત્માએ આ મંદિર બંધાવ્યું. ત્યારપછી તેમના ભાઈ રત્નાશાહે પણ સાત આઠ વર્ષ કામ ચલાવ્યું. અંતે કામ અધૂરું જ રહ્યું. અદ્ભુત મંદિરની રચના વિષયમાં નીચેની પંકિતઓ આપી, રાણકપુરની યાત્રા સમાપ્ત કરું છું.
“ શેત્રુજાએ સિરિગિરનારે, રાણિગપુર શ્રીધરણવિહારે, વંધ્યાચલ અધિકું ફલ લીજઇ, સફલ જન્મ શ્રી ચઉમુખ કી જઈ; દેવછંદ તિહાં અવધારી શાસત જિણવર જાણે યારી, વિહરમાણ બીઈ અવતારી, ચકવીસ જિણવર મુરતિ સારી,

Page #21

શ્રી રાણકપુર તીર્થનો ઈતિહાસ તિહિ જિબિંબ બાવનું નિહાલ, સયલજિણ બહારૂ જીણલું ફિરતી બિંબ નવિ જાણું ઉપાર, તીરથનંદિસર અવતાર, વિવિધ રૂપ પુતલીય અપાર, કેરણીએ અરબુદ અવતાર;
તોરણથંભ પાર નવિ જાણું એક જીભ કિમ કહિયવખાણુ” વિદ્વાન કવિ શ્રીમાન સમયસુંદરજી પણ રાણકપુરનું સુંદર વર્ણન આપે છે.
ચઉવીશ મંડપ ચિહું દિશે રે લાલ, ચઉમુખ પ્રતિમાં ચાર મન મોહ્યું રે ત્રિભુવનદીપક દેહરૂ રે લાડ સમોવડ નહિ સંસાર માત્ર શ્રી ને ૨ | દેહરી રાશી દીપતી રે લા. માંડયો અષ્ટાપદમેર છે મ૦ છે ભલે જુહાર્યા ભોંયરાં રે લા. સુતાં ઊડી સર મ શ્રી ૩ દેશ જાણીતું દેહરૂં રે લા. મોટો દેશ મેવાડ મ” | લાખ નવાણું લગાવીયા રે લ૦ ધન ધન્ની પિોરવાડ મ૦ શ્રી ૪
( સમયસુંદરછ ૮૧૬૭૬ ) સંવત બાર બહોતર વર્ષે સંધવી ધન્નો જેહ, રાણકપુરજીના દેહરા કરાવીયા ક્રોડ નવાણું ધન ખર્યા હો કંથ જિન,
આમાં સંવતમાં ભૂલ થઈ લાગે છે. ત્યા તે લહીયાને દોષ હોય. રાણકપુરજીના મંદિર માટે નવાણું કરે. ધન ખર્ચાયાનું આ સ્તવનમાં જણાવ્યું છે ધન ગમે તેટલું ખર્ચાયું હેય, એમાં ભલે મતભેદ હોય; પણ આ મંદિર અદભુત અનુપમ અને હિંદનું સર્વશ્રેષ્ઠ મન્દિર છે એમાં બેમત નથી જ.
શ્રી ત્રીશ્વર સાપુ વમાંs. * "विन्ध्याचलं तुंगतया वयस्य, भावं भजन्तं प्रविभाव्य विद्मः
गिरीशशैलं मिलितु समेतं, स प्रेक्षतास्मिन्धरणस्य चैत्यम् ॥"
ભાવાર્થ-કવિ એમ કહે છે કે આ મંદિર આટલું બધું ઊંચું છે તેનું કારણ હું એમ માનું છું કે ઊંચાઈવડે વિંધ્યાચલ સાથે મૈત્રીભાવને ધારણ કરનાર એ કૈલાસ પર્વત જ જાણે અહીં તેને મળવા આવ્યો હોય તેમ લાગે છે. અર્થાત આ ભવ્ય મન્દિર કૈલાસ જેટલું ઊંચું છે. એવા ઊંચા ધરણુવિહાર ચૈત્યને સૂરિજી (જગદગુરૂ શ્રી હીરવિજ. યસુરેન્દ્રજીએ ) જોયું.
આમાં કાવ્યકારે સુંદર કાવ્યચમત્કૃતિ દર્શાવવા સાથે ઉપમા અને અલંકારને સુંદર સગ કરી વસ્તુનું નિદર્શન કરાવ્યું છે.
આવું અદભુત જિનમંદિર જેઈ ક ભવ્યાત્મા પ્રમુદિત–આફલાદિત ન થાય ? અન્યાન્ય જૈનતીર્થોની યાત્રા કરનાર મહાનુભાવોએ અહીંની પણ યાત્રા અવશ્ય કરવા જેવી છે.
હમણાં આ ભવ્ય મંદિરના જીર્ણોધ્ધારનું કાર્ય આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢીએ શરૂ કર્યું છે. મુમુક્ષુ ભવ્ય આ તરફ લક્ષ્ય આપી છૂટે હાથે દાન આપવાનું ન ચૂકે. આ મહામન્દિરના જીર્ણોધ્ધાર પાછળ હજાર નહિં લાખોનો ખર્ચ થાય તેમ છે. એક સંસ્થા કરતાં સમસ્ત સંઘ લક્ષ્ય પૂર્વક પિતાને દાનપ્રવાહ આ તરફ વહાવે તે જીર્ણોધ્ધાર કાર્ય સુચારૂ રીતે થઈ શકે,
(ચાલુ)

Page #22

الدہ
આત્માની શોધમાં ^^^^^^^ પરબવાળા ડોશીમા. ^^^^^^^^] સમય થતાં જ સંત સહુની વિનયકાંતની સમાધિ શરૂ થઈ. એક શ્રીમંત શેઠાણીને છાલાકુંડના ડોશીમા સાથે વાત કરતાં જોયાં. ડોશી ! પવાલામાં ઠંડુ પાણી આપ તે. આ બા, જરા બેસે, લે આ પવાલું.
શેઠાણી-શું કપરા ચઢાવ ! હીંગળાજને હડે તે ખરેખર હાડ ખાખરા કરે તેવો જ છે અને આ માનડીઆ તે હું હાંફતાં હાંફતાં ચઢી છું ! ઓળીવાળા પણ આવા સખત ચઢાવ આગળ જ ઉતારી મેલે છે ને! જુઓને હજી પણ હાંફ સમાતી નથી. જાણે સાવ ગાત્ર ઢીલા બની ગયા ! આમ વાત કરતાં શેઠાણીએ કેડેથી સેનાનું કુંચીયાળું કડાડી બાજુ પર મેલ્યું, અને પિતાની વીતક કથા આગળ ચલાવી.
ડેશી, તમારા લોકોથી આ શે ચઢાય છે ! આવા કઠીણ ચઢાવને હેલ બનાવવા કંઈ ઉપાય ન થાય ! તમે લેકે તો માથે ભાર લઈ ચઢે છે !
શેઠાણી બા, તમે આજે આટલા બધા કાં અકળાઈ ગયા ? હું તમને બાળપણથી ઓળખું છું ! ઉજમ શેઠાણી દાદાને ભેટવા દરવર્ષે આવતાં. મને યાદ છે કે મરતાં પૂર્વે ચાર પાંચ વર્ષથી એ ડેલીમાં બેસવા લાગ્યા હતાં; બાકી આખી જિંદગી ચઢીને યાત્રા કરતાં. તમે એમના નાના દીકરાના વહુ ! હેજે તમારા પ્રતિ એમને ભાવ વધારે તેથી ઘણી વાર જાત્રામાં તમે જોડે હોય તે કાળે તમે પણ દબડ દબડ ચઢી જતાં. એક બે વાર તો અહીં બેસાડીને કહેલું કે જે ને જાસુસ, ડુંગર ચઢતાં આમ દોડવું નહીં, એથી શ્વાસ ચઢે. ધીમે ધીમે ડગ ભરવા. જે કંઈ કઠણુશ છે તે આ છાલાકુંડ સુધી જ પછી તે રમતા રમતા દાદાના દરબારમાં પહોંચી જવાય. ચઢીને જાત્રા કરવામાં ઘણું પુન્ય છે. જાસુસ બા, તે સમયને આજે કંઈ ઝાઝા વર્ષો નથી થયાં, છતાં તમે આજે આમ હતાશ કેમ થઈ ગયા ? એ તમારું બળ કાં વહી ગયું ! ઈ તે ડુંગર ચઢાવ, એમાં હીંગળાજ માની કપરાશ એટલે લાગે તે ખરીજ. પાણી પીશે ને થાક ઉતરી જશે. વળી તાજા થઈ જશે. આમ વાત ચાલતી હતી. એવામાં ડોશી પાણી લાવની બુમ

Page #23

આત્માની શોધમાં
૧૯૧ પડતાં ડોશી પાણી પાવા ગયા, અને ડેલીવાળાની હાકલ થતાં જાસુસ શેઠાણી પણ સફાળા ઉઠી, ડેલીમાં જઈ બેઠા. તરત જ ડેની આગળ વધી.
સેનાનું કુંચીયાળું પડી રહ્યું ! ડોશી પાણી પાઈ પાછા આવ્યા. એમણે જોયું કે તરતજ લઈને ઠેકાણે મૂક્યું. નાની ગંગીને જાસુસ શેઠાણું પાછળ દોડાવી પણ ડોલીમાં બેઠેલા શેઠાણી તે ક્યાં પહોંચી ગયા હતાં ! એટલે ગંગી પાછી આવી.
રામપોળ વટાવતાં જ શેઠાણને કુંચીયાળું સાંભળ્યું, છતાં એ કયાં પડી ગયું એ યાદ ન જ આવ્યું. બસ ત્યારથી જ હૃદયમંથન આરંભાયું. બારેક તેલા સેનું એટલે હેજે ત્રણસો રૂપી આનો સવાલ ! પુંજાશાની મિલકત ને કમાણીના હિસાબમાં એટલી રકમ તો સાગરમાં બિન્દુ જેવી ગણાય. વીસમી સદીની શેઠાણીઓ ઠઠારા ને આડંબરમાં ઘણુંયે ખરચી નાખે ! ફેશન ને શણગારના નામે છૂટા હાથ મૂકે ! સોના કરતાં ઘડામણ મધું એ ઉક્તિ અનુસાર કપડા કરતાં શિલાઈના વધુ દામ આપે ! પણ જ્યાં દાનને પ્રસંગ કે ગરિબ-ગુરબાનો પ્રશ્ન ઉઠે ત્યાં માંડ પાઇને સ્થાને પૈસે નાંખે ! અને એમાં પણ જાણે મહાન ઉપકાર કરી નાંખે ન હોય એ દેખાવ કરે ! તેનાથી આમ કુંચીયાળુંજતું કરાય ? | દર્શન કર્યા, દેવ જુહા, પૂજા ને ચૈત્યવંદન પણ કર્યા છતાં મન તે પેલા ઝુડામાં જ. એ વેળા એટલી પણ ધીરજ ન રહી કે નસીબમાંથી નહીં ઉતર્યો હોય તે એ ક્યાં જવાનું છે ? હલાક શેઠની વાત પણ યાદ આવી કે કાં તે એ પર વિશ્વાસ ન બેઠે. સત્યની કમાઈની વસ્તુ ઘેર બેઠા પાછી આવે છે એ શ્રદ્ધા તે કયાંથી સંતાપે ? સેનાના ગુડાએ આજની યાત્રાને અમૂલ્ય પ્રસંગ ચૂંથી નાંખ્યો. જાસુસ શેઠાણી તે દોડતા પાછા ફર્યા. ડેલીવાળાને પાછળ આવવાની આજ્ઞા કરી દરેક જગાએ જોતાં પગપાળા ઉતરવા લાગ્યા. ઉતરતાં ઉતરતાં છાલાકુંડ સુધી આવી ગ્યાં, ત્યાં તો ગંગીએ વધામણું દીધી. શેઠાણ બા, તમારું કુંચીયાળું અહીં રહી ગયું છે. આ સાંભળતાં જ શેઠાણના જીવમાં જીવ આવ્યું. હવે જ કંઈ ટાઢક વળી. જાણે બહુ પરિશ્રમ લાગ્યો હોય એમ “હાશ” કરતાં વિસામા પર બેસી પડ્યા.
ડોશી તો સૌ કોઈને પણ પાતાં ને દાદાના નામે પાઈ-પૈસાની શીખ માંગતાં ! એ ધીરજ અને એ સલુકાઈથી દૈનિક ક્રિયા કર્યા જતાં યાત્રાળુઓની ભીડ ઓછી થતાં જ ડોશી જાસુસ શેઠાણ પાસે આવ્યા અને પૂછવા લાગ્યા કે

Page #24

-
૧૯૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. બા, આટલે થાક ઉતરતાં ન લાગવો જોઈએ, વળી તમે તે કેળીમાં ચડયા છે એટલે ઉતરતાં પણ ઓળી હશે જ ને!
ડોશી, એવું તે કંઈજ મહેનતનું કામ મેં કર્યું નથી. આ કુચીયાળાએ મારો જીવ ઊંચો કરી નાખ્યો. એની ચિંતાએ પૂજામાં મન ન રહ્યું. આ દોડાદેડ કરાવી. આ છોકરીએ કહ્યું કે કુંચીયાળું છેત્યારે જ જીવ હેઠે બેઠે છે.
ઓય મા, જેને માથે આદીશ્વર દાદે બેઠે છે એને દુ:ખ કે ચિંતા શાની હોય ! વળી તમારા જેવા ધનિકને એની શી વિસાત? બા, એટલું સમજી રાખો કે કેઈ વિસામા પર કંઈ પણ કિંમતી ચીજ રહી ગઈ હોય તે એ જવાની નહીં. કદાચ ધણી ન મળે તે સાંજે કારખાને જાય. ભલે અમે પાઈ પૈસે માંગીને લઈએ બાકી પરાઈ ચીજમાં જરા પણ હાથ ન નાંખીએ. અમારા હઈડામાં એ વાત કેતરાયેલી જ છે કે ડુંગર પર બેઠેલ આદીશ્વર દાદે સી કંઈ જોઈ રહ્યો છે. એની આંખમાં ધુળ નાખવા જનારનું કદીપણું ભલું ન થાય. આજે એંસી ને બે ઉપર થયા છતાં, અને ગમે તે કપરા વર્ષે આવ્યા છતાં, એના વિશ્વાસે બેઠેલા અને દાળ-રોટલે તે મળી જ રહ્યાં છે. વળી વહેવારના કામે એની કૃપાએ નીકળી ગયાં છે. મારા વિસ્તારમાં બે છોકરાંને બે છોકરીઓ છે. એ બધાને પરણાવ્યા અને આજે લીલીવાડી છે. આ નાની ગંગી પણ કેઈની પડી વસ્તુ લેવાની લાલચ ન કરે. રોજ તે અમારા નસિબમાં દાદાના દરબારમાં જવાનું કયાંથી હોય ? પણ વરસમાં બે-ત્રણ વાર જઈએ અને એ દાદાના ચરણમાં લળી લળી નમીએ એના મીઠા આશીર્વાદ મેળવીએ. અમારા દે એના દર્શનથી દૂર થઈ જાય; અને કૃપાદ્રષ્ટિએ અમારૂં ગાડુ નભે. ભલેને એ પર્વતના માથે બેઠે પણ અમારા અંતરમાં એનું સ્થાન અનોખું છે.
બુદ્રા મા, આ શું સાચું છે ! જાસુસ શેઠાણી આશ્ચર્ય પામીને બેલ્યા.
અરે ! શેઠાણ મા, કઈ જિંદગી માટે અમારે ખોટા વેણ વદવા ? ગાદી પર જઈ પૂછે તે હજારોની ચીજ કઈ વિસામા પરથી ગઈ છે ખરી? તમે તે મારી નજરે ઉગતા કહેવાઓ. તમારી સાસુ સાથે મારે મીઠે સંબંધ. એક વાર ઝરીની ભરેલી કોથળી જેમાં ચાળીસ સેનામહોર હતી તે ભૂલી ગયેલા. એ તો પગે ચઢીને જાત્રા કરતાં. બહુ શાંતિથી દરેક ક્રિયા કરતાં. ઉપર તેમણે બે અઢી કલાક થતાં તે દિને પણ એટલે જ વખત વિ ત્યારે તે પાછા ઉતરેલા ચહેરા પર જરા વિષાદ ન મળે. જ્યારે મેં કોથળી સેંપી ત્યારે તે વિસ્મય પામ્યા ! મેં પૂછ્યું – “શેઠાણી બા, આ

Page #25

આત્માની શોધમાં
૧૯૩ તમારી કિંમતી ચીજ તને સાંભરતી પણ નથી ? એમાં સોનામહોર છે. વળી ચેખા બદામ વિના કેમ ચાલ્યું?” “માત્ર ચૈત્યવંદન વેળા યાદ આવી. પછી મન મનાવી લીધું કે મારે એ ખરચવાની તે હતી જ. જરૂર કેઈ ઠેકાણે રહી હશે તે પાછી આવશે જ. નહિ તે કઈ ગરજીનું કામ નીકળશે. એ માટે અફસોસ કે ? ત્રણ જગતના નાથની હાજરીમાં એ જડ પદાર્થનું દુઃખ કેવું એ તે તબદીરના તમાશા ! ધન આવે ને જાય, તેથી મારી ભક્તિમાં ખામી કેમ લાવું?” આટલા શબ્દો કહેતાં તરતજ એમાંથી બે મહાર કહાડી મને આપી. દરેક વિસામાવાળીને અકેક મહોર, ને બાકીની વટાવી ગરિબ-ગુરબામાં વહેંચી દીધી. ઉજમ શેઠાણીના એ દાનથી, અને ઉદાર સ્વભાવથી કોણ અજાણ્યું છે? એમનું નામ યે તે સી કેઈના માથા નમે. દા પરની એમની શ્રદ્ધા અડગ અને દ્રઢ. સાદાઈમાંથી ધનવાન બન્યા છતાં કેઈ દિ ધનને ગર્વ ન મળે, તેમ મેટાઈનું નામ નહીં. અમારા જેવાના તે એ બેલી. અમારી અંતરની કહાની સાંભળે અને જરૂરી મદદ કરે. એકજ સલાહ આપે કે -
આદીશ્વર દાદાના વિશ્વાસે રહેશે તે સારૂં થશે. પ્રમાણિકતા કદી પણ વિસરશે નહીં. દાદાની નજરે ગરિબ ને ધનિક સો સરખા છે. શુદ્ધ દાનત વાળા સો પર એની મહેર વરસે છે.
- સાસુજીનો આ પ્રતાપ સાંભળી જાસુસ શેઠાણ તે દગ થઈ ગયા. અત્યાર સુધી મનમાં જે મોટાઈને બાહુ સંઘરેલું તે ઓગળવા માંડે. ભલે આડંબર ભારી લેખાય, દેલત વધી ગણાય! છતાં એ શ્રદ્ધા, એ ઉદારતા, એ દિલાવરપણું ક્યાં? - ધન મળવાથી કંઈ ગુણે આવી જતાં નથી. એ સારૂ તો અભ્યાસ ને જ્ઞાનપ્રાપ્તિની જરૂર રહે. એને આચરણમાં ઉતારવા પ્રયાસ સેવવા પડે છે. ડોશીમાના હાથમાં રૂપીઓ મૂકી, ડોળીમાં બેસી, જાસુસ શેઠાણ ડુંગર ઉતરવા લાગ્યા. સાસુ જેવા કેમ થવાય ? એ વિચાર મનમાં રમી રહ્યો.
ઠઠા પાણું પીતા જાવ. પૈ પૈસે નાખતા જાવ, એક તરફ દરબારની ઘંટકા સંભળાઈ. બીજી તરફ “આદીશ્વર અલબેલો છે,’ એ નાદ સંભળાય અને દ્રશ્ય પૂરું થયું. સંતને પ્રશ્ન એટલો જ હતો કેઆદીશ્વર દાદાને સાચી રીતે કેણ ઓળખે છે ?
ચેકસી.

Page #26

السلایسلناقلا
SI૪ની લીલી
null"
રાજયમ
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર ભાગ –
ખંડ ૧ થી ખંડ ૭ સુધી. પ્રકાશક મનસુખલાલ રવજીભાઈ મહેતા તરફથી અમોને ભેટ મળેલ છે. ખંડ ૧ થી ૭ સુધીમાં હિંતવચનો ખંડ પહેલે, અને આધ્યાત્મિક તત્વજ્ઞાન ખંડ બીજામાં આપવામાં આવેલ છે. આ બંને ભાગનું અવલોકન કરતાં શ્રી રાયચંદભાઈને બાળવયથી સંસાર પર ઉદાસીન ભાવ થયેલ હોઈ આત્માને પણ અમુક અંશે એાળખ્યો હોય તેમ જણાય છે. ધાર્મિક જ્ઞાન મેળવેલા અને ધાર્મિક જ્ઞાન આપનારા ભણાવનારા ગૃહસ્થાને વર્તમાનમાં જ્યારે જોઈએ છીએ ત્યારે તેમના વ્યવહાર-વ્યાપારમાં પ્રમાણિકપણું, સત્યતા બરાબર જણાતાં નથી અને માત્ર વાણીવિલાસ અને આડંબર અને માત્ર કીર્તિની જ અભિલાષા પ્રસંગોપાત જોઈએ છીએ. ત્યારે શ્રી રાયચંદભાઈના પરિચયમાં આવેલા ગૃહસ્થ પ્રમાણિકપણે જણાવે છે કે તેઓનું જ્ઞાન પચન થયેલું અને વિચાર આવ્યાત્મિક અને વ્યવહાર-વ્યાપારમાં પણ પ્રશંસાપાત્ર પ્રમાણિકપણું, વગેરે હતા. આ બંને ગ્રંથો વાંચતા તેમ હોવા સંભવ છે. એકંદર આ ગ્રંથમાં તેમણે આપેલા હિતવચને અને લેખોનો સંગ્રહ વાંચતા તેઓનામાં આધ્યાત્મિક તત્ત્વજ્ઞાન હતું તેમ જણાય છે. તેઓશ્રી પ્રતિમાને પણ માનનારા અને જરૂરીયાત છે તેમ તેઓ ખંડ ૧ લાના પા. ૭૭૪ માં “ પ્રતિમાસિદ્ધિ ?' નામના લેખમાં જણાવે છે અને પા. ૩૦૭ છેલ્લા પેરેગ્રાફમાં જિનપ્રતિમા અને તેના પૂજન શાસ્ત્રોક્ત, પ્રમાણોક્ત અને અનુભક્ત અનુભવમાં લેવા યોગ્ય છે, એમ ભાર દઈને જણાવે છે વગેરે કારણોથી આ બંને ગ્રંથોમાં આવેલ હિતવચન અને લેખોને સંગ્રહ, ગુણસ્થાનસ્વરૂપ, વર્તમાનકાળ જૈન દર્શનનું સ્વરૂપ વગેરે માટે બતાવેલા પિતાના વિચારો ખાસ જાણવા અને મનન કરવા જેવા છે. અમો બંને ભાગે વાંચવા સૂચવીએ છીએ. મળવાનું સ્થળ હેમચંદ ટોકરશી મહેતા. બંને ભાગની કિંમત અઢી રૂપીયા-ઝવેરી બજાર મુંબઈ ખારા કુવા સામેથી મળશે.
દિગંબર જૈન વિવાહાંક-ચિ સહિત સંપાદક મૂલચંદ કિસનદાસ કાપડીયા સુરત ( વર્ષ ૩૦ અંક ૧-૨) દરવર્ષે જુદા જુદા વિષયેના ખાસ અંકે સંપાદક મહાશય તરફથી પ્રકટ કરવામાં આવે છે. આ અંકમાં જુદા જુદા લેખકે તરફથી વિવાહ (લગ્ન) સંબંધી અનેક હકીકતો અને વિદ્વાનોના વિચારોથી સંકલિત છે. કેટલાક લેખે સમયને અનુસરતા વાંચવા યોગ્ય છે. સંપાદકને આ પ્રયત્ન આવકાર દાયક છે –
શ્રી જૈન વિદ્યાર્થી મંદિર-અમદાવાદ–સં. ૧૯૮૯-૯૨ સને ૧૯૩૨ થી ૩૬ ચાર વર્ષનો હિસાબ અને કાર્યવાહીને રિપોર્ટ મળે છે. પંડિતજી ભગવાનદાસ હરખચંદ

Page #27

TUMORTIKOIMAN CATHROXIUMINO UNIKOLAUDOTIURK કે
વર્તમાન સમાચાર S te kommuna RIKOSTUMO MATIKAIUTO ENTRIK STAND UPRANKRUPNIK TATUD
શ્રી મોતીશાહ શેઠની ટુકનો શતાબ્દિ મહોત્સવ. સો વર્ષ ઉપર સં. ૧૮૯૩ ના માહ વદિ ૨ ના રોજ ઉપરોક્ત ટુંક શ્રી સિદ્ધાચળજી તીર્થ ઉપર ચણાતાં પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ અ પૂર્વ રીતે થયો હતો. શેઠ શ્રી મોતીશાહે લાખો રૂપીયા ખચી નિષ્ણાત શિદ્રપીઓ પાસે ટુંક બંધાવી પ્રતિમાઓ તૈયાર કરાવી હતી, કે જે અત્યારે ઉક્ત તીર્થમાં સ્થાપત્ય કળાના નમૂનારૂપે આ ટુક જણાય છે હાલ તેને સો વર્ષ પૂરા થતાં હોવાથી વર્તમાન ટ્રસ્ટીઓ શેઠ બાલુભાઈ, શેઠ ઝવેરચંદ કલ્યાણચંદ, ઝવેરી માનલાલ હ મચદ, ઝવેરી નેમચંદ અભેદ તથા શેઠ માણેદચંદ પ્રેમચંદે તેના શતાબ્દિ મહાસવ ઉ જગ્યા છે. તે ટીમ ડળના સેક્રેટરી શ્રીયુત ધનજીભાઈ જે. શાહને હાથ તેની વ્યવસ્થા હતી જેથી વ્યવસ્થિત રીતે તે મહાસવે સંપૂર્ણ થયેલ છે,
આઠ દિવસ સુધી ટ્રકમાં અને પાંચ દિવસ સુધી નીચે ધર્મશાળામાં વિવિધ પૂજાએ ભણાવવામાં આવી હતી, તુક ઉપર દરરોજ આંગી લાઈટ થતી હતી. માહ વદિ ૧ નો રાજ પાલીતાણાના નામદાર વિાન સાહેબના પ્રમુખપણા * ચે મીટીંગ મળી હતી. અધિકારીએ શહેરની પ્રજા, યાત્રાળુ ઓ અને બહાર ગામના આમંત્રિત ગૃહસ્થાની હાજરી હતી. સેક્રેટરીએ આમંત્રણ પત્રિકા અને તારી વાંચી બતાવ્યા હતા પછી ટ્રસ્ટી શ્રી મોહનલાલ ભાઈ હેમચંદે કયા સંયોગમાં ટુંક બાંધવા વિચાર થયો છે અને સંક્ષિપ્ત માતીશાહ શેઠનું ૪ પાયેલ જીવન વૃતાંત વાંચી સંભળાયું હતું. પછી શેઠ કુંવરજી આણંદજીએ મોતીશા શેઠના ગુણે અને કેવી ઉદારતાથી આ ટુંક થઈ હતી તે જણાવ્યું હતું. પછી ગાંધી વલભદાસ ત્રિભુવનદાસે મોતીશાહ શેઠ પ્રાત સ્મરણીય પુરૂષ થઈ ગયા હતા, ઉદાર હતા અને સુકૃતની લીના ફળરૂપે આવી સુ દર ટુ ક અને પ્રતિષ્ઠા કરી તેનું વર્ણન કર્યું હતું. પછી જૈનાના સ્થાપત્યકલા, ઉચ્ચ શિઃ પકળાના દેવાલયોના નામ સાથે આ ટુંક પણ ઉચ્ચ સ્થાપત્ય કળાનો નમુનો છે તે જ ગાયું હતું. પછી નામદાર પ્રમુખસાહેબના વિવેચન પછી ઉ{ કાર માનવાપુ, પુલહાર અપાતાં મેળાવડો વિસજન થયેા હતા. માહ વદિ ૨ ના રોજ ને ? કારશીનું જમણ અને મહા વદિ ૩ ના રોજ ટુંકમાં શ્રી અષ્ટોત્તરી સ્તોત્ર ભક્તિ અને ભાવનાપૂક ભણાતાં મહાકાવ પૂર્ણ થયા હતા. જે | વિદ્વાન પુરૂ'ના હાથ નીચે અત્યારે ચાળીશ વિદ્યાર્થી એ આછી લવાજમે શિક્ષણનો લ ભ લે છે ધામિક શિક્ષ ગુ અને ૦૧ીયોમ જેવા આવશ્યક રિક્ષણો પણ સાથે અપાય છે. પ્રતિષ્ઠિત જૈન બંધુ એની કમીટીદારા અને આર્થિક સહાય વડે ચલાવવામાં આવે છે. આ સંસ્થા વાર્ષિક મદદથો પણ ચલાવવામાં આવે છે છતાં તેને સ્થાયી કરવા માટે દરેક જૈન બ ધું એ વિશેષમાં અમદાવાદના શ્રીમત જૈન બંધુઓ આર્થિક સહાય આપી ભ ની ચિંતા માંથી મુક્ત કરે તેમ ઈચ્છીએ છીએ.
કિસાન વા છે ભવિષ્યની ઉન્નતિ ઇચ્છીએ છીએ. શ્રીમાન સિઘી જૈન ગ્રંથમાળાના-- | 5 શ્રી પ્રબંધ ચિત મણિ. ૨ લાઈફ ઓફ શ્રી હેમચંદ્રા ય પુરાતન પ્ર ધ સંગ્રહ ૪ વિવિધ વીથ ક૯૫ અને ૧ પ્રબંધકાશ પાંચ ગ્રંથા ભેટ મળ્યા છે તે !! સિતાર થી સ પાસેના હવે પછી,

Page #28
Reg. No. B 431. નવા પ્રકટ થયેલા ગુજરાતી ગ્રંથા. 1 શ્રી સામાયિક સૂત્ર, મૂળ ભાવાર્થ વિશેષાર્થ સહિત, રૂા. 8-2-6 2 શ્રી દેવસિરાઈ પ્રતિક્રમણ ? ? રૂા. 6-10-0 3 શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર ગુજરાતી તથા શાસ્ત્રો અને અક્ષરોવાળી બુક. ( શ્રી જન એજ્યુકેશનએડે જૈન પાઠશાળાએ માટે મંજુર કરેલ ) રૂા. 1-4-0 રૂા. 1-12-0. 4 શ્રી શત્રુંજય તીર્થનો પંદરમે ઉદ્ધાર અને સમરસિંહ, રૂા. ૦-ર-૦ 5 શ્રી શત્રુંજય તીર્થ વર્તમાન ઉદ્ધાર અને કર્માશાહ. રા 0-4-0 6 શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર. ( ભાષાંતર ) રૂા. 0-1 -0 7 શ્રી વીશ સ્થાનક પદ પૂજા ( અર્થ, વિધિ-વિધાન યંત્ર, મંડળ વગેરે સહિત ). રૂા. ૦-૧ર-૦ પ્રકાશન ખાતુ. પ્રાચીન સાહિત્યના છપાયેલા ગ્રંથા. (મૂળ, ) 1 શ્રી વસુદેવહિં ડિ પ્રથમ ભાગ-પ્રથમ અંશ. રૂા. 7-8-0 2 શ્રી વસુદેવહિં ડિ પ્રથમ ભાગ-દ્વિતીય અંશ. રૂા 3-8-0 3 શ્રી બહુતકલ્પસૂત્ર પ્રથમ ભાગ. રૂા. 4-0-0 4 શ્રી બહ૯૯૫સૂત્ર બીજો ભાગ. રૂા. 6-00 5 શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિચિત ટીકા ચાર કર્મ ગ્રંથ (શુદ્ધ) રૂા 2-0-0 6 શ્રી ગુરૂતત્ત્વ વિનિશ્ચય. રૂા. 3-0-0 7 શ્રી જૈન મેઘદૂતમ્ રૂા. 2-0-0 છપાતાં ગ્રંથે. 1 શ્રી વસુદેવહિડિ ત્રીજો ભાગ. 3 પાંચમો છઠ્ઠો કર્મચથ. 2 શ્રી ગુણચંદ્રસૂરિકૃત શ્રી મહાવીર ચરિત્ર, ભાષાંતર 4 શ્રી બ્રહતક૯૫ ત્રીજો ભાગ અધી કિંમતે. શ્રી આત્માનંદ જન્મ શતાબ્દિના શુભ પ્રસંગે સં. 1992 ના ચૈત્ર શુદી 1 થી બાર માસ માટે શ્રી આત્મારામજી મહારાજકૃત નીચેના પુસ્તકો અધી કિંમતે આપવામાં આવશે ( સીલીકમાં હશે ત્યાં સુધી ). e મૂળ કિંમત. અધી કિંમત. તત્વનિર્ણયપ્રાસાદ. 10-0-0 5-0-0 જૈનધર્મવિષયક પ્રશ્નોત્તર. 0-8-0 0-4-0 આત્મવલ્લભ સ્તવનાવની. - 0-6-0 0-3-0 શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર, આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દાસજીએ છાયું.ભાવનગર. For Private And Personal Use Only