________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
15
AG
-
સમ્યગ જ્ઞાનની કુંચી. પરમાત્માનું (જૈન દૃષ્ટિએ) શુદ્ધ સ્વરૂપ. (જુદા જુદા દર્શને તે માટે શું કહે છે?) -
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૫૦ થી શરૂ ) દ્રવ્યના ચેતન દ્રવ્ય અને અચેતન દ્રવ્ય એમ બે પ્રકાર છે. ચેતન દ્રવ્ય એટલે આત્મા. અચેતન દ્રવ્ય એટલે ભૌતિક પદાર્થ. ચેતન દ્રવ્ય એ દ્રવ્યના એક પ્રકાર–ભાગરૂપ છે. આથી તેની દ્રવ્ય સાથે એકરૂપતા માની શકાય નહિ. ચેતન દ્રવ્ય અને દ્રવ્ય વચ્ચેનો ભેદ એ છે કે કઈ પણ બુદ્ધિયુક્ત વિચારસરણીથી એ ભેદનું સંપૂણ ઉમૂલન ન જ થઈ શકે. આથી પરમાત્મા સર્વવ્યાપી છે એમ સ્થળ દ્રષ્ટિએ વિચાર કરતાં સાવ અયુક્તિક જણાય છે. પરમાત્માનું સર્વવ્યાપીત્વ સ્થળ અર્થમાં કઈ રીતે સિદ્ધ નથી થઈ શકતું.
ચેતનાનું સ્વરૂપ વસ્તુ એક જ રીતે અનંત થઈ શકે છે. “અનંત' શબ્દ ત્રણ ભિન્ન ભિન્ન અર્થમાં વપરાય છે. અનંત એટલે સ્થાવગાહનની દ્રષ્ટિએ નિઃસીમ સ્થિતિ. અનંત એટલે સંખ્યા કે વિચારની દ્રષ્ટિએ અનંત એવા બીજા બે અર્થ પણ ઘટાવી શકાય છે. ભૌતિક દ્રવ્યના પરમાણુઓ કે સમયની ક્ષણો સંખ્યાની દ્રષ્ટિએ અનંત છે. આ જ પ્રમાણે વિચારની દ્રષ્ટિએ અનંતતા હોય ત્યાં કઈ પણ પ્રકારની મર્યાદા સંભવતી નથી. વિચારનું આ અનંત સ્વરૂપ છે.
પરમાત્મા સ્થાનાવગાહન કે સંખ્યાની દ્રિષ્ટએ અનંત ન હોય એ તે પ્રત્યક્ષ છે. આથી વિચારની દ્રષ્ટિએ તે અનંત છે—હોઈ શકે કે નહિ એ જ વિચારવાનું રહે છે. ધર્મસારથીના હાથમાં છે. ધર્મ સારથિ' વિશેષણ સાથંક છે, કારણ કે ધર્મરથના ચલાવનાર-પ્રવર્તાવંનાર પ્રભુ છે. અહીં રૂપક અલંકારપૂર્વક એમ દર્શાવ્યું કે વીતરાગદેવની વાણીને પરિચય થતાં રાગદ્વેષ મેળા પડી જવા જોઈએ જ
વચનામૃત વીતરાગના, પરમ શાંતરસ મૂળ; ઔષધ જે ભવરોગના, કાયરને પ્રતિકૂળ.”
–શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર,
(અપૂર્ણ) ગામદેવી ) ડો. ભગવાનદાસ મનસુખલાલ મહેતા, મુંબઈ ઈ.
એમ. બી.બી.એસ.
For Private And Personal Use Only
