Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo namo nimmaladaMsaNassa bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH pUjya Ananda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara-gurUbhyo namaH Agama-32 devendrastava AgamasUtra hindI anuvAda 28-06-068 anuvAdaka evaM sampAdaka Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] Agama hindI-anuvAda-zreNI puSpa-32
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' AgamasUtra-32- "devendrastava' payannAsUtra-9- hindI anuvAda kahAM kyA dekhe? viSaya krama viSaya krama pRSTha maMgala- devendra viSayaka pRcchA bhavanapati vANavyaMtara 4 jyotiSka | 05 / 5 vaimAnika | ISat prAgbhAra pRthvI evaM siddha 7 | jinaRddhi aura upasaMhAra 19 21 08 muni dIparatnasAgara kRt (devendrastava)- Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 2
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' 45 Agama vargIkaraNa krama Agama kA nAma sUtra | krama Agama kA nAma aMgasUtra-1 payannAsUtra-2 01 AcAra 02 sUtrakRt aMgasUtra-2 26 03 sthAna aMgasUtra-3 | 25 AturapratyAkhyAna | mahApratyAkhyAna bhaktaparijJA 28 | taMdulavaicArika saMstAraka 27 payannAsUtra-3 payannAsUtra-4 payannAsUtra-5 04 samavAya aMgasUtra-4 05 aMgasUtra-5 29 payannAsUtra-6 bhagavatI jJAtAdharmakathA 06 / aMgasUtra-6 payannAsUtra-7 upAsakadazA aMgasUtra-7 payannAsUtra-7 aMtakRt dazA 09 anuttaropapAtikadazA aMgasUtra-8 aMgasUtra-9 30.1 | gacchAcAra 30.2 candravedhyaka 31 | gaNividyA devendrastava vIrastava payannAsUtra-8 payannAsUtra-9 32 / 10 praznavyAkaraNadazA aMgasUtra-10 33 aMgasUtra-11 34 | nizItha 11 vipAkazruta 12 aupapAtika payannAsUtra-10 chedasUtra-1 chedasUtra-2 upAMgasUtra-1 bRhatkalpa vyavahAra rAjaprazciya upAMgasUtra-2 chedasUtra-3 14 jIvAjIvAbhigama upAgasUtra-3 37 upAMgasUtra-4 upAMgasUtra-5 upAMgasUtra-6 chedasUtra-4 chedasUtra-5 chedasUtra-6 40 upAMgasUtra-7 15 prajJApanA 16 sUryaprajJapti 17 candraprajJapti | jaMbUdvIpaprajJapti 19 nirayAvalikA kalpavataMsikA 21 | puSpikA | puSpacUlikA 23 vRSNidazA dazAzrutaskandha 38 jItakalpa 39 mahAnizItha Avazyaka 41.1 oghaniyukti 41.2 | piMDaniyukti 42 | dazavaikAlika 43 uttarAdhyayana 44 / nandI mUlasUtra-1 mUlasUtra-2 mUlasUtra-2 upAgasUtra-8 upAMgasUtra-9 upAMgasUtra-10 upAMgasUtra-11 upAMgasUtra-12 payannAsUtra-1 mUlasUtra-3 mUlasUtra-4 cUlikAsUtra-1 cUlikAsUtra-2 anuyogadvAra | catuHzaraNa muni dIparatnasAgara kRt (devendrastava)- Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 3
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' 6 10 -06 02 01 [47] 3 06 05 04 muni dIparatnasAgarajI prakAzita sAhitya Agama sAhitya Agama sAhitya / sAhitya nAma buksa krama sAhitya nAma buksa mUla Agama sAhitya: 147 Agama anya sAhitya:-1- AgamasuttANi-mUlaM print [49] -1-mAgama thAnuyoga -2- AgamasuttANi-mUla Net [45] -2-Agama saMbaMdhI sAhitya -3-AgamamaJjUSA (mUla prata) [53] 1-3- RSibhASita sUtrANi 01 Agama anuvAda sAhitya: 165 -4- Agamiya sUktAvalI -1- sAmasUtragu4rAtI manuvAI Agama sAhitya- kula pustaka 516 |-2- AgamasUtra hindI anuvAda Net: | [47] -3- Aagamsootra English Trans. | [11] -4- sAmasUtrasaTI 142|tii manuvAI | [48] F-5- AgamasUtra hindI anuvAda print | [12] anya sAhitya:| Agama vivecana sAhitya:171 1 tatvAbhyAsa sAhitya 13 -1- AgamasUtra saTIka [46] 2 sUtrAbhyAsa sAhitya1-2-aagmsuutraanni saTIkaM pratAkAra-1/ | [51] | 3 vyaa82| sAhitya-3- AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra-2 | [09] 4 vyAjyAna sAhitya-4- Agama cUrNi sAhitya | [09]| 5 | nilata sAhitya 09 1-5- savRttika AgamasUtrANi-1 [40], 6 va sAhitya 04 1-6- savRttika AgamasUtrANi-2 [08] 7 ArAdhanA sAhitya 1-7- sacUrNika AgamasuttANi [08] 8 | pariyaya sAhitya 04 | Agama koSa sAhitya:14 9 4na sAhitya 02 -1- Agama saddakoso [04] 10 tIrthaM2 saMkSipta rzana 25 -2- Agama kahAkoso [01] 11 hI sAhitya-3-Agama-sAgara-koSa: [05]| 12IparatnasAgaranA vadhuzodhanibaMdha 05 -4- Agama-zabdAdi-saMgraha (prA-saM-gu) [04] Agama sivAyanuM sAhitya kUla pustaka Agama anukrama sAhitya:-1- mArAma viSayAnubha- (bhUta) 02 | |1-Agama sAhitya (kala pustaka) 1516 -2- Agama viSayAnukrama (saTIka) 04 2-Agametara sAhitya (kula 085 -3- Agama sUtra-gAthA anukrama 03 dIparatnasAgarajI ke kula prakAzana | 601 tina muni dIparatnasAgaranuM sAhitya munihIparatnasAgaranu Agama sAhitya [huta pusta8 516] tenAla pAnA [98,300] 2 bhuniTIpacnasArnu anya sAhitya [ pustas 85] tenAla pAnA [09,270] 3 bhumihIparatnasAra saMlita tatvArthasUtra'nI viziSTa DVD tanAhuta pAnA [27,930] | sabhArA prAzano 01 + viziSTa DVD 5 pAnA 1,35,500 muni dIparatnasAgara kRt "(devendrastava) Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 4 03 05 85 50 09
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' [32] devendrastava payannAsUtra-9- hindI anuvAda sUtra-1-3 trailokya guru-guNa se paripUrNa, deva aura mAnava dvArA pUjanIya, RSabha Adi jinavara aura antima tIrthaMkara mahAvIra ko namaskAra karake nizce Agamavid kisI zrAvaka saMdhyAkAla ke prArambha meM jisakA ahaMkAra jIta liyA hai vaise vardhamAnasvAmI kI manohara stuti karatA hai / aura vo stuti karanevAle zrAvaka kI patnI sukha zAnti se sAmane baiThakara samabhAva se donoM hAtha jor3akara vardhamAnasvAmI kI stuti sunatI hai| sUtra-4 tilaka samAna ratna aura saubhAgya sUcaka nizAnI se alaMkRta indra kI patnI ke sAtha hama bhI - mAna naSTa haA hai aise vardhamAnasvAmI ke caraNa kI vaMdanA karate haiN| sUtra-5 vinaya se praNAma karane ke kAraNa se janake mukuTa zithila ho gae haiM usa deva ke dvArA advitIya yazavAle aura upazAnta roSavAle vardhamAnasvAmI ke caraNa vaMdita hue haiN| sUtra-6 jinake guNa dvArA battIsa devendra pUrI taraha se parAjita hue haiM isalie unake kalyANakArI caraNa kA hama dhyAna karate haiN| sUtra-7 zrAvaka kI patnI apane priya ko kahatI hai ki isa taraha yahA~ jo battIsa devendra kahalAe haiM usake lie merI jijJAsA kA saMtoSa karane ke lie vizeSa vyAkhyA kro| sUtra-8-10 vo battIsa indra kaise haiM? kahA~ rahate haiM ? kisa kI kaisI dazA hai ? bhavana parigraha kitanA hai ? kisake kitane vimAna haiM ? kitane bhavana haiM ? kitane nagara haiM ? vahA~ pRthvI kI caur3AI UMcAI kitanI hai ? usa vimAna kA varNa kaisA hai? AhAra kA jaghanya, madhyama yA utkRSTa kAla kitanA hai? zvAsocchvAsa, avadhijJAna kaise haiM ? Adi mujhe batAo sUtra - 11 jisane vinaya aura upacAra dUra kie haiM, hAsyarasa samApta kiyA hai vaisI priyA dvArA pUche gae savAla ke uttara meM usake pati kahate haiM ki he sUtanu ! vo suno| sUtra-12-13 prazna ke uttara samAna zrutajJAna rUpI sAgara se jo bAta upalabdha hai usameM indra kI nAmAvalI suno / aura vIra dvArA praNAma kie gae usa jJAna samAna ratna ki jo tArAgaNapaMkti kI taraha zuddha hai use prasanna citta dila se tuma suno sUtra-14-19 ___ he vizAla nainavAlI suMdarI ! ratnaprabhA pRthvI meM rahanevAle tejolezyA sahita bIsa bhavanapati deva ke nAma mujhase suno / asura ke do bhavanapati indra haiM / camarendra aura asurendra / nAgakumAra ke do indra haiM, dharaNendra aura bhUtAnanda / suparNa ke do indra haiM, veNudeva aura veNudAlI / udadhikumAra ke do indra haiM, jalakAnta aura jalaprabha / dizAkumAra ke do indra haiM amitagati aura amitavAhana / vAyukumAra ke do indra haiM velamba aura prabhaMjana / stanita kumAra ke do indra, ghoSa aura mahAghoSa / vidyutakumAra ke do indra, harikAnta aura harissaha / agnikumAra ke do indra muni dIparatnasAgara kRt - (devendrastava) Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 5
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' haiM-agnizIkha aura agnimAnava / sUtra- 20-26 ___ he vikasita yaza aura vizAla nayanavAlI, sukhapUrvaka bhavana meM baiThI huI (suMdarI) ! maiMne jo yaha bIsa indra batAe unakA bhavana parigraha suna / vo camarendra vairocana aura asurendra mahAnubhava ke zreSTha bhavana kI ginatI 64 lAkha hai| vo bhUtAnanda aura dharaNa nAma ke donoM nAgakumAra indra ke zreSTha bhavana kI ginatI 54 lAkha hai / he suMdarI ! veNudeva aura veNudAlI donoM suvarNa indra ke bhavana 72 lAkha hai / vailamba aura prabhaMjana vAyukumAra indra ke zreSTha bhavana kI ginatI 96 lAkha hai / isa taraha asura ke 64, nAgakumAra ke 54, suvarNakumAra ke 72, vAyukumAra ke 96 / dvipadizA-udadhi-vidyuta-stanita aura agni vo cha yugala ke pratyeka ke bhavana 76-76 lAkha haiN| sUtra - 27-31 he lIlA sthita suMdarI ! aba unakI sthiti matalaba Ayu vizeSa ko krama se suna / he suMdarI ! camarendra kI utkRSTa Ayu sthiti eka sAgaropama hai / vo hI bali aura vairocana indra kI bhI jaannaa| camarendra sivA bAkI ke dakSiNa dizA ke indra kI utkRSTa Aya-sthiti deDha palyopama hai / bali ke sivA bAkI jo uttara dizA sthita indra hai usakI Ayu sthiti kucha nyUna do palyopama hai / yaha saba Ayu-sthiti kA vivaraNa hai| aba tU uttama bhavanavAsI deva ke sundara nagara kA mAhAtmya bhI suna / sUtra-32-38 sampUrNa ratnaprabhA pRthvI 11000 yojana meM eka hajAra yojana ke alAvA bhavanapati ke nagara bane haiM / yaha saba bhavana bhItara se catuSkoNa aura bAhara se gola haiM / Ama tora para ati sundara, ramaNIya, nirmala aura vraja ratna ke bane haiM / bhavana nagara ke prAkAra sone ke bane hue haiM / zreSTha kamala kI paMkhar3I para rahA yaha bhavana alaga-alaga maNI se zobhAyamAna svabhAva se manohArI dikhate haiM / lambe arase taka na mUrjAnevAlI puSpamAlA aura candana se bane daravAje yukta usa nagara kA Upara kA hissA patAkA se zobhAyamAna hai / isalie vo zreSTha nagara sundara hai / vo zreSTha dvAra ATha yojana UMce haiM usakA Upara kA hissA lAla kalaza se sajAyA huA hai, Upara sone ke ghaMTa ba~dhe haiM / isa bhavana meM bhavanapati deva zreSTha taruNI ke gIta aura vAdya kI AvAja ke kAraNa se hamezA sukhayukta aura pramudita rahakara pasAra honevAle vakta ko nahIM jaante| sUtra - 39-40 ___ camarendra, dharaNendra, veNudeva, pUrNa, jalakAnta, amitagati, velamba, ghoSa, hari aura agnizIkha / usa bhavanapati indra ke maNiratna se jar3ita svarNa-stambha aura ramaNIya latAmaMDapa yukta bhavana dakSiNa dizA kI ora hotA hai uttara dizA aura usake AsapAsa bAkI ke indra ke bhavana hote haiM / sUtra-41-42 dakSiNa dizA kI ora asurakumAra ke 34 lAkha, nAgakumAra ke 44 lAkha, suvarNakumAra ke 48 lAkha aura dvIpa, udadhi, vidyuta, stanita aura agnikumAra ke 40-40 lAkha aura vAyukumAra ke 50 lAkha bhavana hote haiM / uttara dizA kI ora asurakumAra ke 30 lAkha, nAgakumAra ke 40 lAkha, suvarNakumAra ke 34 lAkha, vAyukumAra ke 46; dvIpa, udadhi, stanita, agnikumAra ke 36-36 lAkha bhavana haiN| sUtra-43 sabhI bhavanapati aura vaimAnika indra kI tIna parSadA hotI hai / una sabake trAyastriMzaka, lokapAla aura sAmAnika deva hote haiM aura cAra gune aMgarakSaka deva hote haiN| muni dIparatnasAgara kRt ' (devendrastava)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 6
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra-44 dakSiNa dizA ke bhavanapati ke 64000 aura uttara dizA ke bhavanapati ke 60000 vANavyaMtara ke 6000 aura jyotiSa indra ke 4000 sAmAnika deva hote haiM / sUtra-45 usI taraha camarendra aura balindra kI pA~ca agramahiSI aura bAkI ke bhavanapati kI chaha agramahiSI hotI hai| sUtra-46 usI taraha jambUdvIpa meM do, mAnuSottara parvata meM cAra, aruNa samudra meM cha aura aruNa dvIpa meM ATha usa taraha se bhavanapati ke AvAsa haiN| sUtra-47 jisa nAma ke sAgara yA dvIpa haiM usI nAma ke dvIpa yA samudra meM unakI utpatti hotI hai| sUtra -48-50 ___ asura nAga aura udadhi kumAra kA AvAsa aruNavara samudra meM hotA hai aura usameM hI unakI utpatti hotI hai| dvIpa, dizA, agni aura stanitakumAra kA AvAsa aruNavara dvIpa meM hotA hai aura usameM hI unakI utpatti hotI hai| vAyukumAra-suvarNakumAra indra ke AvAsa mAnuSottara parvata para hotA hai / hari-harissaha deva ke AvAsa vidyutprabha aura mAlyavaMta parvata para hote haiN| sUtra-51-65 he suMdarI ! isa bhavanapati devameM jina kA bala-vIrya parAkrama hai usa ke yathAkrama se AnupUrvI se varNana karatA hU~ / asura aura asura kanyA dvArA jo svAmitva kA viSaya hai / usakA kSetra jambUdvIpa aura camarendra kI camaracaMcA rAjadhAnI taka hai / yahI svAmitva bali aura vairocana ke lie bhI samajhanA / dharaNa aura nAgarAja jambUdvIpa ko phana dvArA AcchAdita kara sakate haiM / usI taraha bhUtAnanda ke lie bhI samajhanA / garur3endra aura veNudeva paMkha se jambUdvIpa ko AcchAdita kara sakate haiM / vahI atizaya veNudAlI kA bhI jAnanA cAhie / usa jambUdvIpa ko vaziSTha apane hAtha ke tala se AcchAdIta kara sakatA hai / jalakAnta aura jalaprabha eka jalataraMga dvArA jambUdvIpa ko bhara sakatA hai| amitagati aura amitavAhana apanI eka pA~va kI er3I se pUre jambUdvIpa ko hilA sakatA hai / velamba aura prabhaMjana eka vAya ke gaMjana se pare jambadvIpa ko bhara sakatA hai| he saMdarI ! ghoSa aura mahAghoSa eka meghagarjanA zabda se jambUdvIpa ko beharA banA sakatA hai / hari aura harissaha eka vidyuta se pUre jambUdvIpa ko prakAzita kara sakatA hai| agnizIkha aura agnimAnava eka agana jvAlA se pUre jambUdvIpa ko jalA sakatA hai / he suMdarI ! tirchAloka meM anaginata dvIpa aura sAgara haiM / isameM se kisI bhI eka indra apane rUpa se isa dvIpa-samudra ko jambUdvIpa ko bAyeM hAtha se chatra kI taraha dhAraNa kara sakatA hai aura meru parvata ko bhI parizrama binA grahaNa kara sakatA hai / kisI eka tAkatavara indra jambUdvIpa ko chatra aura meru parvata ko daMr3a banA sakatA hai / una sabhI indra kI tAkata vizeSa hai| sUtra-66-68 saMkSepa meM isa bhavanapati ke bhavana kI sthiti batAI aba yathAkrama vANavyaMtara ke bhavana kI sthiti suno| pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kinnara, kiMpuruSa, mahoraga aura gaMdharva vo vANavyaMtara deva ke ATha prakAra haiM / yaha vANavyaMtara deva maiMne saMkSepa meM batAe / aba eka-eka karake solaha indra aura usakI Rddhi khuuNgaa| sUtra - 69-72 kAla, mahAkAla, surUpa, pratirUpa, pUrNabhadra, mANibhadra, bhIma, mahAbhIma, kinnara, kiMpuruSa, satpuruSa, mahApuruSa, atikAya, mahAkAya, gItarati aura gItayaza yaha vANavyaMtara indra haiM / aura vANavyaMtara ke bheda meM sannihita, muni dIparatnasAgara kRt ' (devendrastava)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 7
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' samAna, dhAtA, vidhAtA, RSi, RSipAla, Izvara, mahezvara, suvatsa, vizAla, hAsa, hAsarati, zveta, mahAzveta, pataMga, pataMgapati una solaha indra ko jAnanA / sUtra - 73 vyaMtara deva Urdhva, adho aura tiryaka loka meM paidA hote haiM aura nivAsa karate haiN| usake bhavana ratnaprabhA pRthvI ke Upara ke hisse meM hote haiN| sUtra-74-76 eka-eka yugala meM niyamA anaginata zreSTha bhavana haiM / vo phA~sale meM anaginata yojanavAle haiM, jisake vividha vividha bheda isa prakAra haiM / vo utkRSTa se jambUdvIpa samAna, jaghanya se bharatakSetra samAna aura madhyama se videha kSetra samAna hote haiM / jisameM vyaMtara deva zreSTha taruNI ke gIta aura saMgIta kI AvAjha ke kAraNa se nitya sukhayukta aura Anandita rahane se pasAra hone vAle vakta ko nahIM jaante| sUtra - 77-78 kAla, surUpa, punya, bhIma, kinnara, supuriSa, akAyika, gItaratI ye ATha dakSiNa meM hote haiM / maNi-svarNa aura ratna ke stUpa, sone kI vedikA yukta unake bhavana dakSiNadizA kI ora hote haiM aura bAkI ke uttaradizA meM hote haiN| sUtra-79 isa vyaMtara deva kI jaghanya Ayu 10000 sAla hai aura utkRSTa Ayu eka palyopama hai| sUtra-80 isa taraha vyaMtara deva ke bhavana aura sthiti saMkSepameM kahA hai, aba jyotiSka deva ke AvAsa kA vivaraNa suna sUtra-81-84 candra, sUrya, tArAgaNa, nakSatra aura grahagaNa samUha isa pA~ca taraha ke jyotiSI deva batAe haiM / aba usakI sthiti aura gati batAUMgA / tirchAloka meM jyotiSI ke ardhakapittha phala ke AkAravAle sphaTika ratnamaya, ramaNIya anaginata vimAna haiM / ratnaprabhA pRthvI ke samabhUtala hisse se 790 yojana UMcAI para usakA nimna tala hai aura vo samabhUtalA pRthvI se sUrya 800 yojana Upara hai / usI taraha candramA 880 yojana Upara hai usI taraha jyotiSa deva kA vistAra 110 yojana meM hai| sUtra-85 eka yojana ke 61 hisse kie jAe to 61 ve hisse meM 56 ve hisse jitanA candra parimaMDala hotA hai| aura sUrya kA AyAma viSkambha 45 hisse jitanA hotA hai| sUtra-86 jisameM jyotiSI deva zreSTha taruNI ke gIta aura vAdya kI AvAjha ke kAraNa se hamezA sukha aura pramoda se pasAra honevAle kAla ko nahIM jAnate / sUtra-87-90 eka yojana ke 61 hisse meM se 56 hisse vistAravAlA candramaMDala hotA hai aura 28 jitanI caur3AI hotI hai| 48 bhAga jitane phailAvavAlA sUryamaMDala aura 24 hisse jitanI caur3AI hotI hai / graha Adhe yojana vistAra se usase Adhe vistAra meM nakSatra samUha aura usake Adhe vistAra meM tArAsamUha hotA hai| usase Adhe vistA usakI caur3AI hotI hai| eka yojana kA AdhA do gAu hotA hai / usameM gAu 500 dhanuSa kA hotA hai / yaha grahanakSatra samUha aura muni dIparatnasAgara kRt " (devendrastava) Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 8
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' tArAvimAna kA viSkambha hai| sUtra- 91 jisakA jo AyAma viSkambha hai usase AdhI usakI caur3AI hotI hai / aura usase tIna gunI adhika paridhi hotI hai aisA jaan| sUtra - 92-93 candra-sUrya vimAna kA vahana 16000 deva karate haiM, graha vimAna kA vahana 8000 deva karate haiM / nakSatra vimAna kA vahana 4000 deva karate haiM aura tArA vimAna kA vahana 2000 deva karate haiM / vo deva pUrva meM siMha, dakSiNa meM mahAkAya hAthI, pazcima meM baila aura uttara meM ghor3e ke rUpa meM vahana karate haiM / sUtra- 94 ___ candra-sUrya, graha-nakSatra aura tAre eka-eka se teja gati se calate haiN| sUtra-95 candra kI gati saba se kama, tAroM kI gati saba se teja hai| isa prakAra jyotiSka deva kI gati vizeSa jAnanA sUtra- 96 Rddhi meM tAre, nakSatra, graha, sUrya, candra eka eka se jyAdA RddhivAn jAnanA / sUtra- 97 sabake bhItara abhijita nakSatra hai, sabase bAhara mUla nksstr| Upara svAti nakSatra hai aura nIce bharaNI nakSatra hai sUtra-98 nizcaya se candra sUrya ke bIca sabhI graha-nakSatra hote haiN| candra aura sUrya ke barAbara nIce aura Upara tAre hote haiM sUtra- 99-100 tAroM kA paraspara jaghanya antara 500 dhanuSa aura utkRSTa phA~salA 4000 dhanuSa (do gAu) hotA hai / vyavadhAna kI apekSA se tAroM kA phA~salA jaghanya 266 yojana aura utkRSTa se 12242 yojana hai| sUtra-101 isa candrayoga kI 67 khaMDita ahorAtri, 9 muharta aura 27 kalA hotI hai| sUtra - 102-104 zatabhiSA, bharaNI, ArdrA, AzleSA, svAti aura jyeSThA yaha cha nakSatra 15 muhUrta saMyogavAle haiM / tInoM uttarA nakSatra aura punarvasu, rohiNI, vizAkhA yaha cha nakSatra candramA ke sAtha 45 muhUrta kA saMyoga karate haiM / bAkI paMdraha nakSatra candramA ke sAtha 30 maharta kA saMyoga karate haiM isa taraha candramA ke sAtha nakSatra kA yoga jaannaa| sUtra-105-108 abhijita nakSatra sUrya ke sAtha cAra ahorAtri aura cha muhUrta eka sAtha gamana karate haiM / zatabhiSA, bharaNI, ArdrA, AzleSA, svAti aura jyeSThA yaha cha nakSatra cha ahorAtri aura 21 muhUrta taka sUrya ke sAtha bhramaNa karate haiM / tIna uttarA nakSatra aura punarvasu, rohiNI aura vizAkhA yaha cha nakSatra 20 ahorAtri aura tIna muhUrta taka sUrya ke sAtha bhramaNa karate haiM / bAkI ke 15 nakSatra 13 ahorAtri aura 12 muhUrta sUrya ke sAtha bhramaNa karate haiN| sUtra-109-112 do candra, do sUrya, 56 nakSatra, 176 graha vo sabhI jambUdvIpa meM vicaraNa karate haiM / 133950 kor3Akor3I tArAgaNa jambUdvIpa meM hote haiM / lavaNa samudra meM 4 candra, 4 sUrya, 112 nakSatra aura 352 graha bhramaNa karate haiM aura 267900 kor3Akor3I tArAgaNa haiN| muni dIparatnasAgara kRt ' (devendrastava)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 9
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra - 113-117 ghAtakI khaMDa meM 12 candra, 12 sUrya, 336 nakSatra, 1056 graha aura 803700 kor3Akor3I tArAgaNa hote haiM / kAlodadhi samudra meM tejasvI kiraNa se yukta 42 candra, 42 sUrya, 1176 nakSatra, 3696 graha aura 2812950 kor3Akor3I tArAgaNa hote haiN| sUtra - 118-123 puSkaravaradvIpa meM 144 candra, 144 sUrya, 4032 nakSatra, 12632 graha, 9644400 kor3Akor3I tArAgaNa vicaraNa karate haiM / ardhapuSkaravaradvIpa meM 72 candra, 72 sUrya, 6336 mahAgraha, 2016 nakSatra aura 4822200 kor3Akor3I tArAgaNa haiN| sUtra - 124-126 samasta mAnavaloka ko 132 candra, 132 sUrya, 11616 mahAgraha, 3696 nakSatra aura 8840700 kor3Akor3I tArAgaNa prakAzita karate haiN| sUtra-127 saMkSepa meM mAnavaloka meM yaha nakSatra samUha kahA hai / mAnavaloka kI bAhara jinendra dvArA asaMkhya tAre batAeM haiM sUtra- 128 isa taraha mAnavaloka meM jo sUrya Adi graha batAeM haiM vo kadamba vRkSa ke phUla kI samAna vicaraNa karate haiM / sUtra - 129 isa taraha mAnavaloka meM sUrya, candra, graha, nakSatra batAeM haiM jisake nAma aura gotra sAmAnya buddhivAle mAnava nahIM kaha skte| sUtra-130-135 mAnavaloka meM candra aura sUrya kI 66 pITaka hai aura eka pITaka meM do candra aura sUrya haiM / nakSatra Adi kI 66 pITaka aura eka pITaka meM 56 nakSatra haiM / mahAgraha 116 hai / isI taraha mAnavaloka meM candra-sUrya kI 4-4 paMkti hai| hara eka paMkti meM 66 candra, 66 sUrya hai / nakSatra kI 56 paMkti hai aura hara eka paMkti meM 66-66 nakSatra hai / graha kI 76 paMkti hotI hai haraeka meM 66-66 graha hote haiN| sUtra-136 candra, sUrya aura graha samUha anavarita rUpa se usa meru parvata kI parikramA karate hue sabhI meru parvata kI maMDalAkAra pradakSiNA karate haiN| sUtra-137 usI taraha nakSatra aura graha ke nitya maMDala bhI jAnane vo bhI meru parvata kI parikramA maMDala ke AkAra se karate haiN| sUtra - 138 candra aura sUrya kI gati Upara nIce nahIM hotI lekina abhyaMtara-bAhya tirachI aura maMDalAkAra hotI hai| sUtra-139 candra, sUrya, nakSatra Adi jyotiSka ke paribhramaNa vizeSa dvArA mAnava se sukha aura duHkha kI gati hotI hai| sUtra - 140 yaha jyotiSka deva nikaTa ho to tApamAna niyama se bar3hatA hai aura dUra ho to tApamAna kama hotA hai / muni dIparatnasAgara kRt " (devendrastava) Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 10
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra-141 usakA tApa kSetra kalambuka puSpa saMsthAna samAna hotA hai aura candra-sUrya kA tApakSetra bhItara meM saMkucita aura bAhara se vistRta hotA hai| sUtra-142 kisa kAraNa se candramA bar3hatA hai aura kisa kAraNa se candramA kSINa hotA hai ? yA kisa kAraNa se candra kI jyotsanA aura kAlimA hotI hai ? sUtra-143 rAhu kA kAlA vimAna hamezA candramA ke sAtha cAra aMgula nIce gamana karate haiM / sUtra-144 zuklapakSa meM candra kA 62-62 hissA rAhu se anAvRtta hokara hararoja bar3hatA hai aura kRSNa pakSa meM utane hI vakta meM rAhu se AvRtta hokara kama hotA hai / sUtra-145 candramA ke paMdraha hisse kramika rAhu ke paMdraha hissoM se anAvRtta hote jAte haiM aura phira AvRtta hote jAte haiN| sUtra-146 usa kAraNa se candramA vRddhi ko aura hrAsa ko pAte haiM / usI kAraNa se jyotsanA aura kAlimA Ate haiN| sUtra - 147, 148 mAnavaloka meM paidA honevAle aura saMcaraNa karanevAle candra, sUrya, graha-samUha Adi pA~ca taraha ke jyotiSka deva hote haiN| mAnavaloka bAhara jo candra, sUrya, graha, tAre aura nakSatra haiM usakI gati bhI nahIM aura saMcaraNa bhI nahIM hotA isalie use sthira jyotiSka jAnanA / sUtra - 149-150 yaha candra-sUrya jambUdvIpa meM do-do, lavaNa samudra meM cAra-cAra, dhAtakIkhaMDa meM bAraha-bAraha hote haiM / yAni ki jambUdvIpa meM dugune, lavaNasamudra meM cAra gune aura dhAtakIkhaMDa meM bAraha gune hote haiM / sUtra - 151 ghAtakI khaMDa ke Age ke kSetra meM matalaba dvIpa samUha meM sUrya-candra kI ginatI usake pUrva dvIpa samUha kI ginatI se tIna tIna gunA karake aura usameM pUrva ke candra aura sUrya kI ginatI bar3hAkara mAnanA cAhie / (jaise ki kAlodadhi samudra meM 42-42 candra-sUrya vicaraNa karate haiM, vo isa taraha pUrva ke lavaNasamudra meM 12-12 haiM to usake tIna gune yAni 36 aura usameM pUrva ke jambUdvIpa do aura lavaNa samudra ke cAra candra sUrya zAmIla karane se 42 candra sUrya hote haiM, isa taraha se Age-Age kI ginatI hotI hai| sUtra-152 yadi tU dvIpa samudra meM nakSatra, graha, tAroM kI ginatI jAnane kI IcchA rakhatI ho to eka candra parivAra kI ginatI se dugune karane se vo dvIpa samudra ke nakSatra, graha aura tAroM kI ginatI jAna sakatI hai| sUtra - 153 mAnuSottara parvata ke bAhara candra aura sUrya avyavasthita haiM, vahA~ candramA abhijita nakSatra ke yogavAlA aura sUrya puSya nakSatra ke yogavAlA hotA hai| muni dIparatnasAgara kRt ' (devendrastava)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 11
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra-154 sUrya se candra aura candra se sUrya kA antara 50 hajAra yojana se kama nahIM hotaa| sUtra - 155 candra kA candra se aura sUrya kA sUrya se 1 lAkha yojana hotA hai / sUtra - 156 candramA se sUrya aMtarita hai aura pradIpta sUrya se candramA aMtarIta hai| ve aneka varNa ke kiraNavAlA hai| sUtra-157 eka candra parivAra ke 88 graha aura 28 nakSatra hote haiM / sUtra-158 66975 kor3Akor3I tArAgaNa hotA hai| sUtra - 159-160 sUrya deva kI AyudazA 1 hajAra varSa palyopama aura candra deva kI Ayu dazA 1 lAkha varSa palyopama se adhika, graha kI 1palyopama, nakSatra kI AdhA palyopama aura tAroM kI 1/4 palyopama kahA hai| sUtra - 161 jyotiSka deva kI jaghanyadazA palyopama kA AThavA bhAga aura utkRSTa sthiti sAdhika eka lAkha palyopama varSa kahI hai| sUtra-162 maiMne bhavanapati, bANavyaMtara aura jyotiSka deva kI dazA kahI hai| aba mahAna RddhivAle 12 kalpapati indra kA vivaraNa kruuNgaa| sUtra-163 pahale saudharmapati, dUsare IzAnapati, tIsare sanatakumAra, cauthe mahindra / sUtra - 164 pA~cave brahma, chaThe lAMtaka, sAtave mahAzukra, AThave sahasrAra / sUtra - 165 nauveM ANata, dazave prANata, gyArahave AraNa aura bAraveM acyuta indra hote haiN| sUtra-166 isa taraha se yaha bAraha kalpapati indra kalpa ke svAmI kahalAe unake alAvA deva ko AjJA denevAlA dUsarA koI nahIM hai| sUtra - 167 isa kalpavAsI ke Upara jo devagaNa hai vo svazAsita bhAvanA se paidA hote haiM / kyoMki graiveyaka meM dAsa bhAva yA svAmI bhAva se utpatti mumakIna nahIM hai| sUtra - 168 jo samyakadarzana se patita hai lekina zramaNaveza dhArI haiM usa kI utpatti utkRSTa rUpameM graiveyaka taka hotI hai sUtra - 169 yahA~ saudharma kalpapati zakra mahAnubhava ke 32 lAkha vimAna haiN| muni dIparatnasAgara kRt ' (devendrastava)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 12
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra - 170 IzAnendra ke 28 lAkha, sanatkumAra ke 12 lAkha / sUtra - 171 mAhendra meM 8 lAkha, brahmaloka meM 4 lAkha / sUtra-172 lAMtaka meM 50 hajAra, mahAzukra meM 40 hajAra sahasrAra meM cha hajAra / sUtra-173 ANata-prANata meM 400, AraNa acyuNa meM 300 vimAna kahA hai| sUtra - 174-178 isa taraha se he suMdarI ! jisa kalpa meM jitane vimAna kahe haiM usa kalpapati kI dazA vizeSa se suna / zukra mahAnubhAga kI do sAgaropama, IzAnendra kI sAdhika do sAgaropama, sanatkumArendra kI sAta sAgaropama / mAhendra kI sAdhika sAta sAgaropama, brahmalokendra kI daza sAgaropama, lAMtakendra kI 14 sAgaropama, mahAzukrendra kI 17 sAgaropama / sahasrArendra kI 15 sAgaropama, Anata kalpe 19 aura prANata kalpe 20 sAgaropama / AraNa kalpe 21 sAgaropama aura acyuta kalpe 22 sAgaropama Ayu dazA jaannaa| sUtra-179 isa taraha kalpapati ke kalpa meM Ayu dazA kahI aba anuttara aura graiveyaka vimAna ke vibhAgoM ko suno| sUtra - 180-182 adho-madhyama-Urdhva tIna graiveyaka haiM aura hara eka ke tIna prakAra hai / isa taraha se graiveyaka nau hai / sudarzana, amogha, suprabuddha, yazodhara, vatsa, suvatsa, sumanasa, somanasa aura priyadarzana / / nIce ke graiveyaka meM 111, madhyama graiveyaka meM 107 Upara ke graiveyaka meM 100 aura anuttaropapAtika meM pA~ca vimAna batAeM haiN| sUtra-183 he namitAMgi! sabase nIcevAle graiveyaka deva kI Ayu 23 sAgaropama hai, bAkI Upara ke ATha meM kramika 1-1 sAgaropama Ayu dazA bar3hatI jAtI hai| sUtra - 184-186 vijaya vaijayanta-jayanta aparAjita ye cAra kramika / pUrva-dakSiNa-pazcima-uttara meM sthita hai / madhya meM sarvArtha siddha nAma kA pA~cavA vimAna hai / ina sabhI vimAna kI sthiti 33 sAgaropama kahI hai / sarvArthasiddha meM ajaghanyotkRSTa 33 sAgaropama kahI hai| sUtra - 187-188 nIce-Upara ke do-do kalpayugala arthAt yaha ATha vimAna ardha candrAkAra haiM aura madhya ke cAra kalpa pUrNa caMdrAkAra haiM / graiveyaka deva ke vimAna tIna-tIna paMkti meM hai / anuttara vimAna hullaka-puSpa ke AkAra ke hote haiN| sUtra-189 saudharma aura IzAna ina donoM kalpa meM deva-vimAna dhanodadhi para pratiSThita haiM / sanatkumAra, mAhendra aura brahma una tIna kalpa meM vAyu ke Upara pratiSThita hai aura lAMtaka, mahAzukra aura sahasrAra ye tIna ghanodadhi, ghanavAta donoM ke AdhAra para pratiSThita hai| muni dIparatnasAgara kRt ' (devendrastava)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 13
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra - 190 isa ke Upara sabhI vimAna AkAzAntara pratiSThita hai| isa taraha Urdhvaloka ke vimAna kI AdhAravidhi batAI sUtra - 191-192 bhavanapati aura vyaMtara deva meM kRSNa, nIla, kApota aura tejolezyA hotI hai / jyotiSka, saudharma aura IzAna deva meM tejolezyA hotI hai / sanatkumAra, mAhendra aura brahmaloka meM padmalezyA hote haiM / unake Upara ke deva meM zukla lezyA hotI hai| sUtra-193 saudharma aura IzAna do kalpavAle deva kA varNa tape hae sone jaisA, sanatkumAra, mAhendra aura brahmaloka ke deva kA varNa padma jaisA zveta aura usake Upara ke deva kA varNa zukla hotA hai / sUtra-194-196 bhavanapati, vANavyaMtara aura jyotiSka deva kI UMcAI sAta hAtha jitanI hotI hai / he suMdarI ! aba Upara ke kalpapati deva kI UMcAI suna / saudharma aura IzAna kI sAta hAtha pramANa-usake Upara ke do-do kalpa samAna hote haiM aura eka-eka hAtha pramANa nApa kama hotA jAtA hai / graiveyaka ke do hAtha pramANa aura anuttara vimAnavAsI kI UMcAI eka hAtha pramANa hotI hai| sUtra-197 eka kalpa se dUsare kalpa ke deva kI sthiti eka sAgaropama se adhika hotI hai aura usakI UMcAI usase 11 bhAga kama hotI hai| sUtra - 198 vimAna kI UMcAI aura usakI pRthvI kI caur3AI una donoM kA pramANa 3200 yojana hotA hai| sUtra - 199-202 bhavanapati, vANavyaMtara aura jyotiSka deva kI kAmakrIr3A zArIrika hotI hai / he suMdarI ! aba tU kalpapati kI kAmakrIr3A vidhi suna / saudharma aura IzAna kalpa meM jo deva haiM usakI kAmakrIr3A zArIrika hotI hai / sanatkumAra aura mAhendra kI sparza ke dvArA hotI hai / brahma aura lAMtaka ke deva kI cakSu dvArA hotI hai / mahAzukra aura sahasrAra deva kI kAmakrIr3A zrotra (kAna) dvArA hotI hai / ANataprANata, AraNa, acyuta kalpa ke deva kI mana se hotI hai, aura isake Upara ke deva kI kAmakrIr3A nahIM hotii| sUtra - 203 gozIrSa, agaru, ketakI ke pAna, punnAga ke phUla, bakula kI suvAsa, caMpaka aura kamala kI khuzabU aura tagara Adi kI khuzabU devatA meM hotI hai| sUtra - 204 yaha gandhavidhi saMkSepa meM upamA dvArA kahI hai / devatA najara se sthira aura sparza kI apekSA meM sukumAra hote sUtra - 205-207 Urdhvaloka meM vimAna kI ginatI 8497023 hai / usameM puSpa AkRtivAle 8489154 haiM / zreNIbaddha vimAna 7874 haiM / bAkI ke vimAna puSpakarNikA AkRtivAle haiN| muni dIparatnasAgara kRt - (devendrastava). Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 14
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra - 208 vimAna kI paMkti kA aMtara nizcaya se asaMkhyAta yojana aura puSpakarNikA AkRtivAle vimAna kA antara saMkhyAta-saMkhyAta yojana batAyA hai| sUtra-209 AvalikA praviSTa vimAna gola, tripAI aura catuSkoNa hote haiM / jabaki puSpakarNikA kI saMracanA aneka AkAra kI hotI hai| sUtra - 210 gola vimAna kaMkaNAkRti jaise, tripAI zIMgor3e jaise aura catuSkoNa pAsA ke AkAra ke hote haiM / sUtra-211 prathama vRtta vimAna, bAda meM trIkona, bAda meM caturasra phira IsI krama se vimAna hote haiM / sUtra - 212 vimAna kI paMkti vartulAkAra para vartulAkAra, tripAI para tripAI, catuSkoNa para catuSkoNa hotA hai| sUtra - 213 sabhI vimAna kA avalambana rassI kI taraha Upara se nIce eka kone se dUsare taka samAna hote haiN| sUtra - 214 sabhI vartulAkAra vimAna prAkAra se ghire hue aura catuSkoNa vimAna cAroM dizA meM vedikAyukta batAe haiN| sUtra - 215 jahA~ vartulAkAra vimAna hote haiM vahA~ tripAI vimAna kI vedikA hotI hai / bAkI ke pA~ca hisse meM prAkAra hotA hai| sUtra - 216 sabhI vartulAkAra vimAna eka dvAravAle hote haiM / tripAI vimAna tIna aura catuSkoNa vimAna meM cAra daravAje hote haiN| yaha varNana kalpapati ke vimAna kA jAnanA / sUtra-217 bhavanapati deva ke 7 karoDa 72 lAkha bhavana hote haiM / yaha bhavana kA saMkSipta kathana khaa| sUtra - 218 timloka meM paidA honevAle vANavyaMtara deva ke asaMkhyAta bhavana hote haiM / usase saMkhyAta gune adhika jyotiSI deva ke hote haiN| sUtra - 219 vimAnavAsI deva alpa haiM / usase vyaMtara deva asaMkhyAta gune haiM / usase saMkhyAta gune adhika jyotiSka deva hote haiN| sUtra-220 saudharma devaloka meM devIoM ke alaga vimAna kI ginatI cha lAkha hotI hai / aura IzAna kalpa meM cAra lAkha hotI hai| sUtra - 221 pA~ca taraha ke anuttara deva gati, jAti aura dRSTi kI apekSA se zreSTha hai aura anupama viSayasukha vAle haiN| muni dIparatnasAgara kRt ' (devendrastava)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 15
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra-222 jisa taraha sarvazreSTha gandha, rUpa aura zabda hote haiM usI taraha sacitta pudgala ke bhI sarvazreSTha rasa, sparza aura gandha isa deva ke hote haiN| sUtra-223 jaise bha~varA phailI huI kalI, phailI huI kamalaraja aura zreSTha kusuma kI makaraMda kA sukha se pAna karatA hai| (usI taraha yaha deva paudagalika viSaya sevana karate haiM / ) sUtra - 224 he suMdarI ! yaha deva zreSTha kamala jaise zveta varNavAle eka hI udbhava sthAna meM nivAsa karanevAle aura vo udbhava sthAna se vimukta hokara sukha kA ahasAsa karate haiM / sUtra - 225-227 he suMdarI ! anuttara vimAnavAsI deva ko 33 hajAra sAla pUre hone para AhAra kI IcchA hotI hai / madhyavartI Ayu dhAraNa karanevAle deva ko 16500 sAla pUre hone para AhAra grahaNa hotA hai / jo deva 10 hajAra sAla kI Ayu dhAraNa karate haiM unakA AhAra eka-eka dina ke antara se hotA hai| sUtra - 228-230 he suMdarI ! eka sAla sAr3e cAra mahine anuttaravAsI deva ke zvAsocchvAsa hote haiM / madhyama Ayu deva ko ATha mAsa aura sAr3e sAta dina ke bAda zvAsocchvAsa hote haiM / jaghanya Ayu ko dhAraNa karanevAle deva kA zvAsocch vAsa sAta stoka meM pUrNa hotA hai| sUtra-231 deva ko jitane sAgaropama kI jinakI dazA utane hI dina sA~sa hotI hai| sUtra- 232 ____ aura utane hI hajAra sAla para unheM AhAra kI IcchA hotI hai / isa taraha AhAra aura zvAsocchvAsa kA maiMne varNana kiyA, he suMdarI ! aba jalda unake sUkSma antara ko maiM kramaza: btaauuNgaa| sUtra - 233 he suMdarI ! isa deva kA jo viSaya jitanI avadhi kA hotA hai usako maiM AnupUrvI krama se varNana kruuNgaa| sUtra - 234 saudharma aura IzAna deva nIce eka naraka taka, sanatakumAra aura mahindra dUsare naraka taka, brahma aura lAMtaka tIsare naraka taka zukra aura sahasrAra cauthI naraka tk| sUtra-235 Anata se acyuta taka ke devoM ko pA~cave naraka tk| sUtra - 236 adhastana aura madhyavartI graiveyaka devoM ko chaThI naraka taka, uparitana graiveyakoM ko sAtavI naraka taka aura pA~ca anuttaravAsI sampUrNa lokanAr3I ko avadhijJAna se dekhate haiM / sUtra-237 AdhA sAgaropama se kama AyuvAle deva avadhijJAna se tirchA saMkhyAta yojana-usase adhika paccIsa sAgaropama vAle bhI jaghanya se saMkhyAta yojana dekhate haiN| muni dIparatnasAgara kRt ' (devendrastava)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 16
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra - 238 usase jyAdA AyuvAle deva tirchA asaMkhyAta dvIpa-samudra taka jAnate haiM / Upara sabhI apane kalpa kI UMcAI taka jAnate haiN| sUtra - 239 abAhya arthAt janma se avadhijJAna vAle nArakI deva, tIrthaMkara pUrNatA se dekhate haiM aura bAkI avadhijJAnI deza se dekhate haiN| sUtra- 240 maiMne saMkSepa meM yaha avadhijJAnI viSayaka varNana kiyA / aba vimAna kA raMga, cauDAI aura UMcAI btaauuNgaa| sUtra- 241 ___ saudharma aura IzAna kalpa meM pRthvI kI caur3AI 2700 yojana hai aura vo ratna se citrita jaisI hai| sUtra - 242 sundara maNI kI vedikA se yukta, vaiDuryamaNi ke stUpa se yukta, ratnamaya hAra aura alaMkAra yukta aise kaI prAsAda isa vimAna meM hote haiN| sUtra- 243 usameM jo kRSNa vimAna hai vo svabhAva se aMjana dhAtu samAna evaM megha aura kAka samAna varNavAle hote haiN| jisameM devatA basate haiN| sUtra - 244 jo hare raMga ke vimAna haiM vo svabhAva se medaka dhAtu samAna aura mora kI garadana samAna varNavAle haiM jisameM devatA basate haiN| sUtra - 245 jo dIpazikhA ke raMgavAle vimAna haiM vo jAsUda puSpa, sUrya jaise aura hiMgula dhAtu ke samAna varNavAle haiM usameM devatA basate haiN| sUtra-246 usameM jo koraMTaka dhAtu samAna raMgavAle vimAna haiM vo khIle hue phUla kI karNikA samAna aura haldI jaise pIle raMga ke haiM jisameM devatA basate haiM / sUtra - 247 yaha devatA kabhI na murajhAnevAle hAravAle, nirmala dehavAle, gandhadAra zvAsocchvAsa vAle avyavasthita vayavAle, svayaM prakAzamAna aura animiSa A~khavAle hote haiN| sUtra-248 ve sabhI devatA 72 kalA meM paMr3ita hote haiM / bhavasaMkramaNa prakriyA meM usakA pratipAta hotA hai aisA jAnanA / sUtra - 249 zubha karma ke udayavAle una deva kA zarIra svAbhAvika to AbhUSaNa rahita hotA hai / lekina vo apanI IcchA ke mutAbika vikurvita AbhUSaNa dhAraNa karate haiM / sUtra-250 saudharma IzAna ke yaha deva mAhAtmya, varNa, avagAhanA, parimANa aura Ayu maryAdA Adi dazA vizeSa meM hamezA gola sarasava samAna ekarUpa hotA hai| muni dIparatnasAgara kRt " (devendrastava) Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 17
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra - 251-252 ___ isa kalpa meM hare, pIle, lAla, zveta aura kAle varNavAle pA~casau UMce prAsAda zobhAyamAna haiM / vahA~ seMkar3oM maNi jar3ita kaI taraha ke Asana, zayyA, suzobhita vistRta vastra ratnamaya hAra aura alaMkAra hote haiN| sUtra - 253 sanatkumAra aura mAhendra kalpa meM pRthvI kI caur3AI 2600 yojana hai / vo pRthvI ratna se citrita hai / sUtra - 254-255 vahA~ hare, pIle, lAla, zveta aura kAle aise 600 UMce prAsAda zobhAyamAna haiM / seMkar3oM maNijar3ita, kaI taraha ke Asana-zayyA, suzobhita vistRtavastra, ratnamaya hAra aura alaMkAra hote haiN| sUtra-256-257 brahma aura lAMtaka kalpa meM pRthvI kI caur3AI 2400 yojana hai jo pRthvI ratna se citrita hotI hai / sundara maNi aura vedikA, vaiDUrya maNi kI stupikA, ratnamaya hAra aura alaMkAra yukta kaIM taraha ke prAsAda isa vimAna meM hote haiN| sUtra - 258 vahA~ lAla, pIle aura zveta varNavAle 700 UMce prAsAda zobhAyamAna haiN| sUtra-259-260 zukra aura sahasrAra kalpa meM pRthvI kI caur3AI 2400 yojana hotI hai vo pRthvI ratna se citrita hotI hai / sundara maNi aura vedikA, vaiDurya maNi kI stupikA, ratnamaya hAra aura alaMkAra yukta aise kaI taraha ke prAsAda hote haiN| sUtra-261 pIle aura zveta varNavAle 500 UMce prAsAda zobhAyamAna haiN| sUtra - 262 vahA~ seMkar3oM maNijar3ita kaIM taraha ke Asana, zayyA, suzobhita vistRta vastra, ratnamaya mAlA aura alaMkAra hote haiN| sUtra - 263-265 ANata-prANata kalpa meM pRthvI kI moTAI 2300 yojana hotI hai / vo pRthvI ratna se citrita hotI hai / sundara maNi kI vedikA, vaiDurya maNi kI stupikA, ratnamaya hAra aura alaMkAra yukta kaIM taraha ke vahA~ prAsAda haiM / aura zaMkha aura hima jaise zveta varNavAle 900 UMce prAsAda se zobhAyamAna haiN| sUtra- 266 graiveyaka vimAnoM meM pRthvI kI moTAI 2200 yojana hotI hai| sUtra- 267 usa vimAna meM sundara maNimaya vedikA, vaiDUrya maNi kI stupikA aura ratnamaya alaMkAra hote haiM / sUtra - 268 vahA~ zaMkha aura hIma jaise zveta varNavAle 1000 UMce prAsAda zobhAyamAna haiN| sUtra - 269-272 pA~ca anuttara vimAna meM 2100 yojana pRthvI kI caur3AI hotI ho vo pRthvI ratna se citrita hai / sundara maNi kI vedikA, vaiDUrya maNi kI stupikA, ratnamaya hAra aura alaMkAra yukta kaI taraha ke prAsAda vahA~ haiN| aura zaMkha aura muni dIparatnasAgara kRt - (devendrastava). Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 18
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' hima jaise zveta varNavAle 1100 UMce prAsAda zobhAyamAna haiM | seMkar3oM maNijar3ita kaI taraha ke Asana, zayyA, suzobhita vistRta vastra, ratnamaya hAra aura alaMkAra hote haiM / sUtra-273-274 sarvArthasiddha vimAna ke sabase UMce stUpa ke anta meM bAraha yojana para ISat prAgbhArA pRthvI hotI hai / use nirmala jalakaNa hima, gAya kA dUdha, samudra ke jhAga jaise ujjvala varNavAlI aura ulTe kie gae chatra ke AkAra se sthira kahA hai| sUtra- 275-276 vo 45 lAkha yojana lambI-caur3I aura usase tIna gune se kucha jyAdA paridhi hotI hai vaisA jAnanA / yaha paridhi 14230249 hai| sUtra - 277-278 vo pRthvI bIca meM 8 yojana caur3I aura kama hote hote makkhI ke paMkha kI taraha patalI hotI jAtI hai / zaMkha, zveta ratna aura arjuna suvarNa samAna varNavAlI ulTe chatra ke AkAra vAlI hai| sUtra - 279 siddha zilA para eka yojana ke bAda loka kA anta hotA hai / usa eka yojana ke Upara ke solahave hisse meM siddha sthAna avasthita hai| sUtra-280 vahA~ vo siddha nizcaya se vedanA rahita, mamatA rahita, Asakti rahita aura zarIra rahita ghanIbhUta Atmapradeza se nirmita AkAravAle hote haiN| sUtra-281 siddha kahA~ aTakate haiM ? kahA~ pratiSThita hote haiM ? zarIra kA kahA~ tyAga karate haiM ? aura phira kahA~ jAkara siddha hote haiM? sUtra- 282 siddha bhagavaMta aloka ke pAsa rukate haiM, lokAgra meM pratiSThita hote haiM yahA~ zarIra ko chor3ate haiM aura vahA~ jAkara siddha hote haiN| sUtra - 283 zarIra chor3a dete vakta aMtima vakta para jo saMsthAna ho, usI saMsthAna ko hI Atma pradeza ghanIbhUta hokara ve siddha avasthA pAte haiN| sUtra- 284 antima bhava meM zarIra kA jo dIrgha yA hrasva pramANa hotA hai / usakA eka tRtIyAMza hissA kama hokara siddha kI avagAhanA hotI hai| sUtra- 285 siddha kI utkRSTa avagAhanA 333 dhanuSa se kucha jyAdA hotI hai vaisA samaja / sUtra - 286 siddha kI madhyama avagAhanA 4 hAtha pUrNa ke Upara do tRtIyAMza hasta pramANa kahA hai| ratnI yAni eka hAtha pramANa jisameM koza meM deDha phUTa pramANa kahA hai| muni dIparatnasAgara kRt ' (devendrastava)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 19
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra - 287 jaghanya avagAhanA 1 hAtha pramANa aura ATha aMgula se kucha adhika hai| sUtra - 288 antima bhava ke zarIra ke tIna hissoM meM se eka hissA nyUna ta do tRtIyAMza pramANa siddha kI avagAhanA kahI hai| sUtra - 289 jarA aura maraNa se vimukta ananta siddha hote haiM / ve sabhI lokAnta ko chUte hue eka dUsare kI avagAhanA karate haiN| sUtra - 290 azarIra saghana AtmapradezavAle anAkAra darzana aura sAkAra jJAna meM apramatta siddha kA lakSaNa hai / sUtra-291 siddha AtmA apane pradeza se ananta siddha ko chUtA hai / deza pradeza se siddha bhI asaMkhyAta gunA hai| sUtra - 292 kevalajJAna meM upayogavAle siddha sabhI dravya ke hara eka guNa aura hara eka paryAya ko jAnate haiM / ananta kevala dRSTi se saba dekhate haiN| sUtra- 293 jJAna aura darzana donoM upayoga meM sabhI kevalI ko eka samaya eka upayoga hotA hai / donoM upayoga eka sAtha nahIM hotaa| sUtra- 294 devagaNa samUha ke samasta kAla ke samasta sukha ko ananta gune kie jAe aura punaH ananta varga se vargita kiyA jAe to bhI mukti ke sukha kI tulanA nahIM ho sktii| sUtra - 295 mukti prApta siddha ko jo avyAbAdha sukha hai vo sukha mAnava yA samasta deva ko bhI nahIM hotaa| sUtra - 296 siddha ke samasta sukha-rAzi ko samasta kAla se gunA karake usakA ananta vargamUla nIkAlane se prApta aMka samasta AkAza meM samA nahIM sktaa| sUtra- 297 jisa taraha kisI mleccha kaI taraha ke nagara guNa ko jAnatA ho to bhI apanI bolI meM aprApta upamA dvArA nahIM kaha sktaa| sUtra - 298 __ usa taraha siddha kA sukha anupama hai / usakI koI upamA nahIM hai to bhI kucha vizeSaNa dvArA usakI samAnatA kahU~gA / vo suna - sUtra-299-300 koI puruSa sabase utkRSTa bhojana karake bhUkha-pyAsa se mukta ho jAe jaise ki amRta se tRpta huA ho / usa taraha se samasta kAla meM tRpta, atula, zAzvata aura avyAbAdha nirvANa sukha pAkara siddha sukhI rahate haiN| muni dIparatnasAgara kRt ' (devendrastava)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 20
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' sUtra-301 ___ vo siddha haiM / buddha haiM / pAragata haiM, paramparAgata haiM / karmarUpI kavaca se unmukta, ajara, amara aura asaMga haiN| sUtra-302 jinhoMne sabhI duHkha dUra kara die haiM / jAti, janma, jarA, maraNa ke bandhana se mukta, zAzvata aura avyAbAdha sukha kA hamezA ahasAsa karate haiN| sUtra-303 samagra deva kI aura usake samagra kAla kI jo Rddhi hai usakA ananta gunA kare to bhI jinezvara paramAtmA kI Rddhi ke anantAnanta bhAga ke samAna bhI na ho| sUtra-304 sampUrNa vaibhava aura Rddhi yukta bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka aura vimAnavAsI deva bhI arahaMto ko vaMdana karanevAle hote haiN| sUtra-305 bhavanapati, vANavyaMtara, vimAnavAsI deva aura RSi pAlita apanI-apanI buddhi se jinezvara paramAtmA kI mahimA kA varNana karate haiN| sUtra-306 vIra aura indra kI stuti ke kartA jisameM khuda sabhI indra kI aura jinendra kI stuti kIrtana kiyA vo| sUtra - 307 sUro, asuro, guru aura siddhoM (muje) siddhi pradAna kro| sUtra - 308 isa taraha bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka aura vimAnavAsI deva nikAya deva kI stuti (kathana) samagra rUpa se samApta huaa| 32 devendrastava-prakirNaka sUtra-9 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt ' (devendrastava)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 21
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 32, payannAsUtra-9, devendrastava' namo namo nimmaladaMsaNassa pUjyapAd zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo nama: 32 devendrastava AgamasUtra hindI anuvAda [anuvAdaka evaM saMpAdaka] Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI ' [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] vebasAee:- (1) (2) deepratnasagar.in bhelA bheDresa:- jainmunideepratnasagar@gmail.com monA 09825967397 muni dIparatnasAgara kRt " (devendrastava) Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 22