Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo namo nimmaladaMsaNassa bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH pUjya Ananda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara-gurUbhyo namaH Agama-21 paSpikA AgamasUtra hindI anuvAda anuvAdaka evaM sampAdaka Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] Agama hindI-anuvAda-zreNI puSpa-21
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra - 10, 'puSpikA' krama 1 2 3 4 viSaya adhyayana- 1 - caMdra adhyayana-2- sUrya adhyayana- 3- zukra adhyayana- 4 AgamasUtra - 21- 'puSpikA' upAMgasUtra-10- hindI anuvAda kahAM kyA dekhe ? pRSTha krama 05 07 08 13 5 6 19 adhyayana- 5 adhyayana- 6 adhyayana- 7 se 10 muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA)" AgamasUtra - hindI anuvAda" adhyayana / sUtra viSaya pRSTha 19 20 20 Page 2
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra 45 Agama vargIkaraNa krama / Agama kA nAma krama Agama kA nAma sUtra 01 AcAra payannAsUtra-2 02 sUtrakRt 03 | sthAna aMgasUtra-1 aMgasUtra-2 aMgasUtra-3 aMgasUtra-4 | 25 / AturapratyAkhyAna 26 | mahApratyAkhyAna bhaktaparijJA taMdulavaicArika saMstAraka 27 payannAsUtra-3 payannAsUtra-4 payannAsUtra-5 payannAsUtra-6 04 samavAya bhara 05 aMgasUtra-5 29 bhagavatI jJAtAdharmakathA 06 / aMgasUtra-6 payannAsUtra-7 07 upAsakadazA aMgasatra-7 aMgasUtra-8 30.1 gacchAcAra 30.2 | candravedhyaka | gaNividyA devendrastava 33 vIrastava nizItha aMgasUtra-9 08 aMtakRt dazA 09 anuttaropapAtikadazA 10 | praznavyAkaraNadazA 11 vipAkazruta 12 aupapAtika 32 aMgasUtra-10 aMgasUtra-11 / 34 payannAsUtra-7 payannAsUtra-8 payannAsUtra-9 payannAsUtra-10 chedasUtra-1 chedasUtra-2 chedasUtra-3 chedasUtra-4 chedasUtra-5 chedasUtra-6 upAMgasUtra-1 35 / bRhatkalpa rAjaprazriya upAMgasUtra-2 vyavahAra | jIvAjIvAbhigama upAgasUtra-3 37 upAMgasUtra-4 upAMgasUtra-5 15 | prajJApanA | sUryaprajJapti 17 candraprajJapti 18 | jaMbUdvIpaprajJapti 19 | nirayAvalikA 39 / 40 upAMgasUtra-6 mUlasUtra-1 dazAzrutaskandha 38 jItakalpa mahAnizItha Avazyaka 41.1 oghaniyukti 41.2 | piMDaniyukti 42 dazavaikAlika uttarAdhyayana upAMgasUtra-7 mUlasUtra-2 upAgasUtra-8 mUlasUtra-2 | kalpavataMsikA 21 puSpikA 22 puSpacUlikA vRSNidazA upAMgasUtra-9 upAMgasUtra-10 upAMgasUtra-11 upAMgasUtra-12 mUlasUtra-3 mUlasUtra-4 cUlikAsUtra-1 cUlikAsUtra-2 44 / nandI anuyogadvAra catuHzaraNa payannAsUtra-1 muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 3
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra - 10, 'puSpikA' kra 1 4 muni dIparatnasAgarajI prakAzita sAhitya Agama sAhitya sAhitya nAma mUla Agama sAhitya: 5 - 1- AgamasuttANi mUlaM print -2- AgamasuttANi-mUlaM Net D 2 Agama anuvAda sAhitya: -3- AgamamaJjUSA (mUla prata) -4- AgamasUtra saTIka gujarAtI anuvAda -5- AgamasUtra hindI anuvAda print 3 Agama vivecana sAhitya: -1- AgamasUtra gujarAtI anuvAda |-2- AgamasUtra hindI anuvAda Net -3- AagamSootra English Trans. - 1- AgamasUtra saTIkaM -2- AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra- 1 -3- AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra-2 4- Agama cUrNi sAhitya 5- savRttika AgamasUtrANi - 1 | -6- savRttika AgamasUtrANi - 2 -7- sacUrNika AgamasuttANi Agama koSa sAhitya: 1- Agama saddakoso -2- Agama kahAkoso -3- Agama-sAgara-koSaH -4- Agama-zabdAdi-saMgraha (prA-saM-gu) Agama anukrama sAhitya: - 1- khAgama viSayAnubha- (bhUja) -2- Agama viSayAnukrama (saTIkaM) -3- Agama sUtra - gAthA anukrama bUksa krama 147 6 [49] [45] [53] 165 [47] [47] [11] [48] [12] 171 1 [46] 2 [51] 3 11 [05] 12 [04] 09 02 04 03 adhyayana / sUtra Agama sAhitya sAhitya nAma Agama anya sAhitya: - 1- khAgama thAnuyoga -2- Agama saMbaMdhI sAhitya - 3 - RSibhASita sUtrANi 4- Agamiya sUktAvalI Agama sAhitya- kula pustaka anya sAhitya: tattvAbhyAsa sAhityasUtrAbhyAsa sAhitya vyAkaraNa sAhitya [09] 4 vyAkhyAna sAhitya [09] 5 jinabhakti sAhitya [40] 6 vidhi sAhitya [08] 7 ArAdhanA sAhitya [08] 14 8 paricaya sAhitya 9 pUjana sAhitya [04] 10 tIrthaM42 saMkSipta harzana [01] praDIe sAhitya dIparatnasAgaranA laghuzodhanibaMdha Agama sivAyanuM sAhitya kUla pustaka 1- Agama sAhitya (kula pustaka) 2-Agametara sAhitya (kula dIparatnasAgarajI ke kula prakAzana muni dIparatnasAgaranuM sAhitya | muni hIparatnasAgaranuM khAgama sAhitya [Dula pustaka 516] 2 | muni dIparatnasAgaranuM anya sAhitya [hula pustas 85] 3 muni hIparatnasAgara saMkalita 'tattvArthasUtra' nI viziSTa DVD abhArA prakAzano hula 101 + viziSTa DVD mamArA dIparatnasAgara kRt " (puSpikA)" AgamasUtra - hindI anuvAda" bU Page 4 28866 10 06 02 01 01 516 13 06 05 04 09 04 03 04 02 25 05 05 85 51 08 60 tenA DulAnA [98,300] tenA hula pAnA [09, 270] tenAhula pAnA [27,930] hula pAnA 1,35,500
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra [21] puSpikA upAMgasUtra-10- hindI anuvAda adhyayana-1-candra sUtra-1 bhadanta! yadi zramaNa yAvat muktiprApta bhagavAna mahAvIra ne dvitIya upAMga kalpavataMsikA kA yaha bhAva pratipAdana kiyA hai to bhagavan ! upAMgoM ke tRtIya varga rUpa puSpikA kA kyA artha kahA hai ? AyuSman jambU ! tRtIya upAMga varga rUpa paSpikA ke dasa adhyayana kahe haiN| sUtra-2 ___ candra, sUrya, zukra, bahuputrikA, pUrNabhadra, mANibhadra, datta, ziva, bala aura anAdRta / sUtra-3 he bhadanta ! zramaNa bhagavAna ne prathama adhyayana kA kyA Azaya kahA hai ? AyuSman jambU ! usa kAla aura samaya meM rAjagRha nagara thA / guNazilaka caitya thA / zreNika rAjA rAjya karatA thaa| usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAre / darzanArtha pariSada nIkalI / usa kAla aura usa samaya meM jyotiSkarAja jyotiSkendra candra candrAvataMsaka vimAna kI sudharmA sabhA meM candra nAmaka siMhAsana para baiThakara 4000 sAmAnika devoM yAvat saparivAra cAra agramahiSiyoM, tIna pariSadAoM, sAta prakAra kI senAoM, sAta unake senApatiyoM, 16000 AtmarakSaka devoM tathA anya dUsare bhI bahuta se usa vimAnavAsI deva-deviyoM sahita niraMtara mahAna gaMbhIra dhvanipUrvaka nipuNa puruSoM dvArA vAdita-vINA, hastatAla, kAMsyatAla, truTita, ghana mRdaMga Adi vAdyoM evaM nATyoM ke sAtha divya bhogopabhogoM ko bhogatA huA vicara rahA thaa| usane apane vipula avadhijJAna se avalokana karate hue isa kevala-kalpa jambUdvIpa ko aura zramaNa bhagavAna mahAvIra ko dekhA / taba bhagavAna ke darzanArtha jAne kA vicAra karake sUryAbhadeva ke samAna apane Abhiyogika devoM ko bulAyA yAvat unheM deva-devendroM ke abhigamana karane yogya kArya karane kI AjJA dI phira apane padAti senAnAyaka ko AjJA dI-susvarA ghaMTA bajAkara saba deva-deviyoM ko bhagavAna ke darzanArtha calane ke lie sUcita karo / yAvat sUryAbhadeva ke samAna nATyavidhi Adi pradarzita karane kI vikurvaNA kI / itanA aMtara hai ki usakA yAna-vimAna 1000 yojana vistIrNa aura 62 / / yojana UMcA thA / mAhendradhvaja kI UMcAI 25 yojana kI thii| bhagavan gautama ne zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vaMdana-namaskAra karake nivedana kiyA-bhante ! jyotiSkendra jyotiSkarAja caMdra dvArA vikurvita vaha saba divya devaRddhi, divya devadyuti, divya daivika prabhAva kahA~ cale gaye ? kahA~ samA gaye ? gautama ! candra dvArA vikurvita vaha saba divya Rddhi Adi usake zarIra meM calI gaI, zarIra meM praviSTa ho gaI-pUrvabhava sambandhI prazna- zramaNa bhagavAna mahAvIra ne kahA gautama ! usa kAla aura usa samaya meM zrAvastI nagarI thI / koSThaka caitya thaa| aMgati gAthApati-thA, jo dhanADhya yAvat logoM dvArA aparibhUta thA-vaha aMgajita gAthApati zrAvastI nagarI ke bahuta se nagaranivAsI vyApArI, zreSThI, senApati, sArthavAha, dUta, saMdhipAlaka, Adi ke aneka kAryoM meM, kAraNoM meM, maMtraNAoM meM, pArivArika samasyAoM meM, gopanIya bAtoM meM, nirNayoM meM, sAmAjika vyavahAroM pUchane yogya evaM vicAra-karane yogya thA evaM apane kuTumba parivAra kA meDhi-pramANa, AdhAra, AlaMbana, cakSu, meDhibhUta yAvat tathA saba kAryoM meM agresara thA / usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra ke samAna dharma kI Adi karanevAle ityAdi, nau hAtha kI avagAhanA vAle puruSAdAnIya arhat pArzvaprabhu 16000 zramaNoM evaM 38000 AryAoM ke samudAya ke sAtha gamana karate hue yAvat koSThaka caitya meM padhAre / pariSad darzanArtha niiklii| muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 5
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra- 10, 'puSpikA' adhyayana / sUtra taba vaha aMgajita gAthApati isa saMvAda ko sUnakara harSita evaM saMtuSTa hotA huA kArtika zreSThI ke samAna nIkalA yAvat paryupAsanA kI / dharma ko zravaNa kara aura avadhArita kara usane prabhu se nivedana kiyA- devAnupriya ! jyeSTha putra ko kuTumba meM sthApita karU~gA / tatpazcAt maiM yAvat pravrajita hoUMgA / gaMgadatta ke samAna vaha pravrajita huA yAvat gupta brahmacArI anagAra ho gayA / aMgajita anagAra ne arhat pArzva ke tathArUpa sthaviroM se sAmAyika Adi le lekara gyAraha aMgoM kA adhyayana kiyA / caturthabhakta yAvat AtmA ko bhAvita karate hue bahuta varSoM taka zramaNa-paryAya kA pAlana karake ardhamAsika saMlekhanA pUrvaka anazana dvArA tIsa bhaktoM kA chedana kara maraNa karake saMyama - virAdhanA ke kAraNa candrAvataMsaka vimAna kI upapAta-zaiyA meM jyotiSkendra candra ke rUpa meM utpanna huA / taba sadyaH utpanna jyotiSkendra jyotiSkarAja candra pA~ca prakAra kI paryAptiyoM se paryAptabhAva ko prApta huA- AhAraparyApti, zarIraparyApti, indriyaparyApti, zvAsocchvAsaparyApti aura bhASAmanaHparyApti / bhadanta ! jyotiSkendra jyotiSkarAja candra kI kitane kAla kI Ayu hai ? gautama ! eka lAkha varSa adhika eka palyopama kI hai / AyuSman jambU ! isa prakAra se yAvat mokSaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra ne puSpikA ke prathama adhyayana kA yaha bhAva nirUpaNa kiyA hai, aisA maiM kahatA hU~ / adhyayana- 1 kA muni dIparatnasAgarakRt hindI anuvAda pUrNa dIparatnasAgara kRt " (puSpikA)" AgamasUtra - hindI anuvAda" Page 6
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra adhyayana-2-sUrya sUtra-4 bhadanta ! yadi zramaNa bhagavAna mahAvIra ne puSpikA ke prathama adhyayana kA yaha artha kahA hai to dvitIya adhyayana kA kyA artha kahA hai ? AyuSman jambU ! usa kAla aura usa samaya meM rAjagRha nagara thA / guNazilaka caitya thA / zreNika rAjA thaa| zramaNa bhagavAna mahAvIra kA padArpaNa huA / jaise bhagavAna kI upAsanA ke lie candra AyA thA usI prakAra sUrya indra kA bhI Agamana huA yAvat nRtya-vidhiyA~ pradarzita kara vApisa lauTa gyaa| gautama svAmI ne sUrya ke pUrvabhava ke viSaya meM pUchA / zrAvastI nAma kI nagarI thI / vahA~ dhana-vaibhava Adi se saMpanna supratiSTha nAmaka gAthApati rahatA thA / vaha bhI aMgajita ke samAna yAvat dhanADhya evaM prabhAvazAlI thA / vahA~ pArzva prabhu padhAre / aMgajita ke samAna vaha bhI pravrajita huA aura usI taraha saMyama kI virAdhanA karake maraNa ko prApta hokara sUrya-vimAna meM deva rUpa se utpanna huaa| AyukSaya hone ke anantara vahA~ se cyava kara mahAvideha kSetra meM janma lekara siddhi prApta karegA yAvat sarva duHkhoM kA anta kregaa| adhyayana-2-kA muni dIparatnasAgarakRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 7
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra adhyayana-3-zukra sUtra-5 bhagavan ! yadi zramaNa bhagavAna mahAvIra ne puSpikA ke dvitIya adhyayana kA yaha Azaya prarUpita kiyA hai to tRtIya adhyayana kA kyA bhAva batAyA hai ? ___ AyuSman jambU ! rAjagRha nagara thA / guNazilaka caitya thA / rAjA zreNika thA / svAmI kA padArpaNa huaa| pariSad nIkalI / usa kAla aura usa samaya meM zukra mahAgraha zukrAvataMsaka vimAna meM zukra siMhAsana para baiThA thA / 4000 sAmAnika devoM Adi ke sAtha nRtya gIta Adi divya bhogoM ko bhogatA huA vicaraNa kara rahA thA Adi / vaha candra ke samAna bhagavAna ke samavasaraNa meM AyA / nRtyavidhi dikhAkara vApisa lauTa gyaa| gautamasvAmIne zramaNa bhagavAna mahAvIra se usa kI daivika Rddhi Adi ke antarlIna hone ke sambandha meM puuchaa| bhagavAna ne kUTAkAra zAlA ke dRSTAnta dvArA gautama kA samAdhAna kiyA / gautama svAmI ne punaH usake pUrvabhava ke sambandha meM puuchaa| gautama ! usa kAla aura samaya meM vArANasI nagarI thI / somila nAmaka mAhaNa thA / vaha dhana-dhAnya Adi se saMpanna-samRddha yAvat aparibhUta thA / Rgveda, yajurveda, sAmaveda aura atharvaveda ina cAra vedoM, pA~cave itihAsa, chaThe nighaNTu nAmaka koza kA tathA sAMgopAMga rahasya sahita vedoM kA sAraka, vAraka, dhAraka, pAraka, vedoM ke SaT-aMgoM meM, evaM SaSThitaMtra meM vizArada thA / gaNitazAstra, zikSA, kalpa, vyAkaraNa, chandazAstra, niruktazAstra, jyotiSazAstra tathA dUsare bahuta se brAhmaNa aura parivrAjako sambandhI nIti aura darzanazAstra Adi meM atyanta niSNAta thA / puruSAdAnIya arhat pArzva prabhu padhAre / pariSad nIkalI aura paryupAsanA karane lgii| somila brAhmaNa ko yaha saMvAda sUnakara isa prakAra kA vicAra utpanna huA-puruSAdAnIya arhat pArzva prabhu pUrvAnupUrvI ke krama se gamana karate hue yAvat AmrazA-lavana meM virAja rahe haiM / ataeva maiM jAUM aura arhat pArzvaprabhu ke sAmane upasthita hoUM evaM unase yaha tathA isa prakAra ke artha hetu, prazna, kAraNa aura vyAkhyA puuchuu| tatpazcAt somila ghara se nIkalA aura bhagavAna kI sevA meM pahu~cakara pUchA-bhagavan ! ApakI yAtrA cala rahI hai ? yApanIya hai ? avyAbAdha hai ? aura ApakA prAsuka vihAra ho rahA hai ? Apake lie sarisava mAsa kulattha bhakSya haiM yA abhakSya haiM? Apa eka haiM? yAvat somila saMbuddha huA aura zrAvaka dharma ko aMgIkAra karake vApisa lauTa gyaa| tadanantara vaha somila brAhmaNa kisI samaya asAdhu darzana ke kAraNa evaM nirgrantha zramaNoM kI paryupAsanA nahIM karane semithyAtva paryAyoM ke pravardhamAna hone se tathA samyaktva paryAyoM ke parihIyamAna hone se mithyAtva bhAva ko prApta huA isake bAda kisI eka samaya madhyarAtri meM apanI kauTumbika sthiti para vicAra karate hue usa somila brAhmaNa ko yaha aura isa prakAra kA Antarika yAvat mAnasika saMkalpa utpanna huA-maiM vArANasI nagarI kA rahanevAlA aura atyanta zuddha brAhmaNa kula meM utpanna huA huuN| maiMne vratoM ko aMgIkAra kiyA, vedAdhyayana kiyA, patnI ko lAyA-kulaparaMparA kI vRddhi ke lie putrAdi saMtAna ko janma diyA, samRddhiyoM kA saMgraha kiyA-arthopArjana kiyA, pazubaMdha kiyA, yajJa kie, dakSiNA dI, atithipUjA-kiyA, agni meM havana kiyA-Ahati dI, yapa sthApita kiye, ityAdi gRhastha sambandhI kArya kiye| lekina aba mujhe yaha ucita hai ki kala rAtri ke prabhAta rUpa meM parivartita ho jAne para, jaba kamala vikasita ho jAeM, prabhAta pANDura-zveta varNa kA ho jAe, lAla azoka, palAzapuSpa, tote kI coMca, ciramI ke ardhabhAga, baMdhujIvakapuSpa, kabUtara ke paira, koyala ke netra, jasada ke puSpa, jAjvalyamAna agni, svarNakalaza evaM hiMgalakasamaha kI lAlImA se bhI adhika raktima zrI se suzobhita sUrya udita ho jAe aura usakI kiraNoM ke phailane se aMdhakAra vinaSTa ho jAe, sUrya rUpI kuMkuma se vizva vyApta ho jAe, netroM ke viSaya kA pracAra hone se vikasita honevAlA loka spaSTa rUpa se dikhAI dene lage, taba vArANasI nagarI ke bAhara bahuta se Amra-udyAna lagavAUM, isI prakAra se mAtuliMga, bilva, kaviThTha, ciMcA aura phUloM kI vATikAeM lagavAUM / ' muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 8
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra tatpazcAt ve bahuta se Ama ke bagIce yAvat phUloM ke bagIce anukrama se saMrakSaNa, saMgopana aura saMvardhana kiye jAne se darzanIya bagIce bana gaye / zyAmala, zyAmala AbhAvAle yAvat ramaNIya mahAmeghoM ke samUha ke sadRza hokara patra, puSpa, phala evaM apanI harI-bharI zrI se atIva-atIva zobhAyamAna ho gye| - isake bAda punaH usa somila brAhmaNa ko kisI anya samaya madhyarAtri meM kauTumbika sthiti kA vicAra karate hae isa prakAra kA yaha Antarika yAvat manaHsaMkalpa utpanna haA-vArANasI nagarI vAsI maiM somila brAhmaNa atyanta zuddha-kula meM utpanna huA / maiMne vratoM kA pAlana kiyA, vedoM kA adhyayana Adi kiyA yAvat yUpa sthApita kiye aura isake bAda vArANasI nagarI ke bAhara bahuta se Ama ke bagIce yAvat phUloM ke bagIce lgvaae| __ lekina aba mujhe yaha ucita hai ki kala yAvat teja sahita sUrya ke prakAzita hone para bahuta se lohe ke kar3Aha, kur3achI evaM tApasoM ke yogya tAMbe ke pAtroM-ghar3avAkara tathA vipula mAtrA meM azana-pAna-khAdima-svAdima bhojana banavAkara mitroM, jAtibAMdhavoM, svajanoM, sambandhiyoM aura paricita janoM ko AmaMtrita kara una kA vipula azana-pAna-khAdima-svAdima, vastra, gaMdha, mAlA evaM alaMkAroM se satkAra-sanmAna karake unhIM ke sAmane jyeSTha putra ko kuTumba kA bhAra sauMpakara tathA mitroM-jAti-baMdhuoM Adi paricitoM aura jyeSThaputra se pUchakara una bahuta se lohe ke kaDAhe, kuDachI Adi tApasoM ke pAtra lekara gaMgAtaTavAsI vAnaprastha tApasa haiM, jaise ki hotrika, potrika, kautrika, yAtrika, zrAddhakina, sthAlakina, hambauTU, dantodUkhalika, unmajjaka, samajjaka, nimajjaka, saMprakSAlaka, dakSiNakUla vAsI, uttarakUla vAsI, zaMkhadhmA, kUlamA, mRgalabdhaka, hastItApasa, uddaNDaka, dizAprokSika, valkavAsI, bilavAsI, jalavAsI, vRkSamUlika, jalabhakSI, vAyubhakSI, zaivAlabhakSI, mUlAhArI, kaMdAhArI, tvacAhArI, patrAhArI, puSpAhArI, bIjAhArI, vinaSTa kanda, mUla, tvacA, patra, puSpa, phala ko khAnevAle, jalAbhiSeka se zarIra kaThina-banAnevAle haiM tathA AtApanA aura paMcAgni tApa se apanI deha ko aMgArapakva aura kaMdupakva jaisI banAte hue samaya yApana karate haiN| ina tApasoMmeM se maiM dizAprokSika tApasoMmeM dizAprokSika rUpa se pravrajita hoU aura isa prakAra kA abhigraha aMgIkAra karU~gA- yAvajjIvana ke lie niraMtara SaSTha-SaSThabhakta pUrvaka dizA cakravAla tapasyA karatA huA sUrya ke abhimukha bhujAeM uThAkara AtApanAbhUmi meM AtApanA lU~gA / ' saMkalpa karake yAvat kala jAjvalyamAna sUrya ke prakAzita hone para bahuta se loha-kar3AhA Adi ko lekara yAvat dizAprokSika tApasa ke rUpa meM pravrajita ho gyaa| pravrajita hone ke sAtha abhigraha aMgIkAra karake prathama SaSThakSapaNa tapa aMgIkAra karake vicarane lgaa| tatpazcAt RSi somila brAhmaNa prathama SaSThakSapaNa ke pAraNe ke dina AtApanA bhUmi se nIce Utare / phira usane valkala vastra pahane aura jahA~ apanI kuTiyA~ thI, vahA~ Aye / vahA~ se-kiDhiNa bAMsa kI chabar3I aura kAvar3a ko liyA, pUrva dizA kA pUjana kiyA aura kahA-he pUrva dizA ke lokapAla soma mahArAja ! prasthAna meM prasthita hue mujha somila brahmarSI kI rakSA kareM ora yahA~ jo bhI kanda, mUla, chAla, patte, puSpa, phUla, bIja aura harI vanaspatiyA~ haiM, unheM lene kI AjJA deN|' yoM kahakara somila brahmarSI pUrva dizA kI ora gayA aura vahA~ jo bhI kanda, mUla, yAvat harI vanaspati Adi thI unheM grahaNa kiyA aura kAvar3a meM rakhI, vAMsa kI chabar3I meM bhara liyA / phira darbha, kuza tathA vRkSa kI zAkhAoM ko mor3akara tor3e hue patte aura samidhAkASTha lie| apanI kuTiyA~ pe lAye / vedikA kA pramArjana kiyA, use lIpakara zuddha kiyaa| tadanantara DAbha aura kalaza hAtha meM lekara gaMgA mahAnadI Ae aura usake jala se deha zuddha kI / apanI deha para pAnI sIMcA aura Acamana Adi karake svaccha aura parama zucibhUta hokara deva aura pitaroM saMbaMdhI kArya sampanna karake DAbha sahita kalaza ko hAtha meM lie gaMgA mahAnadI ke bAhara nIkale / kuTiyA~ meM Akara DAbha, kuza aura bAlU se vedI kA nirmANa kiyA, sara aura araNi taiyAra kI / agni sulagAI / taba usameM samidhA DAlakara aura adhika prajvalita kI aura phira agni kI dAhinI ora ye sAta vastueM rakhIMsUtra-6 sakatha valkala, sthAna, zaiyAbhANDa, kamaNDalu, lakar3I kA DaMDA aura apanA zarIra / phira madhu, ghI aura muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 9
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21, upAMgasUtra- 10, 'puSpikA' adhyayana / sUtra cAvaloM kA agni meM havana kiyA aura caru taiyAra kiyA tathA nitya yajJa karma kiyA / atithipUjA kI aura usa ke bAda svayaM AhAra grahaNa kiyA / sUtra - 7 tatpazcAt una somila brahmarSI ne dUsarA SaSThakSapaNa aMgIkAra kiyaa| pAraNe ke dina bhI AtApanAbhUmi se nIce Utare, valkala vastra pahane yAvat AhAra kiyA, itanA vizeSa hai ki isa bAra ve dakSiNa dizA meM gae aura kahA-'he dakSiNa dizA ke yama mahArAja ! prasthAna ke lie pravRtta somila brahmarSI kI rakSA kareM aura yahA~ jo kanda, mUla Adi haiM, unheM lene kI AjJA deM, aisA kahakara dakSiNa meM gamana kiyaa| tadanantara una somila brahmarSI ne tRtIya belA kiyaa| pAraNe ke dina bhI pUrvokta saba vidhi kI / kintu pazcima dizA kI pUjA kI / T kahA-'he pazcima dizA ke lokapAla varuNa mahArAja ! paraloka-sAdhanA meM pravRtta mujha somila brahmarSI rakSA kareM / ' ityAdi isake bAda caturtha belA tapa kiyaa| pAraNA ke dina pUrvavat sArI vidhi kI / vizeSa yaha hai ki isa bAra uttara dizA kI pUjA kI aura isa prakAra prArthanA kI- ' he uttara dizA ke lokapAla vaizramaNa mahArAja ! paralokasAdhanA meM pravRtta mujha somila brahmarSI kI rakSA kareM / ' ityAdi yAvat uttara dizA kA avalokana kiyA aadi| isa cAroM dizAoM kA varNana, AhAra kiyA taka kA vRttAnta pUrvavat jAnanA / isake bAda kisI samaya madhyarAtri meM anitya jAgaraNa karate hue una somila brahmarSI ke mana meM isa prakAra kA yaha Antarika vicAra utpanna huA maiM vArANasI nagarI kA rahane vAlA, atyanta uccakula meM utpanna somila brahmarSI hU~ | maiMne gRhasthAzrama meM rahate hue vrata pAlana kiyA hai, yAvat yuup-gdd'vaae| isake bAda Ama ke yAvat phUloM ke bagIce lagavAe / tatpazcAt pravrajita huA / pravrajita hone para SaSTha- SaSThabhakta tapaHkarma aMgIkAra karake dik cakravAla sAdhanA karatA huA vicaraNa kara rahA huuN| lekina aba mujhe ucita hai ki kala sUryodaya hote hI bahuta se dRSTa -bhASita, pUrva saMgatika, aura paryAyasaMgatika tApasoM se pUchakara aura AzramasaMzrita aneka zata janoM ko vacana Adi se saMtuSTa kara aura unase anumati lekara valkala vastra pahanakara, kAvar3a kI chabar3I meM apane bhANDopakaraNoM ko kara tathA kASThamudrA se mukha ko bA~dhakara uttarAbhimukha hokara uttara dizA meM mahAprasthAna karU~ / isa prakAra vicAra karane ke pazcAt kala yAvat sUrya ke prakAzita hone para unhoMne sabhI dRSTa bhASita, pUrvasaMgatika aura tApasa paryAya ke sAthiyoM Adi se pUchakara tathA Azramastha aneka zata-prANiyoM ko saMtuSTa kara aMta meM kASThamudrA se mukha ko bA~dhA / isa prakAra kA abhigraha liyA- cAhe vaha jala ho yA sthala ho athavA nIcA pradeza, parvata athavA viSama bhUmi, gaDDhA ho yA guphA, ina saba meM se jahA~ kahIM bhI praskhalita hoUM yA gira jAUM vahA~ se mujhe uThanA nahIM kalpatA hai / , tatpazcAt uttarAbhimukha hokara mahAprasthAna ke lie prasthita vaha somila brahmarSI uttara dizA kI ora gamana karate hue aparAhna kAla meM jahA~ sundara azoka vRkSa thA, vahA~ aae| apanA kAvar3a rkhaa| anantara vedikA sApha kI, use lIpa-pota kara svaccha kiyA, phira DAbha sahita kalaza ko hAtha meM lekara jahA~ gaMgA mahAnadI thI, vahA~ Ae aura zivarAjarSi ke samAna usa gaMgA mahAnadI meM snAna Adi kRtya kara vahA~ se bAhara aae| phira zara aura araNi banAI, agni paidA kI ityAdi / agniyajJa karake kASThamudrA se mukha ko bA~dhakara mauna hokara baiTha gaye / tadanantara madhyarAtri ke samaya somila brahmarSI ke samakSa eka deva prakaTa huaa| usa deva ne somila brahmarSI se kahA-'pravrajita somila brAhmaNa ! terI yaha pravrajyA duSpravrajyA hai / ' usa deva ne dUsarI aura tIsarI bAra bhI aisA hI kahA / kintu somila brAhmaNa ne usa deva kI bAta kA Adara nahIM kiyA- yAvat mauna hI rhe| isake bAda usa sama brahmarSi dvArA anAdRta vaha deva vApisa lauTa gayA / tatpazcAt kala yAvat sUrya ke prakAzita hone para valkala vastradhArI somila ne kAvar3a, bhANDopakaraNa Adi lekara kASThamudrA se mukha ko bA~dhA / bA~dhakara uttarAbhimukha ho uttara dizA kI ora prasthAna kara diyA / isake bAda dUsare aparAhna kAla ke aMtima prahara meM somila brahmarSI jahA~ saptaparNa vRkSa thA, vahA~ Aye / muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA)" AgamasUtra - hindI anuvAda" Page 10
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtrakAvar3a ko rakhA vedikA-ko sApha kiyA, ityAdi pUrvavat / taba madhyarAtri meM somila brahmarSI ke samakSa punaH deva prakaTa huA aura AkAza meM sthita hokara pUrvavat kahA parantu somila ne usa deva kI bAta para kucha dhyAna nahIM diyA / yAvat vaha deva punaH vApisa lauTa gayA / isake bAda valkala vastradhArI somila ne sUrya ke prakAzita hone para apane kAvar3a upakaraNa Adi lie / kASThamudrA se mukha ko bA~dhA aura mukha bA~dhakara uttara kI ora mukha karake uttara dizA meM cala diye / tadanantara vaha somila brahmarSI tIsare dina aparAhna kAla meM jahA~ uttama azoka vRkSa thA, vahA~ Ae / kAvar3a rakhI / baiThane ke lie vedI banAI aura darbhayukta kalaza ko lekara gaMgA mahAnadI meM avagAhana kiyA / agnihavana Adi kiyA phira kASThamudrA se mukha ko bA~dhakara mauna baiTha ge| tatpazcAt madhyarAtri meM somila ke samakSa punaH eka deva prakaTa huA aura usane usI prakAra kahA-'he pravrajita somila ! terI yaha pravrajyA duSpravrajyA hai / yAvat vaha deva vApisa lauTa gayA / isake bAda sUryodaya hone para vaha valkala vastradhArI somila kAvar3a aura pAtropakaraNa lekara yAvat kASThamudrA se mukha ko bA~dhakara uttarAbhimukha hokara uttara dizA kI ora cala diyaa| tadanantara calate-calate somila brahmarSI cauthe divasa ke aparAhna kAla meM jahA~ vaTa vRkSa thA, vahA~ Ae / nIce kAvar3a rakhI / ityAdi pUrvavat / madhyarAtri ke samaya punaH somila ke samakSa vaha deva prakaTa huA aura usane kahA'somila ! tumhArI pravrajyA duSpravrajyA hai / aisA kahakara vaha antardhAna ho gayA / rAtri ke bItane ke bAda aura jAjvalyamAna tejayukta sUrya ke prakAzita hone para vaha valkala vastradhArI vaha yAvat uttara dizA meM cala die| tatpazcAt vaha somila brahmarSI pA~cave dina ke cauthe prahara meM jahA~ udumbara kA vRkSa thA, vahA~ Ae / kAvar3a rakhI / yAvat mauna hokara baiTha gae / madhyarAtri meM punaH somila brAhmaNa ke samIpa eka deva prakaTa huA aura kahA-'he somila! tumhArI yaha pravrajyA duSpravrajyA hai / isake bAda deva ne dUsarI aura tIsarI bAra bhI isI prakAra kahA-taba somila ne deva se pUchA-'devAnupriya ! merI pravrajyA duSpravrajyA kyoM hai ?' deva ne kahA-tumane pahale puruSAdAnIya pArzva arhat se paMca aNuvrata aura sAta zikSAvrata rUpa bAraha prakAra kA zrAvakadharma aMgIkAra kiyA thA / kintu isake bAda susAdhuoM ke darzana upadeza Adi kA saMyoga na milane aura mithyAtva paryAyoM ke bar3hane se aMgIkRta zrAvakadharma ko tyAga diyA / yAvat tumane dizAprokSika pravrajyA dhAraNa kii| yAvat jahA~ azoka vRkSa thA, vahA~ Ae aura kAvar3a rakha vedI Adi banAI / yAvat madhyarAtri ke samaya maiM tumhAre samIpa AyA aura tumheM pratibodhita kiyA-'he somila ! tumhArI yaha pravrajyA duSpravrajyA hai| kintu tumane usa para dhyAna nahIM diyA aura mauna hI rahe / isa prakAra cAra dina taka samajhAyA, Aja pA~cave divasa cauthe prahara meM isa udumbara vRkSa ke nIce Akara tumane apana kAvar3a rakhA / yAvat tuma mauna hokara baiTha gae / isa prakAra se he devAnupriya! tumhArI yaha pravrajyA duSpravrajyA hai| ___ yaha saba sUnakara somila ne deva se kahA-'aba Apa hI batAie ki maiM kaise supravrajita baneM ?' deva ne somila brAhmaNa se kahA-'devAnupriya ! yadi tuma pUrva meM grahaNa kie hue pA~ca aNuvrata aura sAta zikSAvrata rUpa zrAvakadharma ko svayameva svIkAra karake vicaraNa karo to tumhArI yaha pravrajyA supravrajyA hogI / isake bAda deva ne somila brAhmaNa ko vandana-namaskAra kiyA aura antardhAna ho gayA / pazcAt somila brahmarSI deva ke kathanAnusAra pUrva meM svIkRta paMca aNuvratoM ko aMgIkAra karake vicaraNa karane lge| tatpazcAt somila ne bahuta se caturthabhakta, SaSThabhakta, aSTamabhakta, yAvat ardhamAsakSapaNa, mAsakSapaNa rUpa vicitra tapaHkarma se apanI AtmA ko bhAvita karate hue zramaNopAsaka paryAya kA pAlana kiyA / aMta meM ardhamAsika saMlekhanA dvArA AtmA kI ArAdhanA kara aura tIsa bhojanoM kA anazana dvArA tyAga kara kintu pUrvakRta usa pApasthAna kI AlocanA aura pratikramaNa na karake samyaktva kI virAdhanA ke kAraNa kAlamAsa meM kAla kiyA / zukrAvataMsaka vimAna kI upapAtasabhA meM sthita devazaiyA para yAvat aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga kI jaghanya avagAhanA se zukramahAgraha deva ke rUpa meM janma liyA / vaha zukramahAgraha deva yAvat pA~coM paryAptiyoM se paryApta bhAva muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 11
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra ko prApta huaa| -he gautama ! isa prakAra se usa zukramahAgraha deva ne vaha divya devaRddhi, dyuti yAvat divya prabhAva prApta kiyA hai| usakI vahA~ eka palyopama kI sthiti hai / bhadanta ! vaha zukramahAgraha deva Ayu, bhava aura sthiti kA kSaya hone ke anantara usa devaloka se cyavana kara kahA~ jAegA? vaha zukramahAgraha deva AyukSaya, bhavakSaya aura sthiti kSaya ke anantara mahAvideha kSetra meM janma lekara siddha hogA, yAvat sarva duHkhoM kA anta kregaa| AyuSman jambU ! isa prakAra zramaNa yAvat muktiprApta mahAvIra ne puSpikA ke tRtIya adhyayana meM isa bhAva kA nirUpaNa kiyA hai, aisA maiM kahatA huuN| adhyayana-3-kA muni dIparatnasAgarakRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 12
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra - 10, 'puSpikA' adhyayana-4-bahuputrikA bhagavan ! yadi zramaNa yAvat nirvANaprApta bhagavAna mahAvIra ne puSpikA ke tRtIya adhyayana kA yaha bhAva nirUpaNa kiyA hai to bhadanta ! caturtha adhyayana kA kyA artha pratipAdana kiyA hai ? jambU ! usa kAla aura usa samaya meM rAjagRha nagara thA / guNazilaka caitya thA / rAjA zreNika thA / svAmI kA padArpaNa huA / pariSad nIkalI / usa kAla aura usa samaya meM saudharmakalpa ke bahuputrika vimAna kI sudharmAsabhA meM bahuputrikA devI bahuputrika siMhAsana para 4000 sAmAnika deviyoM tathA 4000 mahattarikA deviyoM ke sAtha sUryAbhadeva ke samAna nAnAvidha divya bhogoM ko bhogatI huI vicaraNa kara rahI thI / usane apane vipula avadhijJAna se isa kevalakalpa jambUdvIpa ko dekhA aura bhagavAna mahAvIra ko dekhA / sUryAbha deva ke samAna yAvat namaskAra karake apane uttama siMhAsana para pUrva dizA kI ora mukha karake baiTha gaI / phira sUryAbhadeva ke samAna usane apane Abhiyogika devoM ko bulAyA aura unheM susvarA ghaMTA bajAne kI AjJA dI / devadeviyoM ko bhagavAna ke darzanArtha calane kI sUcanA dI / punaH Abhiyogika devoM ko bulAyA aura vimAna kI vikurvaNA karane kI AjJA dI / vaha yAna - vimAna 1000 yojana vistIrNa thA / sUryAbhadeva ke samAna vaha apanI samasta Rddhivaibhava ke sAtha yAvat uttara dizA ke niryANamArga se nIkalakara 1000 yojana UMce vaikriya zarIra ko banAkara bhagavAna ke samavasaraNa meM upasthita huI / bhagavAna ne dharmadezanA dI / pazcAt usa bahuputrikA devI ne apanI dAhinI bhujA pasArI - 108 devakumAroM kI ora bAyIM bhujA phailAkara 108 devakumA-rikAoM kI vikurvaNA kI / isake bAda bahuta se dAraka -dArikAoM tathA Dimbhaka-DimbhikAoM kI vikurvaNA kI tathA suryAbha deva ke samAna nATya-vidhiyoM ko dikhAkara vApisa lauTa gii| gautama svAmI ne bhagavAna mahAvIra ko vaMdana - namaskAra kiyA aura prazna kiyA- bhagavan ! usa bahuputrikA devI kI vaha divya devaRddhi, dyuti aura devAnubhAva kahA~ gayA ? gautama ! vaha deva Rddhi Adi usI ke zarIra se nIkalI thI aura usI ke zarIra meM samA gaI / sUtra adhyayana / sUtra - 8 gautamasvAmI ne punaH pUchA- bhadanta ! usa bahuputrikA devI ko vaha divya deva Rddhi Adi kaise milI, kaise usa ke upabhoga meM AI ? gautama ! usa kAla aura usa samaya vArANasI nagarI thI / AmrazAlavana caitya thA / bhadra sArthavAha rahatA thA, jo dhana-dhAnyAdi se samRddha yAvat dUsaroM se aparibhUta thA / bhadra sArthavAha kI patnI subhadrA thI / vaha atIva sukumAla aMgopAMgavAlI thI, rUpavatI thI / kintu vandhyA hone se usane eka bhI santAna ko janma nahIM diyA / vaha kevala jAnu aura kUrpara kI mAtA thI / kisI eka samaya madhyarAtri meM pArivArika sthiti kA vicAra karate subhadrA ko isa prakAra kA manogata saMkalpa utpanna huA- maiM bhadra sArthavAha ke sAtha vipula mAnavIya bhogoM ko bhogatI huI samaya vyatIta kara rahI hU~, kintu Aja taka maiMne eka bhI bAlaka yA bAlikA kA prasava nahIM kiyA hai / ve mAtAeM dhanya haiM yAvat puNyazAlinI haiM, una mAtAoM ne apane manuSyajanma aura jIvana kA phala bhalIbhA~ti prApta kiyA hai, jo apanI nija kI kukSi se utpanna, stana ke dUdha ke lobhI, mana ko lubhAnevAlI vANI kA uccAraNa karanevAlI, totalI bolI bolanevAlI, stana mUla aura kAMkha ke aMtarAla meM abhisaraNa karanevAlI santAna ko dUdha pilAtI haiM / use goda meM biThalAtA hai, madhura-madhura saMlApoM se apanA manoraMjana karatI haiM / lekina maiM aisI bhAgyahanI, yahIna hU~ ki saMtAna sambandhI eka bhI sukha mujhe prApta nahIM hai / isa prakAra ke vicAroM se nirutsAha-hokara yAvat ArttadhyAna karane lagI / I usa kAla aura usa samaya meM IryAsamiti yAvat uccAraNa- prasravaNa- zleSma siMghANapariSThApanA - samiti se samita, manogupti, yAvat kAyagupti se yukta, indriyoM kA gopana karanevAlI, gupta brahmacAriNI, bahuzrutA, ziSyAoM ke bahuta bar3e parivAravAlI suvratA AryA vihAra karatI huI vArANasI nagarI AI / kalpAnusAra yathAyogya avagraha AjJA lekara saMyama aura tapa se AtmA ko parizodhita karatI huI vicarane lagI / muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA)" AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 13
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21, upAMgasUtra- 10, 'puSpikA' adhyayana / sUtra una suvratA AryA kA eka saMghAr3A vArANasI nagarI ke sAmAnya, madhyama aura ucca kuloM meM sAmudAyika bhikSAcaryA ke lie paribhramaNa karatA huA bhadra sArthavAha ke ghara meM AyA / taba subhadrA sArthavAhI harSita aura saMtuSTa hotI huI zIghra hI apane Asana se uThakara khar3I huI / sAta-ATha Daga unake sAmane gaI aura vandana - namaskAra phira vipula azana, pAna, khAdima, svAdima AhAra se pratilAbhita kara isa prakAra kahA- AryAo ! maiM bhadra sArthavAha ke sAtha vipula bhogopabhoga bhoga rahI hU~, maiMne Aja taka eka bhI saMtAna kA prasava nahIM kiyA hai / ve mAtAeM dhanya haiM, yAvat maiM adhanyA puNyahInA hU~ ki unameM se eka bhI sukha prApta nahIM kara sakI hU~ / devAnupriyoM! Apa bahuta jJAnI haiM, aura bahuta se grAmoM, AkaroM, nagaroM yAvat dezoM meM ghUmatI haiN| aneka rAjA, Izvara yAvat sArthavAha Adi ke gharoM meM bhikSA ke lie praveza karatI haiM / to kyA kahIM koI vidyAprayoga, maMtraprayoga, vamana, virecana, vastikarma, auSadha athavA bheSaja jJAta kiyA hai, dekhA-par3hA hai jisase maiM bAlaka yA bAlikA kA prasava kara sakU~ ? taba una AryikAoM ne subhadrA sArthavAhI se kahA- devAnupriya ! hama IryAsamiti Adi samitioM se samita, tIna guptioM se gupta yAvat zramaNiyAeM haiM / hamako aisI bAtoM kA sUnanA bhI nahIM kalpatA hai to phira hama inakA upadeza kaise kara sakatI haiM ? kintu hama tumheM kevaliprarUpita dharmopadeza sUnA sakatI haiM / isake bAda una AryikAoM se dharmazravaNa kara use avadhArita kara usa subhadrA sArthavAhI ne hRSTa-tuSTa ho una AryAoM ko tIna bAra AdakSiNa-pradakSiNA kii| donoM hAtha jor3akara vaMdana - namaskAra kiyA / usane kahA-maiM nirgranthapravacana para zraddhA karatI hU~, vizvAsa karatI hU~, ruci karatI hU~ / Apane jo upadeza diyA hai, vaha tathya hai, satya hai, avitatha hai / yAvat maiM zrAvakadharma ko aMgIkAra karanA cAhatI hU~ / devAnupriye ! prakAra tumheM sukha ho vaisA karo kintu pramAda mata kro| taba usane AryikAoM se zrAvakadharma aMgIkAra kiyA / una AryikAoM ko vandana- namaskAra kiyaa| vaha subhadrA sArthavAhI zramaNopAsikA hokara zrAvakadharma pAlatI huI yAvat vicarane lagI / isake bAda usa subhadrA zramaNopAsikA ko kisI dina madhyarAtri ke samaya kauTumbika sthiti para vicAra karate hue isa prakAra kA Antarika manaH saMkalpa yAvat vicAra samutpanna huA- " maiM bhadra sArthavAha ke sAtha vi bhogopabhogoM ko bhogatI huI samaya vyatIta kara rahI hU~ kintu maiMne abhI taka eka bhI dAraka yA dArikA ko janma nahIM diyA hai / ataeva mujhe yaha ucita hai ki maiM kala yAvat jAjvalyamAna teja sahita sUrya ke prakAzita hone para bhadra sArthavAha se anumati lekara suvratA AryikA ke pAsa gRha tyAgakara yAvat pravrajita ho jAUM / bhadra sArthavAha ko donoM hAtha jor3a yAvat isa prakAra bolI- tumhAre sAtha bahuta varSoM se vipula bhogoM ko bhogatI huI samaya bItA rahI hU~, kintu eka bhI bAlaka yA bAlikA ko janma nahIM diyA hai| aba maiM Apa devAnupriya kI anumati prApta karake suvratA AryikA ke pAsa yAvat pravrajita dIkSita honA cAhatI huuN| taba bhadra sArthavAha ne kahA- tuma abhI maMDita hokara yAvat gRhatyAga karake pravrajita mata hoo, mere sAtha vipula bhogopabhogoM kA bhoga karo aura bhogoM ko bhogane ke pazcAt yAvat anagAra pravrajyA aMgIkAra karanA / - taba subhadrA sArthavAhI ne bhadra sArthavAha ke vacanoM kA Adara nahIM kiyA- dUsarI bAra aura phira tIsarI bAra bhI subhadrA sArthavAhI ne yahIM kahA- ApakI AjJA lekara meM suvratAAryA ke pAsa pravrajyA aMgIkAra karanA cAhatI huuN| jaba bhadra sArthavAha anukUla aura pratikUla bahuta sI yuktiyoM, prajJaptiyoM, saMjJaptiyoM aura vijJaptiyoM se use samajhAnebujhAne, saMbodhita karane aura manAne meM samartha nahIM huA taba IcchA na hone para bhI lAcAra hokara subhadrA ko dIkSA lene kI AjJA de dI / tatpazcAt bhadra sArthavAha ne vipula parimANa meM azana-pAna khAdima - svAdima bhojana taiyAra karavAyA aura apane sabhI mitroM, jAtibAMdhavoM, svajanoM, sambandhI - paricitoM ko Amantrita kiyA / unheM bhojana karAyA yAvat una kA satkAra-sammAna kiyA / phira snAna kI huI, kautuka - maMgala prAyazcitta Adi se yukta, sabhI alaMkAroM se vibhUSi muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA)" AgamasUtra - hindI anuvAda" Page 14
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra subhadrA sArthavAhI ko hajAra puruSoM dvArA vahana kI jAne yogya pAlakI meM baiThAyA aura usake bAda vaha subhadrA sArthavAhI jahA~ suvratA AryA kA upAzraya thA vahA~ AI / Akara usa puruSasahasravAhinI pAlakI ko rokA aura pAlakI se UtarI / bhadra sArthavAha subhadrA sArthavAhI ko Age karake suvratA AryA ke pAsa AyA aura Akara usane vandana-namaskAra kiyaa| nivedana kiyA 'devAnupriye ! merI yaha subhadrA bhAryA mujhe atyanta iSTa aura kAnta hai yAvat isako vAta-pitta-kapha aura sannipAtajanya vividha roga-AtaMka Adi sparza na kara sake, isake lie sarvadA prayatna karatA rahA / lekina aba yaha saMsAra ke bhaya se udvigna evaM janma-smaraNa se bhayabhIta hokara Apa ke pAsa yAvat pravrajita hone ke lie tatpara hai| isalie maiM Apako yaha ziSyA rUpa bhikSA de rahA hU~ | Apa devAnupriyA isa ziSyA-bhikSA ko svIkAra kareM / ' bhadra sArthavAha ke isa prakAra nivedana karane para suvratA AryA ne kahA-'devAnupriye ! jaisA tumheM anukUla pratIta ho, vaisA karo, kintu isa mAMgalika kArya meM vilamba mata kro|' suvratA AryA ke isa kathana ko sUnakara subhadrA sArthavAhI harSita evaM saMtuSTa huI aura usame svayameva apane hAthoM se vastra, mAlA aura AbhUSaNoM ko UtArA / paMcamuSTika kezaloMca kiyA phira jahA~ suvratA AryA thIM, vahA~ aaii| pradakSiNApUrvaka vandana-namaskAra kiyA / aura bolI-yaha saMsAra AdIpta hai, pradIpta hai, ityAdi kahate hue devAnandA ke samAna vaha una suvratA AryA ke pAsa pravrajita ho gaI aura pA~ca samitiyoM evaM tIna guptiyoM se yukta hokara indriyoM kA nigraha karane vAlI yAvat gupta brahmacAriNI AryA ho gii| - isake bAda subhadrA AryA kisI samaya gRhasthoM ke bAlaka-bAlikAoM meM mUrcchita Asakta ho gaI-yAvat una bAlaka-bAlikAoM ke lie abhyaMgana, ubaTana, prAsuka jala, una baccoM ke hAtha-paira raMgane ke lie mehaMdI Adi raMjaka dravya, kaMkaNa, aMjana, varNaka, cUrNaka, khilaune ke lie miSTAnna, khIra, dUdha aura puSpa-mAlA Adi kI gaveSaNA karane lagI / una gRhasthoM ke dAraka-dArikAoM, kumAra-kumArikAoM, bacce-bacciyoM meM se kisI kI tela-mAliza karatI, kisI ke ubaTana lagAtI, isI prakAra kisI ko prAsuka jala se snAna karAtI, pairoM ko raMgatI, oThoM ko raMgatI, kAjala AMjatI, tilaka lagAtI, bindI lagAtI, jhulAtI tathA kisI-kisI ko paMkti meM khar3A karatI, caMdana lagAtI, sugandhita cUrNa lagAtI, khilaune detI, khAne ke lie miSTAnna detI, dUdha pilAtI, kisI ke kaMTha meM pahanI huI puSpamAlA ko utAratI, pairoM para baiThAtI to kisI ko jAMghoM para baiThAtI / kisI ko TAMgoM para, godI meM, kamara para, pITha para, chAtI para, kandhoM para, mastaka para baiThAtI aura hatheliyoM meM lekara hularAtI, loriyA~ gAtI huI, pucakAratI huI putra kI lAlasA, putrI kI vAMchA, pote-potiyoM kI lAlasA kA anubhava karatI huI apanA samaya bItAne lgii| usa kI aisI vRtti-dekhakara suvratA AryA ne kahA-devAnupriye ! hama loga saMsAra-viSayoM se virakta, IryAsamiti Adi se yukta yAvat gupta brahmacAriNI nirgranthI zramaNI haiM / hameM bAlakoM kA lAlana-pAlana, Adi karanAkarAnA nahIM kalpatA hai / lekina tuma gRhasthoM ke bAlakoM meM mUrcchita yAvat anurAgiNI hokara unakA abhyaMgata Adi karane rUpa akalpanIya kArya karatI ho yAvat putra-pautra Adi kI lAlasApUrti kA anubhava karatI ho / ataeva tuma isa sthAna kI AlocanA karo yAvat prAyazcitta lo / suvratA AryA dvArA isa prakAra se akalpanIya kAryoM se rokane ke lie samajhAe jAne para bhI subhadrA AryA ne una suvratA AryA ke kathana kA Adara nahIM kiyA kintu upekSA-pUrvaka asvIkAra kara pUrvavat bAla-manoraMjana karatI rhii| taba nirgrantha zramaNiyA~ isa ayogya kArya ke lie subhadrA AryA kI hIlanA, nindA, khiMsA, gardA karatIM aura aisA karane se use bAra-bAra roktiiN| una suvratA Adi nirgrantha zramaNI AryAoM dvArA pUrvokta prakAra se hIlanA Adi kie jAne aura bAra-bAra rokane-para usa subhadrA AryA ko isa prakAra kA yAvat mAnasika vicAra utpanna huA 'jaba maiM apane ghara meM thI, taba maiM svAdhIna thI, lekina jaba se maiM muNDita hokara gRha tyAga kara anagArika pravrajyA se pravrajita haI hU~, taba se maiM parAdhIna ho gaI haiN| pahale jo nirgrantha zramaNiyA~ merA Adara karatI thI, mere sAtha prema-pUrvaka AlApa-saMlApa karatI thIM, ve Aja na to merA Adara karatI haiM aura na prema se bolatI haiM / isalie mujhe muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 15
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra kala prAtaHkAla yAvat sUrya ke prakAzita hone para pRthak upAzraya meM jAkara rahanA ucita hai|' yAvat sUryodaya hone para suvratA AryA ko chor3akara vaha nIkala gaI aura alaga upAzraya meM jAkara akelI rahane lagI / tatpazcAt vaha subhadrA AryA, AryAoM dvArA nahIM roke jAne se niraMkuza aura svacchandamati hokara gRhasthoM ke bAlakoM meM Asakta-yAvatunakI tela-mAliza Adi karatI huI putra-pautrAdi kI lAlasApUrti kA anubhava karatI haI samaya bItAne lgii| tadanantara vaha subhadrA pAsatthA, pAsatthavihArI, avasanna, avasannavihArI, kuzIla kuzIlavihArI, saMsakta saMsaktavihArI aura svacchanda tathA svacchandavihArI ho gii| usane bahuta varSoM taka zramaNI-paryAya kA pAlana kiyA / ardhamAsika saMlekhanA dvArA AtmA ko parizodhita kara, anazana dvArA tIsa bhojanoM ko chor3akara aura akaraNIya pApa-sthAna-kI AlocanA-kie binA hI maraNa karake saudharmakalpa ke bahuputrikA vimAna kI upapAtasabhA meM devadUSya se AcchAdita devazaiyA para aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa avagAhanA se bahuputrikA devI ke rUpa meM utpanna huI / utpanna hote hI vaha bahuputrikA devI pA~ca prakAra kI paryAptiyoM se paryApta hokara devI rUpa meM rahane lgii| gautama ! isa prakAra bahuputrikA devI ne vaha divya deva-Rddhi evaM devadyuti prApta kI hai yAvat usake sanmukha gautama svAmI ne punaH pUchA-' bhadanta ! kisa kAraNa se bahaputrikA devI ko bahapatrikA kahate haiM ?' 'gautama ! jaba-jaba vaha bahuputrikA devI devendra devarAja zakra ke pAsa jAtI taba-taba vaha bahuta se bAlaka-bAlikAoM, baccebacciyoM kI vikurvaNA karatI / jAkara una devendra-devarAja zakra ke samakSa apanI divya devaRddhi, divya devadyuti evaM divya devAnubhAva-pradarzita karatI / isI kAraNa he gautama ! vaha use bahuputrikA devI' kahate haiM / 'bhadanta ! bahaputrikA devI kI sthiti kitane kAla kI hai ?' 'gautama ! cAra palyopama hai / ' 'bhagavan ! AyukSaya, bhavakSaya aura sthitikSaya hone ke anantara bahuputrikA devI usa devaloka se cyavana karake kahA~ jAegI ?' 'gautama ! AyukSaya Adi ke anantara bahuputrikA devI isI jambUdvIpa ke bhAratavarSa meM vindhya-parvata kI talahaTI meM base bibhela sanniveza meM brAhmaNakula meM bAlikA rUpa meM utpanna hogI / usa bAlikA ke mAtA-pitA gyAraha dina bItane para yAvat bArahaveM dina ve apanI bAlikA kA nAma somA rakheMge / ' tatpazcAt vaha somA bAlyAvasthA se mukta hokara, sajJAnadazApanna hokara yuvAvasthA Ane para rUpa, yauvana evaM lAvaNya se atyanta uttama evaM utkRSTa zarIravAlI ho jAegI / taba mAtA-pitA usa somA bAlikA ko bAlyAvasthA ko pAra kara viSaya-sukha se abhijJa evaM yauvanAvasthA meM praviSTa jAnakara yathAyogya gRhasthopayogI upakaraNoM, dhanaAbhUSaNoM aura saMpatti ke sAtha apane bhAnaje rASTakaTa ko bhAryA ke rUpa meM deNge| vaha somA usa rASTrakUTa kI iSTa, kAnta, bhAryA hogI yAvat vaha somA kI bhANDakaraNDaka ke samAna, telakellA ke samAna, vastroM ke piTAre ke samAna, ratnakaraNDaka ke samAna usakI surakSA kA dhyAna rakhegA aura usako zIta, uSNa, vAta, pitta, kapha evaM sannipAtajanya roga aura AtaMka sparza na kara sakeM, isa prakAra se sarvadA ceSTA karatA rahegA / tatpazcAt somA brAhmaNI rASTrakUTa ke sAtha vipula bhogoM ko bhogatI huI pratyeka varSa eka yugala saMtAna ko janma dekara solaha varSa meM battIsa bAlakoM kA prasava kreNgii| taba vaha bahuta se dAraka-dArikAoM, kumAra-kumArikAoM aura bacce-bacciyoM meM se kisI ke uttAna zayana karane se, kisI ke cIkhane-cillAne se, janma-dhUMTI Adi davAI pilAne se, ghuTane-ghuTane calane se, pairoM para khar3e hone meM pravRtta hone se, calate-calate gira jAne se, stana ko TaTolane se, dUdha mA~gane se, khilaunA mA~gane se, miThAI mA~gane se, kUra mA~gane se, isI prakAra pAnI mA~gane se, ha~sane se, rUTha jAne se, gussA karane se, jhagar3ane se, Apasa meM mArapITa karane se, usakA pIchA karane se, rone se, AkraMdana karane se, vilApa karane se, chInA-chapaTI karane se, karAhane se, UMghane se, pralApa karane se, pezAba Adi karane se, ulaTI karane se, cherane se, mUtane se, sadaiva una baccoM ke mala-mUtra vamana se lipaTe zarIravAlI tathA maile-kucaile kapar3oM se kAMtihIna yAvat azuci se sanI huI hone se dekhane meM bIbhatsa aura atyanta durgandhita hone ke kAraNa rASTrakUTa ke sAtha vipula kAmabhogoM ko bhogane meM samartha nahIM ho skegii| aisI avasthA meM kisI samaya rAta ko pichale prahara meM apanI aura apane kuTumba kI sthiti para vicAra karate muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 16
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra hue usa somA brAhmaNI ko vicAra utpanna hogA-'maiM ina bahuta se abhAge, duHkhadAyI eka sAtha thor3e-thor3e dinoM ke bAda utpanna hue choTe-bar3e aura navajAta bahuta se dAraka-dArikAoM yAvat bacce-bacciyoM meM se yAvat unake mala-mUtravamana Adi se lipaTI rahane ke kAraNa atyanta durgandhamayI hone se rASTrakUTa ke sAtha bhogoM kA anubhava nahIM kara pA rahI hU~ / ve mAtAeM dhanya haiM yAvat unhoMne manuSyajanma aura jIvana kA suphala pAyA hai, jo vaMdhyA haiM, prajananazIlA nahIM hone se jAnu-kUrpUra kI mAtA hokara surabhi sugaMdha se suvAsita hokara vipula manuSya sambandhI bhogopabhogoM ko bhogatI huI samaya bItAtI haiN| somA ne jaba aisA vicAra kiyA ki usa kAla aura usI samaya IryA Adi samitioM se yukta yAvat bahutasI sAdhvIyoM ke sAtha suvratA nAma kI AryAeM usa bibhela sanniveza meM AeMgI aura anagArocita avagraha lekara sthita hoNgii| tadanantara una suvratA AryAoM kA eka saMghAr3A bibhela sanniveza ke ucca, sAmAnya aura madhyama parivAroM meM gRhasamudAnI bhikSA ke lie ghUmatA huA rASTrakUTa ke ghara meM praveza karegA / taba vaha somA brAhmaNI una AryAoM ko harSita aura saMtuSTa hogI / zIghra hI apane Asana se uThegI, sAta-ATha Daga unake sAmane aaegii| vaMdana-namaskAra karegI aura vipula azana, pAna, khAdima, svAdima bhojana se pratilAbhita karake kahegI-'AryAo ! rASTrakUTa ke sAtha vipula bhogoM ko bhogate hue yAvat maiMne prativarSa bAlaka-yugaloM ko janma dekara solaha varSa meM battIsa bAlakoM kA prasava kiyA hai| jisase maiM una durjanmA yAvat baccoM ke mala-mUtra-vamana Adi se sanI hone ke kAraNa atyanta dargandhita zarIravAlI ho rASTakaTa ke sAtha bhogopabhoga nahIM bhoga pAtI haiN| AryAo ! maiM Apa se dharma sananA cAhatI hU~ / taba ve AryAeM somA brAhmaNI ko yAvat kevaliprarUpita dharma kA upadeza sunaaeNgii| tatpazcAt somA brAhmaNI una AryikAoM se dharmazravaNa kara aura use hRdaya meM dhAraNa kara harSita aura saMtuSTayAvat vikasitahRdayapUrvaka una AryAoM ko vaMdana-namaskAra karegI / aura kahegI-maiM nirgrantha pravacana para zraddhA karatI hU~ yAvat use aMgIkAra karane ke lie udyata hU~ / nirgranthapravacana isI prakAra kA hai yAvat jaisA Apane prati-pAdana kiyA hai / kintu maiM rASTrakUTa se pUchUgI / tatpazcAt Apa devAnupriya ke pAsa muMDita hokara pravrajita houuNgii| devAnupriya ! jaise sukha ho vaisA karo, kintu vilamba mata karo / tatpazcAt vaha somA brAhmaNI rASTrakUTa ke nikaTa jAkara donoM hAtha jor3a kaheMgI-maiMne AryAoM se dharmazravaNa kiyA hai aura vaha dharma mujhe Icchita hai-yAvat rucikara lagA hai| isalie ApakI anumati lekara maiM suvratA AryA se pravrajyA aMgIkAra karanA cAhatI huuN| taba rASTrakUTa kahegA-abhI tuma muMDita hokara yAvat ghara chor3akara pravrajita mata hoo kintu abhI tuma mere sAtha vipula kAmabhogoM kA upabhoga karo aura bhuktabhogI hone ke pazcAt yAvat gRhatyAga kara pravrajita honA / rASTrakUTa ke isa sujhAva ko mAnane ke pazcAt somA brAhmaNI snAna kara, kautuka maMgala prAyazcitta kara yAvat AbharaNaalaMkAroM se alaMkRta hokara dAsiyoM ke samUha se ghirI huI apane ghara se nIkalegI / bibhela sanniveza ke madhyabhAga ko pAra karatI haI suvratA AryAoM ke upAzraya meM AegI / Akara suvratA AryAoM ko vaMdana-namaskAra karake unakI paryupAsanA kregii| tatpazcAta ve suvratA AryA usa somA brAhmaNI ko karma se jIva baddha hote haiM-ityAdirUpa kevaliprarUpita dharmopadeza deNgii| taba vaha somA brAhmaNI bAraha prakAra ke zrAvaka dharma ko svIkAra karegI aura phira suvratA AryA ko vaMdana-namaskAra karegI / vApisa lauTa jaaegii| tatpazcAt somA brAhmaNI zramaNopAsikA ho jAegI / vaha jIva-ajIva padArthoM ke svarUpa kI jJAtA, puNyapApa ke bheda kI jAnakAra, Asrava-saMvara-nirjarA-kriyA-adhikaraNa tathA baMdha-mokSa ke svarUpa ko samajhane meM niSNAta, paratIrthiyoM ke kutarkoM kA khaNDana karane meM svayaM samartha hogI / deva, asura, nAga, suparNa, yakSa, rAkSasa, kinnara, kiMpuruSa, garur3a, gaMdharva, mahoraga Adi devatA bhI use nirgranthapravacana se vicalita nahIM kara sakeMge / nirgranthapravacana para zraddhA karegI / AtmotthAna ke sivAya anya kAryoM meM usakI abhilASA nahIM rhegii| dhArmika muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 17
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra AdhyAtmika siddhAntoM ke Azaya ke prati use saMzaya nahIM rahegA / labdhArtha, gRhItArtha, vinizcitArtha hone se usakI asthi aura majjA taka dharmAnurAga se anuraMjita ho jaaegii| isIlie vaha dUsaroM ko saMbodhita karate hue udghoSaNA karegI-AyuSman ! yaha nirgrantha pravacana hI artha hai, paramArtha hai, isake sivAya anyatIrthikoM kA kathana kugati-prApaka hone se anartha hai / asad vicAroM se vihIna hone ke kAraNa usakA hRdaya sphaTika ke samAna nirmala hogA, nirgrantha zramaNa bhikSA ke lie sugamatA se praveza kara sakeM, ataH usake ghara kA dvAra sarvadA khulA hogA / sabhI ke gharoM meM usakA praveza prItijanaka hogA / caturdazI, aSTamI, amAvasyA aura pUrNamAsI ko paripUrNa pauSadhavrata kA samyak prakAra se paripAlana karate hue zramaNa-nirgranthoM ko prAsuka eSaNIya-nirdoSa AhAra, pITha, phalaka, zayyA, saMstAraka-Asana, vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa, auSadha, bheSaja se pratilAbhita karatI huI evaM yathAvidhi grahaNa kie hue vividha prakAra ke zIlavrata, guNavrata, viramaNa, pratyAkhyAna, pauSadhopavAsoM se AtmA ko bhAvita karatI huI rhegii| suvratA AryA kisI samaya grAmAnugrAma meM vicaraNa karatI huI yAvat punaH bibhela saMniveza meM AeMgI / taba vaha somA brAhmaNI harSita evaM saMtuSTa ho, snAna kara tathA alaMkAroM se vibhUSita ho pUrva kI taraha darzanArtha nIkalegI yAvat vaMdana-namaskAra karake dharma zravaNa kara yAvat suvratA AryA se kahegI-maiM rASTrakUTa se pUchakara Apake pAsa muMDita hokara pravrajyA grahaNa karanA cAhatI hU~ | taba suvratA AryA kaheMgI-devAnupriye ! tumheM jisameM sukha ho vaisA karo, kintu zubha kArya meM vilamba mata kro| - isake bAda somA brAhmaNI una suvratA AryAoM ko vaMdana-namaskAra karake jahA~ rASTrakUTa hogA, vahA~ aaegii| donoM hAtha jor3akara pUrva ke samAna pUchegI ki ApakI AjJA lekara AnagArika pravrajyA aMgIkAra karanA cAhatI huuN| isa bAta ko sUnakara rASTrakUTa kahegA-devAnupriye! jaise tumheM sukha ho vaisA karo, isa ke pazcAt rASTrakUTa vipula azana, pAna, khAdima, svAdima cAra prakAra ke bhojana banavAkara apane mitra jAti-bAMdhava, svajana, saMbandhiyoM ko AmaMtrita karegA ityAdi, pUrvabhava meM subhadrA ke samAna yahA~ bhI vaha pravrajita hogI aura AryA hokara IryAsamiti Adi samitiyoM evaM guptiyoM se yukta hokara yAvat gupta brahmacAriNI hogii| tadanantara vaha somAAryA suvratAAryA se sAmAyika Adi se lekara gyAraha aMgoM kA adhyayana karegI / vividha prakAra ke bahuta se caturtha, SaSTha, aSTama, dazama, dvAdazabhakta Adi vicitra tapaHkarma se AtmA ko bhAvita karatI huI bahuta varSoM taka zramaNa-paryAya kA pAlana kregii| mAsika saMlekhanA se AtmA zuddha kara, anazana dvArA sATha bhojanoM ko chor3akara, AlocanA pratikramaNapUrvaka samAdhistha ho, maraNa karake devendra devarAja zakra ke sAmAnika deva ke rUpa meM utpanna hogI / usa somadeva kI do sAgaropama kI sthiti hogii| taba gautamasvAmI ne pUchA-'bhadanta ! vaha soma deva AyukSaya, bhavakSaya aura sthitikSaya hone ke anantara devaloka se cyavakara kahA~ jAegA ? 'he gautama ! mahAvideha kSetra meM utpanna hokara siddha hogA yAvat sarva duHkhoM kA aMta karegA / ' 'AyuSman jambU ! isa prakAra se bhagavAna mahAvIra ne puSpikA ke caturtha adhyayana kA yaha bhAva nirUpaNa kiyA hai / aisA maiM kahatA huuN| adhyayana-4-kA muni dIparatnasAgarakRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 18
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21, upAMgasUtra- 10, 'puSpikA' adhyayana / sUtra adhyayana-5- pUrNabhadra sUtra - 9 bhagavan ! yadi zramaNa yAvat nirvANaprApta bhagavAna mahAvIra ne puSpikA nAmaka upAMga ke caturtha adhyayana kA yaha bhAva pratipAdana kiyA hai to bhagavan ! paMcama adhyayana kA kyA artha kahA hai ? AyuSman jambU ! usa kAla aura usa samaya rAjagRha nagara thaa| guNazilaka caitya thA zreNika rAjA thaa| svAmI padhAre / pariSad darzana karane niiklii| usa kAla aura usa samaya saudharmakalpa meM pUrNabhadra vimAna kI sudharmAsabhA meM pUrNabhadra siMhAsana para AsIna hokara pUrNabhadra deva sUryAbhadeva ke samAna vicara rahA thA / usane avadhijJAna se bhagavAna ko dekhA / bhagavAna kI sevA meM upasthita huA, vandana namaskAra karake yAvat battIsa prakAra kI nRtyavidhiyoM ko pradarzita kara vApisa lauTa gayA / taba gautamasvAmI ne bhagavAna se usa deva kI divya deva Rddhi Adi ke viSaya meM pUchA / gautama ! usa kAla aura usa samaya isI jambUdvIpa ke bharatakSetra meM dhana vaibhava ityAdi se samRddhi - maNipadikA nagarI thii| rAjA candra thA aura tArAkIrNa nAma kA udyAna thA / usa nagarI meM pUrNabhadra nAma kA eka sadgRhastha rahatA thA, jo dhana-dhAnya ityAdi se saMpanna thA / usa kAla aura usa samaya jAti evaM kula se saMpanna yAvat, bahuzruta sthavira bhagavaMta bahuta bar3e antevAsI parivAra ke sAtha samavasRta hue| janasamUha dharmadezanA zravaNa karane nIkalA / pUrNabhadra gAthApati una sthaviroM ke Agamana kA vRttAnta jAnakara yAvat bhagavatI-sUtrokta gaMgadatta ke samAna gayA yAvat unake pAsa pravrajita huA yAvat IryAsamiti Adi se yukta guptabrahmacArI anagAra ho gayA / tatpazcAt pUrNabhadra anagAra ne una sthavira bhagavaMtoM se sAmAyika se prAraMbha kara gyAraha aMgoM kA adhyayana kiyA aura bahuta se caturtha, SaSTha, aSTamabhakta Adi tapaH karma se AtmA ko parizodhita karake bahuta varSoM taka zrAmaNyaparyAya kA pAlana kiyaa| mAsika saMlekhanApUrvaka sATha bhojanoM kA anazana dvArA chedana kara AlocanApUrvaka samAdhi prApta kara kAla karake saudharmakalpa ke pUrNabhadra vimAna meM deva rUpa se utpanna huaa| yAvat bhASA mana paryApti se paryApta bhAva ko prApta kiyaa| bhadanta pUrNabhadra deva kI kitane kAla kI sthiti batAI hai ? gautama ! do sAgaropama kI / ' 'bhagavan! vaha pUrNabhadra deva usa devaloka se cyavana karake kahA~ jAegA ? gautama! mahAvideha kSetra meM utpanna hokara siddha hogA yAvat sarva duHkhoM kA anta karegA / ' adhyayana-5 kA muni dIparatnasAgarakRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA)" AgamasUtra - hindI anuvAda" Page 19
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra adhyayana-6-mANibhadra sUtra-10 __ bhagavan ! yadi zramaNa yAvat nirvANaprApta bhagavAn ne puSpikA ke paMcama adhyayana kA yaha Azaya kahA hai to isake SaSTha adhyayana kA kyA artha batAyA hai ? ___ AyuSman jambU ! usa kAla aura usa samaya rAjagRha nagara thA / guNa-zilaka caitya thA / rAjA zreNika thA / mahAvIra svAmI kA padArpaNa huA / maNibhadra deva sudharmAsabhA ke maNibhadra siMhAsana para baiThakara yAvat rahA thA / pUrvabhadra deva ke samAna vaha bhI bhagavAna ke samavasaraNa meM AyA aura vApisa lauTa gayA / gautama svAmI ne unako devaRddhi evaM pUrvabhava ke viSaya meM puuchaa| bhagavAna ne kahA-usa kAla aura usa samaya maNipadikA nagarI thii| maNibhadra gAthApati thA / usane sthaviroM ke samIpa pravrajyA aMgIkAra kI / gyAraha aMgoM kA adhyayana kiyA / bahuta varSoM taka zrAmaNyaparyAya kA pAlana kiyA aura mAsika saMlekhanA kI / pApasthAnoM kA Alocana-karake samAdhipUrvaka maraNa karake maNibhadra vimAna meM utpanna huA / vahA~ usakI do sAgaropama kI sthiti hai| anta meM usa devaloka se cyavana karake mahAvideha kSetra meM janma lekara siddha hogA aura sarva duHkhoM kA anta kregaa| adhyayana-6-kA muni dIparatnasAgarakRt hindI anuvAda pUrNa -----x-----x-----X----- adhyayana-7-se-10 sUtra-11 isI prakAra datta, ziva, bala aura anAdRta, ina sabhI devoM ko pUrNabhadra deva ke samAna jAnanA / sabhI kI dodo sAgaropama kI sthiti hai / ina devoM ke nAma ke samAna hI inake vimAnoM ke nAma haiN| pUrvabhava meM datta candanA nagarI meM, ziva mithilA, bala hastinApura aura anAdRta kAkandI nagarI meM janme the| adhyayana-7 se 10- kA muni dIparatnasAgarakRt hindI anuvAda pUrNa -------------------------------- 21-puSpikA-upAMgasUtra-10 kA muni dIparatnasAgarakRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 20
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama sUtra 21,upAMgasUtra-10, 'puSpikA' adhyayana/sUtra namo namo nimmaladaMsaNassa pUjyapAzrI AnaMha-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAra 3lyo namaH 21 puSpikA AgamasUtra hindI anuvAda [anuvAdaka evaM saMpAdaka] Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] 201 21182:- (1) (2) deepratnasagar.in bheloDresa:- jainmunideepratnasagar@gmail.com mojA 09825967397 muni dIparatnasAgara kRt " (puSpikA) AgamasUtra-hindI anuvAda" Page 21