Book Title: Aetihasik Purvajoni Gaurav Gatha
Author(s): Mohanlal Dipchand Chokshi
Publisher: Bharatiya Jain Swayamsevak Parishad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034468/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArata gerava graMthamALA puSpa paheluM. A aitihAsika pUrvajonI moravagAthA lekhaka zrIyuta mehanalAla dIpacaMda zekasI muMbaI, prakAzaka : zrI bhAratIya jaina svayaMsevaka pariSada, 21, zrI geDInI cAla, muMbai. naM 2. mUlya 2-8-0 vIra saMvata 2475). ja (vikrama saMvata 2005 mudraka zAha gulAbacaMda lalubhAI, zrI mahedaya prI. presa-bhAvanagara. :: jaE3 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA naMbara viSaya pRSTha naMbara viSaya pRSTha meru ane maNakA - 1 11 osavAla jJAtinA moha1 amarasiMha baravA .. 5 nAta . . . 58 2 AsarAja ane Abu 6 12 osavAla jJAtinA 3 seraThane saba AMbaDa 14 bhaMDArIe . .. 61 4 AdmabhaTa Urphe AMbA 17 13 mAravADanA bhaMDArImAMnA 5 pazcimanA maMDalika AbhU 20 keTalAka .* * * 65 6 AzA zAha - 22 14 mevADarakSaka bhAmAzAha 69 7 gadA maMtrI ... 26 15 ratanasiMga bhaMDArI - 7ra 8 ukelavaMzI mehasiMha 29 16 ajamerano sUba dhanarAja 76 9 siddharAjane samaya ane 17 maMtrIzvara jayamalajI ... 78 jena maMtrIo . 31 18 surANuM tripuTI .... 83 1 sajajana maMtrI 1 amaracaMdajI surANA 2 thAtu mahetA 2 mANikacaMdajI surANuM 8 sema saciva 3 zAha kezarIcaMdajI 4 mahAmaMtrI muMjAla 19 rAmasiMha mahetA , 92 5 mahAmAtya Azuka 20 maMtrIzvara karmacaMdra 6 udayana maMtrI bachAvata . 96 7 zAha kuMvarajInA pUrvajo 21 baMdhava belaDI UNe .. 10 parama AhaMta kumArapALa kohInura hIrA . 126 mahArAjA . 39 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA zrI bhAratIya jaina vayasevaka pariSada taraphathI "bhAratagaurava graMthamALA puSpa-1' tarIke "etihAsika pUrvajonI gauravagAthA" nAmAM pragaTa thatAM pustakanI prastAvanA lakhavAnuM kahevAmAM AvyuM tyAre prathama te mane bha uddabhavyuM. mAre kahevuM joIe ke-pUrvajIvanane mATe samaya meM jaina "vekonpharansa Adi saMsthAomAM pUrNa bhAga laI jaina samAjanI sevAmAM gALe che ane pracAra ane saMkhyAbaMdha bhASaNe paNa karelA che. e aMge lakhavuM paNa paDayuM che eTale e kArya mAre mATe navuM nahatuM chatAM lekhakanA dAvAthI A kAma hAthamAM letAM mana pIchehaTha karatuM hatuM paNa sAthosAtha je pariSada A jAtanA sAhitya prakAzana dvArA navI keDI pADe che, enA bIjAropaNamAM amabhAga bhajavanAra adanA sevaka tarIke mAre jarUra be zabda lakhavA ja joIe evo aMtarane pikAra paNa thatuM hatuM. e nAdanI prabaLatAe, hAthamAM varSonA aMtarALA pachI kalama pakaDAvI. ATalI prAsaMgika vAta pachI pustakamAM saMgrahita karelA vRttAnta tarapha najara jatAM emAM nAmAbhidhAnanI sArthakatA yathArtha jaLavAI che. * amarasiMha baravA thI zarU karI " kohInura hIrA mAM pUrNatA pAmatA ekavIza nAnA moTA vRttAte sAce ja gAthArUpa che. e pAchaLa ItihAsanI zRMkhalA paNa che. emAMnAM zA mahetA, parama At mahArAjA kumAra pALa, mevADarakSaka bhAmAzAha athavA to maMtrIzvara karmacaMdra bachAvata vA vastupAla-tejapAlanA vRttAte vigatavAra jovA jaIe te pAnAnAM pAnA bharAya. e aMge saMkhyAbaMdha prabaMdha, caritra ke rAsA pragaTa paNa thayelAM che. ahIM te lekhake mAtra Avazyaka prasaMge jhaDapI laI, e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sate deza-kALane anurUpa svAMga sajAvI AmajanasamUha pacche che evI vaNImAM vahetAM mUkayAM che. lekhaka zrIyut mAhanalAla dIpacaMda cAkrasI, mArA jUnA mitra che. ane jaina samAjamAM jANItA lekhaka paNa che. A pUrve temanA hAthe keTalIka prasAdI pIrasAi cUkI che ane janasamUhamAM e DhAMzathI AvakAra pAmI che e jotAM A pustaka paNa Adara pAmaze emAM e mata nathI ja. temanI dhama ane samAja pratyenI dhagaza prazasanIya DhAi, khIjA mATe medhaprada che. lekhanazailI AbhALavRddhane anukULa Ave tevI che. emAM uparachaleA ADaMbara nathI ane nathI kevaLa vAk paTutA. e pAchaLa U~DA abhyAsanI jhaLaka sahaja jaNAi Ave che. jaina samAjamAM Aje je nirmAlyatA, svArthIpaNuM ane bAhyADaMbara dRSTigeAcara thAya che te dUra thAya ane, pUrvajonI mAphaka ' niDaratA ' ane ' cetanA ' punaH pragaTe e A jAtanA sarjana pAchaLane Azaya che. e uparAMta jainadharmanA sAcA rahasyathI ajJAna evA lekhake|dvArA vAre-kavAre * jainadhama nI ahiMsA 'ne AgaLa karI gujarAtanA, are! bhAratavarSanA patanamAM eNe mukhya bhAga bhajanmyA che evA je doSane TApo jaineAnA zire mUkavAmAM Ave che te AvA aitihAsika purAvA rajU karI taddana khATe che ema sAbita karavAnA irAde paN che. . jaina sAhitya eTalu badhu vizALa che ke emAMthI A jAtanI saMkhyAbaMdha gauravagAthA AlekhI zakAya. jainadharmanA A gauravane pUrAtattvaniSNuAtAe svIkAryuM che. enA AdhAre ja gujarAtanA pratihAsanA kaDIyA bhegI karI zakAi che ane bhAratanA itihAsamAM paNa ane mahatvanuM sthAna maLyu` che. ApaNA vidvAna pUrvAcA[e peAtAnA Atmazreya uparAMta pAdavihAra karI mitra bhinna pradezanA anubhavAne vaNI letu', itihAsa aMge jAtajAtanI mAhitI pUrI pADatu, vipula sAhitya sarjyuM che. ApaNA vartamAnakAlIna munirAjo ane zrImatA ne e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAchaLa satata upadeza ane dhananI varSA cAlu rAkhe te; bhaMDAramAM kIDA ane udhainA kherAkarUpe e naSTa thatuM bacI jAya, ane deza-kALane anurUpa savAMga dharI e vizvanA cokamAM pharatuM thAya te, jagatane ethI zAMtino saMdeza te maLe paNa e uparAMta ghaNuM ghaNuM navuM jANavA samajavAnuM prApta thAya. ApaNumAM ghara karI beThelI zithilatA satvara bhAgI jAya. jainadharmanI ahiMsA e koI kAyara ke namAlAnI nathI. emAM nirbaLane rokanA rakSaNa uparAMta sAcA satvane bhArobhAra jhaNajhaNATa che. UghADI chAtIe bAhya ane aMtara zatruone sAmano karanAra tIrtha. kara dee A mahAna siddhAMtanuM pratipAdana svayaM anubhavIne kareluM che. mahAtmA gAMdhIjIe vAraMvAra pitAnA bhASaNomAM ane lakhANomAM kahyuM che ke-ahiMsAnuM zastra kAyara ke bIkaNa vA nAmanuM nathI. e te zUrAonuM zastra che. game tevA kaparA saMyogomAM paNa te zastrathI baLavAnamAM baLavAna satanatane yAne saMkhyAbaMdha duzamane sAmane karI zakAya che. hindanI AjhAdI paNa ApaNuM rASTrapitA, e zastrathI ja lAvyA te ApaNe najara sAmeno banAva che. AjanuM vijJAna bhale mArakaNuM ane jalada zastro banAve ane e dvArA zAMti sthApavAnI vAte kare paNa ethI sAcI zAMti AvavAnI nathI ja " ahiMsA" jevA anupama zastradhArA ja zAMti sthapAze; kAraNuM ke e pAchaLa AdhyAtmika vijJAnanuM pIThabaLa che. pustakanA pAnA pheravatAM- " ahiMsA "nI pratiSThAnuM zreSThatva samajAyA vinA nahIM rahe. Ama chatAM dayA dharmanuM pAlana karanArA viralAoe, pitAnAmAM tIrthakara bhagavaMta jevuM baLa na jotAM, zastrono upayoga karyo che. emAM hiMsA rahelI che e vAta temanI dhyAna bahAra nathI gai, paNa e sAthe temane e bhAna paNa hatuM ja ke rASTrane mAthe kiMvA prajAnA zIre saMkaTanA vAdaLa gherAyA hoya tyAre temano dharma mAtra pitAnuM ghara pakaDI besI rahevAnuM nathI zikhavate paNa enA nivAraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe keDa bAMdhavAnA, are! marI phITavAne pATha paDhAve che. jaina sa`tAna kAyara hAya ja nahIM ' e pAThe gaLathuthImAMthI paDhanAra e vIralA gauravavatuM jIvana jIvatAM jovAya che. itihAsanA pAne enI noMdha suvarNA kSake jaLavAi che, ' jainadharmanI yA ' para kaTAkSa karanArAnA mukha zyAma thai jAya tevI sAmagrI AmAM pIrasavAmAM AvI che. ' A graMthamALAdrArA vadhu puSpA janmAvI enI suMdara suvAsa cetarapha phelAvavAnI pariSadanI dhAraNA che. lekhake 'meru ane macchukA mAM ene nirdeza paNa karelA che. AzA che ke-jaina samAja kuMbhakarNI nidrAnA tyAga karI Anu hAMze hAMro pAna karaze ane jagata jyAre bhagavata mahAvIranA saMdeza jhIlavA Atura che tyAre teozrIe ApelA anupama vArasAmAMthI AvI vAnakIe pasaMda karI enI sAme dharavAmAM pAchI pAnI nahIM kare. zrImatA dhananA y te kare che temane mArI apIla maiM ke deza-kALane anurUpa A jAtanA sAhityasarjanamAM teo udAra hAthe sahAya Ape, pariSadane sagIta pIThabaLa ape, enA hAtha majabUta banAve. Ama thatAM zrIyuta ceAkasI jevA lekha}A sahaja taiyAra thaze ane * ahiMsA * ne payagAma vizvamAM gAjatAM vilana nahIM thAya. vAre-kavAre ajJAna ke asUyAthI thatAM kaTAkSo baMdha thaI jaze ane UgatI prajAmAM kAi anekhI cetanA relAze. jainava dIpI nIkaLaze, AzA che ke-A sUcanA bhAvapUrvaka jhIlI levAze. ' prAnta ' meru ane maNukA ' sakhyAmAM eka ane 108 hoya che tema gaurava gAthAone sagraha paNa e AMke paheAMcADavAnI mArI bhAizrI cekasIne AgrahabharI vinaMti che. Aya nivAsa-mAhamayI vaizAkha kRSNA ekAdazI 2005 amRtalAla vADIlAla zAha. pariSadanA utpAdaka ane prathama maMtrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 703300300304004004040403][36]][4]] 3003PS30303c0000c08-0303>GE sva. cIraMjIvI zAMtilAlanA amara AtmAne janma:sa. 1982 Adhina suda 7 khaMbhAta. avasAna:sa. 2005 caitra vada 6 muMbaI. aitihAsika pUrvajonI gauravagAthA' samarpaNa, vaizAkha vada 11. . BAKKKKKKKKKKKKKKK 13]][23][][][][][][][][][][][][3]][3][4] amRta sAgara presa, mAravADI bajAra, muMbai, 2. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargasthane aMjali. Bombay, 19-4-49. * (1) .........On the irreparable loss you, as well as of the school, have suffered in the premature death of Shree Shantilal. A good life, full of promise has been cut short; what a calamity ....... Principal, Babu Panalal P. Jain High School. (2) "puNavaMte prAya: alpAyu hoya che. " : zAsana sudhAkara (pAkSika), varSa , aMka 3. (3) "bIjanI caMdrikAsamAM Uge tyAM ja AthamI gaye; "zAnti" ama hRdaye kAMika saMsmaraNe mUkato gaye. muMbaInA jANItA AgevAna khaMbhAtI zrIyuta mohanalAla dIpacaMda cekasInA bIjA putra zrI zAnti cekasInuM trevIsa varSanI bharayuvAna vaye avasAna thayuM che. bhAI zAnti cesI thoDA vakhatathI bimAra hatA. aMte tA. 18-4-49 nI rAtre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe aMtima vidAya lIdhI. temanI AkhIye vidyAthI kArakIdo jhaLakatI phatehathI bharelI hatI. I. sa. 1944 mAM meTrikanI parIkSAmAM teo AkhI yunIvarsITImAM bIje naMbare uttIrNa thayA hatA. khaMbhAtanA itihAsamAM AvuM mAna prApta karanAra (temanA moTA bhAI kAMtilAla cokasI prathama naMbara 1942, pachI) kadAca teo ekalA ja haze. kelejanI temanI kArakIdI paNa AvI ja ujajavaLa hatI. kolejanI badhI ja parIkSAo temaNe pahelA vargamAM pasAra karI hatI InTara sudhIno abhyAsa eTaNIsTana kelejamAM karIne teo pUnAnI ejInIarIMga kolejamAM joDAyAM hatA. avasAna vakhate bI. I. thavA mATe temane mAtra cha ja mAsa bAkI hatA. bhAI zAnti cokasInA avasAnathI tenuM nahi paNa AzAnuM avasAna thayuM che. kAraNa ke yuvAnanuM mRtyu eTale AzAnuM mRtyu. prabhu emanA AtmAne cirazAMti Ape. ane emanA kuTuMbIone A AghAta sahana karavAnI zakti bakSe ema prAthae chIe. dIpaka (mAsika) varSa 2, aMka. 5. GS Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika pUrvajonI gaurava gAthA. meru ane maNakA, mALA yAne navakAravAlImAM maNakA hoya che ane gaNavAnI pUrNatA mera yAne meru AvatAM thAya che. A mALA zabdaza: tevA prakAranI nathI, chatAM ApavAmAM Avela upamA sAva asthAne paNa nathI ja. bhagavaMta mahAvIradeve zramaNa ane zrAddharUpe be prakAre dharmanI sthApanA karI che. jainadharma yAne vItarAgane svAduvAdamArga Atmazcaya upara ja bhAra mUke che chatAM paddagalika sukha kivA saMsArI AnaMda-pramodane sAva iMdrajALarUpe nathI kahetA. karmanI sattA mAnanAra e dharma, AtmAonI avanati-unnati athavA te asteya najara sAme bhajavAto nirakhI, evA suMdara mArganuM nirUpaNa kare che ke jethI sarva prakAranA cho enuM pAlana karI zake ane sAthosAtha svaunnatinA patha para kUca laMbAvI zake. AjanA vijJAna sAthe paNa A jAtanI goThavaNane sumeLa sadhAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] aitihAsika pUrvajonI zrI jinezvaradevanA siddhAnta kahe che ke-soMsAra asAra che ane sasAra paNa che. mAnavabhavanI prApti mahAmuzkelIce thAya che, ane e vAta dhyAnamAM rAkhI je sAruMce jIvana, vilAsa ane Araba-samAra lamAM vyatIta kare che teo mATe tmika najare jotAM ahIMnA pherA phAgaDha gayA jevA hAi, te mAne ke nahIM paNa saMsAra asAra ja che. ethI UlaTu jeo janma laine, peAtAnA vyavasAyamAMthI avakAza meLavI, jAmata rahI, svArtha sAthe paramArtha sAdhavA udyukta rahe che, te kaMI ne kaMi pragati sAthe ja che e najare saMsAra sasAra che. alabatta, sAdhanAmAM ghaNI ghaNI taratamatA rahelI che. eTale ja zramaNa ane gRhastharUpa e vibhAga dRSTigocara thAya che. ubhayamAM mULa tattvAnI vicAraNA sarakhI hAvA chatAM, AcaraNamAM mUkavAnI khAmatamAM bhinnatA ochA prakAranI nathI ja. jJAnapUrvaka AMtarika ullAsathI je AtmA mAnavajIvana pAmI saMsAranA praleAbhanAne tyajI dai anagAratva yAne sAdhupaNuM svIkAre che, tene mATe prANAtipAtaviramaNa, mRSAvAdaviramaNu, adattAdAnaviramaNa, maithunaviramaNu ane parigrahaviramaNurUpa pAMca mahAnatAnuM pAlana kAyamI bane che ane AmaraNAMta upasageniA sAmanA karI e pAlanamAM aDagatA dharavAnI zikSA arihaMta deve ApelI che. A vAtamAM ja zramaNu dharmanI viziSTatA che. zrAvaka dharmamAM AvI kaDakAI nathI. ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha ke je upara darzAvelA mahAvratanA zabdArthA ja che e kahevAyA teA che paNa pAlanamAM dhaNAghaNA * prakAranI chUTachATa mUkavAmAM AvI che ane e kAraNe e darekanI AgaLa sthULa zabda joDavAmAM Avye che. e sAthe traNa guNavrata Amira zikSAvrata paNa darzAvAyA che ke je uparanA pAMca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [3] aNuvratanA pAlanamAM puSTi karatA rahI, saMsArarakta jIvane jAgrata rAkhe che. ahIM je mALA arpaNa karavAnI che te zramaNa dharmanA sugaMdhita kusumanI nahIM, paNa zrAddhadharmanA anuyAyI evA pratibhAsaMpanna puSpanI che. alabatta, emAM zramaNanA udAharaNa samAvAyA che paNa e apavAdarUpe che. vartamAnakALanA keTalAka sAkSaroe-anya lekhakee-jANe ajANe jaina dharmanI, upara darzAvI e viziSTatAne nyAya ApyA vagara lakhI nAMkhyuM che ke-"bhAratavarSamAM gulAmI AvI hoya te e jaina dharmanA dayAnA atirekapaNAne AbhArI che ane gujarAtamAM e dayAne dhavaja eTalA jorazorathI UDyo ke jethI kSAtrateja yAne zaurya osarI gayA. parAdhInatA ghara karI beThI!" Ama kahIne keTalAke te pitAnI kalamane svecchApUrvaka doDAvI jainadharma pALatA rAjavIonI ane vaNikavarganI ThekaDI karavAmAM maryAdA paNa mUkI dIdhI che! jenI pAchaLa ItihAsanuM nAmanizAna paNa nathI jaDatuM evI vAyakAo khUNekhAMcarethI zodhI lAvI, athavA te kapala kalpanAthI sajAvI ene etihAsika vRttAnta tarIke vahetI karI mUkI che ! asUyAne pAre e mahAzayenA magajamAM eTalI hade vikRta svarUpa dhAraNa kare che ke jyAre temanI cakSu sAme yukitapuraspara banAva Ave, are ! je vAtane Ajane vijJAna yuga paNa svIkAravAmAM AnAkAnI na kare, paNa jo e jainadharmanA anuyAyInI hoya tyAre teo kayAM te enA citraNamAM taddana phikkAza ane rasahInatA dAkhavaze athavA te AMkha ADA kAna dharI e prasaMgane ja jato karaze! badhAe Ama karyuM che ema kahevAne IrAdo nathI. nipakSa rIte keTalAka vidvAnoe jaina sAhityanA vRttAntane nyAya jarUra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] aitihAsika pUrvajonI ApyA che ane mahAtmA gAMdhIjIe ahiMsA yAne dayA jevA ameSa guNane rAjakAraNamAM apanAvI e dvArA kevI apUtA siddha karI zakAya che e svaAcaraNathI puravAra karI Apyu che ke jethI e sAme majAka uDAvanArAnA mukha sahaja zyAma paDI gayA che. 8 jainadharma pALanArA mAtra viSNukA ja hatA ane te khIkaNa vA bhIru hatA, arthAt zastro dhAraNa karI jarUra paDaye zauya dAkhavI zakatA nahAtA. ' evA keTalAkAnA pralApeA sAme ahIM maNukArUpe keTalAka aitihAsika vRttAntA rajU karI e pralApa kevA khATA ane me mAthA vinAnA che e batAvavA, temaja jainadharma pALanAra vargamAM paNa kSatriyavaTa rAkhanArA kSatriyeA thayA che e darzAvavA prayAsa senyeA che. jaina samAja peAtAnA pUrvajonI gauravagAthA vAMcI, dezakALane anurUpa jIvana ghaDatA thAya evI maneAkAmanA che. A pustakamAM judA judA vIsa aMka heThaLa jainadharma pALanArA paNa sAthesAtha rASTraprema temaja mAnavatA-ghaDIbhara paNa vIlI na mUkanArA parAkramazALI AtmAonA jIvananI jhAMkhI karAvavAmAM abhilASA tA e ja che ke e vAMcI vartamAna kALanA jaine peAtAnAmAM dezakALane anurUpa cetanA pragaTAve. A prayAsane saphaLatA varaze teA A ja dheAraNe-vimalazA, dayAlaza Adi zUravIronI yazarekhA deAravAnI icchA che. aMtamAM eTaluM jaNAvavuM ucita lekhAze ke-AmAM sapUrNa jIvanacaritra AlekhAyA nathI, paNa mAtra agatyanA prasaMge vAnakIrUpe ane aitihAsika daSTi netra sAme rAkhI gUMthyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che 1. amarasiMha baravA ? A prasaMga mevADanA siMhAsana upara dvitIya rAjasiMha mahArANA tarIke birAjatA hatA te samayane che. nagararakSAne sarva bhAra rANAjIe salubrA saradAra bhImasiMhanA hAthamAM sAMkhyo hato. teo jAte varavara jayamalanA vaMzaja rAThoDavIra, bedarapatinI sAthe AvA saMkaTanA samayamAM nagara ane rAjya tathA prajArakSA karavA mATe bhayaMkara raNabhUmimAM utarI cUkyA hatA. emanA je cunaMdA ane vaphAdAra sahAyaka hatA emAMnAM eka amaracaMda baravA paNa hatA. e parAkramazALI vaizyaputre e veLA je utsAhathI kArya karyuM te rAjasthAnanA itihAsamAM Aje paNa suvarNAkSare zebhe che. amaracaMda baravAno janma vaizyakuLamAM thayo hato. teo mevADa rAjyamAM maMtrIpade hatA. temanA sarakhA catura ane dakSa amAtya virala jovAya che. salubrA saradAra bhImasiMhane mAtra teo nyUharacanA darzAvI beThA nahotA rahyA, paNa sAthosAtha zastro dhAraNa karI, raNamedAna para paNa pahoMcyA hatA. saMgrAmabhUmi para batAvelI zauryatAnA pratApe ja amaracaMdamAMthI teo amarasiMha banyA hatA. tyArathI ja kalama calAvanAra samaya Ave kaTAra yAne talavAra paNa calAvI jANe che e vAta janatAnA hRdayamAM utarI cUkI hatI ane vadhu jora te e mATe pakaDI rahI hatI ke vIratA sAthe buddhimattAne yoga sAMpaDe tyAre keI anerI jamAvaTa thAya che ane vijaya nizcita bane che. upara kahyuM tema pitAnI tejasvitAnA jore AgaLa vadhelA amAtya amarasiMha paNa rAjyakhaTapaTane bhega banyA. rANuM urasInA samayamAM emanuM maMtrIpada chInavI levAmAM AvyuM. eka tarapha A dIrghadazI puruSanI salAhane aMta Avyo ane bIjI tarapha upadravothI mevADa gherAvA mAMDayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. AsarAja ane Ayu vizvamAM keTalIka vAra saMtAneAnI krItimAM eTalI hade vizALatA ane vistAra vadhI paDe che ke je veLA emane janma ApanAra pitAonI yazagAthA sahuja bhulAi jAya che. ' bApa karatAM beTA savAyA thAya' e sau phAi DileAne gamatI vAta che. Ama chatAM e savAIpaNa* prApta karavAmAM vilAnA vArase saMskArarUpe pariNata thayelA hAya che tyAre ja e phaLa enDru hAya che, e vAta sheja paNu lakSya bahAra thavA devI na ghaTe. vartamAna kALanA, bhAratavarSanA mahAamAtya paMDita javAharalAlajInA ghaDataramAM paMDita meAtIlAla naherUjInA phALA cakSu sAme hAvAthI enA vadhu UMDANumAM na jatAM mULa vAtamAM AgaLa vadhIe. AsarAja jamAI ane Akhu emanA sasarA thAya. vastupAla tejapAlanA caritramAM avagAhana karanArA bhAgye ja A vAtathI ajANa hoya. AsarAjanuM kharuM nAma andharAja hatuM. ahilapurapATaNamAM cAvaDA yAne caulukya vaMzanA rAjAonA samayamAM pAravADa ( prAvaTa) vaMzanA mAnavA sArA pramANamAM rAjyakArabhAramAM bhAga letA. e veLA vaizyeA mAtra vyApArI ja naheAtA. rAjakAraNamAM UMDA utaratA ane buddhimaLe maMtrI-mahAmaMtrI tarIkenI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [7] dhUrA paNa vahana karatA. jarUra paDe bhAlA-talavAranA dAva paNa khelavA raNamedAnamAM deDI jatA. pioravADa jAtinA prakhyAta vaMzamAM caMDapa maMtrI thayA. temane caMDaprasAda nAmane eka tejasvI putra che. caMDaprasAdane soma nAmane putra thayA. e potAnI AvaDatanA jore siddharAja jayasiMhanA samayamAM maMtrIpade pahoMce ane temane prItipAtra temaja vizvAsapAtra banyuM. e soma maMtrInA putranuM nAma azvarAja, e ja ApaNuM nAyaka AsarAja. AsarAjanA samayamAM AvyuM nAmanA maMtrIzvara vadhu khyAti . pAmyA hatA. mAtra rAjadarabAramAM ja e mAnatA hatA ema nahIM paNa jaina saMghamAM agresara ane kanakAravatA gaNatA. sau koInI najara kaMIka mahatvane prazna Ubhe thato tyAre khAsa karI temanA prati vaLatI. pitAnI prajJAnA jore ene ukela paNa e suMdara rIte ANatA. rAjA ane prajA vacce e sAMkaLarUpa lekhAtA. emane kumAradevI nAmanI eka saundaryazALI putrI hatI. mAbApanA guNe tene vArasAmAM maLyA hatA. enI vayano anya kumArikAo karatAM e ghaNI rIte caDhiyAtI hovAthI saumAM agrapade AvatI. vATApi hita chahi e nItikAranA kathana mujaba, tenAmAM buddhibaLa evuM te prazaMsApAtra hatuM ke bhalabhalA prauDhane paNa e salAha levAnA sthAnarUpa manAtI. dhArmika temaja vyavahArika abhyAsamAM te khare rahetI. vaizya kuLamAM janma chatAM kSatriya bALAo sAthanA sahIyarapaNAthI zastrAstra pheravavAnA ghaNA dAve te zIkhI hatI. sau koI mAnatA ke kamAradevI paraNIne zvasuragRhe gayA pachI potAnA AcaraNadvArA nItikArane nimna leka akSaraza: sAce karI dekhADaze. emane nA navA vara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] aitihAsika vArI kAryeSu maMtrI, karaNeSu dAsI, bhojyeSu mAtA, zayaneSu rNmaa| mano'nukUlA kSamayA dharitrI, guNaizca bhAryA kulamuddharanti / paNa vidhAtA, mAnavanI dhAraNAo bhAgye ja bara AvavA de che! saMsArI jInI pAchaLa pUrvakane vaLagADa jIvatejAgate paDyo hoya che. taka maLatAM ja e pitAnI lIlA vistAre che. raMgamAM bhaMga pADatAM ene vilaMba thatuM ja nathI. Abu maMtrIzvaranA sukhabharyA gRhasaMsAramAM kumAradevInA lagnadinane AnaMda hajuya bhulAyo na hato tyAM vidhAtAe viSAdanI vaSa varasAvI ! sAsarInA AvAsamAM jatAM pUrve kumAradevI' bALavidhavA banI ! pradhAnajInA AvAsamAM zAkanI kAlImAM patharAI gaI ! "duHkhanuM osaDa dahADA" e sRSTinA krama pramANe kumAradevIvALuM du kha paNa bhulAtuM gayuM. yauvananA AMgaNe AvI UbhelI kumAradevI paNa kulIna gharanA saMskAre jANe kaMI banyuM ja nathI ema mana manAvI, potAno samaya devadarzana ane gurujInA vyAkhyAnazravaNumAM temaja dhArmika vrata-niyama karavAmAM vyatIta karavA lAgI. ekadA maMtrIgRhe AsarAjanuM atithirUpe AvavuM thayuM. maMtrIputrI kumAradevI acAnaka najare caDhI. khIlatI kaLI jevI taruNIne zyAma veza joI ene kutuhaLa jagyuM. maMtrIzvara sAthe e gurujInA vyAkhyAnamAM gaye chatAM enI daSTi tyAM paNa nArIgaNamAM beThelI kumAevI tarapha vAraMvAra kheMcAvA mAMDe. vadhu Azcarya te tyAre thayuM ke khuda gurujIne e lalanAnA caherA prati avAranavAra cakSu pheravatA nihALyA. sAmAnyata: saMsAratyakta saMte sarAga najare strIgaNa tarapha jotAM ja nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sauravagAthA are! becarI jevA prasaMge paNa najara nIcI rAkhe che. ahIM te khuda AcArya pate ja sanAtana kAnUnane bhaMga karI rahyA che. e pAchaLa jarUra kaMI rahasya hovuM joIe. A jANItA zramaNamAM vikArane uddabhava te saMbhave ja nahIM. dezanA pUrI thatAM ja buddhizALI AsarAja ekAMta sAdhI guru sanmukha upasthita thaye ane pote je joyuM hatuM te pAchaLanuM kAraNa jANavA Atura banya. gurujI yuvakanA lalATa parathI kaLI gayA ke A koI sAmAnya mAnavI nathI. tarataja samaja ApatAM kahevA lAgyA ke-- vatsa! huM hAla sAmudrika zAstranuM avalokana karuM chuM. emAM nara-nArInA judA judA lakSaNe saMbaMdhI adhikAra cAle che. enA uparathI phaLaprApti kevI rIte thAya che e paNa pUrvapuruSoe pitAnI jJAnagarimAthI darzAvyuM che. kALA pazAke mArI najara acAnaka kumAradevInA caherA prati vALI. e upara ramatA cinho ane lakSaNazAstranA zabdo vicAratAM mane lAgyuM kesUrya caMdra jevA pratApazALI putranI e mAtA thavI joIe. khAtarI karavA puna: daSTi pheMkI to kapALa kuMkuma tilaka vinAnuM ane dehalatA sibhAgyavatIne zobhatA alaMkAra vagaranI joI. mana hIMDoLe caDhyuM. "zAstra sAcuM ke vyavahAra sAco " e prazna sahaja uddabhavyo. veza parathI kumAradevI bALavidhavA che ema nakkI thayuM, te pachI putravatI thavAno saMbhava kevo? aMtaramAM uThela A saMbhrama daSTipAtamAM kAraNarUpa che." pUjya gurudeva, Apa Akhare zA nirNaya para AvyA?" "vatsa! bhale vartamAnamAM juduM najare caDhe, paNa zAstravacanamAM mane zaMkA che ja nahIM. keIvAra apavAda jera:karI jAya che. " vivijhA tiH' arthAt karmanI gati nyArI che. " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 10 ] aitiyAsika enI AsarAja kAI mAmUlI mANasa nahAtA. sAhasa ane gAya thI bharelA hatA. AvI ratnakukSI kumArikAnuM jIvana veDaphAi jAya e vAta tene na ja rucI, samaya sAdhI sArAye vyatikara eNe Abuma trIne jaNAvye. samAjamAM Ni ane para parAthI cAlatI AvelI rItamAM pUrI zraddhA rAkhanAra pradhAnajIe jaNAvyuM ke-- " bhAi, lakSaNazAstra sAcu hoya, te paNa ahIM te dUdha DhALAi gayuM che. te pAchuM AvavAnuM nathI ja. vidhavA kumAradevI sadhavA na ja banI zake. mane evA vicAra paNa na ja udbhave, chatAM dhAra ke huM ane pharIthI paraNAvavA taiyAra thauM, tA teNInA hAtha pakaDanAra kAi vIraaA nIkaLaze kharA ? kadAca AvegamAM AgaLa Avaze teA A samAja sAme TakI zakaze kharA ? A leADhAnA caNA cAvavA jevI vAta che. samAjamAMthI sadAne mATe phUMkAI javAnuM kArya che. bhalabhalA camarabaMdhInA gaja pa mahAjanamAM na vAge. evu jokhama kheDavA karatAM je thayu' te na thayu nathI thavAnuM mAnI cAle che ema cAlavA devu' e ja ThIka che, A vAtanI gaMdha sarakhI paNa putrIne kAne na jAya. A vAta ahIM ja dAkhI deje. " AsarAja vaDIla evA maMtrIzvara pAse:mAna rahyo, chatAM kei paNa prakAre enA mananuM samAdhAna na thayuM. jenI kukSImAM ratna jevA putrA pAkavAnA hAya ane guruvacana pramANe jainazAsananI prabhAvanA karavAnA hAya, evuM satya avadhAryA pachI samAjabhayathI hAtha joDI besI rahevuM e mArA sarakhA sAhasikane na zeAle. vidhavA puna`gna na kare e samajAya tevI vAta che paNa A tA khALarAMDa che. patinA kara grahaNa karyA sivAya eNe khIjuM kaMi ja anubhavyuM nathI. apekSAthI vicAratAM kaMi ja agaDI gayuM nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] svagAthA vicAradhArAnA aMte mana makkama banAvI, ekAMta sAdhI, teNe kumAradevI sAthe meLApa karyo. zarUmAM te saMskArI ramaNIe kuLanI kIrtine lAMchana lagADe ane dhamanI daSTiye deSita gaNAya evA pharIvAranA lanane virodha karyo, eTaluM ja nahIM paNa kAne hAtha daI, puna: pitAnI samakSa AvI vAta uccAravAnI manA karI ane teNe mAM pheravI cAlI gaI. AsarAja AthI jarApaNuM akaLAyA vinA pitAne hetu bara lAvavAnA kAryamAM maMDyo rahyo. e veLA te pAcho pharyo ane mana sAthe nizcaya karyo ke vidhavA kumAradevIne paraNavA keI maLanAra nathI mATe pote ja e kArya karavuM. jyAM dharmanI najare doSita, vyavahAranI najare TIkApAtra ane mahAjananI najare bahiSkArarUpa trividha virodha -sAme nAcI rahyAM hoya tyAM hAtha nAMkhavAnI hiMmata keNa kare? eka ja tamannA lAgI ke game tema karIne paNa A gujara bhUmine e ratnathI vaMcita na rAkhavI. bhalene e mATe game tevA chomAMthI pasAra thavuM paDe. bhalene janasamUha tiraskAra vive. ghaTatI taiyArI karI, AsarAja puna: maMtrIzvarane mahemAna banyA. taka sAdhI kumAradevIne gurumahArAje kahelI vAta kahI saMbhaLAvI ane umeryuM ke AvuM bhAgya sau koInuM nathI hotuM mATe anya sarva bhaye choDI daI, mArI sAthe cAlI nIkaLavAnI hA bhaNa. kumAradevI-"tame khAnadAnanA saMtAna che. tamArI vAratA mArI jANa bahAra nathI ja. vaLI dharmanI paNa samAnatA ApaNuM vacce che, to pachI zA sAru AvI uMdhI lekaviruddhanI salAha. Ape che. mAro ane tamAre A bhava ane Avato bhava bagADavAne mArga batAve che ? 111 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] aitihAsika mujonI , "mane to emAM mArA taraphanI tamArI kAma lAlasA jora karatI jaNAya che kiMvA tamo mAsa rUpe pAchaLa ghelA banyA che. mArA karatAM saundaryamAM ane guNamAM TapI jAya evI strIone TeTo nathI. game te ekane hAtha grahaNa karI sukhI thAva. mArA lalATamAM mAtRpada lakhAyuM hota to zA sAru paraNatAM ja raMDApo Avata?" pramadA, karmanA prapaMca te pUrNajJAnI ja pArakhI zake. hArA ke mahArA jevA prAkRta mAnavanuM e kAma nahIM. huM nathI to rAgathI AkarSAya ke nathI te mohathI ghelo ba. phakta tuM ratnagarbhA che e vAta nizcita jANyA pachI mArI mAtRbhUmi evA ratnathI vaMcita rahevA na pAme e ja mArI manokAmanA che. lAMbI caDI javA daI, eka salAha svIkAra ane te eTalI ja ke koI khAsa bhakta mAraphata mahArAjazrI pAsethI jANuM ye ke meM kahI e vAta sAcI che ke banAvaTI. gaMbhIra ane aMgata gaNAya tevA bhakata vinA tyAgI saMta AvI vAtano uccAra paNa nahIM kare. e te kaLathI jANI levI joIe." kumAradevIne vAta pAchaLa tathya jaNAyuM. pAkA pAye samAcAra meLavyA ane Akhare mahAmahenate AsarAja sAthe lagna karavAnI hA bhaNI. jagata jyAre madharAtanI mIThI nidrA mANuM rahyuM hatuM tyAre A yugala sAMDhaNa para svAra thaI pasAra thaI gayuM. prAtaHkALa thatAM ja A vAta bahAra AvI. janatAmAM e pAchaLa managamatA aMkoDA saMdhAyA. kumAradevInA mAbApane paNa duHkha to thayuM. prathama to AsarAja para atizaya gusso Avyo paNa divasanA vahevA sAthe vAta visAre paDI ane eka vAra gurudeve pradhAnajIne bolAvI kahyuM ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 13 ] tr samajI AtmAe karmarAjanA nAca joI du:kha na dhare. samatAthI e tamAsA jotA rahe ane taTasthavRtti keLave. "" gurudevanA kathana pachI kumAradevInA mApitAe A' vAta para paDadA pADI dIdhuM. keTalAka samaya pa ta gurjarabhUmi A yugala kyAM gayuM ane zuM kare che agara teA kevI rIte saMsAra-zakaTa calAve che e sarva samAcArathI vaMcita rahI. laiMgi, vastupALa ane tejapALa jevA putraratnAnI kIrti jema jema vistaratI gai, tema tema janatAnA mhAMe e vadhu ne vadhu ramavA lAgyA. tyAre ja e sa tAnA tA kumAradevI ane AsarAjanA che e pragaTa thayuM. zo, sAhasa ane pratibhAnA meLa vinA jagatamAM nAma kADhe evA vIra satAnAnA saMbhava kayAMthI hAya ? NAKAKAKKKKKK prItinI lAlasA. rk eka sAdhu peAtAnA ziSya sAthe dhananI ane kItinI lAkSasA viSe vAta karatA hatA. teNe kahyuM: " dhananI lAlasA karatAM kItinI lAlasA para vijaya meLavavA muzkela che. nivRtta thayelA sAdhue ane vidvAne suddhAM potAnA paricitAmAM nAmanA ane pratiSThA meLavavA vahe che. temane meTI meTI sabhA samakSa pravacana karavAnu mana thAya che, paraMtu atyAre hu tArI samakSa karI rahyo chuM tema nAnA maThamAM rahI potAnA eka mAtra ziSya pAse pravacana karavAnuM gamatu nathI. "" ziSya. javAba ApyA- kharekhara gurujI, kItinI lAlasA para vijaya meLaLye DrAya evA eka Apa ja duniyAmAM che. ne sAdhunA mukha para maMda maMda smita pharakI rahyuM. ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat >> www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. sAraThanA sUbA AMbaDa jUnAgaDhanI samIpa Avela giranAra pahADa caDhAvamAM ati kaThiNu hatA. e upara mAtra jainAnA ja pavitra madirA AvyA che eTaluM ja nahIM paNa vaidika sa MskRti mujaba paNa e pavitra hAi, hiMdu dharmanA maMdira paNa che ja. zaherathI pahADanA mAge jatAM ja vacamAM jenI pAchaLa aitihAsika zRMkhalAo joDAyelI che evA keTalAka sthAneA AvelAM che emAM azeAka nRpanA zilAlekha ane dAmodarakuMDa mukhya che. A rIte vicArIe tA bhAratavarSa nI traNe prAcIna saMskRtie jaina, hiMdu ane auddhanA ahIM Akasmika meLa sadhAyeA che. pahADa bhinna bhinna prAsAde ane emAM zilpakaLAnA je AlekhanA karAyelA che. ethI ramaNiya ane AkarSaNurUpa teA che ja. e sAthe vividha vanaspatinI zAbhA ane jaDIbuTTInA AkararUpa hAvAthI sivazeSa khyAti pAmela che. jainadharma nA cAlu avasarpiNI kALanA cAvIza tItha karAnI kalyANaka bhUmi arthAta janma, dIkSA ane nirvANusthAne pUrva pradezamAM AvelAM che. A eka ja giranAra parvata bhAgyavata che ke jyAM khALabrahmacArI bAvIzamA tIrthapati zrI ariSTami Urphe neminAtha bhagavatanA pAMca kalyANukamAMnA dIkSA, kevaLa ane meAkSagamanarUpa pAchaLanA traNa kalyANake thayA che. pAtAnA AMgaNe vadhu nahIM te eka tIthaMkaranuM A prakAranuM mahAtmya pragaTa thayuM evA suprasaMgathI gUbhUmi Aje punyavatI gaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [15] bhagavaMta nemanAtha ane vAsudeva zrI karaNa pitarAI bhAIo thAya eTale e samayanA bIjA paNa prasaMgeAmAM nimittarUpa banavAnuM A girinuM sadabhAgya. pAchaLano rANakadevI rA'kheMgArane banAva to ati najIkana ne aitihAsika gaNAya. AvA kaika prasaMge A girirAjanI yazakalagImAM umerAyelA che ane e kAraNe sthAna tIrtharUpa che. caDhavAnI kaThaNAza ne kaparAza TALavA, ane yAtriko sukhe lAbha laI zake e hetue pagathI bAMdhavAnuM kArya saM. 1222-23 mAM AraMbhAyela paNa ene saMpUrNatArUpI kaLaza caDhAvavAnuM mAna te ApaNA nAyaka abaDanA bhAgyamAM sajAveluM. zrImALI jJAtimAM rANiga nAmanA vyavahArIne tyAM ene janma thayela. "putranA lakSaNa pAraNAmAMthI jaNAya" e kahetI anusAra vayamAM vRddhi pAmatA A bALakamAM sAhasa, hiMmata ane prajJAnA darzana thavA mAMDayA. enA lakSaNe vAkpaTu vepArI thavAnA badale parAkramazALI adhikArInI dizAmAM vadhu DhaLelA jaNAyA. emAM kudarate yArI ApI. e samayanA jANItA mahAkavi zrIpALa sAthe ene mitratA baMdhAI. kavinI najaramAM AMbaDanI zaktimattAe, aneruM sthAna jamAvyuM. eka samayanI vAta che. rAjavI kumArapALa seraThanA pravAse AvelA. rAjyaciMtAnA kAmanuM dabANa hevA chatAM bhagavaMta zrI neminAthane bheTavAnI bhAvanAthI hoMzabhera taLATamAM AvI caDhayA. kavi zrIpALa sAthamAM hatA, paNa girirAja para javAnI pagathI yAne pAja vyavasthita na hovAthI mananI murAda bara na AvI. deva darzana karyA vagara utAvaLa hovAthI khedapUrvaka pAchA pharavuM paDayuM. aNahilapuramAM jyAre pAchA pharyA tyAre giranAranI yAtrA na thavA badala je eka manaduHkha ubhavyuM hatuM te acAnaka sabhA samakSa mukhadvArA bahAra pragaTa thayuM. evo koI vIralo che ke je Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etihAsika parvanI soraThanI sUbAgIrI paNa sAcavI zake ane sAthosAtha girirAja giranAra para caDhavAnuM sugama bane evI pAja paNa bAMdhI zake ? rAjavInA praznanA javAbamAM zrIpALa kavie hA bhaNatA kahyuM ke-rAjyavahIvaTamAM guMca na paDavA de ane bhaktibhara hadayathI tIrthano mArga saraLatAthI taiyAra karAve e puruSa mArI dhyAnamAM ApaNuM rANigazeThane AMbaDa jaNAya che. mane enAmAM ubhaya zaktinA darzana thAya che. tarata ja AMbaDane teDAvavAmAM AvyuM. mahArAjA kumArapALe. enA zIra para soraThanA sUbA tarIkenI javAbadArIne bhAra mUkyo ane banatI utAvaLe giranArane pagathiyAthI alaMkRta karavAnI AjJA paNa ApI. pitAnAmAM vizvAsa mUkI rAjavIe je kAryasepyuM hatuM te eNe saM. 1241 mAM pUrNa karyuM. rAjakIya ane Arthika umaya vahIvaTa pramANikapaNe jALavyA. vizeSa vRttAnta jANavAnI abhilASAvALAe zrI samaprabhasUrikRta "kumArapALabedha" nAmane graMtha che. igo 3343484384394 AregyanI cAvI. je je mANasa potAnuM Arogya barAbara sAcavavA mAgata tA hoya teNe svAdane kAbUmAM rAkhavA, ciMtAne dezavaTTo de, GNe kAmanAone aMkuzamAM rAkhavI, lAgaNIo para lagAma rAkhavI, Ed vIryanuM jatana karavuM, mitabhASI thavuM, mUrkhAibharI mahAka kAMkSAone dUra karavI, daSTi tathA zravaNane zAMta rAkhavAM. je 6) mANasa potAnA manane thakavI na nAkhe ane jIvane ciMtAgrasta ) banavA na de te mAMde zI rIte paDe? bhUkha lAge tyAre ja 6) khAvuM paNa atizaya na khAvuM temaja tarasa lAge tyAre ja tema pIvuM paNa atizaya na pIvuM. BEST BER Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8 9 - nDa 4. AmabhaTa Uke AMbaDa mahArAjA siddharAja jayasiMhanA prasiddha maMtrIzvara udAyananA putra, vAlmaTanA bhAI ane khuda rAjavInA senApati AmrabhaTanA nAmathI bhAgye ja koI ajJAta hAya. gujarAtanA itihAsamAM mahAmaMtrI udAyana temaja temanA zUravIra saMtAne vADmaTa, AdmabhaTa Adine samaya parAkrama ane yazagAthAthI pUrNa che. ghaNAkharA ulekhomAM AdmabhaTane sthAne AMbaDa nAma jevAmAM Ave che. jAte vaNikaputra hovA chatAM senApati tarIke gauravasaMpanna adhikAra bhegavavAmAM emaNe jarA paNa UNapa dAkhavI nathI. buddhizALI pitAnI vArasAgata prajJA uparAMta zastrAstro vAparavAnI je tAlIma bALavayamAM prApta karI hatI ane emAM dakSatA meLavI hatI enA jere te jotajotAmAM AgaLa AvI gayA ane jUdA jUdA yuddhomAM mahArAjA siddharAjanI paDakhe rahI, aridaLano parAjaya karavAmAM harakeI kSatriyane gaiArava levA jevuM parAkrama batAvI ApyuM. svazaktinA A prakAranA AviSkArathI aNahilapura jevA mahAnuM rAjyanuM senApatipada temanA pagamAM AvI paDayuM. * senApati tarIkenI kArakidI paNa prazaMsApAtra che. kaparA ane baLavAna evA zatru malikArjunanI sAme jaI, yuddhamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18] aitihAsika parvajaLI parAjaya pamADI, baMdIvAna banAvI lAvI rAjavInA caraNamAM dharyo. e kAryathI siddharAja bahu prasanna thayA. bhUgukaccha yAne AjanA bharucamAM pitAnA pitAnI IcchAne anusarI jinamaMdira bAMdhavA mATe bhUmizodhananA kAmane AraMbha karyo. samIpavatI kaI yaMtara taraphathI majUrone viDaMbanA thavA mAMDI. davA mAMDelA pAyAmAM majUra gabaDI paDavA lAgyA. A vAta kAne paDatAM ja senApati AmabhaTa jAte deDI AvyA eTaluM ja nahIM paNa "tu sunA" e ukti mujaba pitAnI jAtane e khADAmAM hemI dIdhI ! A sAhasathI prasanna thayela vyaMtara, temane khADAmAMthI bahAra ANa, Asana para besADI, mAtra prAsAda bAMdhavAnI chUTa ApI eTaluM ja nahIM paNa e sthAnane lagatuM siMhaladvIpanI rAjakumArI sudarzanAnuM vRttAnta kahI saMbhaLAvI, prAsAdanuM nAma samalikAvihAra' rAkhavAnI prArthanA karI. potAnA taraphathI dareka prakAranI sahAya ApavAnI khAtarI paNa e sAthe ApI. jotajotAmAM ramaNIya prAsAda baMdhAIne taiyAra thaye. senApatinA AgrahathI kaLikALasarvajJa zrImadda hemacaMdrAcArya tyAM padhAryA ane zubha muhUrtamAM vIsamA tIrthapati zrI munisuvratasvAmInI manahara ne prabhAvika mUrtinI emAM pratiSThA karI. pitAnA pitAnI atakALanI IcchA A rIte bara ANa, nAra putra AMbaDe e veLA yAcakane puSkaLa pramANamAM dAna daI saMkhyA, maMgaLadIpa utAratI veLA batrIsa lAkha dvama sudhI caDhAve kacerI ane devadravyanI vRddhi karI ke jethI prAsAda aMge nibhAvamAM tUTa na paDe. eka veLA mULanAyakanI sanmukha rahI, senApati AMbaDa nRtya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 19 ] karatA bhAvanAmAM lIna banyA hatA, tyAM pUrvabhavanI kAi zatrutva dhAraNa karanArI seMdhavA nAmanI vyaMtarIe dhyAna cukAvI khyA ane A rIte vyaMtarInA pravezathI, te bhAna bhUlI game tema akavA lAgyA. A samAcAra upAzrayasthita sUripu gava hemacaMdrasUrine paheAMcatAM ja teoe potAnA paTTa ziSya yazazcaMdra gaNine kheAlAvI keTalIka sUcanA ApI pAte kAyAtsa mAM lIna banyA. gaNi mahArAja madiramAM AvI pahAMcyA. AmrabhaTa temanI sAme paNa cALA karavA lAgyA ane munizrIne DarAvavA mAMDyA. gaNi mahArAje zrAvakanA gharamAMthI muzaLa magAvyuM ane matrAccArapUrvaka jyAM enA prahAra uMbara upara AraMbhyA tyAM te AMkhaDanA zarIramAM praveza pAmelI saidhavI vyaMtarI bhayathI dhrujI UThI. deha che|DI bahAra AvatAM ja senApati tA DhIlADhapa anI besI gayA ane A badhuM joi vismaya pAmyA. gaNi mahArAjanI mudrA joi yaMtarI dhrujavA lAgI ane page paDavA jyAM najIkamAM Ave che tyAM teA karaDA svara sa`bhaLAyA. 'prabhu bhakta AtmAne chaLa karI pIDavAnuM kArya karanAra duSTA tane te sakhata nayita karavAnI jarUra che.' mahArAja mAfa karo. puna: AvuM AcaraNu nahIM karuM. ' ema karagaratI saMdhavI elavA lAgI. " gaNijI--jo A pazcAttApa sAcA hRdayanA hoya teA satvara AcArya zrI pAse pahAMcI jA ane teozrInI mAI mAga. AmrabhaTanI zuddhi ThekANe AvI gai ane pUrvavat potAnA vyavasAyamAM rakta banyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi . jauni: Won sinu Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 21 ] hatI. visAmAnA mukAmomAM sAmaiyAthI vadhAvAtA Abhu saMghavIe dAna devAmAM kacAza na rAkhI. zrI zatruMjaya girinA prathama darzana karavAnI khuzAlImAM saMghanA sarva manuSyamAM vastrAbhUSaNanI lahANuM dvArA paherAmaNa karI, pavitra tIrtha zrI zatruMjayanI bhAvapUrvaka yAtrA karI, saMgha sAthe giranAra tarapha pagalA mAMDyA. A saMghayAtrAmAM temaNe bAra koDa sonAmahoro kharacI. yAtrAmAM mAMDavagaDhanA prasiddha maMtrI jhAMjhaNa zeThana saMghane meLApa thayA hatA. prathama darzane Abhu saMghavInI saMpattie jhAMjhaNa maMtrIne Azcarya upajAvyuM hatuM. caMcaLa evI lakSmIne vAsa pUrvabhavanI pUnyAI upara avalaMbe che ane sanmArge vyaya karanArane tyAM e vacce jAya che. maMtrIzvare 1510 navI jinapratimAo, saMkhyAbaMdha jinaprAsAda baMdhAvyA. traNa kroDa suvarNa mahero kharacI Agama graMthonI pratA senAnI zAhIthI lakhAvI ane prApta thatAM dareka graMthanI mazInA akSarovALI prate lakhAvI. traNaso ne sATha zrAvakene dhana ApI potAnA sarakhA samRddha banAvyA. sAcI svAmIbhaktine A javalata namUne vartamAna kALamAM hRdayamAM katarI rAkhavA jevuM che. aMtakALa najIka jotAM sAta koDa sonAmahoronuM dAna daI, zubha dhyAnapUrvaka saMthAro karyo yAne AtmAne sarva AraMbhethI vasarAvI dIdhe-dharmadhyAnamAM lIna banI svarge gayA. AjanA yugamAM upara varNavyA tevA svAmIvAtsalyanI khAsa agatya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. AzA zAha. mevADanA siMhAsana para virAjatA samarasiMha bhUpanuM mRtyu thayuM. rAjagAdIne vArasa e veLA pAraNAmAM jhulate hato e takane lAbha laI anarasa rAjakumAra vanavAre rAjyamAM evI te dhAka besADI dIdhI ke sAcA vArasanA rakSaNamAM kaI adhikArIo UbhA rahevAnI hiMmata na dAkhavI zakyA. A vAta rANIvAsamAM prasaratAM ja rAjakuMvaranI mAtA kaMpI UThI. pAse beThelI dAyaNa pannAe hiMmata ApatAM kahyuM ke- rANumAtA jarA paNa gabharAze nahIM. meM tamAruM lUNa khAdhuM che ane mArA jIvananA bhege huM lUNa halAla karI rAjaputranuM rakSaNa karIza." A vAta pUrI thaI tyAM to samAcAra AvyA ke vanavIra UghADI talavAra sAthe kuMvaranuM zIra davA. rANIvAsamAM AvI rahyo che. pannA dAI tarata ja kumArane savarNajaDita pAraNAmAMthI uThAvI laI bahAra doDI gaI ane alpa samayamAM pAchI pharI. kuMvaranA sthAne pitAnA putrane suvADI hAlA gAvA lAgI gaI. vikarALa caherAvALe vanavIra AvI jussAthI belyo. "dAsI! kyAM che bALa rAjakuMvara ?" pannA kaMI paNa belyA vinA nata mastake pAraNAnI derI kheMcI rahI. rANuM kaMi bole te pUrve pAraNAmAM sUtela bALaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [23] vanavIranI asino bhoga banyA. A rIte sAcA hakadArane ukheDI nAMkhyAno AnaMda mAnato vanavIra tarata tyAMthI pAchA pharyo. rANIthI belI javAyuM-"pannA! tuM kharekhara dAsI nathI paNa devI che. potAnA putranA bhege te mahArANAnA vaMzane lIle rAkhe. bahena ! tArA A apUrva baLidAnane badale huM zo ApuM?" kuMvara meTa thaI gAdIe besaze tyAre e vAta vicArIzuM. haju sAme bhayenI paraMparA khaDI che. tame hiMmata rAkhI je thAya te joyA karo. huM kuMvarane surakSita sthaLe mUkI AvuM. vanavIranI najare e marI gayela che eTale mAruM kArya pAra utAravAmAM tAtkAlika agavaDa nahIM UbhI thAya." pannA dAsI sAthamAM vizvAsu bhIlane laI, puSpanA karaMDakamAM kuMvarane saMtADI, vanavIranA rakSakonI cokI vaTAvI aravallI pahADanA durgama mArgamAM cAlI nIkaLI. zailamALAne vaTAvatI ane kUTa mArgone oLaMgatI keTalAye maMDalikenA gAmamAM bhramaNa karI vaLI ! vanavIranA kaparA bhayathI eka paNuM maMDaLike kuMvarane guptapaNe pitAnA pradezamAM rAkhI ucheravAnuM sAhasa na karyuM. paisAnI ane bIjI trIjI madada ApavAnI hA bhaNI paNa rakSaNa ApavA saMbaMdhamAM te spaSTa nA saMbhaLAvI ! * nArI jAtimAM ratna samI dAsI pannA kSatriyamAMthI-rAjaputa vaMzamAMthI-ATalI hade kSAtrateja naSTa thayeluM nirakhI hatAza banI! zaraNe AvelAne rakSaNa ApavAmAM dharma mAnI dhana-saMpatti ane rAjya suddhAM khuvAra thavA denAra rAjavIo kyAM ane atyAranA A bhIru maMDaLiko kayAM? keTaluM adha:patana ! AvI DarapokatA A rAjasthAnamAM ghara ghAlatI joI e bahu muMjhAI! Ama chatAM hiMmata na hArI rAjakumArane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 24] aitihAsika parvanI laI kamalameranA durgamAM jaI paheMcI. Akhare ahIM tenA parizramane phaLa beThuM diprA nAmanA vaNika kuLamAM utpanna thayela AzA zAha nAmanA tejasvI adhikArInA hAthamAM rAjya vyavasthA hatI. kamaLameramAM ane AsapAsamAM tenI sAhasikatAnI hAka vAgatI hatI. enA parAkrama sAme bhalabhalA rAjapUta hArI jatA-A jAtanI zauryakathA lekamukhe sAMbhaLI pannAmAM ahIM rakSaNa meLavavAnI AzA baMdhAI. prayAsa karI teNIe AzA zAhanI mulAkAtane vega sAdhyo. zAha pitAnA vizrAmagRhamAM beThA hatA, najikanA ughADA kamarAmAM temanA vaDila-vRddha mAtuzrI beThA hatA. e veLA dAsI pannAe praveza karI, potAnA khabhethI rAjakuMvarane utArI, zAhanA kheALA AgaLa gAdI upara mUkya. kaMI savAla pUchAya te pUrve ja pannAe kevA saMyogamAM mahArANanA A kharA vaMzajanuM rakSaNa thayuM e sarva namratA pUrvaka kahI batAvyuM. e mATe rakSaNa meLavavA sAru pitAnA mAthe vItelA vItakonI kahANuM paNa varNavI ane rakSaNa ApavAnI prArthanA karI. AzA zAha-bAI ! teM kahA evA camarabaMdhIo jyAM rakSaNa ApavAmAM pAchA paDayA tyAM mArA sarakhA ane nAnakaDA durganA adhikArInuM gajuM zuM ? ema kahI kuMvarane gAdI parathI laI jyAM pAchA ApavA jAya che tyAM kamarAmAM rahI, vAta sAMbhaLI rahelA vRddha mAtuzrI bahAra AvyA ane jussAthI belyA. dIkarA tuM zuM karavA jAya che? tuM kenI kUkhe janme che te yAda che ne ? tArI nADImAM dikhAvaMzanuM rakta vahe che e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 25 ] jANe che ne ? svAmInA zubhecchakonA dharma pAtAnA sasthanA @Age svAmInA saMtAnanu rakSaNa karavAnA che. khIjA bhale e pharaja bhUlyA hAya, evA kAyaranA dAkhalA zA sAruM levA ? sAcA / vipatti ke vighnapara parAthI Dare ja nahIM. jina bhagavaMtanA upAsakane kAyaratA kevI ? AtmAnI amaratA mAnanAra pApakAramAMthI pAche! Daga na bhare tyAre ahIM te khuda samarasiMhanA kuMvaranA rakSaNanA saMbaMdha che. e bALaka che chatAM ApaNe svAmI che. enA vAMkA vALa ApaNA jIvatAM na thAya evu karavAnA ApaNNA dharma. dAsI pannAthI paNa ApaNe gayA ? dhanya che e amaLAne ke jeNe peAtAnA peTanA jAyAneA lAga ApI kuMvaranuM rakSaNa karyuM. mAtAnA hRdayabhedaka vacana sAMbhaLI AzA zAhanA cakSu para chavAyelA paDaLa khasI gayA. eNe kuMvaranA saMrakSaNanA bhAra peAtAnA zIra para svIkArI lIdhe. dhanya che e mAtAne ! dhanya che jaina kuLadIpaka AzA zAhane ! ane dhanya che e samayanI zrI sevikA pannAne ! mevADanA gauravavaMtA ItihAsamAM jainadhamI zAhA' nA phALA nAnAsane nathI ja. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajA 1ST kAkA e che -- ' --- *kora 7. gadA maMtrI AhamadazAhe amadAvAda vasAvyAnI vAta suprasiddha che. e veLA karNAvatIthI je gurjara vaNiko AvI tyAM vasyA emAM gadAzAnA pUrvajo paNa hatA. A vaNiko vyApAra-vaNajamAM ekkA gaNAtA. temanA karIyANAthI ladAyelA vahANe, sapharI jahAje dUra dezAvara sudhI saphara kheDatAM, lA senaiyAne kayavikraya karatA. bhAratavarSanI vividha cIjo vecI teo naiyA lAvatA e kAraNe A bhUmi "suvarNa dharatI"nI upamA pAmelI. vahANavaTuM dhaMdhAmAM agrapade hovAthI, kharUM nAma "vahANIA" hatuM. kALAMtare "vANi A' nAma apabhraMzamAM AvyuM. AvA eka guja2 AgevAnane putra nAme gadAzA. pitAnI AvaData, sAhasikatA ane kAryadakSatAne jere TUMka samayamAM gadANA rAjanagaranA sulatAna mahamada begaDAnA. prItipAtra thaI paDayA; ane maMtrIpadanA adhikAra sudhI paho. cA. ahiMsA dharmanA custa upAsaka chatAM, zrAvaka dharmanI maryAdA barAbara samajatA ane rASTranA kAryamAM parAkrama batAvavAnA samaye kadI paNa pAchI pAnI karatA nahIM. pratyeka mAsanI paNue pauSadhapavAsa karatA ane bIjA divase pAraNuM karavA rasavatI-gRhamAM pravezatA tyAre sAthamAM pAMca-pacAza nahi paNa lagabhaga base-traNase svayamI baMdhuo teDI jatAM. temanI bhakita karI svAmIvAtsalya jevA bhagavaMtakathita apUrva ne pavitra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra7 ] auravagAthA kAryane AnaMda mANatA. custa zrAvakane zobhe tevI A kAryavAhI nirakhI keIka vAra pAdazAhane vismaya thatuM. ekAda vAra te e bolI paNa cUkelA ke "eka tarapha nAnAmAM nAnA jIvanI dayA ciMtavavAne dAvo karavo, ane bIjI tarapha samarAMgaNamAM saMkhyAbaMdha AdamIonA mAthA vADhI nAMkhavA? ene meLa zI rIte maLavAne? evuM karavA karatAM evI jhINI dayAne daMbha na kare e vadhu sAruM lekhAya." maMtrIzrIe namratAthI e veLA javAba vALele ke-"saMsArastha mAnava tyAgI zramaNa jevI dayA na pALI zake chatAM vinA kAraNa eNe hiMsAmAM hAtha baLyA ja karavA e zuM vyAjabI che? zakita anusAra, nAnAmAM nAnA ane niraparAdhI jIvanI dayA. pALavI emAM daMbha jevuM che zuM ? eka jaina dharmanA anuyAyI tarIke mAre mArA zrAvaka dharmanI Avazyaka karaNuM pratidivasa karavI joIe. e ja dhoraNe gujarabhUminA saMtAna tarIke, ApazrInA vaphAdAra sevaka tarIke, je mArA deza para saMkaTa AvyuM hoya athavA te mArA rAjavInI AbarUno prazna khaDo thayo hoya, te mArAmAM je kaMI zakita hoya e dAkhavIne paNa emAMthI saMrakSaNa karavuM joIe. ema karavA jatAM jarUra hiMsA lAgavAnI chatAM ene baMdha pAtaLo paDavAne. aMtaramAM pharajanA khyAla sivAya anya kaluSita vRtti na hovAthI cIkaNuM karma nahiM baMdhAvAnA kemake baMdhane AdhAra te aMtaranA pariNAma para avalaMbe che. mAro dharma Atmika zreyane adyapada ApatA hovA chatAM rASTra pratyenI ke samAja pratyenI pharaja adA karavAmAM jarA paNa ADI lIMTI dorate nathI." mahamadazAha maMtrIzrInI vANI sAMbhaLI khuza thaye ane kahevA lAgyA ke-gadAzA, tamArA sarakhA dezabhakta mejuda che tyAM sudhI gujarabhUmi vijayavaMtI che. je dharma pitAnA hama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28] aitihAsika parvanI zarIkene AvI suMdara zikSA Ape che e mATe mArA jevA taraphanuM kaMI kAma hoya te sukhethI kaheje. A jAtanA parAkramazALIpaNAthI maMtrI gadAzAe rASTranI sevA te karI, paNa sAthe sAthe jaina dharmanI prabhAvanA vistArI. emaNe parikara yukta eka ne ATha maNa vajanavALI pittaLa nI eka ramaNiya zrI AdinAtha prabhunI mUrti taiyAra karAvI amadAvAdathI hajAre mANasanA saMgha sahita maMgaLa coghaDIye vAjategAjate zrI Abu girirAja prati prayANa karyuM. mukAma karatA ane saMgha bhakita sAcavatA maMtrIzrI pavitra tIrtha para AvI pahoMcyA. bhImazIzAhe karAvelA manohara devAlayamAM pelI mUrtinI saMvata 1525 phAgaNa suda 7 ne zanivAre tapAgacchIya zrI lakSmIsAgarasUrijInA varada haste pratiSThA karAvI. mahamada begaDAnA A maMtrInI cotarapha evI suMdara pratiSThA jAmI hatI ke teo saMgha sahita AvI rahyA che evA samAcAra maLatAM samipanA pradezanA bhAnu ane lakSa nAmanA rAjavIo, sanmAna arthe keTalAka mukAma pUrve sAme AvelA ane saMghane kaI paNa jAtanI takalIpha na paDe enI kALajI rakhAvelI. maMtrI gadAzAe paNa chUTA hAthe lakSmI kharacI hatI. hAthanuM bhUSaNa je dAna kahevAya che, e devAmAM kacAza nahotI rAkhI. eka lAkha sonAmahoro e prasaMge vaparANI hatI evI neMdha prApta thAya che. uparAMta jANavA maLe che ke trIsa hajAra drampa kharacIne carotaramAM AvelA sejitrAmAM navuM jinamaMdira baMdhAvyuM hatuM. jananI jaNa kAM bhaktajana, kAM dAtA, kAM zUra nahIM to raheje vAMjhaNa, mata gumAvIza nUra. gadAzAnuM jIvana jotAM A kavivacana akSaraza: sAcuM jaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. ukezavaMzI mehaNasiMha vartamAna kALanA mApe mApatAM, sAkSane, vicArakone ane keTalAka lekhakene ema lAge che ke jene eTale vANiyA, mAtra karIyANAnA vepArIo ! dayAnA othA heThaLa bhIstAne varelA mAnavIe ! paNa itihAsanA UMDANamAM avagAhana karatAM A mApa sAcuM jaNAtuM nathI eTaluM ja nahIM paNa e jenene anyAya karanAruM che ema niHzaMkapaNe kahI zakAya. chellA se deDhaso varSathI jene rAjakAraNamAM ocho rasa dharAvI, ghaNuM kharuM vepAra-vaNajamAM layalIna banyA che e sAcuM che paNa tethI emanAmAM musaddIgIrI ke DahApaNanuM devALuM nIkaLyuM che e jema sAcuM nathI tema e paNa sAcuM nathI ja ke teo dayAnA othA nIce bIkaNa banyA che. potAnA dhanavaDe bhAratavarSanA bhinna bhinna pradezamAM zi95-kaLAnA anupama dhAma samA je ramaNiya prAsAda teoe sarjAvyA che e jotAM sahaja kapI zakAya che ke lakSmI paranuM mamatva to emaNe tyajeluM che ja ane sAthosAtha je viSama saMgomAM A dhAme UbhA karyA che e jotAM rAjadarabAramAM paNa temanI pratiSThA ochI nahotI ja saMyogonA pravAhamAM pUrvajonuM kSAtrateja kamI thavA mAMDeluM paNa dAna guNa te agAunA je ja kAyama rahelo daSTigocara thAya che. pitAnA dIrghadazI kAryodvArA teoe hajAre kArIgarane piSaNa ApeluM che ane bhAratavarSanI kIti-patAkA sRSTinA dUra dUra khUNA sudhI pharakAvavAmAM phALo neMdhAvyo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 38 ] aitihAsika pUrvajonI jesalamera jevA ekalavAyA nagaramAM, gAdI para jyAre lakSmaNasiMhu rAjA virAjatA hatA tyAre vArtAnAyaka mAhasi'ha saukAinI najare caDhe che. rAMkA gAtranI aTakavALA zeTha kuTuMbamAM e thayA. sAhasanA baLe lakSmI soMpAdana karI ane piravAramAM dhannAzA ane ajayasiMha jevA putraratnanA yoga sAMpaDyo. ' punyavatane tyAM bhUta raLe' e ukti anusAra parivAra-vRddhi thatI cAlI ane lakSmI devInI lIlA paNa vistarI, peAtAnA nagaramAM AvA AgevAna vepArI ane jarUra paDaye dhananA DhagalA karI nAMkhe evA zrImata che e sAMbhaLIne lasiMha mahArAje ene teDAvI, AdarasatkAra karI, rAjyamAnya banAvyA. ubhaya vacce sneha gAMTha majabUta anatI cAlI. dhana-dhAnyanA sadbhAvavALA e samayamAM tyAM vicaratA kharataragacchIya zrI jinavanasUri padhAryA. prApta thayela lakSmInA vyaya karI dharmaprabhAvanA karavAnA hetuthI mANasa huM rAjavI pAsethI su Mdara sthaLa pasaMda karI jagyA meLavI, e upara ramaNiya devAlaya khaMdhAvyuM ane padhArela sUrijInA varada haste emAM dhAmadhUmapUrvaka karuNAnidhAna zrI tIrthaMkara prabhu zAMtinAthanA mahera khinI pratiSThA karAvI. sArAye nagaramAM jaya jayakAra thayA. jena dharmanI prabhAvanA vistarI sa MghanA anya bhAIemAM A prasaga nirakhI evI tIvra bhAvanA udbhavI ke teoe kALA karI khIjuM eka jinamaMdira a`dhAyu. sUrimahArAja vihAra karI gayA hAvAthI pratiSThA TANe kharataragIya zrI sAgaracaMdrasUrijIne Ama MtraNu karyuM. vidhi-vidhAna ane ADaMbara sahita e navIna prAsAdamAM puruSAdAnI zrI pArzvanAthanI mUrti padharAvI. A rIte rAjaputAnAnA ekAMtabhAgamA paDelA nagaramAM rAjA ane prajAnA sumeLathI Ana MdanA pUra vahI rahyA. Aje paNa e madirA pUrva kALanI kIrti gAthA uccAratA UbhA che. aNInA samaye dhananA DhagalA karI rAjyanI vaTa rAkhanAra e kuTuMbanu nAma prajAnA hRdayamAM rame che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. siddharAjanA samaya ane jaina maMtrI ( 1 ) sajjana maMtrI siddharAjanA eka maMtrI sajjana nAme hatA. A nAma itihAsanA pAne aMkita thayela che. aNahilapurapATajInI sthApanA rAjavI vanarAja cAvaDAthI thai che ane e veLA jaina dhI musaddIo ma`trIpada dharAvatA AvyA che. jevA tee sAhiMsaka vyApArI hatA tevA ja tee samaya Ave zastro paNa pheravI jANatA hatA ane rAjyanA vahIvaTI taMtramAM kalama paNa calAvI zakatA hatA. emAM zrImALI vazanA jAma ane cAMpAnA nAma agra paDhe Ave che. maMtrI sajjana emAMnA ekanA vazaja hatA. e kALe saurASTranA keTalAka pradeza siddharAjanA tAbAmAM hatA chatAM tyAM vAre kavAre chamakalA thatAM. sajjananI mahAzI ane AvaData joi e mahattvanA sthAnamAM daMDanAyaka tarIke siddharAje ene mUkayA hatA. rAjavIe mUkelA vizvAsa pramANe sajjana matrIe pAtAnA buddhimaLathI evu' tA caturAipUrNAMka kAma lIdhuM ke tyAM zAMti patharAi ane varSojUnI laheNAnI rakama vasula thaI. daramIyAna jUnAgaDhamAM bhadrezvarasUri mahArAjanA pagalA thayA. giranAra paranA devAlayeAmAM yAtrA karatAM te mahAtmAne tAtkAlika choddhAranI agatya jaNAi. vyAkhyAnamAM e saMbaMdhI ullekha karatAM kahyuM ke-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [32] aitihAsika pUrvajonI sajana jevA jainadhamI daMDanAyakanI hAjarI chatAM A tIrthamAM jIrNoddhAra aMge mAre vivecana karavuM paDe e jaina dharmanI paraMparA jotAM bhAspada nathI ja. pUrvanA ItihAsa svayaM bolI rahyo che ke-jyAre jyAre zAsanarakSAnA kAryo AvyA che tyAre tyAre jema pUrvAcAryoe kamara kasI che tema tIrtha ke maMdira AdinA uddhAra veLA zraddhAsaMpanna zrAvakee jarA paNa pIchehaTha nathI karI." tejI tukhArane IzArAnI ja agatya lekhAya. ene mATe cAbUkanA sapATA na ja hoya. sAganI sAnukULatA nahotI e chatAM sajajana maMtrIe giranAranA jaina mandirano jIrNoddhAra saM. 1185 mAM karAvyuM. emAM saurASTranI upajane ghaNekhare bhAga kharacAya. A vAta pATaNamAM rAjavIne kAne pahoMcI. siddharAja kAnane kAca naheAto chatAM e prasaMge tapAsa karavAnuM manamAM nakkI karI, taka maLatAM e jyAre saurASTramAM Avyo tyAre khAsa giranAra para maMtrIne laI caDha. jANe hamaNAM ja na baMdhAvyA hoya evA ramaNiya maMdire joyA pachI ene samajAyuM ke A pAchaLa hajArone kharca saMbhave ja, e kayAMthI AvyA te jANavuM jarUrI che. tarataja maMtrI sajajanane uddezI savAla karyo. ahIM tAje ja jIrNoddhAra thayo che nahi vArU? kharaca te ThIka ThIka thayo haze, chatAM e sAthe kArIgaroe kAma paNa sAce ja mana mUkIne karyuM che. dhanya che enA karAvanArane! mahArAja ! anyane dhanyavAda ApavAnI agatya nathI. mahArANI mInaLadevInA lADakavAyA evA ApazrInI ahIM je upaja AvI hatI temAMthI ja meM e kArya karAvyuM che. ema kahI bhadravarasUrivALA prasaMganI vAta karI ane aMtamAM jaNAvyuM ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhIne ke gauravagAtha ApanI emAM saMmati hoya to ja e barAM rAjyanA daphatara udharAvuM nahiM te e rakama bharapAI karavAnuM mArA zIre che. - maMtrI sajajana ! A ramaNiya sthaomAM A prakAranI dIrdhadazitA vAparI mAtra eka veDaphAI jatI vArasone teM bacAvyA che eTaluM ja nahIM paNa sAthosAtha mArI kAra digata vyApI banAvI che. (2) zAnta mahetA siddharAjanA A amAtya zAnta mahetA uparAMta zAstuka ke saMpakara nAmathI oLakhAyelA daSTigocara thAya che. "vikrama mAMkadeva" carita, caurapaMcAzikAnA kartA temaja rAjavInA pitA karNadevanA samakAlIna prasiddha kAzmIrI kavi bihaNa potAnI nATikA "karNasundarI mAM jaNAve che ke-karNadevanA vakhatamAM zAnuM mahAamAtyapade hatA. mahAmAtya saMpankare pATaNamAM pravartAvelA zrI AdinAthanI yAtrA-mahotsava veLA e nATikA bhajavAvelI evo ullekha enI prastAvanAmAM che. bihaNe "karNasundarI " mAM zAtune "vAsavadattA" mAM varNavelA vatsarAjanA mahAmAtya yaugaMdharAyaNa sAthe sarakhAvyo che. tenI caturAI, dharmaprema ane zairya aMgenI aneka vAte "prabandhaciMtAmaNi "kAre noMdhI che. kavi bihaNa brAhmaNa hovA chatAM A nATikAnA maMgaLAcaraNamAM jinezvaranI stuti kare che te vicAratAM e kALe sAMpradAyikatAnuM jhera nahotuM prasaryuM ane parasparane sadabhAva saMgInatAsUcaka hato ema anumAnI zakAya che. A uparAMta anya saMkhyAbaMdha etihAsika temaja ardha- etihAsika prabandhAtmaka granthomAM zAMta maMtrI viSenA je Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [34] aitihAsika pUrvajonI ullekhe ane hakIkate maLI Ave che e uparathI maMtrIzvaranI mahattA ane prabhAviktA kevI sacoTa hatI ene kyAsa kADhI zakAya tema che. abhayadevasUrinA upadezathI zAnta maMtrIe bharucanA samalikAvihAramAM suvarNa kaLaze caDhAvyA hatA e ulekha zrI caMdrasUrikRta prAkRta "munisuvratacaritra'mAM che. dhamI AtmAo rAjakAraNamAM paNa umadA bhAga bhajavI zake che e uparanA vRttAMtathI samajAya tema che. nedha-sajajana temaja zAturUpa maMtrI yugale vaDaudayamAM vistRta rathayAtrA karAvI e ullekha prazastimAM che. A vaDaudaya te hAlanuM vaDodarA hAya e saMbhavita che. (3) sema saciva vizvane AnaMda ApanAra, haMmezAM guru pratye prema rAkhanAra tathA meghanA jevI lIlAne dhAraNa karanAra "sema" ke jenI dharmonnati vikAsa pAmatI jAya che tathA mAMgaNenA hAtharUpI chIpamAM dAnarUpI svAtivRSTi karI hovAne kAraNe jene yaza dizArUpI strIonuM maMDana karanAra motIne je nirmaLa ane pavitra che. te sema saciva caMdra jevA zubha guNethI yukata hatA. teNe siddharAjane mUkIne bIjA keIne pitAne svAmI banAvyA nahote. lekhanA AlekhanamAM kavi prazna kare che ke - lakamInA nivAsasthAnarUpa kamaLa pitAne ulasita karavA mATe bhAskara sivAya bIjA koI tejanI vAMchanA zuM kare che kharuM? uparanA lakhANa uparathI temaja anya aneka prazastio Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auravagAthA [35 ] ane grantha uparathI jANI zakAya che ke "sama e siddharAjane maMtrI hatA, tenI strInuM nAma sItA hatuM. gujarAtanA mahAmaMtrI vastupAlanA pUrvajonI vaMzAvalimAM jaNAvela che ke prAgUvATa vaNika caMDapane putra caMDaprasAda, tene putra sama, tene AzarAja ane tenA putra vastupAla-tejapAla hatA. Ama e vastupAla-tejapAlane pitAmaha hato. (4) mahAmaMtrI muMjAla maMtrIzvara muMjAla e kevala siddharAjanA samayane na kahI zakAya. karNadevanA rAjyakALamAM e dAkhala thayela. pitAnI buddhimattAnA jore AgaLa vadhela ane siddharAja bALaavasthAmAM hata ne rAjakArabhAra rANI mInaLadevI calAvatA hatA tyAre e pitAnI kuzAgrabuddhinA baLe, rANInA jamaNA hAtharUpa banI gaye eTaluM ja nahIM paNa aNahilapura rAjyanI pratibhA vistAravAmAM AgaLa paDato bhAga eNe lIdhe. mahAamAtyanA gaurava saMpanna pade virA ane gujarAtanA cANakayanI upamA meLavI. saM. 1146 mAM "karNadeva'nA rAjyamAM mahAmAtya muMjAlanI vasatimAM rahI pATaNamAM tADapatra upara haribhadrasUrikRta yogadaSTisamuccaya saTIkanI prata lakhAI. samarakSetramAM vijaya prAptinA ane rAjyamAM suMdara vahIvaTanA je ullekha prApta thAya che e jotAM mahAmAtya muMjAlanI pratibhA advitIya hatI. enuM jainatva saMkucita dazAmAM nahotuM. enI pramANikatA mATe be mata paNa nahotA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 ] aitihAsika parvanI (5) mahAmAtya Azuka mahAmAtya AzukanI maMtraNAthI siddharAja jayasiMhe zrI zatruMjaya tIrthanI yAtrA karI tenI pUjA mATe bAra gAmanuM zAsana karI ApyuM hatuM. saM. 1179 thI saM. 1181 mAM mahAmAtya pada zobhAvanAra A amuka maMtrI vAdIdevasUri tathA kumudacaMdra vacce vAda thaye tyAre hAjara hatA. saM. 1179 mAM karNAvatImAM Athaka mahAmAtya pade hatA e veLA uttarAdhyayana sUtranI prata tADapatra para lakhAI. siddharAje devasUrine jayapatra ApavA sAthe tuSTidAna tarIke eka lAkha sonAmahoro ApavA mAMDI, paNa te jaina sAdhunA AcAra pramANe asvIkArya thatAM Azuka mahAmAtyanI saMmatithI e rakama siddharAje jinaprAsAda baMdhAvavAmAM kharacI. saM. 1183nA vaizAkha suda 15 ne dine emAM zrI RSabhadevanI pratimA pratiSThita karavAmAM AvI. (6) udayana maMtrI mAravADathI vakhAnA mArelA udayana zrAvake pitAnI prajJAnA jere pATaNamAM vasavATa karyo eTaluM ja nahIM paNa jotajotAmAM e dhanavAna banyA ane sAthosAtha rAjamAnya banyA. siddharAjanA samayamAM e maMtrIne adhikAre pahoMcyo. ghaDIbhara mahAmAtya muMjAlane lAgyuM ke-pitAne A svAmIbhAI pitAne UThA bhaNAve te nivaDaze ane A mahApada para besI jaze. ratnaparIkSaka mahAmAtye udayananI tejasvitA pichAnI lIdhI ane prasaMga prApta thatAM "rAjamAmA"nuM birUda apAvI, ene khaMbhAtanA sUbAnA pade besADI dIdhuM. A rIte aNahilapura pATaNathI ane rAjavInI najarathI dUra rAkhI sthaMbhatIrthane e kALe viSama gaNAtA vahIvaTe ene sthApI eka kAMkare be pakSI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 37 ] mAravA jevu' kayu`'. uDDayana maMtrIe jhIMjhuvADAneA kille badhAye hatA. sthaMbhatItha e samayamAM gujarAtanu nAmIcu' maMdara hatu eTala` ja nahIM paNa rAjakIya dRSTice ati mahattvanuM sthAna gaNAtu hatuM. udayananA maMtrIpaNAmAM emAM sa`dezIya vadhArA thayA. dIrgha rdazitAbharI rAjanItithI enI riddhisiddhimAM vadhArA thayA. akheDA nAmazUnya thayA ane vyApAra bhayamukta banyA. eTale ja uddayana maMtrIe padma para kAyama jevA thaI gayA. siddharAja kAi paNa rIte bhAvI vArasa kumArapAlanuM kATaluM kADhavA mAMgatA hatA. kalikALasarvajJa zrI hemacaMdrasUrie svajJAnamaLe pATaNanI gAdI kumArapAlane maLanAra che e nizcitapaNe kahyuM hatu. zraddhA saMpanna maMtrIe sUrijInA vacana upara zraddhA rAkhI evI cAlAkIthI kAma lIdhuM ke bhAvi nRpatinA jIvananI rakSA karI chatAM siddharAjanI jarA paNa dhRtarAjI na vaheArI. rAjamAmAM gaNAtA A buddhimAne pAchaLathI ' rAjapitA 'nu birUda peAtAnI AvaDatanA maLe meLavyu hatu. kumArapALe pUrvanA upakAra dhyAnamAM rAkhI udayanane mahAmAtya banAvyA. emanI salAha lIdhA vinA e DagaluM paNa na bharatA. saurASTra jItavA emane javAnuM thayuM. jIvananA bhAge jayazrI meLavI. , (7) zAha kuMvarajInA pUrvajo aNuhilapura pATaNanA zR MgArarUpa, ilAhI saMvat 41 ( vikrama savata 1652) varSe vaizAkha vada 12 ne guruvAre revatI nakSatramAM zubha muhUrte kuvarajI zAhe, srI seAbhAgade, mhena vAchI, putrI jIvaNI AdinA parivArayukta zrI vADIpArzvanAthanI pratimAnI pratiSThA suragiri sama zeAbhatA caturmukha caityamAM karI. zAha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38] etihAsika pUrvajonI mahIpatine amarI bhAryAthI vastupAla nAmA putra thaye. enI patnInuM nAma siriyAde. e ubhayane tejapALa nAmA putra thayo. vastupALa ane tejapALa ane maMtrIpada sAcavyA. vIradhavaLanA samayamAM thayela vastupALa tejapALa nAmanA vikhyAta baMdhathI A jUdA che e sahaja samajAya tema che. tejapALanI strInuM nAma bhAnu hatuM. AthIjanonA manoratha pUravAmAM ka9pavRkSa samAna, jinadharmAnurakta amaradatta nAmane putra temane thayo. ukeza vaMzamAM e mukhya gaNAto. enI strInuM nAma ratanAde, kuMvarajIzAhanA e mAtapitA. . oes) mananIya uddagAra ke paMcAsaranA rAjakulane jenerie chavAyuM hatuM. aNahilapura che. pATaNanA pATanagarInI sthApanAne mahAvasare sAcA AcArya zrI che zIlaguNasUri hatA. saikAo sudhI gujarAtanI jaina saMskRtinuM tIrtha pha pATaNa hatuM. pATaNanA rAjasiMhAsane saikAo paryata rAja chatra viza jenee dharyuM hatuM. vimaLa zAha, jagaDu zAha, hemacandrAcArya ane che hIravijayasUri gujarAtanI jene amaravelanAM e sarvottama amRtaphela. ibIje evo kALano kaparo avasara Avyo hata mahArAja ke siddharAja jyasiMhanA mahAkAtivatA rAjayugamAM. aNahilapura chepATaNanI ItihAsayazasvitAne e suvarNayuga. pUrve mALavA, pazcime girinAra, uttare jhAlora ne dakSiNe paraka ne telaMgANu paryatanuM cAre che dizAmaMDaLa jItato gujarAtane jayadhvaja tyahAra pharakato hate. ja gUrjarenAM jahAje sAgara kheDatAM hatAM. che. yAzraya mahAkAvyanA ne pANInI samovaDa prAkRta aSTAdhyAyInA - praNetA zrI hemacaMdrAcArya tyAre pATaNamAM virAjatA, ne kalikALaja sarvazanA birudadhArI hatA. mahA jayajI jenetara siddharAja mahArAja che paNa hemacaMdrAcAryane vadatA-pUjatA. -mahAkavi zrI nAnAlAlanA vyAkhyAnamAMthI. 5 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. parama AhaMta kumArapALa mahArAja cAlukya rAjyane pAye mUlarAjanA hAthe naMkhAye sana 941 mAM. gujarAta jItIne eNe pitAnI gAdI aNahIlavADa pATaNamAM sthApI tyArathI samRddhimAM ane vistAramAM uttarottara vRddhi thatI rahI. eka samaye hiMdukuzanI DuMgarALa bhUmithI mAMDI mahArASTranA medAna paryata enI hakumata patharAI hatI. kalyANanA sAmate, saurASTranA rAjAo, citaDane rAvaLa, sapAdalakSane rAva, mALavA ane mAravADanA rAjavIo e sau aNahIlavADanA mahArAjya joDe nikaTa saMbaMdha rAkhatA ane khaMDaNa bharatA. bhIma pahelAnA rAjyamAM sana 1924 mAM mahamada gajhanIe gujarAta para caDhAI karI somanAthanuM maMdira toDayuM ane pATaNa laMTayuM tyAre je jabarI luMTa enA hAthamAM AvI ane e saMbaMdhamAM ItihAsakAroe je noMdha lIdhI che e jotAM aNahIlavADanA vyApArI kendra tarIkenA mahatvane ane prajAnI dhanasaMpattine khyAla Ave che. yuropamAM je sthAna venIsa (Venice ) bhegavatuM te bhAratavarSamAM aNahIlapurapATaNanuM hatuM. mahamada gajhanInI caDhAIe je phaTake mAryo hato te jotajotAmAM bhUtakALane viSaya banyo ane mahArAjA kumArapALanA samayamAM punaH eka vAra gujarAtanuM A pATanagara samRddhinA zikhare pahoMcyuM. gujarAtanI paDatI mahArAjA kumArapALanI ahiMsAne AbhArI nathI UlaTuM e samaye te gujarAta sarva kuMvarajInI vaMzAvaLI tarapha najara mAMDatA nIce mujaba krama jaNAya che. osavALa jJAtinA maMtrI bhImanA vaMzamAM, maMtrI cAMpA thayo. strI suhavade. temane putra mahIpati nAmane e paNa maMtrI thaye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 40 ] aitihAsika pUrvajonI rIte saMpattizALI hatuM. e pratApI puruSanA pachI je rAjAo thayA ane emanAmAM rAjavI tarIke hovuM joIe e khamIra na dekhAyuM tethI ja paDatInAM pagaraNa maMDAyA. cAlukaya vaMzane chele rAjA tribhuvanapALa mAtra nAmane ja rAja hatuM. vahIvaTI taMtranI kula lagAma dhoLakAnA vAghelAvaMzI adhikArI vizaLadevanA hAthamAM hatI. sana 1243. tenA vaMzajoe sana 1ra98 sudhI e TakAvI rAkhI. ene aMte brAhmaNa dIvAna mAdhavanA hAthe dIhInA bAdazAha alAuddIne mokalelA saradAro ulaghakhAna ane nasaratakhAnanI caDhAIthI Avyo. vilAsI rAjavI karaNaghelo hArIne nAsI gayA ane enI rUpavatI dIkarI devaLadevI zatrunA hAthamAM sapaDAI, dIlhInA darabAramAM pahoMcI e ItihAsakArothI ajANyuM nathI. sana 1143 mAM siddharAja jayasiMhanuM maraNa thayuM ane enI gAdIe rAjavI kumArapALa beThA. emanA rAjyakALamAM cAlukayavaMza pUrNa Rddhi-siddhie pahoMcce arthAta sAmrAjyane vistAra savizeSa thayA. temaja sarvatra suleha ane zAMti supramANamAM cAlu rahI. alabatta, zarUAtamAM thoDA laDAInA prasaMge banelA che chatAM e veLAe mahArAjA kumArapALe apratima zaurya dAkhavI jayazrI potAnA tarapha vALI hatI. - kumArapALaprabaMdha' pramANe uttaramAM tarUka athavA turkanA pradeza paryata, pUrvamAM pavitra gaMgAnA kAMThA parvata, dakSiNamAM vidhyagirinI hAramALA sudhI ane pazcima dizAmAM mahAnadI siMdhu sudhI rAjyanI hada vistarelI hatI. eka niSNAta zodhaka kahe che ke -"mahArAjA kumArapALanI eka mahAna rAjavI ane vijetA tarIke je kIrti vistarelI che e jotAM je aitihAsika sAdhano upalabdha thayAM che te adhUrAM ane apUrNa che. e saMbaMdhamAM zedhakhoLa cAlu rAkhavI ghaTe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 41 ] ane ema karavAmAM AvatAM mane khAtrI che ke evI sAmagrI avazya prApta thaze ke je matAvI Apaze ke A rAjavInI zakti kevI Azcarya kArI hatI; ane kIrti dUra deza paryaMta patharAelI hatI.' kumArapALa sana 1093 mAM dhisthalI ( dethalI ) mukAme janmyA hatA. merutuMgAcArya ke jemaNe sana 1304 mAM caritranI racanA karI hatI te jaNAve che ke temanA dAdA haripALa a bhIma pahelAnI rANI caulAdevIthI thaelA saMtAna hatA. hirapALanA putra ane kumArapALanA pitA tribhuvanapALa thayA je kAzmIrA devIne paraNyA hatA. temane traNa putrA ane be putrIe hatI. putrAmAM kumArapALa mukhya thayA jyAre putrI premALadevIne jayasiMha siddharAjanA senApati kAnhaDadevanI sAthe paraNAvavAmAM AvelI ane putrI devaLa sapAdalakSanA rAjA ke jenI rAjyadhAnInu mukhya zahera zAka bharI-sa'bhara hatuM te aNNarAjane ApavAmAM AvI hatI. siddharAja jayasiMhane gAdIvArasa na hAvAthI emanA pachI pATaNanI gAdI para tribhuvanapALa ane temanA putrAnA hakka hatA chatAM Ama thavA devAnI marajI siddharAjanI na heAvAthI maMtrI udayananA putra cADhane peAtAnI pachI AvanAra gAdIvArasa tarIke jAhera karyAM ane enA mArgamAM kAMTA UbhA na thavA pAme e sAru tribhuvanapALanuM khUna karAvyuM. A banAve cAlAka kumArapALanI AMkho UghADI nAMkhI. pitA pachI siddharAjanI khUnI najara pAtA prati vaLavAnI e vAta te samajI gayA ane tethI aNuhIlapura pATaNanI hada cheDIne dUra cAlyA gayA. eNe dhaNA varSo sudhI judA judA dezamAM bhramaNa karyuM ane jAtajAtanA anubhava meLavyA. eka veLA chupA veze pATaNamAM zu banI rahyuM che te jANavA Avye. jAsusa mAraphate A vAtanI siddharAjane jANa thaI tarata ja kumArapALane pakaDI lAvavA mANusA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ka2] aitihAsika pUrvajonI deDAvyA. A veLA kumArapALane zarUmAM alIga kuMbhAranI ane pAchaLathI khaMbhAtamAM prabhAvika AcArya mahArAja zrI hemacaMdrasUrinI madada na maLI hota to enuM jIvana maraNayanA kAMThe hatuM. bhAgyeja ItihAsane keIpaNa abhyAsI A badhA banAve je rIte banyA che tenAthI ajJAta haze. e uparathI anumAna karI zakAya tema che ke eka jabarA mahArAjA sAme bhAvI gAdIvArasa kumArapALane potAnI jAtane chupAvIne keTakeTalI cAtu rAithI mArga kADhavo paDyo che ane kevA kevA dArUNa ne hRdaya hacamacAve evA sagono sAmano karavo paDyo che. kumArapALa jyAre khaMbhAtamAM hemacaMdrasUrine maLe che tyAre te eTalI hade nirAza banI jAya che ane bele che ke ATaATalI rakhaDapaTTI velyA chatAM gAdI maLe tevI nizAnI jaNAtI nathI to e AzA para pULe mUkI zA sAru jIvanane aMta na ANa? paNa e veLA hemacaMdrasUri mahArAja pote chAtI ThokIne bhaviSya kahe che ane pATaNanI gAdI maLaze ja evI khAtrI Ape che. vaLI dhIraja ApI jaNAve che ke-ghaNAM varSo du:kha sahana karyuM tyAre zeDA sAru hiMmata na hAra. tyAMthI nIkaLI te ujajaina tarapha sIdhAve che. e veLA AcAryazrInA zabda para ene pUre vizvAsa paNa besatA nathI. kSatriyanuM bIja hovA chatAM atyAra sudhI je hADamArIo bhegavavI paDI hatI ane siddharAjanA lAMbA rAjyakALathI temaja enI khaphagIthI bacavA sAru je rIte bhaTakavuM paDayuM hatuM ane kaparA saMjogone sAmane kare paDyo hate e bhalabhalAne nirAza ane nAsIpAsa banAve tevAM hatAM tethI ja te nirAzAnI UMDI khAImAM utarI paDayA hatA. Ama eka tarapha AzAnuM aMtima biMdu AvI cUkayuM hatuM tyAM raNamAM jema tRSAtura musApharane mIThA pANInuM sarovara daSTigocara thAya tema kumArapALane zrI hemacaMdrasUrine meLApa thaye; eTaluM ja nahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gausvagAthA [43 } paNa emanI kRpAthI abhayadAna maLyuM. nahi te maMtrI udayana siddharAjanI khaphagI vahorI A kAryamAM paData ja nahI. vizeSatA to "sUrimahArAja taraphathI najIkamAM ja rAjyagAdI maLaze ane hADamArIne aMta Avaze mATe nirAza thavAnI agatya nathI" evI AgAhInI hatI. kevaLa paramArtha daSTithI apAela A sahAya ja-kaI paNa jAtanA svArthI hetu vagara mAtra karuNAnA daSTibiMduthI karavAmAM Avela A kRpA ja-bhaviSyamAM kumArapALanA dhArmaki jIvanamAM palaTe ANanAra nIvaDI. - kumArapALa ujajainamAM thoDA samaya sudhI rahyo tyAM te khabara AvyA ke siddharAjanuM avasAna thayuM che eTale sIdhe te aNuhIlapura pATaNa AvI pahoMcyo. mArgamAM ja ene AcAryazrIe bhAkhela bhaviSyanI satyatA mATe khAtrI thaI cukI. eNe e veLA manamAM e mahAna prabhAvika saMtane pitAnA bhAvI jIvanamAM eka mArgadarzaka guru tarIke sthApavAnI gAMTha vALI. kumArapALe pitAne zivadharma choDI jainadharma kema svIkAryo enA anya kAraNemAM uparano banAva agrasthAna bhogave che. vyaktinA jIvanamAM keI ne kaI paLa evI AvI jAya che ke je veLAnA saMjogenI asara eTalI bhAre thAya che ke enAvaDe jIvanapalaTa thatAM vAra lAgatI nathI. - kumArapALa rAjagAdIe beThA pachI keTalAka samaya sudhI hemacaMdrasUrivALo prasaMga vIsarI gaye. emanA sivAya bIjA je je mANasoe upakAra karyA hatA te sarvane yAda karI temane bheTa-InAmathI navAjyA. udayananA putra vADmaTane mukhya saciva banAvyo. tyAra pachIno samaya AMtarika asaMtoSane ane pADozanA rAjAonA virodhane zamAvavAmAM gaye. khuda pitAnA darabAranA sAmaMtamAM ja kAvatru goThavAeluM hatuM. gAdIe beThe tyAre kumArapALanI vaya pacAsa varSanI hatI. tenA adhikArIo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 44 ] etihAsika vanI A vRddha rAjavIne pitAnI meralIe nacAvavA mAMgatA hatA. khuda kAnhaDadeva te emaja mAnate hatuM ke potAnI sahAya vinA pitAne A sALo rAjA thaI zaktA nahIM eTale ghaNIvAra apamAna paNa karI besa! kumArapALa je pratApI kSatriya jeNe jiMdagIne ghaNe samaya judAjudA dezamAM bhramaNa karavAmAM mAnyo hato ane navA navA anubhava meLavyA hatA e Ama kevI rIte calAvI le? No wonder that a man of his experience, should insist upon looking himself into the affairs of realm and allow no one to arrogate his authority.' graMthakAranA uparanA zabdomAM mahArAjA kumArapALanI zakti viSene suMdara IzAre che je saMbaMdhe have pachI TUMkamAM joIzuM. pATaNanI gAdI kumArapALane maLI tethI siddharAje dattaka tarIke svIkArela udayanane putra cAhaDa nirAza thaI pitAnA saMbaMdhIonA paNa TekAne abhAva joI, aNahIlavADane tyajI daI, sapAdalakSanA rAjavI arAjanI pAse gaye. e rAjAe ene potAnA darabAramAM mAnava te ho ApI, enA kAraNane pitAnuM banAvyuM, arthAt mahArAjA kumArapALa sAthe vera bAMdhyuM. kumArapALanA sainyamAM asaMtoSa pedA karavAnA citravicitra upAya AdaryA ane paisAnI rUsvatathI temane jItyA. pachI UMcA adhikAra ApavAnI lAlacathI rAjavI kumArapALanA keTalAka saradArane pheDI pitAnI bAjumAM kheMcyA. A jAtanA dAva nAkhyA pachI jabaruM lazkara laIne gujarAtanI sarahada para te caDhI AvyA. - Ama zarUAtamAM ja mahArAjA kumArapALanI kasoTInI paLa AvI cukI. jevI dIhIpati bAdazAha akabaranI dazA gAdI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 45 ] nazIna thatAM thaI hatI tevI ja kumArapALanI thaI ! akabarane jema baherAmakhAna jevA niNuta saradArane tenI asabhya ane ghAtakI vartaNUkathI gumAvavo paDayo hato ane darabAranA keTalAka umarAvo anyamanaska thaI beThA hatA tema kumArapALane paNa A veLA rAjyaprAptimAM pUrNa sahAya denAra potAnA banevI kAnhaDadevane magarUbI ane tochaDAI yukta vartaNukane lIdhe gumAvavo paDa hato ane upara kahI gayA tema sainyamAMnA keTalAka saradArane asaMtoSa vahoravo paDaye hate. te pote sArI rIte jANato hato ke pitAnA sainyane keTaloka bhAga phuTamAM banyo hate, Ama chatAM teNe hIMmata na gumAvatAM yUhanI racanAmAM jAte bhAga lIdho ane arAjane sakhata hAra ApI. itihAsakAra kahe che ke-Kumarpal with his superior generalship and hero-boldness managed to defeat the enemy and inflict heavy loss on him. arNorAja ane cAhaDa kedI tarIke pakaDAyA. udAradila rAjavIe arAja pAse mAphI maMgAvI tene pitAnA rAjyamAM pAcho javA dIdhA ane cAhaDane mAphI maMgAvI darabAramAM mAnabharyo hado Ape. Ama kumArapALe pitAnI vIratAnA jore jayazrI meLavI ane eka kAryakuzaLa rAjavI tarIke suMdara chApa besADI. Ama chatAM ene mArga niSkaTaka nahote. e jyAre arNorAjane humale haThAvI rahyo hato tyAre caMdrAvatInA vikramasiMhe tene mArI nAkhavAnuM kAvatru yojayuM, paNa "pApa chApare caDhIne bele che" e nyAye vakhatasara e vAtanI jANa thaI gaI ane pATaNa mAthe paDanArI mahAna Aphata TaLI. AnA pariNAme vikramasiMhanI jAgIra khuMcavI levAI ane tenA bhatrIjA yazodhavaLane saMpAI. pachIthI kumArapALe mALavAnA "balAla'ne jItI citoDagaDha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { 46 ] aitihAsika parvanI tAbe karyo, ane TheTha paMjAba sudhI pahoMce. citoDane tenA sAta gAma sahitane Akhoya pradeza alIgane jAgIra tarIke suprata karavAmAM AvyuM. A jIta citoDagaDhanA lekhamAM vi. saM. 1207 I. sana 1150 mAM seMdhAI che. kumArapALanA keTalAka birUdamAM eka avaMtInAthanuM birUda gaNAya che jeno artha mALavAno svAmI e thAya che te uparanA banAvane AbhArI che. A daramIyAna sapAdalakSamAM pharI saLavaLATa udbhavyo eTale emAMthI paravAratAM ja kumArapALane pitAnI najara e tarapha vALavI paDI. khuda cAhaDanI saradArI heThaLa moTuM sainya mekalavAmAM AvyuM. eNe sapAdalakSanA bajerA nAmanA zahera para humalo karI zatrune sakhata parAjaya pamADyo ane cAlukaya rAjavInI mahattA sthApI. A yuddhamAM puSkaLa dravyasAmagrI hAtha AvI. I. sana 1150 lagabhaga kumArapALane potAnA banevI arNorAja sAthe kalaha ja. rAjAe pAsAbAjInI ramata ramatAM kumArapALanI bhaginI rANI devaLadevInuM apamAna karyuM. rANuM rIsAIne potAnA bhAIne ghera cAlI AvI. kumArapALe A apamAnane badale sakhata hAthe lIdho ane arNorAjane ramatamAM eNe karyuM hatuM evuM dhArmika uddezane lagatuM apamAna punaH kare nahI e sArU zikasta ApI bodhapATha zIkhavyuM. pachI tene rAjya pAchuM ApI pitAnA khaMDIyA rAjA tarIke kAyama karyo. - I. sana 1156 nA arasAmAM eNe pitAnuM dhyAna uttara kekaNa jItavA tarapha devuM. AMbaDane meTuM sainya ApI te tarapha mekale. jyAre lazkara "kAlavInI oLaMgatuM hatuM tyAre pAchaLathI AvI uttara kaMkaNanA svAmI malikAne sakhta chApe mAryo ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gau gAthA [ 47 ] AMkhaDane gherI vaLyeA. Ama hAranA samAcAra maLyA chatAM rAjA kumArapALe gabharAyA sivAya sakhta taiyArI AdarI ane thADA ja samayamAM puna: AMkhaDanI saradArI heThaLa jabarU sainya mAkaLyu. A veLA cAlukayAnA vijaya thayA. hAthIhAthanI laDAImAM mahilakALunane kedI manAvavAmAM Avye ane uttara kAMkaNane khaDiyA rAjya tarIke aNuhIlavADa sAthe joDavAmAM AvyuM. Ama kumArapALanA rAjyagAdI upara AvyAnA zarUAtane kALa laDAI jItavAmAM ane peAtAnAmAM rahela kSAtratejanA ane vIratAne pA batAvavAmAM vyatIta thayeA che. e vakhate sthala tIrthamAM zrImad hemacaMdrasUri pAse uccArela vacanA yAda saramAM AvyA nathI ! alamata eTaluM sAcuM che ke rAjya maLatAM pUrvenI sthiti yAda karI pUrvakALanA upagArIone teNe navAjyA e veLA zrI udayana ma trIne ane temanA putra AMbaDane e nathI ja bhUlyA. eka rIte kahIe teA prasaMga ja evA banI rahyA hatA ke je veLA rAjavIne zrI hemacaMdrasUri sAthe dharmacarcA karavAnA ceAga ja na maLe! Ama chatAM enA hRdayamAM dayAe je sthAna prApta karyuM hatuM. te chupuM nathI rahI zakayuM. vijayaprApti pachI e je jAtanu vatana calAvatA hatA ane chatAelI prajA sAthe je rIte vatatA hatA e parathI sahaja pUravAra thAya che ke e udAradila rAjA hatA. rAjAneA peAtAnA dharma zaiva hatA e vAta prabaMdhakAra ne caritralekhaka jaina AcAryo paNa potAnA hAthe lakhe che paNa pAchaLathI rAjyamAM noMdha levA lAyaka zAMti patharAya che ane zrImad hemacaMdrasUri sAthenA paricaya vadhe che. temanA upadezAmRtathI kumArapALanA jIvanamAM palaTA thAya che ane kAraNaceAge pote jainadhama svIkAre che, emAM vadhu rasa le che ane prajAkalyANanA kAryo hAtha dhare che, e paNa have pachI joizu. e sthiti thayA pachI ja e parama At tarIke oLa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 48 ] aitihAsika pUrvajonI khAya che. ahIM e vAtanI yAda ApIe ke jee gujarAtanA patananA TopalA rAjA kumArapALanI dayAne AbhArI che ema kahevA bahAra paDayA che teo kevI bhIMta bhUlyA che e uparanA vijaya ne yuddho parathI sahaja samajI zakAze. zrImad hemacaMdrasUrinA sahavAsathI ke jainadharmAMnA AdhathI kumArapALa rAjA jarUra kRpAparAyaNa ane prajApremI manyA che. paNa tethI tenAmAM kAyaratA AvI kivA gujarAtanA pATanagarane adhaHpatananA mArga laI gayA e kahevuM te mAtra eka prakAranI dhRSTatA ja nathI paNa UghADI AMkhe itihAsanuM ajJAna sUcave che, ane ethI satyanuM khUna thAya che. jenI naseAmAM sAcI dathA jhaLakatI hAya che e kAyara tA hAI zake ja nahIM kAraNa ke dayA dAkhavavAmAM echA satvanI jarUra nathI paDatI. AtmazaktinA sAcA darzana jene thAya che evA AtmAe ja ahiM'sA jevI virala vastunA pUrNa paNe sAkSAtkAra karAvI zake che. sAmAnya kakSAnA mAnavInu' e gajuM nathI. dayAnI ThekaDI karavI e sahelI vAta che paNa ene sAcI rIte pIchAnavI e kaparuM kArya che. kumArapALanA jIvanamAM palaTA thayA te pUrve e zivadhI hatA ane mAMsa, madirA paNa vAparatA. jyArathI eNe jaina dharmanA custa upAsaka evA matrIzvara udayana ane temanA putrA AMbaDa, vAhuDa ane cADa AdinA caDAI veLA pUrNa sahakAra sAdhyA tyArathI enA manamAM e vicArane! udbhava thaI cUkayA hatA ke ' dayAdhI tarIke eLakhAtA ane jaina dharmAMnA custa upAsaka lekhAtA A vaNikavIrA eka tarapha dharmanu pAlana paNa karI zake che ane khIjI bAju samaya prApta thaye parAkrama khatAvI samarAMgaNa zAbhAve che tyAre e jainadharmanA tattvamAM kaMi vilakSaNatA avazya hAvI joie. dayA ane zUravIratAnA meLa na ese ema kahenArA jarUra bhramamAM cheH A vicArapravAhamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 4 ] jyAre e peAtAnA pUrvajIvana prati naiSTipAta karatA tyAre emane spaSTa jaNAtuM ke pAte siddharAjanA bhayathI bhramaNamAM hatA tyAre rAjavInA khApha vahArIne paNa jemaNe peAtAne sahAya karI emAM jainadhama pALanAra varganA phALA agrapade Ave che. sau shAyakemAM zrImad hemacaMdrasUrie apAvelI sahAya meAkhare jaNAtI, kAraNa ke varSonI athaDAmaNu ane hADamArImAM e eTalI hade nirAza thai gayA hatA ane jIvana veDI devAnI taiyArImAM hatA tevI aNInI veLAye te sahAya prApta thai hatI. niSkAraNa samA A mahAtmAnI sahAya enA aMtaramAM eTalI Thudde jaDAi gai hatI ke e game tevA saMjogeAmAM kAyama ne mATe bhUlAI jAya tema hatuM ja nahIM. rAjyAsana para AvyA pachInA prArabhanA varSo sthira thavAmAM gayAM ane thezAM samaya mATe zrI hemacaMdrasUri vismRtine viSaya thaI gayA chatAM zAMti sthapAtAM ane nimitta maLatAM ja khAMbhAtanA meLApanI smRti tAjI banI ane tarata ja AcArya mahArAjane bahumAnapUrvaka ahilapurapATaNamAM nimaMtravAmAM AvyA. rAjavIne gurudeva sAthenA paricaya vadhI gayA. dezadezanA pANI pInAra ane hunnare bhinna bhinna prakAranA bhejA enA paricayamAM AvanAra mahArAjA kumArapALa eTale bheTa na hatA ke mAtra AcArya zronA kahevAthI vaMzautAra Avela rovadharmane choDI de. tema AcArya mahArAja zrI hemaca MdrasUri paNa AvA prakAranA uparachAlA parivartanamAM jainadharmonI prabhAvanA mAnatA nahAtA. vartamAnayuganA keTalAka lekhako " piMDe tevuM brahmAMDe " kalpI lai zrImad hemacaMdranA jIvana ullekha samaye managamatA vAghA sajAvavAnI dhRSTatA karo cUkayA che ane hajI kaye rAkhe che! peAtAnA jevI ja nabaLAIo e virala saMtamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika navI hatI ema darzAvavA ka95nAnA ghaDAo doDAve che. are, kavipata pAtro sajI je vastu banI nathI evA viSaya pUrI citraNa Alekhe che ane aitihAsika pAtrane, eka udAra ane umadA dharmanA jabaradasta ne prabhAvika AcAryane ane temanA anuyAyI evA kIrtizALI pradhAnane manakapita guMthaNIo dvArA evA mizraNamAM mUkI de che ke jethI sAcA ItihAsanuM te khUna thAya che ja paNa e uparAMta UgatI prajAmAM cAritrazathilyanI khATI chApa paDe che. je yugamAM bhinnabhinna dhama prajAo vacce gADha saMparka sAdhavAnI khAsa AvazyaktA che tevA bArIka samaye AvA prakhara ane pratApI puruSa sAme ceDA kADhI aMtara vadhAre che ! kumArapALa rAjAne jenadhAma banAvavAmAM jANe zrI hemacaMdrasUrie kaI musaddIgIrInA dAva na phekayA hAya kivA cANakya nItinuM avalaMbana na grahyuM hoya te bhAsa khaDo kare che. kapita maMjarInA praNetA haju pitAnA maMtavyanuM pUrNapaNe pramAjana karI nathI rahyA tyAM te bIjA eka sAkSare mahArAjA kumArapAlanA saMbaMdhamAM parama AhaMta ke paramamAhezvarano vaMToLa Ubho karyo che ! manamAM ghaDIbhara e prazna UThe che ke-itihAsanA nAme baDI baDI vAto karanArA A sAkSare sAce ja satyanA pakSapAtI che ke kevaLa mAnI lIdhelA maMtavyanA? - prAsaMgika ATalI vicAraNA pachI mULa vAta para AvatAM kahevAnuM ke rAjavI ane gurudevanI carcAomAM kaMI kaMI to, kaMI kaMI dharmo ane jAtajAtanA praznonI chUTathI dalIlapurasara chaNAvaTa thaI. ene vistAra karavAnuM A sthaLa nathI. e vAtanI vAnagI pIrasatAM saMkhyAbaMdha pustako upalabdha che. e para caDhelA atizayokti ke svadharmaprazaMsAnA vadhu paDatA paDaLo dUra karIne paNa jijJAsu nitaruM satya zodhI zake tema che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [51] enuM pariNAma e ja Ave che ke mAtra sUrimahArAja pratyene upakAra vALavAnA daSTibinduthI prerAIne nahIM, paNa jainadharmanA umadA siddhAMta, emAM samAela udAra bhAva ane ahiMsAmAM rahelI adbhuta zaktinI pIchAna karyA pachI ja mahArAjA kumArapALe jaina dharma svIkAryo. e badhuM kaMI eka divasamAM nathI banI gayuM! tema nathI to e sAru zrI hemacaMdrasUrine koI jAtanI kuTilatA calAvavAnI ke koI prakAranI bhUrakI nAMkhavAnI jarUra paDI. alabatta, jaina dharmanA prakhara abhyAsI ane vidvAna jJAtA tarIke zrImad hemacandrasUrie jaina dharmanA tatvanuM, ahiMsA ane anekAMta jevA tattvajJAnanuM, AcaraNamAM utAravA jevA zrAvakadharma ucita bAra prakAranA vratanuM vistArathI svarUpa samajAvavA yogya prayAsa sevyA che. potAnAmAM rahelI vidvattAne pUrepUre upayoga karyo che. jarUra paDaye camatkAra batAvavA paNa cUkayA nathI. mahArAjA kumArapALe paNa e badhAmAM navIna abhyAsaka tarIke praveza karI zraddhAvaMta AtmA tarIke ene tAga meLavI pUrNa jijJAsu tarIke e sarvane pacAvI aMte aMtaranA umaLakAthI ene svIkAra karyo che. eka prabaLa pratApI rAjavI tarIke je je kAryo kyAne ulekha upalabdha thAya che emAM jenadharmane jhaLahaLatA siddhAMtanI chAyA daSTigocara thAya che tethI ja paramahaMtanA birudanI prApti thAya che. pATaNanI gAdI para pUrva thaI gaelA rAjAonI kAryapraNAlIthI judI rIte mahArAjA kumArapALe prajApAlana karyuM ane janatAne utkarSa sAthe. ItihAsanI noMdha kahe che tema sane 1159 mAM te pUrepUra jenadhAma tarIke prakaTa thaye arthAt zrAvakanA bora vrata taNe grahaNa karyA. tyAra pachI banArasanA rAjA jayacaMdra para tenA rAjayamAM cAlatI hiMsA baMdha karAvavAnuM sUcana karavA sAru pratinidhimaMDaLa mokalavAno ullekha kumArapALa prabaMdhamAM maLe che. jainadharmanA abhyAsa ane pAlanathI temanA jIvanamAM je pheraphAra thayA tenI noMdha A pramANe TUMkamAM laI zakAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 52 ] etihAsika pI mahArAjA kumArapALe mAMsabhakSaNa sadaMtara cheDI dIdhuM ane madirApAna tyajI dIdhuM eTaluM ja nahI paNa sAte vyasanane tyAga karyo. pitAnA pADozI rAjya sAthe sanehasaMbaMdha vadhAryo, nabaLA rAjyane ghaTatI madada ApI UbhA rAkhyAM ane khAsa kAraNa vinA kevaLa rAjyavistAranA lAbhathI ke potAnA garvane poSavAnI vRttithI laDAtI laDAIo baMdha karI. phAMsI ke mRtyu jevI bhayaMkara sajAo dUra karI. baLataNa para ane gADA para levAtA kare rada karyA. rAjyamAM aputriyAnuM dhana levAtuM te kADhI nAkhyuM. dArUbaMdhI sapta rIte karI. jugAra para aMkuza mUkIne aTakAvye ane dezabharamAM ahiMsAnuM vAtAvaraNa pragaTAvyuM. A jAtanA sudhArAnA mULa jainadharmanA siddhAMtamAM maLI Ave che. mahArAjA kumArapALanA jIvana para e tatvajJAnanI je UMDI asara paDI te ApaNane uparanA sudhArA jevAthI maLI Ave che. e sudhAraNAnA pratApe ja rAjavIne "paramahaMta "nuM biruda prApta thayuM. ahaMta prabhunA anuyAyImAM sAdhu ane zrAvake ane e varga aMtargata sAdhvI ane zrAvikAone samAveza thAya che. ane e gaNamAM je vyaktinA kAryo dharmanI zobhAmAM vRddhi karanAra hoya che te parama ane agresara manAya che. Ama e biruda pAchaLa je bhAva samAele che teno jenetara lekhake e vicAra karavAno che. ApaNe joI gayA ke jenetara lekhakemAMnA keTalAka mAne che tema rAjavI kumArapALa pAchaLanI jiMdagImAM parama mAhezvara mahetA paNa parama At ja hatA. te jainadharmane custapaNe pALanAra chatAM anya dharmo prati samabhAvadhArI hatA kemake jenadharmamAM dharmAdhatA ke dharmajhanuna keLavavAnuM kahyuM ja nathI. bAra vrate grahaNa karyA pachI mahArAjA kumArapALane "Master of the Order" yAne saMghapati thavAnI abhilASA udbhavI. zrImadda hemacaMdrasUri Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIravagAthA [ pa3 ] sAthe e saMbaMdhamAM vicAraNuM karyA pachI zatruMjayano saMgha laI javAnuM cakkasa thayuM. cha "rI pALatA A saMghamAM rAjavI sAthe mitro ane svajane, maMtrIo ane vepArIo, sAdhu ane sAdhvIo sArI saMkhyAmAM joDAyA hatA. atre mahArAjA kumArapALanuM AkhuM caritra AlekhavAne uddeza na hovAthI temaja e vastunA jijJAsuo mATe saMkhyAbaMdha caritre, prabaMdhe ane rAsAo mojuda hovAthI eTaluM kahevuM kAphI che ke kAThIyAvADamAM Avela be mahAna tIrtho zrI zatruMjaya ane raivatAcaLa ramaNIya prAsAdothI alaMkRta che ane emAM mahArAjA kumAra pALanA devAla tarIke khyAti dharAvatA je prAsAde Aje paNa khaDA che e sarva ukta saMgha veLA kharacelI puSkaLa lakSamIne AbhArI che. bhAratavarSanA judAjudA bhAgomAM ghaNAkharA prAcIna ane zilpakaLAnA suMdara namUnArUpa je ramaNIya devaprAsAde Aje daSTigocara thAya che enI bAMdhaNImAM mukhya bhAga bhajavanAra tarIke be mahArAjAonAM nAma agrapade Ave che. jyAM te azokapatra saMprati mahArAja ane kayAM te mahArAjA kumArapALa. e ubhaya upara varNavelA devagRhanA nirmAtA gaNAya che. mahArAjA kumArapALe 1440 navIna jinaprAsAda baMdhAvyA hatA ane 16000 maMdirano jIrNoddhAra karAvyo hato. aNahIlapura pATaNamAM zrI neminAtha bhagavAnane manahara prAsAda baMdhA ane pitAnA svargastha pitAnI yAdamAM ene "tribhuvanavihAra'nuM nAma ApavAmAM AvyuM. AvI ja rIte judA judA hetuone AzrayI karaMbavihAra, mUSakavihAra ane yUkAvihAra baMdhAvyAnI nedha maLe che. keTalAka lekhake jenadharma, jainadharmanA kAnane ke enAM tatve pUrA samajyA vagara ke e saMbaMdhamAM jANakArane pUchyA vinA kevaLa karNopakarNa sAMbhaLelI vAtethI ke bhAratavarSanI saMskRtithI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [54] aitihAsika pUrvajonI ajANyA evA keTalAka AMgla lekhakenA saMgrahita karelA utArAe uparathI jarA paNa buddhi vAparyA sivAya, manamAnyuM citraNa karavA maMDI jAya che ane e rIte ItihAsane hAni pahoMcADe che eTaluM ja nahIM paNa janatAmAM kheTe bhrama pedA kare che. aitihAsika bAbatamAM A jAtanI utAvaLa karavI ke manamAnyA anumAna dorI AgaLa vadhavuM e bIlakula vyAjabI nathI. evA AcaraNathI te UgatI prajAnA mAnasa peTe mArge vaLe. che ane je ItihAsa emAM sAhasikatA ane zoryatAnA prANa vAyu pUranAra tarIke hAyabhUta bananAra hoya che te kevaLa zaMkAnA vamaLa ane visaMvAda pragaTAve che. yUkAvihAra pAchaLanI janavAyakA joIe che tyAre vAta taddana nAnI jaNAya che. mahArAjA kumArapALe pitAnA rAjyamAM nAnA ke moTA keIpaNa jIvane ghAta na thAya e prabaMdha karI ahiMsAne vijayadhvaja pharakAvyA hatA. vAtAvaraNa eTalI hade ahiMsAmaya banAvyuM hatuM ke ke vyakti jIva-vadha te hetI karI zakatI paNa sagAbAjI ramatA sAgaThI "mArI" e zabdaprayoga paNa bhUlI gaI hatI. je samayamAM A rithati pravartatI hatI te samayamAM eka vaNike IrAdApUrvaka eka jUne mArI nAMkhI ane uparathI ahiMsA jevA umadA tatvanI ThekaDI karI! eka rAjA A jAtanA vartanane mUkapaNe calAvI le te je vAtAvaraNa taiyAra karyuM hatuM e jotajotAmAM nAza pAmI jAya ane kAnUnapAlana prati janatAnuM heje durlakSya thAya eTale dAkhale besADavA sArU pharIthI ke evuM kAma karavAnI hAma na bhIDe evI chApa pADavA mATe e vaNikane eka vihAra baMdhAvavAnI AjJA karI. vihAra jotAM ja pelI vAta smRtimAM tAjI thAya ane rasavRttio thatAM AcaraNa para saheje aMkuza mukAya, AvA zuddha hetuthI thaela kArya para eka marAThI patre kAgane vAgha banAvI mUka! samaju Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gau gAthA [ 55 ] varga tA AvA kalamakhAothI nathI chetarAtA paNa vAcakanA vizALa samudAyamAM pahelI take khATI chApa bese che e tA UghADI Amata che ja. lekhake eTale vicAra karavA joie ke je dharma eka kIDIne paNa IjA karavAnI nA pADe che te dharma manuSyavadha karavAnI rajA Ape kharA ? e dharmanA eka vidvAna AcArya peAtAnI sAme e thavA paNu de? Aje jainAne je duHkha janmAve che te A ja vastu che ke jainetara sAkSImAMnA keTalAka ane ghaNAkharA lekhake adhUrA abhyAse ke cirakALasevita asUyAnA ukaLATe ghaNAkharA prasa MgAmAM jeneAne nyAya ApatA nathI. emanA rUvADA khaDA kare tevI vAtA vagavicArye lakhI mAre che. mahArAjA kumArapALe khaMbhAtamAM paNa je sthaLe AcAya mahArAja zrI hemacaMdranI AzApreraka mulAkAta thai hatI e sthAnanA jIrNoddhAra karAvyeA. vaLI sAmanAtha mahAdevanA jINuM prAsAdanA uddhAra zrI gauDabRhaspatinI sUcanA ane zrI hemacaMdra sUrinA TekAthI karAyeA. A uddhAranA kAryathI eka jainetara mahAzaya ema lakhI rahyA che ke-kumArapALa paramamAhezvara hatA. te bhUlI jAya che ke jenA ke jainadhamI rAjAe ghaNAkharA samabhAvavAsita hRdayanA hoya che ane peAtAnA jainadharma para pUrNa zraddhA sevavA chatAM anya dhamanI niMdA haragIja karatA nathI. dharma sthAnA bhalene harakeAI dharmonA hAya chatAM enI marAmatamAM vinA rAka TAke dravya vApare che. itihAsa e vAtanI sAkSI pUre che ke custa jainadhamI evA maMtrIzvara vastupALe makkAnI masIdamAM ArasanuM tAraNa bheTa karyu hatu. dharmanA raMga e kaMi uparachalleA nathI hAi zakatA. e pAchaLa teA sAcA hRdayanA bahumAna jarUrI che. kumArapALa mahArAjA parama mahezvara kahevAya ke parama At kahevAya e kAMi mATeA prazna nathI. savAla khaDA thAya che te e che ke-je jAtanA jIvana jIvyAnA purAvA maLe che, je Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 56 ] aitihAsika pUrvasanI jAtanI kAryavAhI emanA taraphathI karavAmAM AvI che, ane je kIMmatI saMbhAraNAM te mUkatA gayA che, e badhAnA niSpakSapaNe vicAra karavAmAM Ave te emAMthI eka ja sAra tAravI zakAya che ke rAjavI kumArapALanA SiSakA dharma zaiva heAvA chatAM temanuM hRdaya jainadharmInA umadA siddhAMtAthI sapUrNa paNe AtaprAta thaI gayuM hatu. te jainadhama nA custa anuyAyI tarIke jIvyA ane e dharmonA pAlanathI Atmazreya sAdhyuM. mAravADamAM Avela jAleAra durgAMmAM bRhat gacchanA zrI devacaMdrAcArya nA upadezathI kumAravihAra nAmAM ramaNiya devama Mdira aMdhAvyuM. e uparAMta rAjavIe davAkhAnA ane AreAgyamadirA UbhA karyA, jyAM dardIone davA temaja ArAma sahaja prApta thaI zakatA hatA. anAthAzramA paNa sthApyA hatA jyAM dInadu:khI ane apagAne khArAka apAtA hatA. A sivAya dharmokriyA aMge pauSadhazALA ane upAzraya maMdhAvyA hatA. e gAdI para beThI tyAre samrAT akakhara mAphka nirakSara hatA paNa kapadI matrInI sUcanA ane zrImad hemacaMdrasUrinA satata paricayathI temaja jJAna meLavavAnI tIvra utkaMThAthI thADA samayamAM te abhyAsamAM eTale AgaLa vadhyA ke jethI mAtra lakhatAM-vAMcatA ja nahIM paNa kavitAo racatA ane e upara TIkA TIppaNa karatAM AvaDI gayuM. vaLI te vidvAnAnI sabhAmAM chUTathI bhAga letA thai gayA. The poet, the pandit and the priest all frequented his court and were freely and liberally pat ronised by him. zrIyut U. S. Tanktu. uparanuM lakhANa akSarazaH satya che. zrImad hemacaMdrasUrie mahArAjA kumArapALanA rAjyakALamAM peAtAnI nimna alaukika kRtionI racanA karI- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auravagAthA [57] gazAstra, triSaSThi zalAkA puruSa caritra, dayAzraya, zabdAnuzAsana vi. temanA vidvAna ziSya rAmacaMdra keTalAka prakhyAta nATaka A samayamAM ja racyAM. e kALe zrI pALa rAjakavi tarIke ane salAka prakhyAta saMgItavizArada tarIke jANItA hatA. rAjavIe judAjudA ekavIza sthAne pustakAlaya sthApyA ane jUnA graMthonuM zodhana karI, navI prate taiyAra karavA sAru saMkhyAbaMdha lahIAo rokayA. kumArapALa bhUpane paladevI rANIthI thayelI eka kuMvarI hatI. enuM nAma lIlAvatI hatuM. teNIne pratApama nAmA putra hato. A rIte tRpanI gAdI para eka tarapha bhatrijA evA ajayapALanA ane bIjI tarapha pratApamallano haka hato. ajayapALa zithila AcArano tema kUra ane vyasanI hovAthI rAjavI temaja anya salAhakAronI najara pratApamallane gAdIe ANavAnI hatI. bhavitavyatAnA kAraNe e zakya na banyuM. zrI hemacaMdrasUrinA saM. 1229mAM svargagamanathI rAjAne ghaNe AghAta thaye ane pachI cha mAsamAM temanuM mRtyu thayuM. ajayapALa gAdIe AvyA. rAjya vaphAdAra pratye vaira lIdhuM ane traNa varSamAM kamote maryo. TAMka mahAzayanA nimna zabda TAMkI A prakhyAta rAjavInI jIvanajhAMkhI pUrNa karavAmAM Ave che- Kumarpal belonged to that class of rulers whose best-known representatives among the Jainas are Samprati, Amoghavarsh & Kharavella. He managed to combine in him the benevolence of a monk with the wisdom of a statesman. He was just impartial and laborious pure and above reproach in his private life, simple and frugal in bis habits, regid and strick in the observance of his religious vows. Kumarpal was a perfect model of Jaina purity and piety. (P. 12-13 Some Distinguished Jains ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. osavALa jJAtinA mahanAta. ApaNe ezavALa jJAtimAM thayela 'mAhane ta'(Mohanots) saMbadhI TUMkamAM vicArIzuM. - The Mohanots form an important set of Osval community. ' zrI umarAtrasIMga TAMka B. A, LL. B. emanA saMbaMdhI lakhatA upara mujaba mathALuM mAMdhe che. ' meAhaneAta ' tarIke oLakhAtA A varganu mULa vatana teA mAravADa che, chatAM kIzanagaDha ane udayapuramAM temanI vastI jaNAya che. ane teee jodhapura darabAramAM keTalAka javAbadArIbharyAM eddhA lAgavyA che. adhikArI vargamAM temanI lAgavaga nAnIsUnI nahAtI. teonA mukhya vyavasAya rAjyanI nAkarInA kahI zakAya Ama chatAM emAMnAM keTalAkeAe vepAra ane zarAphImAM paNa jhukAveluM che. ahIM eka vAtanI cAkhavaTa karavI Avazyaka che ke jainadhamI vIrAmAM parAkrame varNavavAnA Azaya hiMsAnA kAne mahattva ApavAnA ke jainadharma paNa zastro vAparavAmAM ke yuddho kheDavAmAM bahAdurI mAne che e pratipAdana karavAnA haragIja nathI. jaina dharmanA pAyAmAM tA kevaLa nirbheLa ahiMsAne ja pratiSThA aSAyelI che. sAcA jaina ke sa`pUrNa dayAdhI sacarAcara jagatanA ekAda kSudra jaMtune paNa du:kha na pahAMcADe. enI dayA bhAvanA ceArAzI lakSa thayeAni sAthe hoya. A jAtanuM jIvana jIvanArA mahAtmAe ja pUjanIya, vaMdanIya ane praza MsanIya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gausvAgA [59 ] lekhAya. tethI ja jainadharmamAM je aNumUluM mahatva zrI tIrthakaro ke kevalI bhagavaM tene che te anya chaghasthane nathI ja. sAcuM parAkrama ke kharI bahAdurI te e puNyaleka AtmAonI ja kahevAya. temano mArga ni:zastra rahI, UghADI chAtIe parisahene sAmane karI kevala dayAvaDe janatAne prema jItavAne, ene sAco rAha batAvavAno ane AtmasAkSAtkAra karavAno che. eTalA mATe ja teo ArAdhanAne pAtra banyA che. jyAM ahiMsAne ATalI hade gauravabharyuM sthAna hoya tyAM hiMsA dvArA samarAMgaNamAM parAkrama pheravanArane ke zastro mAraphata anyanA prANa haranArane vIronI kakSAmAM mUkI A jAtanA guNakIrtana kema karI zakAya e prazna sahaja saMbhave. ene uttara e che ke-cAla yuganI daSTie jenadharma hiMsAjanaka kAryomAM vIratA mAne che te vAta ja nathI. ahIM te A jAtanA ulekho eTalA sAru karavAmAM Ave che ke jeo eka kALe ema kahetA hatA ane haju keTalAka kahI rahyA che ke hiMdanI kiMvA gujarAtanI parAdhInatAmAM jenadharmanI ahiMsA kAraNabhUta che, ane jene dayAnA himAyatI hAI yuddha kheDavAmAM ke samarAMgaNamAM jhUjhavAmAM kAyara banyA tene lIdhe gulAmI ghara karI beThI che, temane ughADI AMkhe jovA maLe ke eka kALe je zUrAtananI vAte bahumAnapUrvaka gavAtI ne pAnA. pustake beMdhAtI kiMvA je parAkrama mATe Aje paNa mahArANuM pratApa ke zUravIra zivAjInAM nAma janatAmAM mAnanI najare jevAya che, tevuM zaurya dAkhavavAmAM jena dharmanuM pAlana karanAra samUhamAM paNa vIro pAkayA che ane emaNe je bhAga bhajavyo che e jaina dharmanA siddhAMtanI najare avazya deSapUrNa hovA chatAM prajAkalyANa ke dezasaMrakSaNanI najare kAyaratAmAM lekhAya ke gulAmInI beDI majabUta karanAro gaNAya, ema che ja nahiM. e hakIkata vAMcatA ja dIvA jevI dekhAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika jevI mAravADanA rAThoDa mukhya rAyapAlanA vaMzamAMthI A mihane te UtarI AvyA che. lekavAyakA pramANe rAjyapAlane tera saMtAne hatA, jemAM moTo kanakapAla vikrama saM. 1301 mAM gAdIe beThe. bAkInA bAramA ekanuM nAma mohana hatuM jenA uparathI ene vAraso mehanata tarIke oLakhAyA. mohanajIne eka bhaTTo rANuM hovA chatAM teNe zrImAlavaMzanI eka kanyA sAthe lagna karyA. enAthI sAtasena nAme eka putra thaye. umara lAyaka thatAM A sapatasena jainadharmane upadezazravaNathI custa jena banyA. ane ethI ene osavAla jJAtimAM dAkhala karavAmAM AvyuM. "mohaneta " tethI sapatasenane potAnA Adi puruSa tarIke mAne che. mAravADanA itihAsamAM "mehanate e gauravabharyo bhAga bhajavyuM che. temanAmAMthI laDavaiyA jema pedA thayA che tema rAjakArabhAra calAvavAmAM dakSatAthI kAma laI zake tevA musadIo paNa pragaTyA che. emAMnAM keTalAkanA nAma sAthe bahAdurI ne zoryatA dAkhavavAnA anerA prasaMge joDAyA che. itihAsanA gaSakane e badhuM hastAmalakavat che. vikrama saM. 1935 mAM, sAvaraDA (Savarada) AgaLanI laDAImAM, megala sAthe yuddha khelatAM "acalojI" nuM khUna thayuM. "jayamala vaDanagaranA gavarnara ke sUbA tarIke vikrama saM. 1671 mAM adhikAra bhogavato hato ane mAravADane itihAsa racanAra neNasI e sarva mehanata vaMzamAM janmelA nAmAMkita puruSo che. A te nAmaniza mAtra che. itihAsanAM abhyAsI mATe ghaNuM sAmagrI aNadhAyelI paDI che. A ullekhane Azaya uparakahyuM tema jene para kAyaratAnI chApa mAranAra -lekhakanI AMkha ughADavAne che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. osavALa jJAtinA bhaMDArI. bhaMDArInI aTakathI eLakhAtA vaga ozavALa jJAtimAMnA e vibhAga che ke je ghaNuMkharU rAjyamAM adhikArapade rahyo hAya che arthAt vepArI nahi' paNa musaddI vibhAga che. mAravADI samAjamAM A varganuM sthAna ati AgaLa paDatu gaNAya che. jodhapuramAM A vanA lagabhaga traNaso kuTu kha che. bhaMDArIo peAtAne ajameranA cauhANu rAjavIonA vaMzaja jaNAve che. jo ke vata mAnamAM bhaMDArI kuTu emAMnAM keTalAka jayapura ane kAnapuramAM vasela heAi jhaverAtanA dhaMdhA karatAM dRSTigocara thAya che. rAva lANuzI Urphe lakSmaNasa hu ke jene bhaMDArIe peAtAnA mULapuruSa tarIke lekhe che, teNe ajameranI gAdIthI chUTA paDI nAMDAlamAM peAtAnI AgavI gAdI sthApI hatI. zeAdhakhALakhAtA taraphathI TUkamAM je vigatA pragaTa karavAmAM AvI che te uparathI cAhamANuva'zI rAjAoe ane temanI rANIoe jaina devAlayAne judA judA prasaMge ApelI bheMTA ane amuka prakAranI chUTA cA hakkonA sArA pramANamAM noMdha maLI Ave che. e uparathI eka samaye mAravADamAM rAjya karatA vaMza para jainadhama nI keTalI badhI mahattvanI lAgavaga hatI. teneA khyAla Ave che. cauhANa yAne cAhamANu vaMzamAM sarvazreSTha khyAti varela agraNI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 62 ] aitihAsika parvanI tarIke ahaNadevane mUkI zakAya ke jeNe i. sana 1162 mAM nADelanA jainamaMdiranA nibhAva athe ghaNI udAra sakhAvata karI hatI. e uparAMta mahinAmAM amuka divasoe prANavadha bilakula kaI paNa karI zake nahi evuM pharamAna bahAra pADayuM hatuM. je ke lakSamaNasiMha taraphathI devAmAM Avela dAna Adine lekha haju sudhI hAtha nathI Avya, chatAM naDelanI surajapALa upara je lakhANa kotarAyela che e vikrama saM. 1223 nI sAlanuM ane kelpaNarAjanA samayanuM che, jemAM lAkhaNanA nAmane ulalekha che ane vikrama saM. 1039 nI sAla tene mATe jaNAvI che. A uparathI lakSamaNasiMhane rAjyakALa niNu ta kare muzkela nathI. ahaNadevane mahatva ApyuM tethI lakSamaNasiMha utaratA khamIrane hato ema mAnavAnI jarUra nathI. e paNa pitAne pUrvajonI mAphaka parAkramI ane bahAdura hatuM. eNe ana lavArA sudhI pahoMcI jaI cotha ugharAvI hatI ane citoDagaDhanA rAjA pAsethI khaMDaNuM lIdhI hatI. Aje paNa nADelamAM eka kilo musApharone batAvavAmAM Ave che, ke je lokavAyakA pramANe A khyAti pAmelA rAjavInI kRti che bhaMDArI vaMzAvaLI pramANe lAkhAne covIsa putra hatA, jemAMnAM ekanuM nAma dAdarAva hatuM. nADalAInA lekhamAM je dudA tarIke noMdhAyela che ane bhaDArI samudAya jene pitAnA mukhya agraNI tarIke lakhe che. vikrama saM. 1049 yAne sana 992mAM dAdarA sAMDeraka ga7nA zrI yazobhadrasUrinA hAthe jainadharma svIkAryo ane ozavALa jJAtimAM praveza karyo. adhikAranI daSTie dAdarAva bhAMDAgArikane oddho dharAvatA. jenA hAthamAM sArAye bhaMDAranI cAvI rahetI e adhikArI bhAMDAgArika kahevAte. A pramANane adhikAra vaMzaparaMparAmAM: utaratAM enA vaMzajo bhaMDArI tarIke vizeSa khyAti pAmyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 63 ] jo ke uparanI sAla svIkAravAmAM eka suzIkhata UbhI thAya che. evI noMdha maLe che ke zrI yazeAbhadrasUri vikrama saM. 1039 mAM kALadharma pAmyA, ane emanI pATa para cahumANu vaMzamAM je eka AbhUSaNurUpa gaNAtA te zAlIsUri AvyA. Ama je sAla kALadhama ne aMge seALamI sadInA eka lekhaka taraphathI ApavAmAM AvI che te jotAM dAdarAvane jainadhama praveza zrI yazAbhadrasurinA haste asa Mbhavita ane che ! Ama chatAM A samadhamAM anya kAi sabaLa purAvA nahAvAthI leAkavAyakAne kivA bhaMDArI varganI paraMparAmAM UtarI AvelI vAtane khATI mAnavAnuM kAraNa nathI, e ullekhane je lekheAdvArA puSTi maLe che. tenA vicAra karIe te! e uparathI eTalu tA saheja tAravI zakAya tema che ke cAhamAna vaMzanA rAjyakALamAM bhaMDArIe ja mATA bhAge AgaLa paDatA eddhA bhAgavatA hAi sa viSayamAM kartA-karAvatA hatA ane kAi keAi tA nAnA vibhAga yA pradezamAM jAgIza paNa bhegavatA hatA. nADalAinA lekha mAgazara suda 5 vikrama sa. 1189 nA che, jemAM bhaMDArI nAga sIvAnuM nAma eka akSIsamAM sAkSo tarIke mUkayu che. mIjo eka lekha je vi. saM. 1241nA che temAM yazeAvIra bhaMDArIneA Palla nA mAlika tarIke ullekha che. ( Palla=pAlA e jodhapuranI pazcime cha mAIla para Avela gAma che.) jAleranA eka lekha ke je vi. sa. 1242nA che. emAM pAsunA putra bhaMDArI yazAvIre mahArAja samarisa'devanA AdezathI jainamaMdirane IddhAra karAvyA evA ullekha che. sa. 13pa2nI sAlane mahArAja sAmaMtasi'devanA rAjyakALamAM eka lekha darzAve che ke-bhaMDArI mIgAla( Migala )ne dastAveja ane sadhipatra mAhinI dekharekha mATenA adhikArI taroke nImyA hatA. jodha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 64 ] aitihAsika pUrva tenI puramAM bhaMDArI kuTu eneA vasavATa rAva jodhA ( sa. 1427 thI 89 )nA rAjyakALathI maLI Ave che ke jenA samayamAM bhaDArIee praza'sApAtra sevA bajAvyAnA ullekha che. peAtAnA nAyaka nAreAjI ane samaraiAjInA hAtha nIce jodhA taraphathI tee jhIlavArA (Jhilwara ) AgaLa mevADanA sainya sAme laDayA hatA ane ene parAjaya pamADayA hatA. jyArathI teo jodhapuramAM AvI vasyA tyArathI temanI rAjadarakhAre lAgavaga vadhatI gai ane prImedhIme saMsthAnamAM vizvasanIya ane javAbadAronI jagyAe upara teonI nimaNUka thavA mAMDI. teo haMmezA jodhA rAvane ane temanA vaMzajone nimakahalAla rahetA AvyA che ke jethI temanI gaNanA haju paNa sTeTanA kIrtimaMta ane vaphAdAra sevakAmAM thAya che. zrIyut TAMka mahAzaya lakhe che ke-- *Like the Singhvis, the Bhandaris have handled the sword as well as the pen ' arthAt saMghavInI mAphka bhaMDArIee jema talavAra pakaDI jANI che tema kalama vAparI jANI. eTale ke teo kuzaLa laDavaiyA hatA tema anubhavI mutsaddI ane cunaMdA gaNatrIbAja paNa hatA. nfr nAMdeAlanu mahatva. rola A sthAnamAMthI prApta thatAM pratyeka padArtha parathI pratIta thAya che ke eka samaye ahIMA jainadharmanuM ghaNuM prAbalya hatuM. temanuM zilpa kAya paNa sarvAMze bhinna hatuM, temanA zilpakAnA cinho adyApi dRSTigeAcara thAya che. jainAnA covIza devAmAMnA aMtima deva mahAvIranuM ati ramaNIya zilpakA` te| Adaza che. A maMdiranA gu MbajanI bhAMdhaNI prAcyadezanI ati prAcInakALanI bAMdhaNI samAna che... zA rAjasthAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. mAravADanA bhaMDArImAMnAM keTalAka saMghavInI mAphaka bhaMDArIo paNa taravAra temaja kalama vAparavAmAM pAvaradhA hatA. teoe kuzaLa musaddIo ke parAkramI subhaTe tarIke ja mAtra kIrti saMpAdana nathI karI. e sivAya teoe graMthanirmAtA tarIke ane ramaNIya prAsAde baMdhAvanAra tarIke paNa cirasthAyI kIrti prApta karI che. kAparaDA pArzvanAthanuM manahara devAlaya UbhuM karavAno yaza bhaMDArI kuTuMbanA bhAge jAya che. enI racanA uparathI teomAM zilpa ane kArIgarI mATe ke prema hato e daSTigocara thAya che. nemIcaMdra bhaMDArInA nAmathI bhAgye ja koI ajJAta haze. temaNe graMtharacayitA tarIke je buddhigamatA dAkhavI che e na visarI zakAya tevI che. ItihAsanA pAnA para je bhaMDArI mahAzanI kIti kathA suvarNAkSare AlekhAI che, emAM nIcenA nAme saMbaMdhI TUMka nedha laI bhaMDArI prakaraNa samApta karIzuM. bhANu-mAravADamAM gajasiMha devanA rAjyakALe e "je traNamAM rahetA hatA. pitAnuM nAma "amara' hatuM. vi. saM. 1678 mAM kAparaDAmAM (mAravADa) pAzvanAthanuM ramaNIya maMdira emaNe baMdhAvyuM. enI pratiSThA bahatu kharataragacchanA zrI jinasiMhasUri nA haste karavAmAM AvI. mukhya biMba para je lekha che e uparathI jANI zakAya che ke "bhANa" "rAya lAkhaNa"ne vaMzaja hate. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66 ] aitihAsika pUrvajonI rUganAtha-mahArAjA ajitasiMhajInA (sana 1680-1725) rAjyakALe emane dIvAnapada prApta thayuM hatuM. e jema anubhavI vahIvaTadAra hatA tema bahAdura sainika paNa hatA. karnala vekTara kahe che tema bhaMDArI rUganAthe mahArAja ajitasiMha jyAre dilhImAM rokAyA hatA tyAre varSoM sudhI temanI tI rAjya vyavasthita rIte calAvyu hatu. ane dilI pAtazA, rAjA to rUganAtha. ema kahevAya che. bha'DArI khImasI--rAyasiMhanA A putra ajitasiMhanA samayamAM dIvAnapada bhAgavyuM hatuM. vAraMvAra pAdazAha sAthe rAjakIya praznonA Ukela sa`khadhamAM emane mAkalavAmAM AvatA. vi. saM. 1769 mAM jyAre emane mekalavAmAM Avela tyAre te gujarAtanA sUbA ' tarIkenI sanaMda meLavI pAchA kela, temane thANasaMga ane amarasaMga nAme e putrA hatA. 6 bhaMDArI vijaya--sana 1715mAM ajitasi'hu suDatAlIzamA sUkhA( Viceroy of Gujrat ) tarIke nimAyA tyAre temaNe potAnA AvatAM sudhI peAtAnI badalImAM vijayarAjane meAkalelA. aneApasi'ga--uparanI mAphaka emane paNa ajitasi'he guja rAtamAM mekalelA. jo ke teonI kArakIdI amadAvAdanA AgevAna vepArI kapuracaMda bhaNuzAlI jevAnA qhanathI kalaMkita banI che. suratarAma--mahArAjA abhayasage meDatAthI bhaMDArI suratarAmane ThA. surajamala ane rUpanagaranA zivasiMga sAthe ajamera jItavA mAkalyA hatA ( sana 1743 ), teoe phAjadAra khAnagrATa vinayasi'gane harAvI ajamera jItI lIdhuM. ga'gArAma--vijayasi'ganA rAjyakALe (sana 1752-92) emanI caDhatI thai. rAjanItijJa temaja subhaTa tarIke temanI kIti vistarI. marAThA ane rAThADa vacce meDatAnuM je yuddha thayuM. ( sana 1790 ) temAM te hAjara hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhauvagAthA [ 67 ] lakSmIcaMda--mahArAjA mAnasiMganA rAjyakALe ghaNAM varSo paryaMta te dIvAna rahyA. ( sane 1803-43 ) be hajAra rUpiyAnI AvakavALuM eka gAma temane jAgIramAM maLyuM hatu. pRthvIrAja bhaDArI mahArAjA mAnasa gadevanA samayamAM jAleAranA hAkema tarIke teo hatA. uttamacaMda--jodhapuranA vatanI hAi mAnasi`gadevanA darabAramAM rAjakiya tarIke temaNe khyAti meLavI hatI. temaNe alaMkAra Azaya, nAthacaMdrikA Adi graMtha racyA che je mATe nIcenuM kavita pracalita che. prathama hi sAgaracandra muni liyo supaMtha lagAya / rAmakaraNa kavirAya puni grantha hi diye dikhAya // 1 // tina granthana taiM pAya kachu Azaya bodha anUpa / so hI maiM viraghaTa kiyo alaMkAra ke rUpa // 2 // bahAdaramala-jUnI DhabanA je mutsaddIo thayA che emAM A gRhasthanA naMbara chelleA Ave che. DIDavANAnA jANItA kuLamAM e janmela. tyAMthI te jodhapura gayela, jyAM rUghanAtha zAha zarAphanA metAjI vargamAM eNe sthAna meLavyuM. pAchaLathI eNe rAjyanI nekarI svIkArI, jyAM peAtAnAmAM rahelA sadguNAvaDe mahArAjA takhatasi'gajInuM dhyAna AkachyuM. ( sana 1843-73 ) enI lAgavaga eTalI badhI thai paDI ke janatAmAM e mAravADanA rAjavInA mAnItA karavaiyA tarIke ALakhAtA. eNe kadI phAinA paNa vizvAsabhaMga karyAM nathI. kIzanamala-mahArAjA saradArasi'ganA rAjyamAM zarUAtanA kALe e TrejharI ekisara yAne khajAnacI hatA. e mATe nAMdha maLe che keH * He was a great financier and did his best to put the Marwar finances on sounder and firmer Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 68 ] aitihAsika pUrI footing arthAt e jabaro nANAzAstrI hatuM. ene mATe kahevAya che keH bAkA phaTa erIyAM, hAkA pAsA heya, suta bahAdara re sIre, kIgna jesA na keya. A rIte bhaMDArIvarga paNa aitihAsika mahatva dAkhave che. rItabhAta ane rasamarivAjamAM osavALa samAja sAthe e maLatApaNuM dharAve che. emanI kuLadevI AzApurInuM maMdira "nADela"mAM che jyAM varSamAM be vAra meLA bharAya che. kahevAya che ke-lAkhAne prathama kaMI saMtAna na hatuM eTale eNe devIne prArthanA karI. devIe prasanna thaI AzIrvAda ApyA ke tane cAvIsa saMtAna thaze. bhaMDArIo ghaNuMkharUM kALA raMganI gAya, kALuM bakaruM ke kALI bheMza nathI te kharIdatA ke nathI to kaI taraphathI bheTa tarIke apAya to paNa svIkAratA. bhaMDArIo ghaNuMkharU vepAra karatAM rAjyanI nekarI vadhu pasaMda kare che. temanAmAM paNa dIpAvaTa, menAvaTa, luNAvaTa, navAvaTa nAmanA bhede che ke jemAM paraspara paraNavAno rivAja nathI. bhaMDArI nArIvargamAM paDadAno rivAja sakhtAIthI paLAya che ane anya osavALa jJAtinI strIo mAphaka "bAra" nAmanuM mastakanuM AbhUSaNa te vargamAM paheravAmAM AvatuM nathI. A sArAye ullekhamAMnI vividha vAte javA daI je eka mukhya vAta prati lakSya ApIzuM to sahaja jaNAze ke e sarva jenadharmanA anuyAyIo hovA chatAM prasaMga prApta thatAM parAkrama dAkhavavAmAM pAchI pAnI nathI karatA. ItihAsanA abhyAsIne ke vadhu jijJAsAdhArakane nADalAIne vikrama saMvata 1557no tathA zrI kAparaDA tIrthane vikrama saMvata 1678ne zilAlekha jovAnI vinaMti karuM chuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. mevADarakSaka bhAmAzAha. mevADanI bhUmimAM paNa dharma jaina hAvA chatAM zaiAya dAkhavavAnI veLA prApta thatAM jarA paNu pAchI pAnI na karanAra viSNuka vIrAnA tATA nathI rahyo. ezavALa jJAtimAM avatasasamA bhAmAzAhe vA bhAmAzAnA nAmathI bhAgye ja janatA ajANI hAya. rAjasthAnanA suprasiddha lekhaka kala ToDa nimna zabdomAM e vIra puruSanA paricaya Ape che. The name of Bhama Sha is preserved as the Saviour of Mewar. An Oswal by birth and a Jain by religion, he was the perfect model of fidelity and devotion. He was the Diwan of the illustrious Rana Partap-an office which his family had held for several generations. hiMdanA itihAsanA abhyAsa karanAra vidyArthI citADa para samrATa akabaranI caDhAI ane mahArANA pratApe mahAdurIthI karela bacAva ' e aitihAsika bAbatathI mAhitagAra hAya che ja. eTale e saMbaMdhamAM jhAjhuM lakhavuM jarUrI nathI. tema , bhAmAzA nA saMbaMdhamAM paNa jaina-jainetara lekhakA dvArA lakhAyela ghaNA byAna prApta thatAM hAvAthI e saMbaMdhI paNa 6 < Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 70 ]. etihAsika pUrvajonI vistAra karavo jarUrI nathI. A lekhamALAno Azaya eTale ja che ke "ahiMsA gro dharma thI jenAM bIjAropaNa thAya che evA dayAmaya jene dharmane pALanAra paNa samaya Avye zUrAtana dAkhavavAmAM paMcamAtra pIchehaTha nathI karatA. alabatta, jaina dharma nitAMta ahiMsA pALavAmAM ja AtmAnnati samAyelI che." ema kahe che ane jIvanamAM dayA, karuNuM kiMvA sakaLa sRSTinA kIDIthI mAMDI kuMjara sudhInA prANIvarga pratye ane raMga ke jAtine bheda gaNyA sivAya sarva mAnavagaNa sAthe-maitrIbhAva keLavavAnI vAtane ja agatya Ape che. e sivAya ucca bhUmikA prApta thaI zakatI ja nathI ema kiMDimanAde jAhera paNa kare che, ethI viparIta vartanamAM arthAt samarabhUmi para zatrunyanuM lehI reDavAmAM cokakhI ne UghADI hiMsA thAya che ane ethI karmabaMdha paDe che ke je bhagavyA vinA AtmAne cAlI zakatuM ja nathI ema paNa mAne che. Ama chatAM jyAM saMsArastha AtmAne rAjakIya ke keTuMbika pharaja AvI paDe tyAM kAyaratAne khaMkherI zUravIratA dAkhavavAno mArga grahaNa karavAnuM sUcana kare che. nibaLa, Darapoka ke hatAza thaI besI rahe e nathI te sAcA mAnava ke nathI to sAco jenA kAyarone jainadharma hoI ja na zake. jainasAhityamAM to e bhUrA e rUAra jevuM pada vAparavAmAM AvyuM che te avazya manana karavA jevuM che. eTale Aje jenetara lekhako keTalIka vAra bejavAbadArIthI gujarAtanA patana mATe athavA te bhAratavarSamAM patharAyelI nirbaLatA mATe jaina dharmanI ahiMsAne javAbadAra mAnI le che emAM kaMI ja tathya nathI, e vAtanA virodhamAM eka karatAM vadhu udAharaNe rajU karI zakAya tema che ane bhAmAzAnuM udAharaNa emAM vadhu eka umero kare che. amApa hADamArI bhogavI, girikaMdarAnAM AkarAM kaSTo sahana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 1 ] karI rANe pratApa potAnI aNanama valaNa jALavI rahyo hato, paNa jyAre kharacI ja khaTI, pitAnuM ane pitAnA anuyAyI varganuM piSaNa karavAnuM sAdhana ja khUTI paDayuM tyAre e TekIlA rAjavI hatAza thaI gayA. samrATa sAme bhIDelI bAtha laTakatI rAkhI, mevADanI bhUmi tajI javAnA nizcaya para e AvyA. sAthIdArone chUTA karI daI, pitAnA kuTuMba sAthe gaNatrInA mANasone laI siMdha prati prayANa karavAne divasa paNa eNe niyata karyo. A vAtanI jANa jyAre bhAmAzAne thaI tyAre te tarata ja deDI AvyA ane aravalInI pyArI parvatamALAne AkharI praNAma karI rahelA mahArANAnA caraNamAM pitAno aDhaLaka khajAne rajU karyo. e dhanathI bAra varSa sudhI pacIza hajAra sainikone gujAro sukhethI thaI zake tema hatuM. vinaMti karI kee svIkArI A5 puna: zatrune sAmane kare ane mAtRbhUmine pAchI hAtha karo. A saMpatti AvA samaye kAma nahIM Ave to pachI ene anya zA upaga che? kRpA karI rASTranI Apatti TALe. je dhana rASTranA saMkaTa veLA kAma na Ave e dhana nathI paNa paNa kAMkarA che. divAnajInA hadayamAMthI nIkaLelA uddagAroe ane temanA taraphathI maLelI AvI aNu dhArI sahAyathI rANAjImAM navuM joma AvyuM, navesarathI laDAI AraMbhAI ane emaNe citeDa, ajamera ane mAMDalagaDha sivAya sAroya mevADa prAMta jItI lIdho. Ama jainadhamI bhAmAzAe rASTragairava jALavyuM. - bhAmAzAnuM nAma Aje paNa mevADamAM geravapUrvaka levAya che. citeDanA kArIgarovALA maMdiranA khaMDiyera Aje paNa e smRti tAjI karAve che. AvA viralAoe rASTracaraNe pitAnuM sarvasva dharI daI, prajAdharma dAkhavyo che eTaluM ja nahIM paNa sAthosAtha jainadharmane dIpA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. ratanasiMga bhaMDArI. vIramagAmanA adhikArI bhAvasiMgane ratanasiMga joDe meLa na hate e vAta chUpI nahotI, kema ke te mAravADIone dhikkAratA hate. eka tarapha tiraskAra ane bIjI tarapha vera vALavAnI vRttie, tene potAnA uparI adhikArI pratye bahumAna rAkhavAnI pharaja bhUlAvI. te marAThA nAyaka sAthe maLI gayA ane e marAThA nAyakane teNe chUpI rIte zaheramAM dAkhala thavA dIdhuM. A rIte marAThA nAyaka dAmAjIe vIramagAmano kabajo laI lIdho ane mAravADI vahIvaTadAra kalyANane hAMkI kADhyo. ene badale pitAne vizvAsu mANasa raMgojIne tenI jagyAe mUkyo ane pite soraTha prati AgaLa vadhyA. I. sana 1736nI sAlamAM arthAt kabaje lIdhe te pachInA varSamAM ja raMgejI bAvaLA sudhI AvI gayo ane tyAM teNe lUMTa calAvI. ratanasiMgathI A joyuM zI rIte jAya? tarata ja te sAme gayA ane raMgajIne viramagAma pAchA pharavAnI pharaja pADI. pUMTha pakaDIne tene keTalAka sAmAna paNa laI lIdho, chatAM tene zaheramAMthI kADhI zake nahIM. chevaTe teNe vIramagAmane ghere nAMkhe. daramiyAna marAThAoe vIratAbhaye hale Aye. dAmAjIne bhAI pratAparAva daza hajAra gheDesvAra laI sIdhe amadAvAda tarapha dhasI AvyuM A samAcAra ratanarsiganA kAne paDyA paNa teNe te kharA na mAnyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA 73 ] zatru taraphane A eka pracAra teNe gaNuM lIdhe! pitAnuM mana je viramagAmane sara karavAmAM ekatAra banyuM che ane khAIe khedAI mAtra kile sara karavAno prayAsa AdaravAne ja bAkI che te bIjI dizAmAM vALavAne A eka zatrupakSane dAva che ema teNe kayAMya sudhI mAnyuM ! paNa chevaTe tapAsanA aMte pratAparAvavAnI vAta sAcI TharI eTale te ekadama vIramagAmane paDatuM melI amadAvAda pAcho pharyo. I. sa. 1737nA varSamAM mahamadazAhanI abhayasiMga prati karaDI najara thaI eTale teNe abhayasiMganI badalImAM momInakhAnane gujarAtane sUbe nImyA. A pheraphAranI ratanasiMgane khabara maLatAM ja teNe potAnA mAlika abhayasiMgane potAne kevI rIte AjJA bajAvavAnI che e mATe pUchAvyuM, "je ratanasiMgathI banI zake tema hoya te momInakhAnano sAmano kare " evo javAba abhayasiMga taraphathI AvyuM. A uttara maLatAM ja bhaMDArI ratanasiMganI hiMmata bevaDI vadhI gaI, ane eNe mAmInakhAna sAme amadAvAdanuM rakSaNa karavAne niradhAra karyo. varSAkALa pUro thatAM ja navA sUbA momInakhAne amadAvAda sara karavAnI taiyArI zarU karI ane thoDA samayamAM te amadAvAda upara caDhI AvyuM. karnala veTara jaNAve che tema bhaMDArIe jarA paNa hiMmata hAryA vagara zaherane bacAva chevaTa sudhI karavAne daDha nizcaya jAhera karyo. dAmAjI gAyakavADa memInakhAna sAthe joDAI gayo. amadAvAdathI traNa mAIla dUra IsAnapuramAM ubhaya vacce jANe khAsa jUnI maitrI ja hoya e dekhAva thaye. A joDANanI khabara ratanasiMga bhaMDArIne maLatAM ja ghaDIbhara te vicAramagna banI gaye. pachI teNe "rAda pati pATa ju e musaddIpaNAnI nItine Azraya levAno vicAra karI dAmAjIne kahevaDAvyuM ke-mInakhAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] aitihAsika pUrvajonI raMgAjIne amadAvAdanI AsapAsanA mulaka tathA khaMbhAta cheDIne je ceAthanI Avaka thAya che tenA arpI bhAga tamane ApavAnI kabulAta ApI che jyAre huM' jo tame mArI sAthe joDAtA hA tA tamane e sarva sAthenI cAthamAMthI ardho bhAga ApavA kabUla thAuM chuM. A zaratanI avejImAM mArA mATA jamInadArAne tamArA taMbumAM mokalavA taiyAra chuM. A zarata dAmAjIe mAmInakhAnane vaMcAvI ane tezuM karavA mAMge che ema pUchyuM'. mAsInakhAne bhaMDArIvALI zarata kabUlI lIdhI. emAM khaMbhAtanI upajane khadale vIramagAma jillA ApI devArUpa pheraphAra karyA. A lAbha maLatAM marAThA nAyake ratanasiMga bhaDArI sAthenA sa MdezA baMdha karyAM. pAte dudhezvaranI yAtrAe gayA ane tyAMthI pAchA pharIne sAthamAM ragAjIne rAkhIne sana 1738mAM amadAvAda sara karavA ugra pagalAM bharyAM. teee evI kharAba rIte mArA calAvyeA ke jethI zaherane ghaNuM nukazAna pahAMcyu. khuda mAmInakhAnane lAgyuM ke A rIte halle karI dAkhala thatAM marAThA sainyanI pAsethI bhaviSyamAM pAte zaheranA kakhajo kevI rIte lai zakaze? ethI teNe mIrA-te ahamadInA katta'ne ratanasIMga pAse mekalyA ane sulehabharI rIte zahera sAMpI devAnI mAMgaNI karI. paNa bhaDArIe jarA paNa namatu tenyu nahIM. daramIyAna kAjhIma alIkhAnanI saradArI nIcenA musalamAna sainye ane bAburAva marAThAnI saradArI heThaLanA marAThA sainye zahera kakhaje levAnAM jozabhera humalA karyAM. paNa emAM ubhayane pAchA pharavu' paDayuM. bIje divase ratanasi Mgane lAgyu` ke sayukta maLane sAmaneA karI zaheranA bacAva karavA zakaya nathI eTale mAmInakhAna joDe sadhinA saMdezA zarU karyA, ane potAnA sainyanA nibhAva mATe amuka rakama levAnI, temaja laDAyaka samAvaDIyAne chAje tevA meAbhA sahita zahera cheADI javAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [5] zaratathI suleha karI. A rIte bhaMDArI ratanasiMganA kArabhArane gujarAtamAM aMta Avyo. sana 1945mAM bIkAnerane rAjA jorAvarasiMga mRtyu pAmyA. gAdI mATe be hakadAra UbhA thayA. ekanuM nAma gajasiMha ane bIjAnuM nAma amarasiMha ThAkura khuzAlasiMga ane mahetA bakhtAvarasiMganI madadathI gajasiMha gAdIe caDhI beThe. amarasiMha, abhayasiMganI madada meLavavA deDyo. abhayasiMha amarasiMhanA hakane kabUla rAkhI, enI kumake ratanasiMga bhaMDArIne senya ApI gajasiMha sAme mokalyo. keTalAka samaya sudhI ubhaya vacce nAnI nAnI laDAIo cAlu rahI. sana 1747mAM ubhaya pakSanAM sainya sAmasAme AkharI yuddha laDavAne ekatra thayAM. jhananI laDAIno AraMbha thaye. ghaNA prayAsa ne sakhta laDAI pachI bIkAneranuM sainya vijayI nIvaDayuM. eNe ghero ghAlI beThelA ratanasiMganA lazkarane pAchuM haThAvyuM. ratanasiga A jotAM ja AgaLa vadhyo. jANe ekAda jhanUna para caDele siMha na ghUmI rahyo hoya tema zatru sAme taravAra pheMkata ghUmavA lAgyA. jotajotAmAM gumAvelI keTalI jagyA meLavI paNa kharI, tyAM te gajasiMhe phekelA bANathI enI AMkha phUTI. Ama chatAM eNe sainikone doravaNI ApavI cAlu rAkhI potAne sakhata ghA lAgyA chatAM ane jAte azakta banyA chatAM teNe namatuM na tevuM. duzmana daLamAM navI bharatI thavA mAMDI ane enuM jora vadhI paDayuM. ratanasiMgane lAgyuM ke AvA vipula kaTaka sAme jhUjhavuM nakAmuM che eTale eNe pAchA pharavAno hukama Ape. daramiyAna eka bIkAnerI bhAlAdhArIe enA para pIThethI ghA. karyo. e ghA maraNuta nivaDaye ane enAthI bhaMDArI sarakho musadI ne bahAdura saradAra kAyamanI nidrAmAM poDha. dhameM jena hovA chatAM bhaMDArInA jIvanamAMthI sAhasa, parAkrama ane bahAdurInA prasaMge joItA pramANamAM maLe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. ajamerane sUbo dhanarAja A vyaktie jIvananI Ahuti ApIne paNa potAnI Teka jALavI che. jayapuranI najika ToMgA (Tonga) AgaLa sIndhIyAne harAvIne mAravADane nAmI saradAra bhImarAja saMghavI, ajamera upara caDhAI laI gayA. e veLA tyAM marAThAne sUbedAra anavara bega adhikArapade hate. enI pAsethI ajamera khuMcavI laI tyAM dhanarAja saMghavIne sUbedAra tarIke sthApana karI bhImarAja pAcho pharyo. sana 1787. A saMghavIo mULa (Nandavana Bohra Brahamans) naMdavAnA beharA brAhmaNa hatA jeo pUjya zrI munisuMdarasUri mahArAjanA upadezathI jainadharmI banyA hatA. A kArya zihI. mAM vi. saM. 1465 mAM banyuM hatuM. teone vasavATa jodhapuramAM vi. saM. 1533 nI sAlathI hato evI noMdha prApta thAya che. marAThAo A rIte ajamera gumAvI cUpa na beThA. teoe puna: potAnuM baLa ekatrita karyuM ane cAra varSa pachI pharIthI mAravADamAM pagalA pADyAM. mAravADI ane marAThA sainyo vacce meITA ( Mainta) ane pATaNa (Patan) e be sthaLe sakhata yuddho khelAyA jemAM mAravADI sanyane parAjaya maLe. A daramIAna marAThAnA senAnAyakaDI beIne (De Boigne) ajamerane ghero ghAlya. ahIMnA sUbedAra kathAnAyaka dhanarAje bahAdurIthI zaherane bacAva karyo ane jarA paNa namatuM tevuM nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 77 ] paNa pATaNamAM hAnikAraka hAra thavAthI mAravADI saradAra vijayasiMge dhanarAja para marAThA saradArane zaraNe javAno hukama pAThavyA ane ajamera sapI jodhapura cAlyA AvavAnI sUcanA karI. dhanarAja jevA nAmI ane tejavaMta laDavaiyA mATe A jAtane hukama vadhu paDatuM hatuM. pratiSThAbhaMga thAya evI rIte zaraNe thavAnI enI prakRti hatI ja nahIM tema potAnA uparI hAkemanA pharamAna pratye bedarakArI dAkhavavAmAM coka zistabhaMga che ema e samajato hato. enI AbarU eka nimakahalAla ddhA tarIkenI hatI. ene kAlImA lAge tevuM kaMI karavA e taiyAra nahote. | vijayasiMganA pharamAnathI enI dazA sUDI vacce sepArI jevI thaI paDI! emAMthI pAra utaravA sAru eNe savaLe jIvananI AhUti daI devAno mArga nakakI karyo. pitAnA sainikone killAmAM ekaThA karyA. e badhAnI vacamAM UbhA rahI e bulaMda avAje bolyA "Go and tell the prince, thus only I could testify my obedience; and over my dead body alone could a Maratha enter Ajmer.' mArA zarA ne vahAlA sainike jaIne ApaNuM rAjakuMvarane kaheje ke ApanA pharamAnanuM pAlana meM mArA jIvanane yamarAjanI vedI para hAmI daI karyuM che. mArA mRta kalevara para paga daI bhale marAThA nAyaka ajameramAM praveza kare. A jussAdAra zabdo bolI eNe tarata ja potAnA hAtha paranI hIrAnI vIMTI cUsI lIdhI ane mRtyune mahemAna banya. jainadharma AtmAnI amaratA mAne che ane enA sAhityamAM guNenuM bahumAna-guNa puruSonI pUjA e to Dagale pagale dahagocara thAya che. e umadA vacanAnuM pAna karanAra dhanarAje sAce ja pitAnuM jIvatara dhanya banAvyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. maMtrIzvara jayamalajI. jananI jaNa kAM bhakta jana, kAM dAtA kAM zUra; nahIM te raheje vAMjhaNI, mata gumAvIza . uparanA duhAmAM kahevAmAM AvelI vAta rAjasthAnanA ItihAsamAM Dagale pagale daSTigocara thAya che. kharekhara e sAcuM ja che ke aneka AtmAo janme che tema mare paNa che; paNa jIvana to enA sArthaka che ke jeoe pitAnA deza-jAti kiMvA dharma aMge jiMdagIne hoDamAM mUkI dIdhI che. jodhapuramAM mahArAjA gajasiMhanA rAjyakALe, dezanA kArabhAramAM je osavALa jene joDAyelA hatA emAM pAkA ane anubhavI mutsadI tarIke maMtrIzvara jayamalajInuM Asana AgaLa paDatuM hatuM. mAravADa rAjayanA itihAsamAM teozrInI vividha prakArI sevAonI neMdha jaLavAI rahelI jovAya che. osavALa jJAtimAM muMhata e jANItuM gotra che. jodhapuranA rAva rAThoDa sIhAthI e paraMparA zarU thayela gaNAya che. sIhAnA putra AsathAna, enI pachI dhahaka, ane dhUhaDane putra rAyapAla thayA. rAyapAlane tera putra hatA. emAM bIjA putra mohanasiMhanA nAmathI muMhaNeta getranI utpatti thaI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 79 ] ApaNA kathAnAyaka su haNAtavaMzI sUjanA prapautra, amalAnA pautra ane jesAnA mIjA putra tarIke janmyA hatA. mAtAnuM nAma jayavaMtanee (jasamAde) hatu. vikrama sauMvata 1638 mahA zuda 9 ne budhavAra e temanA janmadina. jesA-jasamAdenA A satAne rAjakIya kSetramAM ane dhArmika kSetramAM peAtAnA nAme supramANamAM yazagAthA nAMdhAvI che. prApta thayela lakSmIne pravAha dAnanI dizAmAM paNa sArI rIte vALyeA che. jayamalajInA pahelA vivAha vaida mahetA lAlacaMdranI putrI sarUpade sAthe thayeA hatA, jenAthI temane taisI, sundarasI, AzakaraNa ane narasi'hadAsa nAmanA cAra putrA thayAM hatAM. jo vivAha sIMghavI biDanrusiMhanI putrI suhAde joDe thayA, ane enAthI eka putra janmyA. enu nAma jagamAla pADavAmAM AvyuM hatuM. vi. sa. 1672mAM leAdhImAM mahArAjA sUrasiMhajInI hakumata sthapANI e veLA jayamalajIne tyAMnA zAsananI dhA soMpavAmAM AvI. dilhInA pAdazAha jahAMgIra taraphthI gajisaMhane jAleAranuM paragaNuM prApta thayuM. e navA zaheranA zAsaka tarIkenI pasaMdagInA mugaTa jayamalajInA zire paherAvavAmAM AvyeA. vadhArAmAM rAjavI taraphathI potAnI havelI-mAga-di sthAvara milkatanI bheTa paNa temane maLI. ( vi. saM. 1677 ) saMvata 1683mAM mahArANA gajasiMhajInA pATavI kuMvara amarasi hune nAgaura paragaNuM maLyuM. ane mATe hAkrimanI tapAsamAM pahelI najara sIdhI jayamalajI upara paDI. A rIte tadna navA ane judAjudA sthAnamAM sukhAgIrI karavAmAM AchI AvaData kAma lAgatI nathI. emAM paNa rAja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 0 ] aitihAsika vAra tathA prajAne prema saMpAdana kare e kaparuM kAma gaNAya che. e sarva tabakkA matrIzvare pitAnI kAryadakSatAthI pasAra karI dIdhA. daraNIAna temane bADameramAM javuM paDyuM. vi. saM. 1984 AsapAsanI sthiti bagaDI gaI hatI. bAgI saradAra bharAyuM mekalavAmAM dAda detAM nahatA. rAjyanI lagAma hAthamAM laI sauprathama kArya jayamalajIe e saradArane dabAvavAnuM karyuM. pokaraNa, rAudaDA ane mevAsAnA nAyaka pAsethI daMDa vasula ryo ane varSo jUnI dANu ugharAvI lIdhI, vi. saMvata 1686mAM jayamalajInI A kAbelIyata joIne, rAjya pratyenI ekadhArI vaphAdArI ane ajoDa pramANikatA nIrakhIne mahArAjA gajasiMhajIe temane pitAnA divAna pade niyukta karyA. A mahatvane adhikAra teozrIe jIvananA aMta sudhI gauravabharI rIte sAcavyuM. | vikrama saMvata 1687 mAM mAravADa ane gujarAtamAM ati bhayaMkara dukALa paDyo. annanA abhAve mAnavagaNa ati viSama dazAmAM AvI paDyo. e veLA maMtrIzvara jayamalajIe popakAra vRttithI anAja dUra dUrathI maMgAvI Amajana samUhane pahoMcADavAno prabaMdha karyo ane kaparI dazAmAM AvI paDela bhAIbahenane eka varSa paryata maphata anna-pANI temaja vastro pUrA pADyAM. tapAgacchanI samAcAra AcaranAra A mahAmAtye jema rAjya dharmamAM zauryatAnA darzana karAvyA, dAnazIlatAthI janasamUhamAM agraNe pada prApta karyuM tema udAra vRttinA jore dhArmika kAryomAM paNa lakSmIne vyaya karavAmAM jarA paNa kacAza nathI rAkhI. "kIrti kerAM keTaDA pADyA nahIM re paData" e ukti anusAra jAlaura, sAMcaura, nADAla, zatruMjaya ane jodhapura Adi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [1] nagaramAM je ramaNIya prAsAde Aje zebhI rahyAM che e kathAnAyakanI yazagAthA mUkapaNe gAI rahyA che. A . jAlauramAM mahArAjA kumArapALe baMdhAvela maMdira jIrNadazAmAM AvI gayuM hatuM. e sthAna para chaddhAra karI jayamalajIe navuM maMdira baMdhAvyuM ane saM. 1681 nA prathama catra vada pAMcamanA dine carama tIrthapati zrI mahAvIrasvAmInI manahara mUrtinI pratiSThA karI. e sivAya killAmAM bIjA be devAla che. e traNe prAsAda maMtrIzvaranI yazapatAkA dUra dUra sudhI phelAvI rahyA che. e sarvemAM je lekho Aje daSTigocara thAya che e uparathI itihAsanA aMkeDA sahaja sAMdhI zakAya che. pratiSThAvidhi zrI vijayadevasUrinA samayamAM thaI hatI. e uparAMta jAlora zaheramAM tapApADA mahollAmAM eka devAlaya temaja upAzraya mejuda che, te paNa ukta maMtrIzvare karAvela che ema janavAyakA che. mAravADanA prasiddha aitihAsika nagara sacaramAM vi. saMvata 1681 mAM jaina maMdira banAvarAvyuM. jodhapuramAM saM. 1686 mAM caumukhajInuM daherUM baMdhAvyuM. e ja rIte saM. 1683 mAM zrI zatruMjayagirirAja para ane nADelamAM paNa devasthAno baMdhAvyA temaja mUrtionI pratiSThA karI. nADola e te mAravADanuM prasiddha nagara che. ahIM zrI padmaprabhunuM prasiddha devAlaya che. mULanAyaka zrI padmaprabhunI pratimA maMtrIzvare banAvarAvI, pratiSThA jAloramAM karAvI ane tyAMthI lAvI nADelanA rAyavihAra maMdiramAM sthApanA karI Ave ulekha prApta thAya che. mULanAyakanI bAjumAM zrI zAMtinAthanuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 } aitihAsika pUrva khetI Si kha che. enA paranA zilAlekhathI jANavA maLe che ke enA sarjaka pazu maMtrIzvara jayamalajI che. sa. 1983 mAM jayamalajIe saMgha kADhIne zatruMjaya, zrI raivatAcaLa ( giranAra ) ane zrI adAcaLa( Abu )nI yAtrAe karI hatI. dharma, artha ane kAmarUpa tripuTInI sAdhanAmAM jIvanane pramANapurasara vyatIta karanAra A vibhUti ceAthA meAkSa puruSArthanI samIpa paheAMcI jAya emAM Azcarya zuM hAi zake? dhanya hA e jIvanane! fdr frw rfwf nAMdelanu mahattva ahIMA mane puSkaLa aitihAsika sAmagrI maLI...khe tAmrapatrA maLyA. temAMnA eka saM. 1218 mAM anaLadevanI stutimAM lakhavAmAM AnyA hatA. A sthAnethI mane keTalAka prAcIna amUlya hatalikhita graMtha maLyA. A sava' prathAmAM chatrIza rAjavaMzAnuM varSoMna che. te uparAMta temAM ati prAcInakALanA bhAratavaSa~nI bhUminuM tathA temAM AvelAM nagarAnuM vana che..emAMnA ekamAM vikrama ane mahAvIranA samayanA jaina dharmAvalI rAjAemAM sarvAMthI zreSTha evA zreNika tathA sammatinA va'zajone itihAsa lakhelA hatA...A pradeza aita bhramanI pradhAna lIlAbhUmi che. caiAhANu nRpati saMbadhI tAzrapatramAM jainadharma aMge jANavAnuM maLe che. * TrADa rAjasthAna Gestante Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. surANuM tripuTI. (1) amaracaMdajI surANa rAjaputAnAnA rAjanaitika kSetramAM esavAla vIrenuM sthAna gauravasUcaka che. dhArmika, sAmAjika, vyApArika ane sinika pragatimAM evuM eka paNa sthAna nahIM maLe jemAM emano hisso na hoya athavA teo pAchaLa rahyA hoya. dareka rAjyanA ItihAsanA pAnA avalokanArane osavALa vIralAone tyAga, AtmabalidAna ane buddhicAturya jevAnA prasaMge sahaja prApta thAya tema che. bIkAneranA osavALamAM bachAvato, veda pachI sUrANA maitrInA sitArA camakI UThe che. osavALa eTale jainadhamI e vAta navesarathI kahevAnI agatya nathI ja. bIkAneranareza surasiMhajInA rAjyakALathI AraMbhI mahArAja saradArasiMhajInA samaya sudhI je je osavALa musaddIoe pitAnI dakSatAnA baLe bIkAnera rAjyanI je sevA karI che enI neMdha ItihAsamAM suvarNAkSare noMdhAvA che. rAjasthAnanA vIratA ane gerava gAthA darzAvatA ItihAsamAM vIraziromaNuM dIvAna rAva zAha amaracaMdajInuM sthAna ghaNuM UMcuM che. - kathAnAyaka amaracaMda surANA zeTha malakacaMdajI surANAnA pautra ane zAha kasturacaMdajInA vaDila putra hatA. bALapaNathI ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3* [ 84] aitihAsika pUrvajonI temanAmAM rahelI vIratA ane udAratAnA darzana AsapAsanA mANasone thavA mAMDayA hatAM. mAtra agIAranI vaye pahoMcyA haze tyAM to talavAra ane kaTAra calAvavAmAM haziyAra gaNAtA vargamAM temano naMbara lAgyo hato. vi. saM. 1860mAM bIkAnerathI je senA curU mokalavAmAM AvI ane vijaya prApta karI curUnA mAlika pAsethI ekavIza hajAra rUpI Ane daMDa vasula karyo emAM zAha mulatAnamala khajAnacI ane jAlamasiMha paDihAra joDe amaracaMdajI surANa paNa mukhya hatA. e veLA dAkhavelI hiMmata ane vAparelI dakSatA dhyAnamAM laI saM. 1861mAM mahArAja surasiMhajIe bhaTaneranA kiledAra jAblArakhAM bhaTTone dabAvI zaraNe lAvavA sAru cAra hajAranI rAThoDa senA sahita amaracaMdajIne mokalyA. "tArA tamAM caMda chupe nahI" e kavita anusAra bhaTaneranA kilA najika pahoMcatAM ja surANAjIe kilAnI AsapAsa sakhata ghere nAMkhe, ane pANuM pUruM pADanAra mukhya sAdhana samA anupa sAgara para ko karI, sakhata cekIpahere mUkI dIdho. jAptArakhAMe zAhanA gherA sAme zarUAtamAM to jorathI TakAva karyo paNa jema jema divasa vadhatAM gayAM tema tema kilAmAMnI prajAne khAdhAkhorAkI ane pANInI vipada paDavA mAMDI, mUMjhavaNa vadhI paDI. bhUkhamarAthI maraNa pramANa vadhI paDyuM. pAMcame mahine thAkIne khAne sulehano vAvaTo pharakAvyo ane zarata mujaba kilo soMpI daI khAna pitAnA sAthI sahita paMjAba tarapha cAlyA gaye. e divasa vaizAkha vada 4 ne maMgaLavAra hovAthI saM. 1862mAM killAnuM nAma hanumAnagaDha rAkhavAmAM AvyuM. zAhe je kunehathI kAma lIdhuM hatuM tenA sanmAna arthe rAjavI taraphathI amaracaMdajIne dIvAna pada prApta thayuM ane pAlakhInuM besaNuM maLyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 85 ] saM. 186pamAM jodhapuranareza mAnasiMhajIe dIvAna iddharAja sIMghavInI saradArI heThaLa eMzI hajAranI senA mekalI bIkAnera para caDhAI karI. A samAcAra maLatAM rAjavI surasiMhajIe banI teTalI senA ekaThI karI ene sAmane karavA dIvAna amaracaMdane mokalyA. kAryakuzaLa zAhe hoziyArIthI kAma lIdhuM ane asAdhAraNa vIratA batAvI zatrusenA sAthe mukAbalo karI, ene asabAba lUMTI lIdho ane bIkAneranI dizAmAM pAchA pharavAnI AjJA pitAnA sainyane karI. sAdhanasAmagrI gumAvI beThelI jodhapurI senA lagabhaga be mahinA paryata nAnA nAnA chamakalA karatI gajaneramAM chAvaNI nAMkhI paDI rahI. daramI Ana surANAjIe navI tAkAta jamAvI dIdhI hatI. jyAM be mAsanA aMte kalyANamala leDhA cAra hajAra jodhapurI sainike laIne bIkAnera tarapha AvI rahyAnA samAcAra malyA ke tarata ja surANa amaracaMdajI gajaneranI dizAmAM AgaLa vadhyA. e sAMbhaLatAM ja leDhAnA metIA marI gayAM. e pAcho bhAgavA mAMDayo ane zAhe paNa jaladI kUca karI ene pIcho pakaDayo. thoDA aMtare ubhayane bheTe thayA. loDhAne pharajIyAta yuddhamAM utaravuM paDayuM. zUrAtana dAkhavI surANAjIe ene pakaDI laI baMdIvAna banAvyuM ane bIkAneramAM lAvI mahArAjA samakSa khaDe karyo. sUratasiMhajInA rAjyakALamAM (saM. 1866-70) bAgI ThAkure bahu mAthAbhAre banyA hatA. vAta vAtamAM TaMTA UbhA karatA ane prajAne herAnagati pahoMcADatAM. e sarvane ThekANe ANavAnuM kaparuM kAma amaracaMdajInA zire AvyuM. ahIM paNa emane ja vijaya maLe. e ja rIte vidrohI sAMDavenA ThAkara jetasiMhane paNa rAjyanA kAbU heThaLa Aye. upara varNavyA tevA vidrohanA saMkhyAbaMdha banAvamAM amara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 86 ] aitihAsika pUrvajonI caMdrajIe zUravIratA atAvI bIkAnera sasthAnanI pratiSThAne jarApaNa UNapa AvavA dIdhI nathI. emAM zekhAvaTI, sIdhamukha ane curunA ThAkura zivasiMhavALA anAvA khAsa agrade Ave che. e veLA rAjyanI vaphAdArInA AvegamAM surANAjI vadhu paDatA ghAtakI khanI jAya che. curUnA vijaya pachI mahArAjA suratasiMhajI dIvAnane 'rAva 'ne khitAba ane svArI mATe hAthI Ape che. A rIte amaracaMdajInA kIti -sitAre madhyAhne pahAMce che. e sAthe ja astanA ceAghaDIA vAge che. pratibhA-mAna-maratabA vadhatAM ja e sAme ekAdA vidhI varga pedA thAya che. emAM rAjyakArabhAranI AMTIghuMTImAM A jAtanA varganI~enA dvArA patharAtI prapa cajALanI kaMI ja vinatA nathI. e aMge sa`khyAbaMdha udAharA itihAsanA pAnA pheravatAM hAtha caDhI jAya che. vaLI parAkramathI navAjI janArA ghaNAkharA rAjavIe kAcA kAnanA ja heAya che eTale je nItikArAe kahyu che ke' rAjA kAinA mitra na hAya 'e sAcuM ja che. bIkAneranA keTalAka karmacArInI banAvaTanA bhAga suratasihajI thayA. cena paDihAra, rAmakaNuM ane Asaka rUpa tripuTIe amaracaMdrajIne UtArI pADavA eka banAvaTI khata taiyAra karyu. emAM lakhavAmAM AvyuM hatuM ke-navAma mIrakhAMnI sAthe amara caMdrajI maLI jai bIkAneranI gAdI parathI mahArAjane ukheDI nAMkhavAnA kAvatrAmAM sAmela che, A upajAvI kADhela khata suratasi'hujIne khatAvavAmAM Avyu` ane vizeSamAM geAThavI rAkhelA sAkSIo dvArA enI satyatA puravAra karI ApavAmAM AvI. peAtAnI sAme A prakAranuM SaDyatra racAya ane emAM dIvAna amaracaMdya AgevAna ane e vicAre rAjavI bhAna gumAvI eThe. ekadama rAva amaracaMdane pakaDI ANuvAne hukama cheADayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 87 ] pote AmAM nirdoSa che eTaluM ja nahIM paNa e sAbita karI ApavA taiyAra che ane jyAM sudhI ema sAbita na karI ApuM tyAM sudhI mArI vatI khetaDInA mahArAja traNa lAkha rUpIA bharI jamAna thavA taiyAra che. ' dIvAnanuM A kaheNa baherA kAna para athaDAyuM. nizAmAM cakacUra banela AdamI kharA beTAne viveka na karI zake tema suratasiMha e pAchaLane bhAva samajI na zaka ane katala karavAne Adeza ApI aMtaHpuramAM cAlyA gaye. e veLA vIradharmanA upAsaka amaracaMdajIne maraNanuM duHkha khAsa sAdhyuM nahIM, paNa pite rAjavIne tApa besADavA vadhu paDatuM dAkhavela ghAtakIpaNuM yAda AvyuM. e mATe atizaya pastA thayA. e veLA ja jIvanamAM sattA, vaibhava ke adhikAra kevA asthira che tenuM bhAna thayuM ane mAnavajIvana pAmyAnI saphaLatA paropakAra ane bhalamanasAImAM rahelI che enuM spaSTa darzana thayuM. samatApUrvaka, sarva jIvone khamAvI, mRtyunI bheTa eka vIra yoddhAne chAje tevI rIte karI. (saM. 1872.) .. samayanuM cakra akhalita gatie vahyuM jAya che. surANAjInI karapINa mRtyughaTanA jUnI banI. acAnaka jayaMtra para paDado ucakAyo. bIjI tarapha gurUnA ThAkora pRthvIsiMhe utpAta janmA. senA mekalavA chatAM keme karI e vidroha dabAvI na zakAya. e veLA suratasiMhane amaracaMdajInI yAda AvI. pote rasavRttio karI nAMkhelI bhUla mATe atizaya du:kha thayuM. bhArI pacAttApa thI paNa dUdha DhaLAI cUkayuM hovAthI ene artha kaMI ja nahote. amaracaMdane AmAM pitAnI pAchaLa amara suvAsa mUkI cAlyo gayo hato e kaMI pAcho Ave tema hatuM ja nahIM. enI khoTa mahArAjane jIvananA aMta sudhI khaTakayA karI ane te anyathI na pUrAI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 88 ] aitihAsika parvanI rAva amaracaMdajInuM AkhuM jIvana rAjyanI sevA ane samarabhUmi para zastronA khela khelavAmAM vyatIta thayuM che ema kahevAmAM atizayokti nathI. te eka daradazI amAtya ane vIraddhA hatA. temane traNa putro hatA. mANikacaMda, lAlacaMda ane kezarIcaMda. teo sarva pitAnA bApanI mAphaka rAjasevAmAM ane raNabhUmi para parAkrama dAkhavavAmAM jANItA thayelA che. amara caMdajI kharatara ga7nA anuyAyI hatA. dAdAjI zrI jinakuzalasUrinA bhakata hatA. dhArmika kAryomAM dhana vyaya karavAmAM teo pAchA nathI paDayA. dInahIna janenI sevA pAchaLa lakSmI kharacavAnuM temanuM khAsa lakSya hatuM. dAdAjInI chatrI temaja phulasAgara nAmane kUve ratanagaDhamAM Aje paNa temanI yAda Ape che. ' (2) mANikacaMdajI surANa bApa jevA beTA ane vaDa tevA TeTA" e kahevata mujaba rAva zAha amaracaMdajInA A moTA putre paNa vIratA ane dhIratAmAM, dharmapremamAM ane rAjyasevAmAM kacAza nathI dAkhavI. curune ThAkara pRthvIsi che jyAre ratanagaDhane kanse lIdhe hato tyAre bIkAneranareza sUratasiMhajIe hukamacaMdajInI sAthe kathAnAyaka mANikacaMdane mokalelA. e veLA bAhubaLano supramANamAM paricaya karAvavAnI temane taka maLI. e parAkramanA sanmAnamAM gAma kANanI jAgIra mahArAje temane ApI. vikrama saMvata 1874 thI saM. 1887 sudhInA samayamAM surANuM mANikacaMdajI senAnAyakanA padathI vibhUSita rahyA. e veLA emaNe je kAryadakSatA dAkhavI, je buddhimattAne prabhAva batAvya e saMbaMdhe jUdA jUdA prasaMge khAsa rUddha bikAnera Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 8 ] nareza taraphathI prApta thayA jemAMnA traNa Aja sudhI temanA va Mzaja zAha sesakaraNajI pAse meAda che. saMvata 1894 mAM sekhAvata jIhArasiMha Adi sIkaranI khAnAkharAbI karI taLa bIkAnera sasthAnamAM dAkhala thaI jhulama gujAravA lAgyA tyAre surANA mANikacaMdajInI AgevAnI heThaLa senA mekalavAmAM AvI. zAhe evI yuktithI kAma lIdhuM ke jIhArasiMhune palAyana thai javuM paDayuM. kuMvara saradArasiMhujInA nAmathI vasAvela saradAra zahera AkhAda karavAmAM jo kAinI prajJAe vadhu bhAga bhajanmyA hAya tA e mANikacaMdajI surANAnI hatI. e kAraNe temane gAma kAMgaDa bakSIsa maLyu ane tyArapachI TUMka samayamAM ja surasarA, vaijAsara, malasIsara, kItAsara ane carakaDA vIgere gAmeAnI bheTa prApta thaI. kepTana viliyama phAsTara jevAe A mANikacaMdajI surANAnI AvaDatanI prazaMsA karelI che. pAchaLathI dIvAna padathI surANAjIne vibhUSita karavAmAM AvyA. emane eka putra hatA jenu nAma phtehacaMdajI hatuM. e paNa pitAnI mAphaka zUravIra ane kuzaLa rAjanItijJa hatA. ene paNa dIvAnapadavI prApta thai hatI. ( 3 ) zAha kezarIcaMdajI. upara amaraca'dajInA meTA putra saMbaMdhe TUMkamAM joi gayA. ahIM have emanA nAnA putra aMge thoDuM jANI laie. kezarIcaMdajInA ullekha eka raNakuzala senApati tarIke maLe che. mahArAjA ratnasiMhujInA rAjyakALamAM karelI sevAo saMsthAnanA itihAsamAM nAMdhAyelI dRSTigocara thAya che. zerAM ke zera hI paidA hAte huM e kahevata zAThunA jIvanacaritrathI sAcI Thare che. > Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [60] aitihAsika pUva jonI vikrama saMvata 1894 mAM caralAnA saradAra kAsiMha jodhapura ane jayapura sarakAranI madada lai bIkAnera sasthAnanA pradezamAM lUTaphATa karavA lAgyA ane prajAne kaSTa ApavA mAMDyo tyAre ene kAipaNa rIte pakaDI lAvavAne sAru rAjavInI najara senApati zAha kezarIca MdajI para TharI. Adeza thatAM ja A vaNika vIra niDaratAthI cAlyA ane alpakALamAM e vidrohI saradArane sujANagaDhamAM jabarI hAra ApI pakaDI lIdheA. tyAMthI tarata ja ane bIkAnera mekalI dIdhA. ' ', mAMDa kAnasiMhanuM patAvyuM tyAM khumANusiMha, karaNIsihu Adi ThAkArAe bIkAneranA sAdhAsara-jasarAsara gAme lUMTyAnA samAcAra AvyA. ' sUra chUpe nahIM bAdala chAyeA ' kavitanI mAphka kezarIcaMda e sAMbhaLI besI na rahyA. tarataja e lUMTArAne pIche! pakaDyo ane evA teA bhagADI mUkyA ke pharIthI e A tarapha pAchA pharavA na pAmyA. sIlavA tarapha chU thaI gayA. A veLA javArasiMha, DuMgajI Adi lIMTArAnI bhAre hAka vAgatI hatI. prajA ethI trAsI gai hatI. khuda agreja sarakAra taraphathI kepTana viliyama phAsTara enI zodhamAM bhramaNa karI rahyo hatA ane e mATe mIkAnera AvyeA hateA. pelAe eka karatAM vadhu vAra phAsTarane hAthatALI ApI adrazya thai gayA hatA. phAsTara sAhebanI mAMgaNIthI e lUMTArAone pakaDavAmAM madada karavA mATe mahArAjA ratnasiMhe zAha kezarIcaMdajIne niyukta karyA. gheADA samayamAM ja zAhe peAtAnI tejasvitAnA sAhebane darzana karAvyA ane lUTArAonI pUTha pakaDI, emAMnAM keTalAkane gIraphatAra karyAM. phAsTara sAhema tA A vaNika saradAranuM parAkrama joI AbhA banI gayA eTalu ja nahIM paNa e divasathI custa praza Msaka banyA. kepTana viliyama phAsTara bhAratavarSa nA sanmAnanIya gRhasthAmAM kezarIca drujI zAhanuM nAma dAkhala karyuM ane jAte Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 1 ] temanI sAthe mAnapUrvaka patravyavahAra karavA lAgyA. sAhebanA aMgrejI akSaramAM lakhAyela Ave! eka patra, caitra sudI 15 sa. 1904nI mItinA, zAha zrI sesakaraNajI jatanalAlajI surANu pAse surakSita che. jenI parAkramagAthA cAtaram vistarI rahI che evA kezarIcaMdrajI zAhanI, lU'TArAone pakaDavArUpa kArya thI khuzI thai, bIkAneranareza ratnasiMhajIe vi. saM. 1902 mAM ratanagaDhanA hAkima tarIke nimaNuMka karI. A saMbaMdhe sTeTa taraphathI je rUkko lakhavAmAM Avye che te jotAM sahaja samajAya che ke rAjavInI zAha upara asIma prIti hatI. rAva amaracaMdrajI surANAnuM vazavRkSa. malukacaMda T kasturacaMdajI 1 amaracaMdajI hukamacaMdajI phulacaMdajI caMdajI udeca MdajI hara da T lakSmIcakrajI I | mANekacaMdajI lAlaca MdajI kesarIca MdajI kIsanacaMdajI tArAcaMdajI haricaMdajI uttamacaMdrajI pUnamacaMdrajI jayaca dalAlajI sesakaraNajI (vidyamAna) jatanalAlajI (vidyamAna) ( zrIyuta hajArImalajI mAMThiyAnA zrI jaina satyaprakAza'mAMnA lekhamAMthI uddhRta. ) 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. rAmasiMha mahetA. gujarAtamAM jema cAvaDA vaMzanI sthApanAthI, vaMzautAra jenadhamI maMtrIo cAlyA AvyA che ane e kama selaMkIvaMzamAM cAlu rahyo che tema mevADamAM paNa jainadhamI gRhasthAe rAjakAraNamAM chUTathI bhAga lIdho che eTaluM ja nahIM paNa pUrve joyuM tema AzAzAha ane bhAmAzAha jevA mahAzayee mevADanA gauravane TakAvI rAkhavA sAru potAnA jIvana ane vArasAgata saMpattine paNa hoDamAM mUkavAmAM pAchI pAnI nathI karI. maMtrI dayAlazAhane vRttAnta te harakeInA rUMvADA khaDA kare te heI, e upara ItihAsavettAonI "maherachApa" lAgelI che. ahIM Aje evA ja eka parAkramI gRhasthane saMbhAravAnA che. emanuM nAma rAmasiMha mahetA. mevADanA rAjamaMtrInA jamaNuM hAtha tarIkenI khyAtine varyA hatA. A vaNika gRhastha atyaMta vyavahArakuzaLa hatA. maMtrIzvara bhAgye ja temanI sAthe masalata karyA vinA koI kArya karatA. rAmasiMha mahetAe mevADanI sImA bahAra paga mUkyo nathI, chatAM temanuM anubhavajJAna ochuM nahotuM. temanA sarakhA mitabhASI ane bhadra prakRtinA puruSa AkhAye dezamAM te kALe bIjA koI nahatA. temanuM zarIra dIdha, aMga pratyaMga sugaThita ane manohara, tathA varNa gaura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goLAthA [ 93 ] ane vALa kALA gucchAvALA hatA. temanA mukhamAMDaLa para mATI mUche zAlI rahetI. prakRtidevInI prasannatA temanA para sapUrNa paNe hatI. mAtra rAjamaMtrInuM hRdaya jItI lIdhuM. eTaluM ja nahIM paNa prajAnA hRdaya paNa peAtAnI AvaDatanA jore temaNe jItI lIdhAM hatAM. Amajana samUhanA rAmarAja UbhA thatAM sakhyA dha phAyaDA ukelavAmAM temanI salAha agrabhAga bhajavatI. jaina dharmAM vala'mI hAi aniza sudara vastromAM sajja thai, mAge dAna detAM te prabhupUjana arthe maMdire jatAM. Ama chatAM temanuM mAnasa saMkucita nahAtuM. bIjA dharmo para samabhAva dharatA. jAte AsavALa hAvA chatAM na tA keAI jAtanuM abhimAna dAkhavatAM ke na tA anya jAtAne utaratI gaNatA. TUMkamAM kahIye te sadUgRhasthane chAje tevuM pavitra jIvana jIvatA hatA. rAjasthAnamAM AsavAleAnI sakhyA prAya: lAkha uparanI haze ane te sarva eka kALe agnikulanA rAjapUtA hatA evA aitihAsika purAvA prApta thAya che. Ama rAjapUta vaMzanA vArasadAra chatAM mahetAmAM tAmasI vRttinuM nAmeAnizAna paNa hatuM nahIM. A agnikulanA rAjapUtAe varSAM pUrve saMtanI vANI zravaNa karI hiMdudharma (vedadharma) cheoDI jainadharma svIkA hatA. sau prathama te sarvee mAravADanI aMtargata Avela AsiyA nAmanA sthAnamAM vAsa karyA hatA. A sthAnanA nAmathI teo AsavAla tarIke ALakhAyA. prAcIna zilAlekhAthI ane upalabdha sAmagrIthI ema puravAra thayuM che ke agnikuLanA paramAra ane seAlakI rAjapUtAe sauthI prathama jainadharmanI dIkSA grahaNa karI hatI. esiyA nagarInI sthApanA sabaMdhamAM :nAMdha maLe che kebhinnamAlanA zrIkumAra rAjAnA UhaDa ane uddharaNu nAmanA e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 94] aitihAsika parvanI bhAIo maMtrI hatA. uddharaNa pAse vipuLa dhana hovAthI tyAMnA niyama mujaba, karoDapati kilAmAM vasatA hatA te paddhati pramANe, te kilAmAM vasato hato, jyAre moTA bhAI UhaDa pAse lAkha sonAmahe kamI hovAthI ene kilA bahAra rahevuM paDatuM. eka vAra moTA bhAIe nAnA bhAI pAse lAkha sonAmaheranI mAMgaNI karI, potAne vasavATa kilAmAM karavA sAru yatna sevyA. e veLA nA bhAI e mAMga pUrI karavAne badale uddhatAIthI varto. A apamAna na rahI zakavAthI uhaDa tyAMthI nIkaLI cAlyo ane pitAnA bAhubaLathI navuM nagara vasAvavAnI pratijJA karI. thoDA varSomAM ja pitAnI kuzaLatAthI dilhI patine prasanna karI, visA gAma meLavyuM. A sthAnanI uttarottara vRddhi thatI joI, bhinnamALathI aDhAra hajAra kuTuMbe tyAM AvI vasyA. nAnakaDuM gAma vizAla nagarInA rUpamAM pheravAI gayuM. uvakezA nagarI tarIke enI khyAti vistAra pAmI. eka samaya puruSAdAnI pArzvanAtha prabhunI pATa paraMparAmAM utarI Avela zrI ratnaprabhasUri parivAra sahita tyAM padhAryA. gocarI arthe nagaramAM pharatAM sAdhuone ucita AhAra maLe nahIM. sUrijI A kSetrane anukULa na dhArI vihAra karavAnA vicAramAM hatA tyAM zAsanadevInI preraNA prApta thaI, cAturmAsa karavAthI lAbha thavAnI AzA batAvAI. prAraMbhamAM A tapasvIene AkarI kasoTImAMthI pasAra thavuM paDayuM. lagabhaga mahinAnA upavAsa thayA. pachI ja ucita gecarI maLavA lAgI. ekadA uhaDanA kuMvarane acAnaka sarpadaMza thayo ane e vAta AcArya. zrInA kAne AvatAM, sau jene marI gayela mAnatA hatA e kuMvarane, sUrie maMtrita jaLathI jhera utArI jIvitadAna ApyuM. A banAvathI jenadharmanI yazagAthA ane sUrijInI prabhAvikatA sarvatra gavAvA lAgI. uhaDanA aMtaramAM bhaktino ubharo A. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [5] AcAryazrI pAse AvI eNe saparivAra jenadharma aMgIkAra karyo. "yathA rAjA tathA prajA" e vAkya anusAra kiMvA "camatkAra tyAM namaskAra e lekokti mujaba saMkhyAbaMdha kuTuMbee jainadharma svIkAryo. A sarva osavALa tarIke prasiddha thayA. divaso jatAM uvakezA nagarI "osiyA'nA rUpamAM oLakhAvA mAMDI. uhaDe A nagarImAM zrI mahAvIra prabhune prAsAda baMdhAvI sUrijInA haste pratiSThA karAvyAnI noMdha upalabdha thAya che. rAmasiMha mahetA A pratiSThAsaMpanna osavAla jJAtimAM utpanna thayela che. = = = = = = == aDhAI dina kA jhoMpaDA. ajameranA pazcima bhAgamAM eka ati prAcIna jaina maMdira che. che keI kAraNathI A maMdira yavanenA atyAcArathI mukta rahyuM che. A maMdiranuM nAma "aDhAI dina kA jhopaDA' che. A maMdiranA saMbaMdhamAM che eka evI janazruti pracalita che ke jenA zilpIoe kaI adbhuta A maMtranI zaktithI mAtra aDhI divasamAM A maMdira bAMdhI dIdhuM hatuM, che ane e ja kAraNathI tene upara mujaba nAma ApavAmAM AvyuM che. | bhAratanA traNa pradhAna pavitra sthAne para jaina lekoe je cittAkarSaka che. maMdira bAMdhyA che te parathI jena zilpIonI yogyatA utama rIte { prakaTa thAya che. ema jaNAya che ke yatharacha sAmagrI maLavAthI "aDhAI dina kA jhoMpaDA'nuM bAMdhakAma atizIdhra parisamApta thayuM haze. A maMdiranI cAre tarapha keTa che. A koTanI prAcInatA ane zilpakArya tapAsatAM mane zraddhApUrvaka lAge che ke bhAratavarSa para yavanonI sauthI prathama sattA sthApanAra gherIvaMzanA pAdazAhanA zAsanakALamAM ja A maMdira baMdhAyuM haze. maMdiranA uttara taraphanA bhAgamAM siMhadvAra ane pagathiyAM vidyamAna che." -Da rAjasthAna, bhA. 1, pA. 475. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. maMtrIzvara karmacaMdra bachAvata. bIkAnerane e jaina upAzraya jotAM cakSu samIpa bachAvata ( Bachchhavats) vaMzano udaya-asta taravare che. rAMgarI-kAcoka (Rangri-ka-chowk) nAmanA latAmAM Avela A prAcIna sthAna eka samaye acchAvata aTakathI oLakhAtA prakhyAta jena vaMzanuM vasatIsthAna hatuM. umarAvasiMga TAMka B. A, LL. B. Pleader lakhe che ke My good guide related to me a pathetic story of the rise and fall of the Buchhavats as we went round the place. A feeling of awe and reverence came over me as he described the closing scene of the drama of the Bachchhavats' activity which was enacted some three centuries ago on the very spot where we then found ourselves stand. ing. It was a tragedy pure and simple. The Bachchbavats had doubtless a glorious rise and a still more glorious fall and every son of the Jaina mother may justly be proud of it. TAMka mahAzayanA uparokta IglIza phakarAne bhAva e che keje upAzrayavALI jagyAe ame UbhA hatA enA saMbaMdhamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kauravagA . [ 7] amArA miyAe barachAvata vaMzanI traNa saikA pUrve thayelI kIrtivaMta caDatI ane e karatAM vadhu kIrtibharI paDatIno je ItihAsa kahI saMbhaLAvyuM te eka karuNa kathArUpa hovA chatAM Aje paNa e mATe jenadhamI mAtAnI kukhe janmela dareka putra magarUra thaI zake. bIkAnera rAjyanA ItihAsamAM bacchAvatA kuTuMbe nAnasUne bhAga nathI bhajavyA, e uparanI vAta parathI saheja puravAra thAya che. dharma jaina hovA chatAM ane ahiMsAnA aNamUlA siddhAMtanuM pAna gaLathuthImAM karavA chatAM, samaya prApta thaye A kuTuMbanA nabIrAoe je zUrAtana ne Teka dAkhavyAM che te jaina dharmanuM gaurava vadhAre tevAM to che ja, e uparAMta jeo vAraMvAra ahiMsAdhamI jenenA zire namAlApaNane Tapala oDhADavA sAru kalama calAvavAne dhaMdhe laI beThA che temane sacoTa lapaDAka lagAve te paNa che ja. e sArAye banAvanuM niSpakSapaNe avalokana karavAthI sahaja jaNAI Ave tema che ke ahiMsA eka addabhUta vastu che ane enuM pAna karanArA bAyalA ke namAlA nathI banatA. jema dayAne upadeza Atmika zreya athe mahatvane che tema saMsAramAM paNa enI agatya ochI nathI ja. yathArtha paNe jenA hRdayamAM e pariName che ene zastra ke astranI jarUra rahetI ja nathI. eTale aMze je AtmA raMgAyelA nathI hotA, chatAM enA pAna sAthe svamAna ane svapharajanA bodhapATha ke tyAga ane paramArthanAM zikSApATha zravaNa karavAnAM ane ucitapaNe pacAvavAnA prasaMge jemane prApta thayelA hoya che teo kadAca ni:zastrapaNe UghADI chAtIe laDatA na joI zakAya, paNa ukta gunA saMrakSaNa nimitte zastra pakaDI jhUjhatA jevAnAM daryo te saMkhyAbaMdha TAMkI zakAya. bIkaNa ke kAyara banI bhAgI janArA ke ghara pakaDI besI rahenArAmAM emanAM nAmo haragIja nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 98] aitihAsika pUrvajonI bahAdUrInAM aneka prasaMge jatAM karI, ke raDyAkhaDyo prasaMga khUNe-khAMcarethI zodhI lAvI puna: puna: enA para raMganA chAMTaNAM chAMTyA karavA ane satyane a5lApa kare e samajunuM katavya na ja gaNAya. e jAtanuM kArya keTaluM khoTuM ane niMdya che e vAta bachAvata vaMzano ahevAla svayaMmeva uccAre che. barachAvatavaMzanI mahattA je mULapuruSane AbhArI che temanuM nAma bacharAja. mAravADanI tharA jAtinuM lohI enI nasamAM vahetuM hatuM ke je jAti jAloranA rAjA sAmatasiMga cauhANunA vaMzamAMthI utarI AvelI hatI. manDoranA rAva rIdhamalanI nekarI svIkArI eNe rAjakAraNamAM praveza karavAnA zrIgaNeza karyA. potAnI caturAIthI ane bhAgyadevInI anukULatAthI jotajotAmAM te dIvAnanA adhikAre pahoMcI gaye. jyAre rIdhamalanuM tenA eka sagAdvArA khana thayuM tyAre enI gAdI kone ApavI e sattA bacharAjanA hAthamAM hatI ane teNe tarataja rIdhamalanA vaDila putra "dha ne manDora bolAvI rAjA tarIke jAhera karyo. thoDo samaya jatAM "dha"nA putra "bIkAne pitAnI zakitanA baLe navuM rAjya sthApavAno keDa thaye ane te moranI uttara bAjue nikaLI paDyo. baracharAje enI ukta abhilASAmAM sAtha pU. A jAtanA sAhasamAM bIkAnI zUravIratAnAM jema darzana thAya che tema bacharAjanI dIrghadazitAnAM paNa darzana thAya che. A pagalAthI ja bacachAvatavaMzanI unnati ane prakhyAtine AraMbha thaye. bIkAnA nasIbe yArI ApI, kaMkunA sAMkalAsane harAvI AraMbhamAM ja keTalAka mulaka eNe meLavyo ane enI pazcima dizAmAM kUca cAlu rAkhI. bhaTTIo pAsethI bhAgara (Bhagore ) jItI lIdhuM. pitAnuM bApIkuM sthAna manhAra choDayA pachI lagabhaga trIza varSanA parizrame sana 1888mAM eNe pitAnuM svataMtra rAjya sthApyuM ane mukhya zahera tarIkeno kaLaza potAnA nAma uparathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 99 ] sthApana karela bIkAnera zahera upara DhAkhyuM. rAjadhAnInA A zaheramAM maccharAje paNa peAtAnA kuTuMma sahita dhAmA nAkhyA. potAnA mAlikanuM anukaraNa karI eNe paNa acchAsara nAmanu eka gAma vasAvyuM. prema ane bhaktithI jenuM hRdaya sadAnitaratu hatu evA te saradAre jainadharmanI kIrti vadhAre tevAM kAmeA karyAM. ane pavitra girirAja zrI zatru MjayanI yAtrA karI mAnabharI rIte peAtAnuM AyuSya pUrNa karyuM. e prakhyAta puruSanI vaMzAvalI A pramANe che. karasi'ga T megharAja { bhAgada nAgarAja I saMgrAma karamada jesalajI accharAja ' vasiM'ga 1 amara T sAMja bhAja DuMgara nAsi ga 1 hara lakSmIcaMda samayanA vahevA sAthe acchAvata vazIe lAgavaga, saMgInatA ane sattAmAM vadhArA karavA mAMDyo. khIkAthI je rAjakattAAnI para`parA UtarI AvI enA teo mitrA ane salAhakAra banI rahyA. rAyasi`ganA rAjyakALe patananA Dhola vAgyA tyAM sudhI e sthiti cAlu rahI. dIvAna tarIkenI padavI vaMzautAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 100 ] aitihAsika parvanI cAlI AvI, accharAjanA vaMzamAM puruSo paNa evA pAkyA ke jemaNe mAtra bApIko vAro na sAcavI rAkhatAM " bApa karatA beTA savAyA"nI ukti sAcI karI batAvI. pitAnA vizALa anubhava ane vistRta saMskArathI rAjyanA vahIvaTI prazno ukelI saMtoSa na mAnatAM pitAmAM rahelI caturAI ane musaddIpaNAnI zaktithI saMgrAma kheDavAmAM paNa bhAga lIdho ane raNamedAnamAM apUrva kauzalya dAkhavyuM. lekhakanA zabdomAM kahIe to "They handled the sword as well as the pen," arthAt temaNe kalama pakaDI jANI ane talavAra paNa pheravI jANI. sIvIla ane mIlITararUpa rAjyanI mukhya lAInamAM niSNAta gaNAyA. vahIvaTI taMtranI mAphaka ja yuddhataMtranI lagAma paNa pakaDI jANI. varasIMga ane nAgarAja e vaMzamAM mahArathIo tarIke prasiddhine pAmyA. varasIMge pitAne jAna hAjIkhAna ledI sAthenI laDAI veLA gumAvyA ane nAgarAje luNakaraNanA rAjyakALe je baMDa UThayuM hatuM te dAbI devAmAM ane puna: zAMti sthApavAmAM pitAnuM pANI batAvyuM. A prakAranAM rAjakAraNamAM jemane samaya kharacAte hato evA A bachAvatee dharmanAM kAryo karavAmAM ke prajAkalyANanAM jAhera kAme AraMbhavAmAM raja mAtra pramAda na karyo. teoe jaina dharmanA kAryomAM ulaTa ane zraddhA dAkhavavAmAM kacAza nathI rAkhI. AcAryapade AvanAra mahAtmAonAM sUri mahatsavamAM zuM ke judAM judAM tIrthonA saMgha laI javAmAM zuM? koIpaNa kArya mATe teo lakSamIne vyaya udAra hAthe karavAmAM khaDe page rahyA che. pUjana nimitte ramaNIya devAlanAM sarjana karavAmAM paNa temaNe nyUnatA nathI dAkhavI. vidvAnene Azraya ApI jJAnane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [101 ] mahimA phelAvyuM ane sAthe sAthe kaLAnAM bahumAna paNa karyA. karmavazAta jeo taMgadazAmAM AvI paDyA hatA temane gupta rIte sahAya pahoMcADavAmAM pAchI pAnI nathI karI. TUMkamAM eTaluM ja kahevuM paryApta che ke-achAvatavaMzanI caDatI e AsapAsanA mANase mATe ke sAthe rahelAM paDozIo mATe kivA samAjanA svAmIbhAIe sAru mahAna AzIrvAda samAna nivaDI. bachAvata vaMzane aMtima parAkramI puruSa karamacaMda e rAva kalyANasiMgajInA maMtrI saMgrAmane putra thAya. jyAre (I. sa. 1573 mAM ) rAyasiMga gAdIe AvyA tyAre eNe karamacaMdane pitAne dIvAna nI. karamacaMdamAM jevI kAryadakSatA hatI tevI ja dIrdhadarzitA ane vizALa anubhava paNa hatAM. dekhAvamAM te eTale badhe suMdara ke sAmAnA upara chApa pADe te nahete lAgata. kudarate zArIrika saundarya ApavAmAM sAce ja UNapa dAkhavI hatI, paNa ene badalo te je mAnasika zakti dharAvato hato temAM barAbara vaLI jato hato. majabUta mananA A mAnavImAM rAjya calAvavAmAM joitAM DahApaNa ane buddhibhava bhArobhAra bharyA hatAM. e mATe kahevAtuM ke je e Prudent Statesman sal al RA Wise Administrator paNa hate. - rAyasiMganA gAdInazIna thayA pachI alpa samayamAM jayapuranA rAjA abhayasiMge bIkAnera para caDhAI karI. samaya ne saMgo evAM hatAM ke enI sAme laDAInuM jokhama kheDI zakAya nahiM. A kaparI muzkelImAM salAha levA gya sthAna rAjavI mATe maMtrIzvara karamacaMdanuM hatuM. tarataja ene bolAvI sArIye paristhitine vicAra karavAmAM AvyuM. gaNatrIbAja ne cAlAka maMtrInI salAha saMdhi karavAnI maLI. rAjAne gaLe e vAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 102] aitihAsika pUrvajonI utarI ane maMtrIzvaranI dIrghadazitAthI bIkAnera saMsthAnanAM zAMti ane vaibhava jokhamAyA vinAnA rahyAM. rAjA rAyasiMga utAvaLI prakRti ane vahemI vRttine hatA. enAmAM sauthI kharAba avaguNa e hato ke pariNAmane vicAra karyA vinA e kAryamAM jhaMpalAvato. vaLI bIjI paNa eka khoDa hatI. ane te ApabaDAInI! ene potAnI jAtanuM sAruM bolAvavAnI ane sAMbhaLavAnI Teva paDI hatI ema kahI zakAya. keTalIya vAra potAnA utkarSanA varNanamAM athavA to pote prApta karela siddhi-samRddhinA guNagAnamAM potAnA pUrvajonuM kaika ghasAtuM paNa bolI dete, jANe ke potAnA jeTalI AvaData ke potAnA sarakhuM DahApaNa temanAmAM nahotAM! AthI rAjyanI Avaka e upaga vinAnA-kevaLa nAmanA thAya evA kilA kivA mahelo caNAvavAmAM uDADI nAMkhato. bhATa-cAraNonAM prazaMsAbharyA kavito sAMbhaLavA ene bahu gamatAM, e veLA e chUTe hAthe dAna dete. eka samayanI vAta saMbhaLAya che ke jyAre te dilhIthI pAche pharyo tyAre zaMkara nAmanA bhATe enI bhArobhAra prazaMsAthI bhareluM navuM kavitA racI rAjasabhAmAM kahI saMbhaLAvyuM. e sAMbhaLIne te eTalI hade gelamAM AvI gaye ke AgaLa pAchaLanA jarApaNuM vicAra vinA maMtrIne hukama karyo ke zaMkarane eka karoDa rUpiyA ane eka khIlAta (Khilat) dAnamAM ApavAM. A jAherAta sAMbhaLIne maMtrI te A ja banI gaye! ghaDIbhara ene thaI AvyuM ke pote rAjA bhejanA yugane mAnavI to nathI ne ! e kALe prazaMsAnA uddagAromAM A rIte lakSmIno vyaya thatuM, paNa jyAM deza-kALa badalAI cUkyA hatA tyAM e rIta calAvavI zI rIte? "gharanA chokarA ghaMTI cATe ne upAdhyAyane ATo' e kahetI jevI dazA vartatI hoya tyAM zuM thAya ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIvagAthA [ 103 ] ciMtAbhArathI jenuM mukha avanata thayuM che e karamacaMda maMtrI, mahArAja sanmukha joI bolI uTha-ATaluM badhuM te dAna hoya? eka kroDa rUpiyA! rAyasiMge kahyuM mAruM veNa pAchuM phare! tamane kroDa rUpiyA bahu jaNAya che te huM bIjA pacIza lAkhane vadhAro karuM chuM. koDa nahiM paNa savA koDa Ape. karamacaMda maMtrI te rAjavInI vagara vicArI valaNa joI hiMga thaI gaye. kahevAya che ke eka koDa rUpiyA te tarata ja bhATane apAyA ane bAkInI rakama mATe saMsthAnanI AvakamAMthI vasula ApavAnuM lakhata karavAmAM AvyuM ! kadAca A vAta akSaraza: sAcI na paNa mAnIe, chatAM e vAta uparathI rAjavInA svabhAvanuM pradarzana thAya che ane e veLAnA rAjadarabAranA lakhalUTa durvyayane khyAla Ave che. maMtrI karamacaMdane konI sAthe kAma levAnuM hatuM ane kevA kaparA saMgamAM jIvavAnuM hatuM eno paNa sAco citAra A ghaTanAthI AMkha AgaLa tarI Ave che. AgaLa jatAM maMtrI ane rAjA vacce khaTarAga UbhuM thaye enA kAraNamAM uparano banAva ThIka prakAza pADe che. maMtrInI rAjyasaMpatti sAcavavAnI cIvaTa ja potAnI paDatInA kAraNarUpa nivaDI e AgaLa upara ApaNe joIzuM. ItihAsanA abhyAsI mATe A banAva navAIrUpa nahiM lekhAya. kAcA kAnanA rAjA sAthe ke uDAu svabhAvI rAjA sAthe jenuM pAnuM paDe enuM bhAvI jokhamI gaNAya ja. naMdarAjAnA kALamAM zakapALa maMtrInI evI sthiti thayAnuM kenAthI ajANyuM che? - rAyasiMganuM uDAupaNuM divasene divase vadhatuM cAlyuM. tijorInuM taLiyuM hAthaveMtamAM jaNAvA lAgyuM. rAjanuM bhaviSya Arthika bhayaMkaratAnA oLA utArI rahyuM. A veLA eka prANa ane dIrdhadaSTi amAtya AMkha kema mIMcI zake? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [104 ] aitihAsika pUjanI bIkAnA vaMzaja pratyenI bhakita ane saMsthAna taraphanA gADha premathI AkarSAI maMtrIzvara karmacaMdra rAjavIne enI A AdatamAMthI ThekANe ANavA sAru nizcaya karyo. e pAchaLa eno Azaya zuddha hato, chatAM enuM pariNAma dhAryA karatAM juduM AvyuM. potAnA mATe e bhayaMkara nivaDayuM. jo ke A saMbaMdhamAM ItihAsakAromAM temaja te viSayanA abhyAsIomAM bhinna bhinna mata pravarte che. aitihAsika bAbatanA abhyAsI eka munizrI tarapha thI A saMbaMdhamAM mAruM lakSya kheMcavAmAM AvyuM. mAre ahIM kahevuM joIe ke A saMbaMdhamAM meM vadhAre kaMI vAMcyuM nathI, chatAM karmacaMdra maMtrIne rAsa ane A saMbaMdhane lagatAM je kAMI be, traNa graMtha joyA che e uparathI maMtrIzvara karmacaMdranuM kArya taddana UlaTI dizAmAM hatuM kiMvA keI kaI mAne che tema jaina kahevAtA amIcaMda jevuM hatuM ema mane lAgatuM nathI. amIcaMda jaina hato e vAta eka kALe jorazorathI pikArAtI hatI, paNa mane yAda che tyAM sudhI . suzIle e maMtavya kevuM galata che ema darzAvavA yogya sAbitIo eka sthaLe (AtmAnaMda prakAza mAsika]mAM) darzAvela che. A viSayamAM paNa pUrNa zodhakhoLane aMte evuM kema na pariName? je IglIza pustakane daSTi samukha rAkhI huM A parAkrama gAthAo AlekhI rahyo chuM enA lekhaka zrIyuta yu. esa. TAMka jema Ave tema lakhe tevA lekhaka nathI. vastunuM telana karIne temaja prasaMganI AsapAsanI bAbatenI vyAjabI chaNAvaTa karIne jeTaluM yogya jaNAya teTaluM Alekhe tevI prakRtinA che. A saMbaMdhamAM temanA abhiprAya para vajana mUkI teozrIe je rIte A banAvanI neMdha lIdhI che te temanA ja zabdomAM TAMkavI ucita mAnI che- It has been alleged that in A. D. 1595 Rai Singh learnt that Karamchand had formed & Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -gauravagAthA [ 105 ] conspiracy with the object of supplanting him either by Dalpat Singh or by Ram Singh. It has been further asserted that Karamchand thereby wanted to make himself all powerful in the State. We may mention here once for all that we are not prepared to give credence to these allegations which are neither supported by evidence nor seen probable under the circumstances we fail to perceive any motive in Karamchand for this alleged act of treason against his master. Even those who lay this charge at his door are not agreed among themselves as to the name of the person in whose favour the alleged conspiracy was formed; viz; whether it was Dalpat Singh or Ram Singh. Besides the fact that Akbar, who was most friendly terms with Rai Singh and was also connected with him through the marrige of his son, extended a hearty open and ready welcome to Karamchand when he fled to Delhi strongly militates against the theory that he had any hand in the crime imputed to him. We all know how inveterate Rai Singh had been in his enmity towards him and presumably he must have done his best to undermine the position and damage the status of Karamchand at the court of the Emperor! He might have gone so far as to ask the Emperor to hand over Karamchand to him on the Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] aitihAsika vanI or at least to turn him out. That Akbar, whose reputation for justice and fair dealing has been unimpeachable, never doubted even for a moment the innocence of the minister is a complete ans. wer to all the charges 80 maliciously levelled against him. On the other hand, Akbar treated him with great honour and consideration. bhAvAtha-"I. sa. 155 mAM rAyasiMganA jANavAmAM AvyuM ke karamacaMde potAne gAdI uparathI uThADI melI, badalImAM dalapatasiMga athavA rAmasiMgane besADI rAjyamAM sarva sattAdhIza banavAnuM kAvataruM karyuM hatuM. A samAcAra uparathI rAyasige karamacaMda sAme sakhata hAthe kAma levAno nizcaya karyo ane e vAtanI jANa thatAM maMtrIzvara dilhI nAsI gaye." (A vAta uparanA iMglIza lakhANamAM nathI chatAM vArtAne saMbaMdha sAMdhavA meM mUkI che.) A banAvane uddezIne TAMka mahAzaya hiMmatabhera lakhe che ke-A Aropane svIkAravA huM taiyAra nathI, kemake enI pAchaLa nathI te purAvAnuM jera ke nathI te saMyogene tALo meLavatAM saccAInI chAMTa ! potAnA mAlika sAme evuM kAvataruM racavAne karamacaMdane kaMI kAraNa na hatuM. enA svabhAvamAM e jAtanI lAlacano aMza dekhAte paNa nathI. jeo A jAtanuM daSAropaNa tenA zire karI rahyA che teo pote paNa ekamata nathI! dalapatasiMganI tarapheNamAM ke rAmasiMganI tarapheNamAM A kAvataruM karavAmAM AvyuM hatuM te kaI cUkkasa jaNAvI zakatuM nathI! uparAMta je eka mahatvanI vAta che te e che ke-bAdazAha akabara rAyasiMga joDe mitratAnA ane pitAnA putranA lagnanA saMbaMdhathI joDAyelo hato, te bIkAnerathI nAzI AvelA karamacaMdane dilajAnIbharyo AvakAra Ape che. je kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 17 ]. macaMda gunhegAra hota to Ama banavuM zakya na hatuM ja. rAyasiMganI vairavRtti bAdazAhanuM A vartana mUkapaNe na sAMkhI zakata. nyAyapriyatA ane prAmANikatA mATe jenI kIrti jagamazahUra che evA akabara zAhane, potAnA rAjya aMge aNachAjatuM kArya karavAnA AropI karamacaMdane kyAM to pitAne soMpI devAnI kiMvA rAjyamAMthI hAMkI kADhavAnI rAyasiMga haTha pakaData evuM kaI ja banyuM nathI ane ethI UlaTuM bAdazAha akabare maMtrIzvara karmacaMda upara je Aropa mUkavAmAM Avyo hato emAM enI nirdoSatA joI ene potAnA zaheramAM mAna-maratabA sahita rAkhe. TUMkamAM eTaluM kahI zakAya ke jenetara lekhaka taraphathI sAhityakSetramAM jene samAjanI upekSAbharI valaNane laI ghaNuM anyAye jANatA-ajANatAM thayA che. alabatta, e prazna karavAmAM Ave ke-je karamacaMdanuM potAnuM hRdaya zuddha hatuM to te zA mATe nAsI gayo?--eNe bIkAneramAM ja rahevuM hatuM paNa A vAta kathanamAM jeTalI sulabha che eTalI vartanamAM mUkavI sulabha nathI. manuSyane jiMdagI vahAlI hoya che ane e niyama ekAdA zuddha kITakathI mAMDI UMca kakSAnA mAnavI paryata ekadhAra vatI rahelo daSTigocara thAya che. jemaNe rAjasthAnane ItihAsa kALajIpUrvaka je che temanI najara sAme idvarAja sIMgavI ane amaracaMda surANuM sarakhA nimakahalAla ane vaphAdAra sevakenAM jIvana, mAtra ekAdA saMzayane AgaLa dharI, kevI rIte hatAM na hatAM karI nAkhavAmAM AvyAM hatAM e vAta dIvA jevI ramatI haze, e banAve uparathI harakoI prANa manuSya bedha meLave te eTale ja ke rAjA, vAjA ne vAMdarA, viphare tyAre nahIM kAmanA" jyAM evuM bane tyAM paLa mATe paNa ubhA na rahevuM e DarapotAnuM lakSaNa nathI paNa buddhimattA yAne dIrdhadarzitAnuM che. e mApe mApatAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [118] aitihAsika pUrvajonA karamacaMde lIdheluM pagaluM yogya dizAmAM hatuM ema kahA sivAya cAle tema nathI ja. e jamAnAmAM vartamAna kALanI mAphaka svataMtra rIte nyAya toLavAnI paddhati pagabhara nahotI banI. dezI rAjyamAM rAjyakartAne zabda e AkharI nirNaya lekhAto. eTale jenI sAme prapaMca khelavAne Aropa khaDo thAya eNe potAnI pAsenI sAbitIone cIMtharA samajI laI, nyAya meLavavAnI AzA upara khaMbhAtI tALuM lagAvI, rAjyakartAnA caraNe jIvananuM kayAM to balidAna devuM athavA to koI paNa rIte enA paMjAmAMthI nAzI chUTavuM ja rahyuM. TUMkamAM kahevAnuM eTaluM ja ke uparanA muddAnI vicAraNA nipakSapaNe karatAM tAraNa eka ja nikaLe che ke maMtrI karamacaMda nirdoSa hatuM, enI sAme UbhuM karavAmAM Avela Aropa pAyA vinAne hate. kevaLa dezanA lAbhanI daSTiye jovAnI sAcI najaranA kAraNe ja e rAjavIne zikAra banyo hato! e koI kAvatrAne racanAra nahote, paNa saMjogavazAta enuM nAma emAM saMDevAyuM hatuM. rAjyanI suvyavasthAbharI AvaData ene vinAza netaryo hato! eNe rAjavIne sAcA rahe ANavAnI tamannA sevI ane e hetu bara lAvavA arthe lIdhelA upAyamAM nimakahalAlIthI macI rahyo! paNa jemane maMtrInA A kAryathI gumAvavAnuM hatuM te mUkapaNe A badhuM kema joI rahe? je rAjavI pitAnI pUrvanI Teva cAlu rAkhe, vAhavAhathI rAjI thaI chUTathI paisA kharace te ja pitAnA khIsA tara thAya evuM jeo mAnatA teo Ama saraLatAthI sonAnA iMDA mUkanAra haMsane ekadama chaTakavA de teTalA bheLA nahatA. teoe kapita kAvatrAnI havA so enuM jhera rAjavInA kAnamAM evA jorathI bharyuM ke jethI te pitAnI sAna-samaja sAva bhUlI gaye! are, eTaluM paNa na joI zako ke jenA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 109 ] vaDhavAo Aje peDhI utAra saMsthAnanA kalyANamAM ane utkarSa mAM phALo ApatA maMtrIpade cAlyA Ave che ene A vaMzaja ekAeka kAvatrAbAja zA sAru nIvaDe? maMtrIpadamAM kaMI UNapa hatI ke jethI rAjapalaTe ANavA taiyAra thAya? nItikAre sAcuM ja kahyuM che ke rAgAMdhanI dazA te ghuvaDa ane kAgaDA karatAM paNa ati kharAba hoya che, kemake ghuvaDa to mAtra divase joI zakatuM nathI, jyAre kAgaDe mAtra rAte nathI joI zakate. paNa rAgathI aMdha banela AdamI nathI divase joI zakato ke nathI te rAtre dekhI zakato. pAse besanArA hAjIAo para je saneha rAjAne baMdhAI cUkyo hato enA para mustAka rahI, vAta kharI mAnI ekadama teNe karamacaMdane pakaDavAne hukama karyo, eTaluM ja nahiM paNa pakaDIne mArI nAkhavAnI AjJA paNa sAthe ja ApI dIdhI ! megalAI jamAnAnI jahAMgIrI e kALe megala darabAramAM zarU thaI nahatI, kemake e veLA mahAna akabara gAdI para hate. paNa dezI rAjyomAM te ghaNI jagyAe rAjA bolyA eTale bhagavAna belyA ema manAtuM ! "zeTha kahe sAgaranuM pANI mIThuM che to hAjI hA ane yuga hato ! sAcuM kahenArane maraNu mudramAM rAkhIne pharavuM paDatuM! upara joyuM tema rAyasiMge je kaDaka pharamAna kahADayuM enI gaMdha karamacaMdane gADha mitredvArA AvI. musaddI karamacaMda e jANyA pachI bIkAneramAM pANI pIvA paNa thavyo nahIM. TUMka samayamAM e potAnA kuTuMba sahita, je kaMI laI zakAya tevuM hatuM te laI chupI rIte dilhI tarapha sidhAvI gayo. akabara pAdazAha bIjA rAjAonI jema kAcA kAnane nahote. ene mANasanI pichAna hatI. maMtrIzvaranI vAta sAMbhaLyA pachI tarata ja ene lAgyuM ke AvA dakSa ane anubhavI mANasane hAthamAMthI javA na de. e jyAre cAlI-calAvIne potAmAM vizvAsa rAkhI AvyuM che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 110 ] aitihAsika jevI tyAre ene zobhe evA mAna-ArAma sahita Azraya Apa. bAdazAhe karamacaMda tarapha saMpUrNa mAyA dAkhavI, eTaluM ja nahiM paNa ene chAje tevA mAna sahita pitAnA darabAramAM rAkhe. akabaranI najaramAM divasa jatAM karamacaMdanuM sthAna UMcuM ne UMcuM thavA lAgyuM ane thoDA samayamAM te e bAdazAhane mAnItA salAhakAraka thaI paDaze. jyAre rAyasiMganA jANavAmAM AvyuM ke-karamacaMda maMtrI tene hAthatALI ApI dilhI pahoMcI paNa game tyAre ene ghaNuM ja khoTuM lAgyuM ! pitAnI sattA mATImAM maLatI jaNAI ! utAvaLa ne AvegamAM dAjhayA para DAma devA jevuM karyuM. teNe kepaNa rIte enA para vera levAnAM zapatha lIdhAM! eka kavie gAyuM che ke Apatti Ave che tyAre ekalI nathI AvatI, paNa sAthe pitAnI sAhelIone paNa letI Ave che! rAyasiMganI bAbatamAM paNa e ja eka banAva banyo ethI eNe karamacaMda sAme je vera bAMdhyuM hatuM emAM vadhAro thaye. sana 1597 mAM rAyasiMga pitAnI bhATanera (Bhatner) riyAsatamAM rokAyA hatA evAmAM akabarazAhanA sasarA nAzIrakhAnanI tyAM padharAmaNI thaI. A mAnavaMtA pareraNAnI baradAsta sAru rAyasiMge potAnA saradAra teja-bAra(Teja BagorIne nimyA. keNa jANe kevA muddAthI banyuM te kalpavuM muzkela che, paNa banyuM evuM ke teja-bAgore nAzIrakhAnanI bIjamata kiMvA AgatAsvAgatA enA adhikArane chAje tevA svarUpamAM na karI. ekAda be prasaMga evA banyA ke jemAM khAne pitAne moTuM apamAna pahoMcADyAnuM mAnyuM ane ekAeka te dilhI cAlI gaye. e badhI vAta akabarazAhanA kAne pahoMcI. vAtamAM tathya jaNAtAM pAdazAhano gusso vadhI paDyo. eNe sara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 111 ] dvAra tejane peAtAne svAdhIna karavAnuM kramAna rAyisaMga para mAkalyuM ane khIkAneranareza taraphthI e mATe AMkha ADA kAna thayAM. tarata ja akabara zAhe bhAneranI jAgIra rAyasiMga pAsethI khuMcavI laI tenA chekarA dalapatasiMgane ApI. A anAvamAM zAhanA darabAramAM vaselA mAjI maMtrI karamacaMde kevA bhAga bhajavyeA te spaSTa tAravI zakAtuM nathI, paNa rAsi ge te mAnI ja lIdhuM ke-A sava enI zIkhavaNIthI ja zAhe karyuM. A rIte eka samayanA rAjA matrI vacce paDelI vaimanasyarUpI phATa vadhu vistAra pAmI. samayanuM cakra askhalita gatie pharyA kare che. ghaDI pUrve jyAM bharatInAM mAjA uchaLatAM draSTigeAcara thAya che tyAM gheADI ghaDIyA vItatAM ATanA vAyu vAya che. kALadevatAnA aaAdayarUpI kAMTA sadA kAinI paNa ze'mAM taNAyA vinA tAlananuM kA kaye ja jAya che. bhASInA garbhamAM chupAyela vAtane enA udayakALa para mulatavI rAkhI maMtrI karamade jainadharma ane jaina samAja mATe zu karyuM hatu` e TUMkamAM joi jaie-- Aje paNa rAjapUtAnAmAM saMghanA eka mahAna AgevAna tarIke karamacaMda maMtrIno smRti karAya che. enA dvArA thayelAM kAryA ja e mahAn vyaktinA yaza Aje mUkapaNe dAkhavI rahyA che. sana 1555 mAM temaNe bRhata kharataragacchanA zrI jinacadrasUrinA praveza mahAtsava bIkAneramAM meTA damamApUrNAMka karyA hatA. e samaye je kavie prasa'gAcita varNIna karI sArAya banAvatuM digdarzIna kavitAmAM gAyuM hatu tene sArI sarapAva apAce hatA. sana 1578 nA dukALamAM teNe judA judA bhAgeAmAM anna pUruM pADavAnAM mathaka sthApI bhUkhe maratI prajAne jamaruM AzvAsana ApyuM hatuM. muslIma rAjyakartAe nA tAbAmAM gayelI sakhyAbaMdha mUrti A eNe pAchI meLavI bIkAneranA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 112 ] aitihAsika parvanI zrI ciMtAmaNI pArzvanAthanA devAlayamAM ekaThI karI hatI. esavALa jJAtimAM teNe deza-kALane anurUpa keTalAka sudhArA dAkhala karyA hatA. ane bhejaka yAne vAcaka mATenA lAgA nakkI karyA hatA. A maMtrIzvara karmacaDhe pitAnA adhikArakALe, mAthA para rAjyaciMtAno meTo beje hovA chatAM, zakti anusAra dhArmika ane sAmAjika kAryomAM phALo Ape hatA. e saMbaMdhI vadhu jANavAnI IcchAvALAe maMtrIzvarane lagato prabaMdha ane rAsa joI levA. keTalIka atizayokita kavi kiMvA lekhaka dvArA thaI hoya che, paNa e bAda karI satya tAravavuM hoya to muzkelI nathI paDatI, ItihAsane gaveSaka e kArya avazya sAdhI zake che. akabara zAha saMpUrNapaNe jenadhamI nahoto banya, chatAM enA jIvananA pAchaLanA varSomAM, enA AcaraNamAM jainadharmanA upadezanI asara vizeSa pramANamAM daSTigocara thatI hatI. jenadharmane e custa prazaMsaka banyo hato. jenadharmane siddhAnto samajAvavAnuM sau prathama mAna pUjya zrI hIravijayasUrijInA phALe jAya che. e kArya sana 1582mAM banyuM hatuM. sUrimahArAjanI upadeza paddhattie pAdazAhanA hRdayamAM jainadharma mATe umadA sthAnanuM bIjAropaNa karyuM. je uttarottara zrI vijayasenasUri, zAMticaMdra upAdhyAya, bhAnucaMdra upAdhyAya, siddhicaMdra ane padmasundara Adi tapagacchanI zAkhAnA munipuMgavAthI vRddhigata thayuM. AMgla itihAsakAra visenTa simatha lakhe che ke sana 1582 pachIthI pAdazAhanA hAthe je kAryo thayAM che emAM jainadharmanA siddhAMtonI spaSTa chApa taravare che. abulaphajhala pitAnA AIne akabarI graMthamAM zrI hIravijayasUri ane temanA ziSya saMbaMdhamAM, suMdara zabdamAM nedha le che. jahAMgIranAmAmAM paNa e vAtane ulekha che ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auravagAthA [ 113 ] pitAnA pitA pAdazAha akabarane vetAMbara jeno sAthe HII Zlot El Sal. Akbar loved, and admired and respected bis Jain Gurus. sana 1592mAM karamacaMda bachAvatanI sUcanAthI thaMbhatIrthamAM rahelA zrI jinacaMdrasUrine akabarazAhe potAnI sabhAmAM padhAravAnuM AmaMtraNa mokalyuM ane jyAre teo padhAryA tyAre lAhora mukAme ucita mAnamaratabA sahita temanuM svAgata karyuM. pAdazAha jahAMgIre potAnA AtmavRttAntamAM lakhyuM che te pramANe zrI jinacaMdrasUrinI sAthe e veLA mAnasiMha, vezaharSa, paramAnaMda ane samayasuMdara nAmanA munio hatA. akabarazAhanA AgrahathI zrI jinacaMdrasUrie potAnI pATe mAnasiMhane rasthApyA. e veLA temanuM zrI jinasiMhasUri evuM nAma sthApana karyuM ane e aMge vidhi meTA samArohathI ujavavAmAM AvyA. khuda pAdazAha akabara e TANe hAjara raho hato ane enA kharacane baje karamacaMde uThAvyA hatA. jyAre zrI jinacaMdrasUri akabarazAhane samajAvI potAnA munidharmanA AcAra pramANe vihAra mATe taiyAra thayA tyAre bAdazAhe temane " yugapradhAna'nA birudathI navAjyA ane teozrInA samAgamanI smRtimAM be pharamAna bahAra pADayA (1) thaMbhatIrtha Urphe khaMbhAtanA akhAtamAM mAchalA mAravAnuM sadaMtara baMdha karavAmAM AvyuM. (2) aSADha mAsanA ATha divasa (aSADha caumAsI tarIke oLakhAtI aThThAImAM) jIvavadha na thaI zake. sUrijI sAthenI bAdazAhanI mulAkAtane ulekha karate eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [[ 114] aitihAsika parvanI zilAlekha sana 1594-95 ane vi. saM. 19pa1-pa2 sAlasUcaka pATaNanA zrI pArzvanAtha bhagavaMtanA devAlayanI bhIMta para che. sana 1605mAM akabarazAhanuM avasAna thayuM. karamacaMdajI paNa e pachI jhAjhuM jIvyA nathI. navA bAdazAhane salAmI bharavA jyAre rAyasiMge dilhInI mulAkAta lIdhI tyAre karamacaMdajI potAnA AvAsamAM maraNapathArIe hatA. ( rAyasiMge A samAcAra sAMbhaLI mAjI maMtrIzvaranI mulAkAta lIdhI ane lAgaNanuM pradarzana bahu ja suMdara rIte ane sArA zabdamAM karI batAvyuM. vANuMnA prabhAvamAM maMtrIzvaranI sAravAramAM rokAyelA sarva janone AMjI nAMkhyA. khuda karamacaMdajInA putre bhAgacaMda ane lakSamIcaMda paNa mukta na rahyA. rAyasiMganA gayA pachI teo bolyA': pitAzrI ! ApaNu rAjavI-bIkAneranareza rAyasiMga kevA namra ane lAgaNIvALA che. ahIM paDI rahevA karatAM svadezamAM javAno vicAra kare jarUrI che. rAInA pahADa rAte vahI gayA. bhUtakALamAM bhale e vahemAyA hoya paNa have to ApaNA tarapha atizaya mAyA dharAve che. te vinA cAlI calAvI ahIM Ave kharA! A sAMbhaLatAM karmacaMdranA caherA para jabaruM parivartana thaI gayuM. kaMIka gussAnI najara karatA te bolyA ke - * putra! tame haju nAdAna che. e te magaranA AMsu che. je, je, bhUlecUke rAyasiMganA A uparachalA vartanathI lAbhAI * jatA. bIkAnera pAchA pharavAnI IcchA haragIja karaze nahIM. tame enA hAvabhAvathI mugdha banyA, jyAre meM enI AMkhamAM juduM ja bhALyuM. mane A rIte gauravapUrNa sthitimAM mRtyune bheTate nirakhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA ( 115 ] ene duHkha thayuM che, paNa e lAcAra che ke A sthAnamAM mane te kaMI ja karI zakato nathI. e te DaMzI nAga che "madhu titi nibrA, dhruva tu duham" jevuM enuM vartana che. sukhI thavuM hoya te mArA A vacane bhUlaze nahIM. samayanuM cakra akhalita gatie vahe che. bachAvata vaMzanA AbhUSaNa samA karmacaMdrajI samAdhipUrvaka mRtyu pAmyA. A samAcAra maLatAM rAyasiMge zoka darzAvavAmAM maNa na rAkhI, maMtrIzvaranA kuTuMba pratye khAsa karI ubhaya baMdhuo pratye lAgaNuM darzAvavAmAM te maryAdA vaTAvI gayo! thoDA mAsa pasAra thaI gayA pachI e kuTuMba svadeza pAchuM phare e mATenA cakro gatimAna paNa karI dIdhA. mRtyuzadhyAnA zikSAvacane haju kAnamAM tAjA guMjatA hovAthI bhAgacaMda ane lakSmIcaMda zarUAtamAM to nizcayamAM aDaga rahyA ane bIkAnera pAchA pharavA saMbaMdhamAM cakakhI nA pADI. Ama chatAM rAyasiMge prayAsa cAlu ja rAkhyA. enA hadayanA UMDANamAM bachAvata vaMza sAme je vaira levAnI cIrAga prajavalita thaI cUkI hatI te koIpaNa prakAre helavAya tema nahotuM. pitAnI AMkhamAM gunegAra Tharela karmacaMdra maMtrI, thApa ApI cAlyA jAya, ane pAdazAhanA hAthe gaurava pAme, ane TekapUrvaka eka vIrane chAje tevuM maraNa meLave e ene gamatuM ja na hatuM. e sarva lAcArIthI e sAMkhI rahyo hato. sogaTI mAravAnA dAva zodhato hato ja. bhale maMtrIzvara bacI gayA paNa enA vAraso jarUra potAnI jALamAM phasAze evI AzA hatI eTale ja e sANasA goThavavAmAM mazagUla hatA. paNa yamarAjanA darabArane DaMke paDyo. sana 1911mAM e mahAsattAnuM teDuM AvyuM. rAyasiMga ekAeka gaMbhIra mAMdagImAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 116] aitihAsika pUrvajonI paTakAI paDyo ane e mAMdagI jIvaleNa nIvaDI. zvAnapUMchaDI jema vAMka na choDe kivA vIMchInA DaMkhIlI vRtti karatAM paNa na chUTe tema rAyasiMge pitAnA avasAna samaye priya putra surasiMgane bolAvyo ane kahyuM ke- mahArA vahAlA bAluDA ! huM mAruM vaira na laI zake ethI nirAza hadaye maruM chuM, chatAM mArI maratIveLAnI sUcanA tane e ja che ke karamacaMda bacchAvatanA chokarAone bIkAneramAM koIpaNa rIte samajAvI-paTAvI teDI lAvajo ane temanA pitAe mArI sattA sAme je baLavo pokAryo che ene ucita zikSA karI,-kaparI naziyata daI. vera vALajo. A zabdonA uccAra sAthe rAyasiMgane jIvanadIpa bujhAIge. rAyasiMhanA mRtyu pachI bIkAneranI gAdI para dalapatasiMha Ave, paNa ene rAjyakALa lagabhaga be varSa sudhI ja cAle. rAjakhaTapaTanA AMdolana cAlu rahyAM ane sana 1613 mAM surasiMga rAjagAdI para caDhI beThe. maraNakALe pitAe je abhilASA aNapUrI batAvI hatI e enA manamAM ramatI ja hatI, e mATe kevaLa taka maLe eTalI ja DhIla hatI. lAga maLatAM ja ghaDe dabAve evI taiyArI aMdarakhAnethI cAlu hatI. rAjA tarIke jAhera thayA pachI e sau prathama dilhI gaye. e pAchaLa tenA manamAM "eka kAMkare be pakSI mAravAne IrAde hatA. eka te bAdazAhane navA rAjavI tarIke salAmI bharavAne ane bIje bachAvatanA vArasene samajAvI bIkAneramAM pAchA lAvavAne. A veLA kALe yArI ApI ane surasiMha pitAnA IrAdAmAM phAvyA. "vidhinI gati nyArI che" e nItikAranuM anubhavasiddha vacana che. dagalabAja dujA nAme' e ukita anusAra rAjA potAnuM prathama kArya patAvI bachAvatanA raheThANe pahe "niti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gausvAthA [ 117 ] nipatre mUlye tu dAm ' jevI vRtti dhAraNa karI eNe bhAgaca'da ane lakSmIcaMdna samakSa eka cunaMdA khAigara tarIke evA teA bhAga bhajanmyA ke, bhALuM mAchallR jALamAM phasAya tema, te ubhaya rAjAnA AvA vartanathI mAhAi gayA ane maraNapathArI parathI pitAe Apela zikSA visarI gayA. ubhaya khaMdhuone peAtAnI zetara MjanA pyAdA khanatAM joi, surisaMga manamAM malakAvA lAgyA ane teoe je jAtanAM vacana mAMgyAM te ApavAmAM pAchI pAnI na karI. e ubhayanA dilamAM vasavasAnuM TIpu paNu rahevA na pAme tevI dareka khAtarI ApI, peAtAnI sAthe bIkAnera pAchA pharavAnuM cAkaDuM geAThavI dIdhu. A uparathI ja bhavitavyatAnu maLavAnapaNuM puravAra thAya che. tema na heAya teH karamaca' matrInI sUcanA ATalI jaladI bhUlI javAta kharI ? peAtAnA vaMzanA mAna-maratae pUrvavat jaLavAze evA bharAsAthI lAbhAyelA, ane pradhAna tarIkenA adhikAra pahelAMnI mAphaka peAtAnA hAthamAM sAMpavAmAM Avaze evA ujjavaLa bhAvithI AkarSAyelA, ubhaya baMdhue potAnA vizALa kuTu ane ane sarva asamAmane lai mAtRbhUminA pa Mthe vaLyA. e veLA temane jema peAtAnA mAdarevatanane varSo pachI nirakhavAnA koDa hatA tema vaMzanI pratiSThA jALavI mAnapuraskara puna: TharIThAma thavAnI UMDI abhilASA hatI. lAMkhA kALanA paradeza vasavATane A rIte aMta AvavAthI temane AnaMda samAtA nahAtA. pAtAnA snehIjana vacce pAchA pharavAthI thanArA Ana MdanAM teo sAthulAM sevI rahyAM hatAM. teonA hRdayamAM A rIte peAtAnA tarapha snehabhAva darzAvanAra ane peAtAnu bhaluM karanAra rAjavI prati AbhAranI lAgaNIo sAgaranAM mAjA' samI uchaLI rahI hatI ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 118 ] aitihAsika pUva jonI anubhavIenu e vacana sAcuMja che ke bilADI dUdhane dekhe che, pAchaLa ubhelA mAnavInA hAthamAM rahelI DAMgane dekhI zakatI nathI. rAjya khaTapaTanA vAyarA jemaNe joyA nathI, dezI rAjavIonA palaTAtA svabhAvAnI jemane parIkSA nathI evA A AALA bhalA navayuvAnAne svapne paNa evA khyAla kAMthI hAya ke temanI sAthe A rIte irAdApUrvaka prapoMca ramAi rahyo che ! alpakALamAM ja apAyelA vacaneAnI kiMmata kADInI che ! ane rAjavInA hAvabhAva ekAda kuzaLa naTanA veSa-badalAmAM pariNamavAnA che! te svadezamAM sukha bhAgavavA sAru ke vIsarAyela snehubIjane jaLasiMcana karavA sAruM pAchA nathI pharatAM paNa kevaLa yamarAjanA bhakSya banavA sAruM pAchA phare che, evI zaMkA paNa temane kyAMthI janme ? surasiMge jALa khichAvavAmAM saMpUrNa paNe caturAi vAparI hatI. peAtAne malina hetu jarA paNa pragaTa thavA dIdhA na hatA. prathama pagalu eNe peAtAnA cAlu divAnane hAddA parathI khaseDavAnu bharyuM ane pachI e adhikAra acchAvatanA vaMzajane sAMpavAnI jAherAta karI. Ama bIkAneravAsI janatAnA aMtaramAM peAtAnA zuddha AzayanI suMdara chApa besADI. daramiyAna bhAgacaMda ane lakSmIcaMda peAtAnA rasAlA sAthe mAtRbhUminI bhAgALe AvI pahoMcyA. rAjavI taraphathI temanA darajjAne chAje tevuM svAgata karavAmAM AvyuM. janasamUhamAM enI saceATa chApa beThI. karamacaMda matrInA samayamAM banela banAva A rIte vismRtinA viSaya anyA. mAtra janatA ja nahiM, paNa khuda maMtrIzvaranA vArasAne ghaDIbhara lAgyu ke pitAzrInI heThe asthAne hatI. paNa emanA A bhrama UghADA paDatAM vila a na thayA. game Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIravagAthA [119 ] teTalo dekhAva karavA chatAM kinnAkhorI chupI rahI zakatI nathI. suvaNI ane pittanI varace bhale varNano samAnatA hoya, chatAM jayAM kasoTIe caDhAvAya ke tarataja ubhaya vacce rahelI bhinnatA khujalI paDe che. - sANasAmAM sApa pakaDAya che ane have chaTakavAnI eka paNa bArI UghADI nathI rahI e jotAM ja bIkAneranareze pata prakAsyuM. ane pitAne Apela kola pUrNa karavA kamara kasI. mAMDa be mahinA sukhamAM vyatIta thayA tyAM te eka savAre UThatAM ja bachAvata vaMzanA A aMtima vArasAne khabara paDI ke rAjAnA mIThA vacanathI AkarSAI, mRtyupathArIethI bhAra mUkI kADhela pitAnA je aMtima uddagAra prati durlakSya dAkhavyuM hatuM, te sAcA paDatAM hatAM. eTale ke e rAjAnA traNa hajAra sainikothI pitAne AvAsa gherAyelo daSTigocara thA. TAMka mahAzayanA zabdomAM kahIe te- Now truth dawned on them in all its terrible reality. They instinctively realised the situation and preferred a glorius death to an ignominious surrender. A jotAM ja temanI AMkha paranA paDadA haTI gayA, pitAzrInI dIrdhadaSTine khyAla AvyuM. paNa Aga lAgI cUkI hatI eTale have kUvo khodavAno yatna nirarthaka hatA. dUdha DhaLAI gayA pachI e para vicAraNA karavI jema nakAmI gaNAya tema thayela bhUla para have vimarza--parAmarza karavA besavuM e phegaTa hatuM. kALA ane DaMsIlA nAganI cUDamAM teo barAbara phasAI gayA hatA. tarata ja teoe niradhAra karI lIdho ane vIronA mate maravAne sAMpaDela pega vadhAvI lIdhuM. pitAnA rAjapUta aMgarakSakenA nAnA samUhane laI teo sAmano karavA khaDA thayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 120 ] aitihAsika pUrvajonI jo ke saMkhyAmAM to kevaLa pAMcase ja hatA chatAM darekanA caherA upara maraNIyo jaMga khelavAnI ane e rIte khapI javAnI aDaga vRtti jhabakI rahI hatI. bachAvata baMdhuo ane temanA aMgarakSako rAjAnA sainike sAme bahAdurIpUrvaka jhUjhayA; paNa traNa hajAranA vizALa samudAyamAM temanuM pramANa zI gaNanAmAM lekhAya? bachAvatane aMdhArAmAM rAkhIne ekAeka A jAtane ghere ghAlavAmAM Avyo hato. ahIM samovaDiyAnA samarAMgaNa jevuM hatuM ja nahIM. jyAre mukti meLavavAnI sarva AzA adazya thaI tyAre savAla vaMzanA A vIra nabIrAoe sahakuTuMba khapI javAne niradhAra karyo. teoe bhayaMkara chatAM purAtana kALanA 'joharane mArga lIdhe. makAnanA eka gAmamAM citA khaDakavAmAM AvI. puruSoe pitapotAnA nArIvaze temaja bALabaccAonI chellI vidAya lIdhI! strIo, bALaka ane maramAM jeo vRddha ke azakta hatAM emAMnA keTalAke talavArathI potAnI jIvAdorI kApI nAMkhI, jyAre ghaNA baLatI AgamAM kUdI paDyA. lehInI saritA vahI rahI ! bhItAnI hAya ekAdanA mukhamAMthI paNa na saMbhaLAI ! je kaMI kIMmatI ane prAcInakALanI smRtirUpa asabAba hato te eka kUvAmAM nAMkhI devAmAM Ave! (Aje paNa e sthaLanI mulAkAta lenArane e phU batAvavAmAM Ave che.) bAkInA pharanIcarane teDIkeDI nakAmuM banAvI devAmAM AvyuM. A rIte saMsArajanya baMdhanathI mUkata banI ubhaya baMdhuoe gRhamaMdiramAM Avela zrI arihaMta devanI kezarathI pUjA karI temaja stuti karI chellI vAra mATe paraspara bheTI lIdhuM. tyArapachI pitAnA pozAka para kesaranA chAMTaNA karI, hAthamAM talavAra laI ubhaya bahAra paDyA. havelInA daravAjA ughADA mUkI dIdhA. teo zUravIratApUrvaka jIvananA aMta sudhI jhUjhayA ane vicita mRtyune varyA. eka tarapha rAjavIe pitAnA kolane pALavA sAru bachAvata vaMzane jaDamULathI ukheDI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sau gAthA [ 121 ] nAMkhavAnA nizcaya karyAM hatA ane ema karavAmAM surisaMge nahAtA joyA nyAya ke anyAya ! athavA te nahAtAM gaNyAM peAte ApelA vacaneA ! sainikAne e vazanu ekAda khALaka paNa jIvatuM rahevA na pAme evI sakhta AjJA ApI hatI. mIjI mAjI A vIra kha'dhuoe paNa AtmAnI amaratA pichAnI lai, eka DasilA nRpanA hAthamAM macchAvata vaMzanu ekAda khALaka paNa zaraNAgata tarIke javA na pAme tevI takedArI rAkhI hatI. Ama chatAM kudaratane e vaza lupta thAya e maMjUra na hAvAthI kaMi trIjuM ja banyu. jyAre A karapINu manAva banyA tyAre e vazanI eka strI peAtAnA pitAne tyAM krisanagaDhamAM suvAvaDe gaI hatI. enI kukSie eka putraratnanA janma thayA. A rIte acchAvata vaMza peAtAnuM astitva TakAvI rahyo ane jagata sanmukha amara gAthA gAI rahyo. Ama acchAvatAnI caDatIpaDatIneA chellA paDado paDyo. A saMbaMdhamAM je kaMi atizayAkti jevuM hAya tene bAju para mUkI mAtra muddAnI vAtanA vicAra karIe teA paNu eTaluM tA sahaja puravAra thAya tema che ke jenA ahiM`sAnA upAsaka hAvA chatAM mAtra namAlA jevuM jIvana gALatA naheAtA. jarUra paDaye peAtAnI Teka mATe temaja rASTra mATe prANa paNa pAtharI jANatA hatA. bhUtakALanI e gaurava gAthAnA smRticinha same ' rAMgarI kA cAka ' Aje bIkAneramAM mAjIda che. * TAMka mahAzayanA AdhAre AlekhAyela e hevAla upara zeAdhakhALadvArA prApta thayela lakhANeAdvArA je prakAza paDyo che e uparathI je tAravaNI karavAmAM AvI che e saMbaMdhamAM ceDA ullekha karavA asthAne nahIM gaNAya. uparAkta lekhamALAnA mArA hatu e che ke-jainetara lekhake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 122 ] aitihAsika pUrvajonI taraphathI jene upara dayApAlananI ThekaDI karato kAyaratAne je AkSepa karavAmAM Ave che te keTalo nimLa ane sAthosAtha ItihAsanI anabhijJatAne sUcaka che e batAvavuM. ahiMsA ke dayA e sAce ja aNamUle saddaguNa che. jyAM lagI enuM rahasya yathArtha svarUpe samajAya nahIM ke emAM keTalI badhI adbhuta zakti samAyelI che ene sAce khyAla prApta thAya nahIM tyAM lagI ene AgaLa dharI gujarAta ke bhAratavarSanA patanamAM athavA te mAthe ThekAyelI parAdhInatAmAM e sadaguNane durguNarUpe sadhiyAre lenArA kivA ene ja pradhAnapada ApI, dharmamAge prayANa karanArA jenenA zire javAbadArI oDhADI teonI dayAne nimittabhUta banAvavAnA prayAsa karanArA lekhake kevA UMdhe mArge jaI rahyA che e udAharaNa TAMkI batAvavuM. jainadharma e kharekhara, ahiMsA dharmane ja agrasthAna Ape che ane jyAM lagI e ahiMsAne amala yathArtha svarUpe thAya nahIM tyAM lagI janatAmAM sAcI zAMti sthapAvAnI paNa nathI evuM enuM daDha maMtavya paNa che. Ama chatAM e ja dharmanA anuyAyIoe dezanI paristhiti ane saMge najaramAM rAkhI, parAkrama dAkhavavAmAM kacAza nathI rAkhI ke kAyaratAno oLo paNa paDavA dIdhe nathI. hiMsA e doSayukta che, emAM ughADuM pApa dekhAya che. e jANyA chatAM deza pratyenA premane laI ke svapharajano khyAla karI temaNe zastro dhAraNa karyA che ane amApa bahAdurI dAkhavI che ema paNa batAvavuM. Ama lekhamALA pAchaLa je vividha daSTibindue rakhAyelAM hatAM e keTale aMze phaLibhUta thayAM che e te vAcake ja kahI zake, chatAM eTaluM te jarUra kahI zakAya ke judI judI parAkrama gAthAo saMgrahita karavAmAM AvI che e uparathI jenetara taTastha daSTi rAkhI jeze te sahaja jaNAze ke deza ke prAMtanI parataMtratA nathI te jainadharmanA umadA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 123 ] siddhAnta ahiMsAne AbhArI ke nathI te e dharmanA anuyAyIoe amalamAM mUkelI dayAne AbhArI; parAdhInatAne itihAsa to judA ja kAraNe para avalaMbe che jenI carcA ahIM aprastuta che. A muddA para daSTi TheravI jenArane maMtrIzvara karamacandranA vRttAnta aMge je mataphere have pachI AlekhavAnA che te jotAM temAM khAsa matabheda jevuM nahIM lAge. barachAvatonI paDatI rAjyakartAonA khophane laIne thaI che ane e veLA e vaMzanA chelA nabIrAoe zUravIratA dAkhavI prANArpaNa karela che, tema game te kAraNane laI maMtrIzvara karamacaMdra bIkAnera choDI amuka samaya paryata samrA akabara pAse rahyA che e je muddAnA ullekha che temAM raMcamAtra pharaka paDato nathI. je kaMI matabheda pravarte che te kAraNemAM ane tArIkhamAM pravarte che. "yugapradhAna zrI jinacaMdrasUrie nAmanA "nAhaTA baMdhuo kRta pustakamAM maMtrIzvara karamacaMdra aMge nIce mujaba nedha che. ___ osavAla jAtike punIta itihAsameM bacchAvata vaMzakI garimA gauravAnvita hai, isa vaMzakI ujjavala kIrti-kaumudIkA karmacaMdra mantri vaMzaprabaMdha meM vistRta varNana hai / bIkAnera rAjyase isa vaMzake mahApuruSoMkA rAjyasthApanAse lagAkara lagabhaga 150 varSAtaka ghaniSTa sambandha rahA hai| saMkSiptameM itanA hI kahanA paryApta hogA kI bIkAnera rAjyakI sImAkI vRddhi aura rakSA karanemeM unakA bahuta kucha hAtha thaa| rAjanaitika kSetrake sAtha sAtha dhArmika kSetrameM bhI isa vaMzake puruSoMkI sevA vizeSa ullekhanIya hai| e hiMdI pustakanI "maMtrIzvara karmacandranAmA mathALA heThala Apela upara mujabanI zarUAtanI kaMDikA vAMcatAM ja bachAvata vaMzanI mahattAne ane e vaMzanA nabIrAoe rAjyakAraNamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [124] aitihAsika nI bhajavela bhAgane sahaja khyAla Ave che. pustakanI naidha darzAve che te pramANe maMtrIzvaranA vaDavAoe rAjyanI temaja jainadharmanI sevA bajAvI che eTaluM ja nahiM paNa e vaMzautAra cAlI AvI che. te vaMzane dharmamArge vALavAmAM kharatara gacchanA munirAjanI dezanA khAsa nimittabhUta che. karamacaMdra maMtrIzvare muniupadezathI dharmamA kharcela dravyanI vistRta noMdha hovA uparAMta temane traNa strIo hatI ane emAM jIvAde tathA ajAyamade nAmA patnIothI bhAgyacaMdra tathA lakSmIcaMdra nAmA putraratna utpanna thayA e spaSTa ullekha che. A sarva jotAM TAMka mahAzayanA pustaka uparathI je sArarUpa citra agAu doravAmAM Avela che emAM mahatvane pharaka nathI paDato eTale e cavitacarvaNa na karatAM TUMkamAM matabhedano muddo jaNAvI de ucita samajAya che. rAyasiMhanI khaphagIthI bacavA maMtrIzvara potAnA parivAra sahita bIkAnera choDI gayA arthAt palAyana karI gayA e mata TAMka mahAzayane che. e mATe nAhaTA baMdhuo lakhe che ke - ___ anyadA kisI kAraNase rAyasiMhajIkA citta-kAluSya jAnakara bhAvike zubha saMketase unakA Adeza lekara vicakSaNa aura buddhimAna maMtrIzvara dIrghadarzitAse apane svajana parivArake sAtha meDatemeM Akara nivAsa karane lge| Ave ja pharaka maMtrIzvara karamacaMdranA mRtyusthaLa saMbaMdhamAM che, chatAM maMtrIzvara bIkAnera choDI gayA pachI jIvanaparyata pAchA pharyA nathI, e vAtathI ubhaya ( rAyasiMha ane maMtrI karmacaMdra) vacce jabare mataphera hovAnI vAta vadhu saMbhavita bane che. rAyasiMhanI gAdI para surasiMha Avyo ane e karmacaMdranA putrane sanmAnapUrvaka teDI lAvyA, maMtrIpada ApyuM, ane temane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 125 ] e pachI temanA sarvanAzanA prasaMga keTalAka varSo pachI anyA che ema keTalIka sAbitIo ane AsapAsanA banAvA uparathI nAhaTA baMdhue puravAra kare che. e vAta mAnI laie tApaNu eka divase traNa hajAra sipAiothI macchAvatAnuM raheThANu gherAyuM e te tee paNu lakhe che. eTale sUrasiMhanI avakRpA game te kAraNe thai hatI e vAtamAM kaMi ja ka nathI paDatA. chellA 1zaja samadhamAM paNa nAhaTA madhue e la maNathI ullekha karI TAMka mahAye darzAvela vAta karatAM judI ja vAta kahI che. teo kahe che ke ka candranA vaMza ga vatI strIthI thayela saMtAnathI nathI rahyo, paNa chellI ghaTanA banI te pUrve lakSmI caMdranA putrA rAmacaMdra ane rUganAtha uyapuramAM jaIne vasyA hatA temanAthI cAlu rahyo che. A sarva aitihAsika matapherI hAvAthI emAM kayA vajanadAra che ene nirNaya e viSayanA abhyAsIo mATe rAkhI mAre je kahevAnuM che te eTaluM ja ke acchAvata vaze jainadharmanu pAlana karavA chatAM samaya Avye na te zUrAtana dAkhavavAmAM pAchI pAnI karI che ke na tA karI kAyaratAne najadIka AvavA dIdhI che. teoe tA vIrAne chAje tevI rIte mRtyunI bheTa karI peAtAnA jIvatarane dhanya karyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che S ra1. baMdhavabelaDI Urphe kahInura hIrA. ' mALavA-mevADanA ItihAsamAM jema jainadhamI virenI parAkramagAthA noMdhAyelI che tema gujarAtanA ItihAsamAM paNa che. gujarAtano ItihAsa avalokIzuM to sahaja jaNAze ke aNahilapura pATaNamAM jyArathI gAdInI sthApanA karavAmAM AvI tyArathI maMtrIpade jenadhamI vaNike vaMzautAra cAlyA AvyA che. cA maMtrI enA mULa puruSa tarIke che. vanarAjanAM vijayamAM temaja jItela pradezanI vyavasthAmAM maMtrIzvara cAMpAnAM zaurya ane buddhimattAnAM darzana thAya che. vaNika vaMze dUbhava cAMpA e Ama te ghIne vepArI hato, paNa sAthe sAthe bANa pheMkavAnI kaLAmAM pUro niSNAta hato. pitAnI sAme kevaLa traNa vyakti nihALI vadhArAnAM bANa eNe pheMkI dIdhAM ane hAthamAM traNa bANa ja rAkhyAM, e ghaTanA enA dhanuSyavidyA paranA kAbUne sUcave che, eTaluM ja nahIM paNa e kaLAnI ameghatA paNa darzAve che. svabaLa para saMpUrNa mustAka rahevAnI daDha IcchAnA emAM darzana thAya che. TUMkamAM kahevAnuM eTaluM ja ke vyavasAye vaNika ane dayA dharmane himAyatI hovA chatAM e zurAtanathI bharelo hato. eka tarapha vanarAjane vaMza gAdI para Avate gayo ane bIjI tarapha maMtrI cAMpAne vaMza maMtrIpada saMbhALato rahyo. AvanAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 127] mahAzAe rAjyano vahIvaTa paNa sAcA ane jarUra paDe hAthamAM talavAra paNa pakaDI. rAjya khaTapaTanI AMTIghUMTI ukelI kiMvA vahI-khAtAvahInA pAnAM pheravyAM ane samayanI hAkala thatAM zastrathI sajaja banI ghoDA para paNa calyAne raNamedAne paNa gajAvyAM. vimala maMtrIzvare gujarAtanI kIrti vistAravAmAM kaMI ja kacAza rAkhI nathI. jAte vaNika hovA chatAM kSatriyane chAje tevAM kAye teNe karyA che. ahiMsA dharmanA anuyAyIne chAje evuM jIvana jIvI, dezane nathI te parAdhIna thavA dIdhe tema nathI te dharmavRttine UNapa AvavA dIdhI. aMtakALe AtmakalyANa paNa sAdhyuM che. kaLAnA dhAmamAM jinAla UbhA karAvyAM ane emAM paise pANI mAphaka vAparyo. e vAtanI sAkSI caMdrAvatInA khaMDiyero pUre che, ane jIvaMta udAharaNarUpa Aje paNa AbhUnI vimaLavaNInI TUMka ubhI che. AbhUmaMtrI, mahAmAtya muMjAla, zAMtu mahetA ane udayana mahetA, e dareka janmathI kSatriya nahAtA. saMtAna to vaNika kuLanA ja hatA, chatAM zastro nahotA vAparI jANatAM ema paNa nahatuM. e dareka jeTalI saraLatAthI kalama calAvI zakatA teTalI sulabhatAthI jarUra paDaye talavAra paNa pheravI jANatA. jyAM mAtRbhUmi gujarAtanI AbarUno prazna khaDo thatA tyAM teo pharaja adA karavAmAM jarA paNa nyUnatA dAkhavatA nahIM. emanA kAryone bAju para rAkhIe to gujarAtano ItihAsa luNuvihuNA bhajana sama nirasa lAge ! emanI nasomAM dezapremanuM rata javalaMta gatie doDI rahyuM hatuM. teo ahiMsAnA upAsaka hatA. vinA kAraNunI hiMsA pratye sakhata aNagame ne tiraskAra dAkhavatA, . Ama chatAM pite zrAvaka dharmanA anuyAyI heI pitAnI dayA ane pUjya evA sAdhunI dayA vacce keTale pharaka che enuM barAbara telana karatAM eTale ja emanAM jIvanamAM visaMvAda jevA nathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 128 ] aitihAsika parvanI maLata. vyavahAramAM ahiMsAnI maryAdA kayAM sudhI che e jema jANatA tema AtmazreyamAM e keTaluM mahatvane bhAga bhajave che e paNa sArI rIte samajatAM. teo yudhdhe caDyA che ane samarakSetre para ghUmyA che. e Aje paNa ItihAsanAM pAnAM upara AlekhAyela che. ane agAu A pustakamAM TUMkANamAM jaNAvela che. e saMbaMdhI jUdAM judAM rAsa, caritra ane kathAnake pragaTaapragaTa mejUda che. Ama chatAM ahiMsAnI zakti ajoDa che. sAcI zreSThatA te e umadA vastumAM ja samAyelI che, e nitaruM satya yathArtha paNe pichAnatA hovAthI jIvananA zeSa kALe e vIra AtmAo zaraNe te zrI vItarAganA ja gayA, ahiMsAnA mUrtimaMta svarUpa samA arihaMta devane ja sadhiyAre zeLe, jainadharmanuM ja avalaMbana rahyuM. lekhamALAnA AchA pAtaLA Alekhano jotAM sahaja jaNAze ke vartamAnakALe je sthAnamAM jainadharmanA anuyAyIo moTA pramANamAM mejuda che, evA gujarAta-mAravADa ke mevADamAM pUrve jeno vizeSa saMkhyAmAM hatA eTaluM ja nahiM paNa teo potAnA prAMtanI svataMtra sthiti TakAvavAmAM anya kema mAphaka chUTathI bhAga letA. kAMTe pakaDI jANatA tema kaTAra paNa vAparI zaktA. ahiMsAnA upAsaka chatAM kAyaratAnA teo ughADA zatruo hatA. niSpakSa dRSTithI jonAra ke vicAranAra A UDIne AMkhe vaLage tevuM satya atyAre pUrvenA Alekhane mAMthI joI zake che ane tAravI zake che. vastupAlanuM ane tejapAlanuM jIvana jotAM enI rahIsahI zaMkA paNa nAza pAmI jAya tema che. tAjetaramAM zrIyuta meghANIe "gujarAtane jaya: khaMDa 1 tathA 2" nAmaka pustakamAM jUnA praba parathI itihAsanA kAMTe telana karI e saMbaMdhI vistArathI citra doryuM che. Ama sAmagrInA ATalA vipula rAzine nihALyA pachI paNa jaina dharmanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra ] ahiMsAne ke niMdavA nIkaLe to ema kahevuM ja paDe ke te Tools Paradise yAne mUrkhAonA svargamAM vicare che. TAMka mahAzaya vastupAla saMbaMdhamAM je kahe che te TUMkamAM joI jaIe. ' jainadhamI maMtrIonI ane senApationI je lAMbI hAra cAlI che emAM vastupAlanuM caritra vistRtapaNe maLe che ane enuM jIvana vadhu rasadAyI che. e mahAmAtyanuM vyaktitva ajoDa che. enI kIrti ane moTAInI prazaMsA enA jIvanamAM uDDayana karatAM darekane karavI paDe. vastupAla maMtrIzvara eTale eka DAhyo mutsadI, eka bahAdura yoddho, kaLAne khAsa cAhaka ane sAhitya pUjaka enI dAnazaktine maryAdAnuM baMdhana nahatuM, tema enI udAratAmAM bhedabhAva nahoto. e pate jainadharmano upAsaka hovA chatAM eNe kaI paNa dharma pratye bhUrI daSTi dAkhavI nathI. te che tarIke e samayamAM tiraskRta thayela musalamAnanI masI paNa eNe baMdhAvI ApI che. eNe jIvanamAM svadharma pratye aDagatA ane paradharmo pratye samabhAva barAbara utAryA hatA. prAgavaTa yAne poravADa tarIke prasiddha thayela zAkhAmAM utpanna thayela vastupAla maMtrIzvara saMbaMdhamAM aitihAsika zedhakhoLe ghaNe prakAza pADyo che. e AdhAre teo be bhAI karatAM vadhAre bhAIo hatA ane temane bahene paNa hatI. TAMka mahAzayanA lakhANa pramANe e vRttAntane sAra nIce mujaba che. - - zrI meravijayajInA prabaMdha mujaba vastupAla ane tejapAla e bane bhAIo sana 1205 (vikrama saM. 1262) mAM jamyA hatA. tenI mAtAnuM nAma kumAradevI hatuM, jyAre pitAnuM nAma AsarAja hatuM. e AsarAja vAghelA rAjaputonI saradArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 130 ] aitihAsika jUonI karatA hatA. e saMbadhamAM pUrve TUMkamAM ullekha karAyela che. kumAradevIe giranAranI taLeTImAM kumAradevI sarAvara dhAgyu, jyAre AsarAje pahADa para devAlaya AMdhAvyuM . AsarAjane kumAradevIthI cAra putrA ane sAta putrIo thai. dhrubhuiMga, maladeva, vastupAla ane tejapAla e anukrame putrAnAM nAma che. emAMnAM bhuiMga ane malladeva nAnI vayamAM maraNu pAmavAthI moTe bhAge vastupAla ane tejapAlanI taiAMdha vadhu maLe che. kumAradevI pAtAnA putrA vastupALa tathA tejapALanA lagnasa madha jovA bhAgyazALI thaI hatI evI nAMdha prAsa thAya che, jyAre zrIjI nAMdhanA AdhAre teNI pAtAnA patinA mRtyuthI agiyAramA dina pUrve pA~catva pAmI hatI. zrI meghANInA chellA pustaka 'gujarAtanA jaya' khaMDa 1 tathA 2 pramANe lagnakALe ane pachIthI ubhaya khaMdhunI thai rahelI caDatI veLA kumAradevI jIvatI hatI ema jaNAya che. vastupAlanA lagna lalitAdevI sAthe ane tejapALanA lagna anupamAdevI sAthe thayAM hatAM. anupamAdevI khAsa sau dasuMdarI na lekhAya chatAM teNImAM je prajJApracuratA ane buddhivaibhava bharelAM hatAM te utkRSTa prakAranAM hatAM, ane ene laine khuda matrI vastupAla paNa teNInI salADu levAnu pasaM karatA hatA. : vAghelAvaMzanI rAjyagAdI caulukaya vazanA astakALe unnata thavA mAMDI. bIjA bhImadevanA rAjyakALamAM aNahilapuranA sUrya AthamavA zarU thai cUkayA hateA, enI azaktine lAbha lai khaDIo rAjAo svataMtra thavA lAgyA hatA. caulukayarAja mahArAjA tarIke oLakhAtAM chatAM e mAtra nAmanA ja mahArAjA hatA. kharI sattA temanA hAthamAMthI pUrNa paNe sarI gai hatI. jyAre bhImadeve uttaramAM peAtAnI sattA puna; majabUta karavAnA , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ coLavAmA [ 11 ] prayAsa AraMbhyA tyAre vAghelA lavaNuprasAde dheALakAmAM peAtAnI svataMtra gAdI sthApI; ane je pradeza sAbaramatI ane nama dA vacce Avela hatA e sarva upara temaja dhALakA-dhaMdhukAnA halAo upara peAtAnuM' vasva sthApyuM. Ama chatAM aNuhilapuranAM mahArAjya pratyenI bhaktimAM jarA paNa nyUnatA AvavA na dIdhI. lavaNuprasAda ghaNA DAhyo ane dIdI saradAra hatA ane sAtheAsAtha pAkA musaddI paNa hatA. rAjavI bhIma sAthenA enA vartAva isTa iMDiyA kaMpanInA-brITIza divAnane meAgala pAdazAhe zAha Alama sAthe hatA tevA prakAranA kahI zakAya. a MgrejImAM TAMka mahAzaye kahyuM che ke-He cared more for the substance than for the shadow. ( arthAt e DALAM-pAMdaDAM karatAM mULanI ja vadhAre ciMtA karatA hatA) e akSaraza: sAcuM che. lavaNuprasAde pUNu zakti vAparI vAghelA rAjyanI sthApanA karI, chatAM pAte tA Akhara sudhI pATaNanI gAdIne vaphAdAra khaDIe rAjA rahyo. dheALakAnA rAjyanI sthApanAmAM pAte agra bhAga bhajavyA chatAM e para pAte na besatAM peAtAnA putra vIradhavalane besADyo. A rAjavI vIradhavalanA prakhyAta maMtrIe e ApaNA vArtAnAyaka vastupALa ane tejapALa. e ubhaya kha dhuee zarUAtamAM aNahilavADanI sevA svIkArI hatI ane pAtAmAM rahela zauya ane buddhimattAnu javAhira eka karatAM vadhu prasa MgemAM khatAvyuM hatuM. rANA lavaNuprasAda emane pArakhavAmAM prathama hatA ane tarataja eNe e ubhayane tyAMthI kheMcI laI vIradhavalanA pATanagara dheALakAmAM mUkayA hatA. paNa eka abhiprAya evA paNa prApta thAya che ke--jyAre e be bhAioe vIradhavaLanI sevA svIkArI tyAre emanI vaya pUrI pacIsanI paNa na hatI; eTale A uparathI ema lAge che ke pATaNamAM teoe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 133 ] aitihAsika vanI, rAjyasevA na paNa karI hoya. game tema banyuM hoya paNa vIra vaLane A banne bhAIne sadhiyAro prApta thayA pachI potAnuM rAjya vistAravAmAM ane ene vahIvaTa paddhatisara calAvavAmAM ghaNuM sugamatA thaI paDI. maMtrIzvara tarIkenI saMpUrNa javAbadArI vastupALe upADI lIdhI, ane senApatine javAbadArIbharyo eddho tejapALanA phALe Ave. In the conduct of the official affairs, they acted independently of all personal considerations and never hesitated even to overrule the chief, when. ever they doubted the wisdom of any of his proposed measures. arthAta-rAjakAjanA vahIvaTamAM teo aMgata keIpaNa saMbaMdhano leza paNa khyAla karatAM nahIM eTaluM ja nahIM paNa rAjAe karela sUcanA paNa je cogya na jaNAya to tene paNa teo virodha karatAM acakAtAM nahIM. uparanA zabda teo maMtrI tarIke kevI rIte kAma letA tene spaSTa khyAla Ape che. rAjya aMgenI dareka vicAraNuM aMgata hita bAjue rAkhI niSpakSa dRSTithI karanAra maMtrIzvara vastupALa rAjavInuM kaI pagaluM pitAnA aMtaranA nAdathI viruddha jatuM jotAM ke rAjyane ahitakArI lekhatAM te tarata ja ene virodha karatAM. e veLA rAjavI viradhavaLanI itarAjI thaze evo bhaya kadI paNa sevatAM nahIM. nina prasaMga parathI e vAta samajAya tema che. eka vAra dilhInA sulatAnanA dharmaguru makAnI haja karavA jatAM chelakAnI hadamAMthI pasAra thaI rahyA hatA. rANAe ene pakaDIne kedamAM nAkhavAne vicAra karyopaNa ubhaya baMdhuoe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saugAthA [ 133 ] ema karavAnI ghasIne nA pADI. vIradhavaLa ghaDIbhara tA vicAramAM paDyo paNa vastupALe DhaDhatApUrvaka jaNAvyuM keyAtrAe nIkaLelA duzmananA mANasanuM paNu Atithya karavuM e rAjyadharma che ane emAM ja ApaNI AAbhA che, ane pariNAme ethI lAbha ja thaze. ubhaya baMdhuonI e vAta para aDagatA oi vIradhavaLe peAtAnA vicAra paDatA mUkayA, ane yeAgya lAge tevuM Atithya karavAnI maMtrIzvarane chUTa ApI. vastupALe mullAjIne mAna akarAma ApI evI tA AgatA-svAgatA karI ke jyAre e pAchA pharI dilhI paheAMcyA tyAre sulatAnane dheALakAnA rAjavI tathA matrInA pAtA pratyenA vartAvanA bhArAbhAra vakhANa karyAM ane enI lAgavagathI ubhaya rAjya vacce mitratAnA saba Mdha baMdhAyA. bIjA pustakAmAM A prasaMganA ullekha che paNa judA rUpe nAMdhAyA che. emAM bAdazAhanA dharmagurune sthAne sulatAnanI mAtA haje nikaLyAnI vAta che ane e manAva khaMbhAta samIpa anyAnuM jaNAvela che, Ama chatAM mULa muddAmAM jarA paNa phera paDatA nathI, e prasa gamAM baMdhuyugalanI dIrghadarzitA ane mutsaddIgIrInAM spaSTa darzIna thAya che. emAM mAnava jIvananI saurabha jema dRSTigocara thAya che tema rAyadharma ane rAjayahita paNa spaSTa dekhAya che. TAMka mahAzayanA nIcenA zabdo vastupALa-tejapALanA kArabhAra mATe saMpUrNa prazastarUpa hAvAthI mULa bhASAmAM utAryA che. 'Under Vastupal' says an eye-witness,' low people ceased to earn money by base-means; the wicked turned pale; the righteous prospered. All honestly and securely piled their calling...He repaired old buildings, planted trees, sank wells, laid out parks and rebuilt the city. All castes and creeds he treated alike. (Bom, Gaz. 1. 1. 199 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] etihAsika ja The activities of the brothers did not stop here. They shared the perils of battle-fields with their master and won victories for him. Their deeds of valour have been sung by the poets and exto. lled by the bards. Their suppression of the over powered Said ( 48 ) of Cambay, their victory over Mahammed Ghori Sultan, Muizzuddin Babram Shah of Delhi and their smart capture of the Godha ohief Ghughula are achievements, gallant and glorious, enongh to win them a high place among the great warriors of India.' uparanA lAMbA avataraNane bhAvArtha e che ke-vastupAlanA kArabhAramAM halakA ane khaTapaTI manuSyanA dhaMdhA paDI bhAMgyA. prAmANikatA mokhare AvI, eNe jIrNatAne varelA chatAM prAcInatAno purAvo ApatAM makAno sudharAvyAM, vRkSo ropAvyAM, kUvAo gaNAvyA, bAgabagIcA vistAryA ane pATanagarane dekhAva pheravI nAMkhe. jJAti ke dharmanA bhedabhAvane macaka ApyA sivAya te badhA sAthe sarakhI rIte varyo. vizeSamAM mAtra vastupAla ja nahiM paNa sAthe tejapAla paNa kharo ja. ubhaya baMdhuoe jema vahIvaTI taMtra namUnedAra banAvyuM tema samarAMgaNa paNa kheDayuM. emanAM zUrAtananAM varNana kavioe gAyA ane bAreTee kavitAmAM avatAryA. khaMbhAtamAM kartAhata thaI paDela zaiida sIdIka ]ne, dilhInA sulatAnane ane gedha saradAra ghughuLane tAbe karI potAnAmAM jeTalI saraLatAthI kalama calAvAnI zakti che teTalI saraLatAthI bhAle pheravavAnI tAkAta paNa che e vAta pUravAra karI ApI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANamAthA [ 135 ] e cirasmaraNIya kRtya dvArA e baMdhubelaDInAM nAme zUravIra cAtAonI yAdImAM cunaMdA senApati tarIke Aje paNa mokhare gaNAya che. baMdhuyugalanAM dhArmika kAryo prati mITa mAMDIe te pUrve upara je vAta joI gayA ane jene ItihAsane sabaLa Teke che e uparathI harakeIne lAgyA vinA na rahe ke dharma jaina hovA chatAM ane ahiMsAnA pUjArI hovAno dAvo karavA chatAM vastupALa ane tejapALa svapharajamAMthI jarApaNa vicalita thayA nathI. rAjyanA gorava TANe ke dezanA rakSaNa prasaMge teoe nathI to namAlI vRtti dAkhavI ke nathI te dayAnA nAme kAyaratAne paMpALI. sAhityanA pAne AvI amaragAthAo jhaLakatI havA chatAM keTalAka lekhako zA kAraNe e prati AMkhamIMcAmaNa karI jenenI ahiMsAne vAvavA ughukta thatA haze? upara rAjakIya daSTie maMtrIzvara vastupAla ane senApati tejapAlanA kAryanuM avalokana karyA pachI dhArmika najare e baMdhubelaDIe ke bhAga bhajavyuM che te paNa TUMkamAM joIe. I. sa. 1220mAM teoe tIrthAdhirAja zatruMjaya ane giranArane saMgha kADhaye ane saMghapati tarIkenuM mAnavaMtuM pada vastupAlana prApta thayuM. saMgha nIkaLavA saMbaMdhI AmaMtraNa dA judA dezAvaramAM pahoMcatAM ja strIpuruSe moTI saMkhyAmAM dholakAmAM ekaThA thavA lAgyA. saMghapati tarIke AvanAra yAtrALuone vAhana tathA kherAkanI dareka jAtanI sagavaDa ApavAne dharma sArI rIte emaNe jALa eTaluM ja nahIM paNa vizALa samudAyamAM keTalAkanI tabiyata bagaDatAM kuzaLa vaidyonI sAravAra paNa pUrI pADI. saMghamAM maMtrIzvaranI sAthe je sAdhu mahArAje hatA, emAM vivekavilAsanA kartA prasiddha AcArya zrI jinadattasUri paNa hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] aitihAsika pUjA e tuMgasUrinA lakhavA pramANe saMghamAM ekavIza hajAra "vetAMbara ane traNa digaMbare hatA. temanA rakSaNa sAru eka hajAranuM avAhI sainya tathA sAtaso sAMDhaNI paranA sainiko ane cAra moTA adhikAranA senAnAyaka hatA. zrI zatruMjaya girinI taLeTImAM saMgha AvyA pachI saMghapatinA AdezathI DerA taMbu nAMkhavAmAM AvyA. bIje dine prabhAte girirAja para caDhavAne AraMbha thaye. upara pahoMcyA pachI prathama parvatanA rakSaka evA kapadayakSanI pUjA karI. tyAMthI AgaLa vadhI maMtrIzvara sahita yAtrALuo mULanAyaka zrI AdidevanA maMdiramAM pahoMcyA. tIrthapati zrI rASabhadevanI vizALa ne ramya mUrti sAme sau karajeDI UbhA ane saMghapatie pote racelI stuti prabhumUrti sAme UbhA rahI madhura AlApathI gAvA mAMDI. nANAnaMda-kAvya je maMtrIzvara vastupAlanI kRti che enA pariziSTa tarIke e stutine joDavAmAM AvI che. samIpavatI bIjA caityamAM darzana-vaMdanAdika kAryo thayA bAda yAtrALuo nAna karavAmAM rokAyA ane pUjAnA pavitra vastro paherI arihaMtanI aSTaprakArI pUjAmAM ekacitta banyA. - kesamizrita caMdana temaja kasturI-barAsanI suvAsa tarapha vistarI rahI, vividha jAtinAM sugaMdhIdAra puSpanI mALAo prabhumUrtinA kaMThamAM bhavA lAgI, ane dazAMga dhUpanI dhUmrazikhA te eTalA pramANamAM vistarI ke sAruM ye devAlaya aMdhakAramAM DUbI gayuM. ghaMTanAdanA garava sAthe ane jaya jaya zabdanA moTethI bolAtA harSArava sAthe AratinA kAryane AraMbha thayo. e veLAnuM dazya romAMca khaDA kare tevuM thaI paDyuM. nAnakaDA dIvaDAonI hAramALA jANe pratyeka hadayanA karmamaLane jalAvIne sApha karavA lAgI na hoya ane emAMthI zikhArUpe AtmAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ae] urdhva gati sUcavatI AkAza tarapha AgaLa vadhI rahI hoya evo bhAva sau keInA aMtarane thaI rahyo hate. " pahADa paranAM nAnAM moTAM praveka devAlayamAM darzana karatAMvItarAgamUrtinAM zAMta ne manahara caherAnuM vAraMvAra yAna dharatAM, emAMthI jharatAM adUbhuta zAMtarasanuM pAna karatAM karatAM yAtrALuo parvata parathI utarI potAnA mukAme AvyA. tyArapachI saMghe giranAra prati prayANa karyuM. tyAM paNa taLATImAM DerA-taMbu tANI utAre karavAmAM AvyA ane bIje dine savAre parvata para caDhI yAtrALuonA vizALa samudAya sahita saMghapati vastupAle ramaNIya evI zrI neminAthanI mUtinA darzana karyA temaja bIjA devAla paNa juhAryA. saMghane paDAva traNa dina paryata rahyo ane pachI prabhAsapATaNa tarapha prayANa karyuM. prabhAsapATaNanA manahara caityanI yAtrA pachI saMgha dhoLakA pAchA pharyo, sahIsalAmata yAtrALuo potapotAnA ghara tarapha sidhAvyA. darekanA mukhamAM maMtrIzvaranI bhakti ane udAratAnA zabda ramI rahyA hatA. - I. sa. 1228 mAM paTTadhara zrI jagacaMdrasUrinI anupama tapazcaryA nimitte prabhu zrI mahAvIradevanA pAMcamA gaNadhara sudharmAsvAmI dvArA sthApana thayela nirgatha gacchanuM tapAgaccha evuM nAma pADayuM. maMtrIzvara vastupAle enI suvAsa vistAravAmAM AcAryazrIne sabaLa Teke Ape. jaina dharmanA custa anuyAyI tarIke vastupALe ane temanA bhAI tejapAle maMdira, pAThazALAo, upAzraye temaja dharmazALAo baMdhAvavAmAM prApta karela lakSmIne vyaya karyo. A sthaLanA nirmANamAM teoe zilpazAstra ane vAstuzAstranA niSNAta kArIgarone rokayA. emAM zobhanadeva nAmA mazahura zilpIne ga temane sAMpaDyo ke jeNe AbU paranuM jagaprasiddha devAlaya taiyAra karI maMtrIzvaranI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 138 ] etihAsika parvanI kIrtine ciraMjIva banAvI. AbU pahADa paranuM baMdhubelaDInA dravyathI taiyAra thayeluM ane tejapAlanI dakSa patnI anupamAdevInI vAraMvAra sUcanAo pAmeluM e devAlaya Aje paNa kArIgarInA ajoDa namUnArUpe daSTiAcAra thAya che, ane hajAronuM AkarSaNa kare che. vimalazAhanA zrI AdinAthanA derAsaranI bAjumAM Avela A ramaNIya devAlaya zrI neminAthanI TuMka tarIke oLakhAya che. je ke zatruMjaya, giranAra upara A baMdhubelaDIe derAsaro baMdhAvyAM che, chatAM Abu paranA A devAlayamAM je adbhuta keraNa chata temaja raMgamaMDapanA teramAM ane sthabhe para karavAmAM AvI che te harakeInI prazaMsA mAgI le tevI che. baMdhu luNiganA smaraNArthe A TUMka UbhI karavAmAM AvI che ane emAM tejapAla tathA temanI bhAryA anupamAdevIe savizeSa rasa lIdho che. e saMbaMdhamAM nina noMdha khAsa dhyAna kheMce che- It stands close to that of Vimalshah and was completed in A. D. 1230. It is a fine example of what is known as the Jaina style of architecture and in the words of Ferguson for minute delicacy of carving and beauty of detail stands almost unrivalled even in the land of patient and lavish labour. vastupALa pote kavi paNa hatA. vasaMtapAlanA takhallusathI emaNe kAvyaracanA karI che. semezvara emanA saMbaMdhamAM lakhe che ke-sarasvatI devIne e lADIle putra hato ane AcArya mahArAja merUtuMgasUri vastupALane mahAna kavi tarIke varNave che. temanI suprasiddha kRti nAme naranArAyA jemAM arjuna zrI kRSNanI maitrI, teonuM giranAra parvata para jamaNa ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 139 ] anadvArA subhadrA sAthenA prasaMganI racanA sAhityanI najare uttama kakSAnI lekhAya che. e kAvyamAM kavinI prajJA pUrabahAramAM khIlI UThI che. emAM kudarata ane kaLAne je rIte vikasAvyA che e uparathI kavimAM rahelo caturAI ane kalpanAzakita puravAra thAya che. judAM judAM pAtronI je khAsiyata varNavI che e uparathI kavihRdayamAM ramaNa karatA bhAvene khyAla Ave che. A kAvya e kALanI kavi duniyAmAM AzcaryakAraka manAyuM eTaluM ja nahIM paNa e dvArA kavi tarIkenI vyAjabI prazaMsAnA uddagAra khuda pratispadhIonA mukhamAMthI paNa bahAra paDyA. mahAkavi tarIke khyAti vistAra pAmI ane sarvatra AnaMdanI Urmio UThI. rAjakAryapaddhatA maMtrIzvaramAM hoya e kalapI zakAya tevI bAbata che. e sAthe rAjyasaMcAlanano bojo paNa saMbhave ja. emAM sAkSaratA sAMpaDavI e kaI bhAgyazALIne ja saMbhave. tethI ja kahevata che ke - A poet is born and not made e sAcI vAta che. somezvara, arisiMha ane bIjA keTalAka maMtrIzvarane murabbI mAnIne potAnI kRtio temane arpaNa karI gayA che. kIrtikaumudI" ane "sukRtasaMkIrtana" e vAtanI sAkSI pUre che. maMtrIzvara jAte kavi hovAthI kavitAnA guNadoSa samajI zakatA ane anya kavionI kadara paNa karI zakatA. emanI e zaktivizeSathI ja dhoLakAnA darabAramAM kartAhartA sAmezvara hovA chatAM hariharane sanmAna prApta thayuM hatuM. jAte e viSayamAM rasa letAM ane bIjAne preraNuM detAM. maMtrIzvaranI prArthanAthI nAracaMdrasUrie kyAratnasAgara" ane teeA ziSya zrI narendraprabhe "alaMkAramahodadhi nI racanA karI hatI. udayaprabha nAmanA bIjA munimahA je "dhamAMDyudaya mahAkAvyanI racanA karI hatI, jenI tADapatra para lakhAyela prata ke jemAM khuda maMtrIzvaranA pitAnA hastAkSara che e khaMbhAtanA zrI zAMtinAtha jana tADapatrIya bhaMDAramAM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 140 ] aitihAsika jUthonI maMtrIzvare traNa moTA jJAnabhaMDAra anAvarAvyA ane pANInI mAphaka krUnya kharacIne emAM prAcIna pratAnA sArA pramANamAM saMgraha karyo. sAhityanI sevAmAM jarA mAtra nyUnatA nathI dAkhavI. vIradhavaLanuM mRtyu sana 1238 mAM thayuM. enA maraNuthI prajAnA dareka janane AdhAta pahoMcyA. enA pratyenI asIma zaktithI khe'cAi 120 manuSye enI cehamAM khaLI maravA taiyAra thayA, paNa tejapALe dI STi vAparI, sakhata cAkI paherA gAThavI e badhAne maratAM bacAvyA. enA putra vIrama ane vIsala vacce rAjagAdI mATe jhaghaDA udbhavye. vastupAle lAMkhI najara dADAvI vIsalane Teke ApyA. AthI vIrama jAleAra nAsI gayA, jyAM tenA sasarA udesi gadvArA pAchaLathI ghAtakI rIte tenuM khUna karavAmAM AvyuM. vIzaLadevanA rAjyakALe maMtrIzvara vastupAle peAtAnA adhikAranA tyAga karyo. eka banAva evA banyA ke jenA uparathI maMtrIzvaranuM dila rAjakAjathI sahaja uDI gayuM. rAjamArga para Avela eka zramaNeAnI vasatInA meDA parathI eka sAdhujI rajoharaNadvArA bhUminu pramAna karI rahyA hatA. e mArgethI rAjavI vIzaladevanA mAmA siMhanI gADI jai rahI hatI. munine rajoharaNathI zuddhi karatAM jotAM ja sihunA pItto masyA, gADI ubhI rakhAvI, jhaTapaTa emAMthI utarI, vasatInA dAdarA caDhI, ka MipaNu pUchyA vinA munine thapATa lagAvI ! gussAmAM bhalaDI uThyo. rAjamAga para eka adhikArI sAme AvI rIte dhULa khaMkherAya ! ma MtrIzvara zrAvaka che tethI zuM thayuM ? A rAjyamAM have ghaDIbhara paNa zramaNeAnI AvI tumAkhI nahIM calAvI levAya ! tarata ja dAdarA utarI, gADImAM besI nagara bahAra cAlI gaye.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIvagAthA [ 141 ] - sAdhumaMDaLI acAnaka banelA A banAvathI maMtramugdha banI gaI. pramAjana karanAra muninA gAla para ratAza patharAI gaI, ane cakSumAM sahaja jhaLajhaLIyAM AvyAM. tyAM rojanA niyama mujaba maMtrIzvara vastupAlanuM guru-vaMdanAthe Agamana thayuM. vasatImAM Avela svadhAma baMdhunA mukhathI siMhadvArA upasthita thayela vyatikara jA. vaMdanA karI maMtrIzvara nIce AvyA. vAtane vA laI jAya" e ukti anusAra vasatI AgaLa sahaja mAnavagaNuM ekatra thaI gayA. maMtrIzvara e aMge zuM pagalA bhare che e jANavA sau Atura banyA. maMtrIzvara vastupAle tejavI vANImAM kahyuM ke ahIM ubhelo je kaI mANasa munizrIne lapaDAka mAranAra vyakitanI AMgaLI kApI lAvaze tene huM se senAmahoronuM InAma ApIza. e gunhegAra nahIM gaNAya paNa mAnane egya lekhAze. saMsAra tyakta zramaNane kAraNa pUchyA vinA, kriyAne hetu jANyA vinA, kevala tamAro cADI denAra ane sAthosAtha game tevI vANI uccAranAra rAjyane gunhegAra che. evA anyAyInI AvI tuMDamijAjI A rAjyamAM huM jyAM sudhI adhikArI de chuM tyAMsudhI ghaDIbhara paNa nahIM cAlI zake. e AcaranAra kaI sAmAnya mAnavI hoya ke khuda rAjavIne mAmo heya. ahIM to e karatAM paNa AvuM nIca kRtya karanAra mArA sAme je AhAna pheMkI gayo che e vadhu halakaTa hAI ene paDakAra mAre jhIlavo ja rahyo. huM ahiMsA dharmane upAsaka chuM. kIDI jevA jaMtunI dayA pALanAro chuM chatAM zrAvaka dharmanI maryAdAmAM chuM e vAta haragIja na bhulAya, mArA jevAnA hAthamAM rAjyanI dhUrA heya, ane e veLA mArA gurunuM A rIte Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 142 ] aitihAsika navI apamAna thAya e calAvI lauM eTalI kAyaratA mArAmAM AvI nathI. meM kaI hAthe cUDI paherI nathI. hajI A kAMDAmAM zUratAnuM zaiANita vahI rahyuM che. eTaleja huM jAhera rIte A paDakAra karI rahyo chuM. jAva jaldI jai pahoMcA ane pharaja annA karI. e yuga mAMyakAMgalAnA naheAtA. dharma mATe, nyAya mATe jIvananI AhUti ApanArA, sAcI rIte kahIe teA dharmanuM sAcuM rahasya samajanArA-maujuda hatA. rAjavInA mAmA siMha potAnI bahAdurInA ghenamAM agicAnA virAmAsanamAM mAMDa kAyA lakhavI rahyA hatA, tyAM eka TALakI AvI paheAMcI ane kaTAranA eka ghAthI siMhanI pAMca AMgaLImAMthI ekane chUTI karI, ene upADI lai pAchI krI. A kArya eTalI jhaDapathI banI gayuM ke najikamAM ubhelA e paheregIra paNa AbhA khanI gayA. pAchI pharelI ToLakInA sukhInA mukhamAMthI meATethI uccarAyelA eTalA ja zabdo kAne paDayA. pApIne pApanuM phaLa maLyu ! nirdoSa munine tamAcA mAranAra samajI rAkha ke A dheALakA che, A kaMi pApAmAInu rAjya nathI. rANIjInA bhAi thai AvyeA che tA bhale, paNa aMtaramAM kAtarI rAkhaje ke tArI tumAkhI ahIM na cAle. ahIM te sUrya caMdra jevA tejavaMta vastupAla-tejapAla jevA vIralAo jIvatA eThelA che. sihune badhI vAta samajAi gai. te AkuM A thai gayA. ekAeka khakhaDI UThayA. are ! rAjyamAM A zrAvaka maMtrInu' Avu prAmaya. mArA meADhA para prajAjana AvA veNu kahI jAya ? are ! dheALe divase AMgaLI kApI jAya ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagAthA [ 143 ] tarata ja dADatI gADIe rAjamahelamAM pahemyA. mIThuM maracu bhabharAvI peAtAnI haeNnane uzkerI, vIzaLadevane khelAvarAkhyA. vRttAMta sAMbhaLI vIzaLadeve kahyuM -- ke mAmA, tamArI vAta sAMbhaLatAM te emaja samajAya jANe vastupAle vinA kAraNe A kalahu UbhA karyAM che! mArA anubhavamAM e utaratuM nathI. e bhAIonI vaphAdArI mATe zaMkA [levApaNuM che ja nahIM. tee rAjyanA thAMbhalA che. bhANeja ! teA, huM zuM jUThuM eluM chuM ? tAre mArI pratiSThA rAkhavI hoya te mArI vAtamAM zaMkA lAvyA vinA, mArA hAthanI AMgaLI chedanArane mRtyudaMDa ApavA joie. A rAjya tAruM che. e vANi bhAInA AvA ga calAvI levA emAM ApaNI kSAtravaTane jhAMkhapa che. ' ' zA kAnanA kAcA e teA kALajUnI le!kavAyakA. mAmAnAM vacana para itabAra mUkI vIzaladeve ekadama hUkama karyAM ke"maMtrIzvara vastupAlane pakaDI lai phAMsIe caDhAvI do. maMtrIzvaranA AvAsa AgaLa leAka samAtu na heAtu. jaldIthI siMha pAchA pharI ekadama rANIvAsamAM gayA che eTale jarUra kaMi navAjUnI thavAnI ema sau keAI mAnatuM hatuM. mahAjana ekadama bhegu thaI gayuM ane je kaMi viparIta AjJA rAjavInI thAya teA e jhIlI levA niradhAra karI lIdhe. tyAM tA rAjamahelamAMthI vIzaladevanI AjJA lai avArAhI sainika mahAra paDayA, paNa jyAM bharabajAramAM Avye tyAM enA mArga avarAdhAi gayA. enI sAme mAtra mahAjananA mevaDIe ja nahIM paNa prajAjanA mahAsAgara jema ubharAya tema ubharAi rahyA. eNe rAjavInI AjJA vAMcI saMbhaLAvI, matrIzvaranA AvAsa tarapha javA devAnI mAMgaNI karI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] aitihAsika jela - tyAM to prajAjanomAMthI eka vRddha gRhastha AgaLa AvI bolyA. " bhAI, gAdIe Avela A navA rAjAne bhAna nathI ke dhoLakAnI samRddhi A baMdhava-belaDInA kauzalya-parAkramane AbhArI che paNa ame prajAjane te sArI rIte e vAta jANIe chIe. e kAThIyAvADInA bharese cAlanAra rAjavIne mAre A saMdeze jaIne kahe ke AvA vagaravicAryA hUkama kADhatAM aTake kaI zANapuruSanI salAha le. maMtrIzvarane AvAsa te dUra che. tyAM pahoMcatAM pahelAM te kaMIkanA lehI reDAze. mahAmaMtrI vastupAlane pakaDanAra ke janmyA ja nathI. ema thatAM agAu te amo badhA kaMI hAthe cUDIo paherI nathI UbhA. devI anupamAe jemanAmAM cetanA pragaTAvI che e pelI zaktinA avatAra samI nArIo paNa sAmano karavA Atura che. e badhAne jItIne mArga kahADa paDaze. jA, jA, hArA ekalAnuM kAma nathI. e rAjAne sainya laI mekala. azvArohI sainika jAtane kAThI hate. e te mahAjana agresaranA AvA tIkhA-tamatamatA zabdo sAMbhaLI Aje banI gayA. satvara gheDe pAcho vALe ane banelI vAta kahI saMbhabAvI aMtamAM umeryuM ke maMtrIzvarane pakaDavA e baccAnA khela nathI mahArAja, e te lekhaMDanA caNA cAvavA jevuM kaparuM kArya che. AkhI prajA ApanI sAme uTI che ane mArA mAlika (siMhaThAkara) sAme te eTalI hade reSe bharAyelI che ke e je hAthamAM Avaze te emanA so e varSa pUrAM thaI jaze. vizaladeve A jAtane sAmane ane te paNa prajAjana taraphathI svane paNa kapelo nahIM. rANamAtA ane eno bhAI jANe pASANanA pUtaLAvat sthira banI gayA! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhauravagAthA [145 ] paNa juvAna rAjavI have derI DhIlI mUke te AbarU jAya eTale dAjhayA para DAma devA mAphaka tarata ja senApatine sainya taiyAra karavAnA hUkama sAthe bIjA paheregIrane deDAvyo. tyAM te 2Ajya purohita paMDitamAnya semezvara AvI upasthita thayA ane hasta jeDI kahevA lAgyA- mahArAja! Apa A zuM karI rahyA cho? rAjya sthApanAmAM jemaNe dharamULathI agra bhAga bhajavyo che, are! dAdA lavaNaprasAde jemane kehInUra hIrAnI upamA ApI che ane rAjavI varadhavale koI paNa vAra jemanI salAha pAchI ThelI nathI; are! talamAtra aNuvizvAsa nathI kaye emanI sAme ApanA mAmAnI mUrkhAIne nyAya toLavAne badale caDhAmaNIthI Apa vagara tapAse phAMsIne hukama Apo cho ? A te bhUlanI paraMparA thAya che ane nyAyadevInuM apamAna karAya che. ApanI jAmatI pratiSThAne kalaMka lAge che. duHkha na mAnatA paNa mahAre spaSTa kahevuM paDe che ke-AvuM uchAMchaLuM pagaluM bharI, ApazrIe rAjyanI ghera bedI che. pitAnA hAthe ja enI prasarelI kIrtimAM kALAza paDI che. jainadhI zramaNa e nAnA sarakhA ja tenI dayA pALe, koInuM paNuM buruM ciMtave nahIM, keIne kaDa zabda sarakhe paNa na kahe, e zuM jANI joIne rAjamAmA sAme dhULa urADe kharA? kadAca pramArjana karatAM raja UDI to emAM zuM bagaDI gayuM ? evA saMtanA hAthe UDelI raja te pavitra gaNAya, gaMgA ane sarasvatI jevI saritAnA jaLa tIrtharUpe je pavitra gaNAya ane pivAya kiMvA zIre caDhAvAya te A te jaMgama tIrtha jevA sAdhupuruSa. emanA caraNamAM daMDavat praNAma ja zobhe ene sthAne tamAco caDhanAra mAnavI samaju ke mUrakhane saradAre kahevAya? Apa ja vicAra kare ne! 10. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 146 ] aitihAsika pUrvajonI sAdhu mahArAjathI bhUla thaI ja nathI, paNa dhArI laIe ke ekAda mulaka sAdhue bhUla karI dIdhI, to e aMge pUchaparacha karyA vinA ekadama zikSA karavI e vyAjabI gaNAya kharuM? tamAro mAravArUpa utAvaLIyuM pagaluM bharI mAmAe eka vaphAdAra sevakane-rAjyanA sAcA hitaciMtakane vinA kAraNe roSe bharA che. sAmAnya kakSAne mAnavI paNa potAnA deva-gurudharmanuM apamAna na sahI zake te A te mahAmaMtrI vastupAla, tejasvI senAnAyaka tejapAla e muMgA rahI sahana kare evA Darapoka vaNiko che ke? samarAMgaNamAM A joDIe kevA kAryo karyA che e "kAThImAmAM kadAca na jANatA hoya paNa A rANamAtA ane ApanA ke mahArAthI zuM sAva ajANyA che? zuM Apa dhAre che tema senApati, daMDanAyaka evA tejapAlanA hukama vinA ApanI AjJAthI sainya taiyAra karaze? khUda daMDanAyakane sAmane karaze ? huM khAtarIpUrvaka kahuM chuM, mahArAja ! e kadI bananAra nathI. senApati sainiko sahita hathiyAra heThA mUkaze paNa tejapAla sAme haragIja jaze nahIM. ene sainya para prema ane prabhAva jagajAhera che. mAMdA, AjArI ane ghAyala thayelA sainikonI saMbhALa lenAra daMDanAyaka ane pATA pIMDI karavAmAM ke AzvAsana ApavAmAM, are! temanA ghara saMsAramAM potAnI anubhavI sevAthI sukha pAtharanAra tejapAlabhAryA devI anupamAne te dareka sainika pitAnA pitA ane mAtA sama mAne che. emanA sArA prANa pAtharavA taiyAra che. teo jAte sAme zastra te nahIM ugAme paNa pitAnA jIvatAM sudhI vAMke vALa paNa nahIM thavA de. mahArAjahuM mArI sagI AMkhe A baMdhuo mATe prajAne kevuM bahumAna che te joIne AvuM chuM. tejapALa eka haMkAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauravagAthA [ 147] kare to e sainike ahIM doDatA Ave tema che ane A mAmA siMha jotajotAmAM ziyALa banI jAya tema che." . tyAM te anucara Avyo ane namaskAra karI che. "mahArAja! ApanI AjJA meM senApatine kahI saMbhaLAvI. javAbamAM temaNe jaNAvyuM ke daMDanAyaka sAme senTa taiyAra karavAnuM ane e rIte A rAjyane pAyamAla karavAnuM kArya temanAthI nahIM bane. AjJAnuM ullaMghana karavAnI IcchA nathI chatAM enuM pAlana karavAmAM mAtRbhUmine droha hovAthI te kArya nahIM karatAM A talavAra pAchI mokalI che." vizaLadevanA hAtha heThA paDyA. eNe tarata ja brija paMDita samadeva mAraphata pitAne prathama hukama rada karyAnI jAherAta rAjamArgo ekatra thayela prajAjanamAM karAvI; eTaluM ja nahIM paNa havethI rAjyanI koI paNa vyakti sAdhu-saMta ke saMnyAsInuM A rIte apamAna na karI zake evo DhaDhero bahAra pADyo.' semezvara kavinI dIrdhadaSTithI vAghelA vaMza para Avela A Akasmika saMkaTa dUra to thaI gayuM paNa tyAra pachIthI maMtrIdhara vastupAlanuM dila rAjakAjathI UThI gayuM. saMpUrNa pramANikatAthI karela rAjyasevAne phAMsIno hUkama e je natIje hoya te zA sAru jIvananA prAMta bhAge e bhAra veMDhAratA rahevuM? e prazna maMtrIne vAraMvAra muMjhavI rahyo. emAM tabicata paNa lathaDI. potAnA zirethI lagabhaga badhI javAbadArI anyanA hAthamAM dhImedhIme seMpI daI, havAphera javAnuM ane tabicata sudhare yAtrA nIkaLavAnuM nakkI karyuM. AmAM thoDAka varSo vItyA. pUrva karatAM taMdurastI sudharatI jaNAI ane yAtrAne vicAra bara lAvavA zrI zatruMjaya javA maMtrIzvara dholakethI nIkaLyA. paNa mArgamAM ja reze uthalo mAryo ane aMkevAlIyA gAmamAM teo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 148] aitihAsika pUrvajonI samAdhipUrvaka mRtyu pAmyA. e veLA temanI sarabharAmAM temane putra kSetrapAla, bhAI tejapAla tathA kuTuMbIjana hAjara hatA. munizrInI hAjarImAM ArAdhanA karI, pApa khamAvI arvatane nAmeccAra karatAM teo svarge gayA. sana 1241mAM A banyuM. dhULakAmAM samAcAra prApta thatAM rAjavIe zoka jAhera karyo. te pUrve prajAnA nAnA moTA dareke svayameva zokanA cihno dhAraNa karI, bajAramAM pAkhI pALI. temanI smRtimAM zrI RSabhadevanuM devAlaya taiyAra karAvavAmAM AvyuM. A pachI tejapAla lagabhaga daza varSa jIvyA ane rAjyanI sevA pUrNa vaphAdArIthI bajAvatA rahyA, chatAM moTAbhAInA maraNa thI jamaNuM bAMhA tUTI gaI tenuM duHkha te na ja bhUlAyuM ghaNuMkharUM teo potAne maLela gAma caMdrANAmAM ja rahetA. rAjya paranA khAsa saMkaTa ke jarUrI kAraNe teo chelakAmAM hAjarI ApatA. pitAnuM pAchaLanuM jIvana devI anupamAnI salAhathI lagabhaga AtmasAdhanamAM ja gALyuM ane sAdA zrAvaka tarIke samAdhipUrvaka maraNane vadhAvI lIdhuM. Aba-delavADAnA devAlaya zilpakaLA ane addabhuta kAraNomAM maMtrIzvara vimalazAnuM zrI 4 AdijinanuM ane vastupALa-tejapALe pavitrazIlA buddhimatI amadA anupamAnI salAhathI baMdhAveluM zrI nemijinanuM daheruM advitIya hi. ane ajoDa che. dezadezAMtarathI hajAro yAtriko enA AkarSaNa te kheMcAI Ave che. kAraNamAM kevaLa kamaLa ke pazu-paMkhInA citra 1 nathI paNa emAM jaina sAhityano ItihAsa ALekhAyo che. - muMbaI jaina svayaMsevaka maMDaLane rajata mahe sava aMka. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com