________________
છે તેને અભિલાપ્ય સ્વભાવ કહેવામાં આવે છે.
૬. ભવ્ય સ્વભાવ (ભવ્યતા) : સર્વ દ્રવ્યમાં પર્યાયની પરાવર્તિતા એટલે કે પર્યાયો બદલાય છે તેને ભવ્ય સ્વભાવ કહેવામાં આવે છે. આ છ સ્વભાવ દ્રવ્યમાં, ગુણમાં છે માટે એ છને સામાન્ય સ્વભાવ કહીએ છીએ.
ક્ષેત્ર-ગુણ ભાવ અવિભાગ અનેકતા,
નાશ ઉત્પાદ અનિત્ય પરનાસ્તિતા;
ક્ષેત્ર વ્યાપ્યત્વ અભેદ અવક્તવ્યતા,
ત્રીજી કડીમાં કહેવામાં આવેલ છ સામાન્ય સ્વભાવના વિરોધાભાસી છ સામાન્ય સ્વભાવ અહીંયા બતાવે છે.
વસ્તુ તે રૂપથી નિયત અભવ્યતા... ૪
૧. અનેકતા : ક્ષેત્ર, ગુણ, ભાવ (પર્યાય)ના અવિભાગ વડે અનેકતા છે. એક એક દ્રવ્યમાં અનંતા ગુણ છે, તે એકેકા ગુણમાં અનંતા ગુણ અવિભાગ છે તે અનેક સ્વભાવતા છે. તથા ભાવ અવિભાગે જે પર્યાય ધર્મ તે જ્ઞાનાદિક ગુણના અનંતા પર્યાયની સુક્ષ્મતા ગહન છે તે પણ અનેક સ્વભાવ છે. ક્ષેત્રથી પ્રદેશરૂપ અવિભાગ પદાર્થમાં અનેક હોવાથી અનેકતા છે. ક્ષેત્રે તથા ગુણે અને પર્યાયે સર્વ રીતે દ્રવ્યમાં અનેકતા છે.
११०
૨. અનિત્યતા : પર્યાય અપેક્ષાથી વ્યય તથા ઉત્પાદ પરિણતિ એ સર્વ દ્રવ્યમાં અનિત્યતા છે.
૩. નાસ્તિતા : આપણાથી બીજા જે દ્રવ્ય તેના ધર્મ તે અન્ય દ્રવ્યમાં નથી. અથવા આપણા દ્રવ્યમાં નથી તે નાસ્તિતા છે. પરદ્રવ્ય (પુદ્ગલ દ્રવ્ય)માં આત્મદ્રવ્યનું અસ્તિત્વ નથી તે નાસ્તિતા છે.
૪. અભેદતા : આત્માના સર્વ ગુણ-પર્યાય તે ભિન્ન ભિન્ન કાર્ય કરે છે. પરંતુ ક્ષેત્ર એટલે ભાજન તે સર્વનો આત્મા છે. ગુણ પર્યાયની
વીર-રાજપથદર્શિની - ૨
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
