Uvavai Suttam

Author(s): Munichandrasuri
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay

Page 273

सूत्र -180-182] योगनिरोधस्वरूपम् 199 स्यादित्याह- 'जहण्णजोगिस्स'त्ति जघन्यमनोयोगवत: 'हेट्ठ'त्ति अधो यो मनोयोग इति गम्यते, जघन्यमनोयोगसमानो यो न भवतीत्यर्थः, मनोयोगश्च-मनोद्रव्याणि तद्व्यापारश्चेति, जघन्यमनोयोगाधोभागवर्तित्वमेव दर्शयन्नाह-'असंखेज्जगुणपरिहीणं'ति असङ्ख्यातगुणेन परिहीणो यः स तथा तं जघन्यमनोयोगस्यासङ्ख्येयभागमात्रं मनोयोगं निरुणद्धि, ततः क्रमेणानया मात्रया समये समये तं निरुन्धानः सर्वमनोयोगं निरुणद्धि, अनुत्तरेणाचिन्त्येन अकरणवीर्येणेति, एतदेवाह-'पढम मणोजोगं निरंभइ'त्ति प्रथम-शेषवागादियोगापेक्षया प्राथम्येनआदितो मनोयोगं निरुणद्धीति उक्तं च -"पज्जत्तमेत्तसन्निस्स जत्तियाई जहन्नजोगिस्स / होति मणोदव्वाइं तव्वावारो य जम्मत्तो // 1 // तदसंखगुणविहीणं समए समए निरंभमाणो सो / मणसो सव्व-निरोहं करे असंखेज्जसमएहिं // 2 // " ति, एवमन्यदपि सूत्रद्वयं नेयम्, 'अजोगयं पाउणइ'त्ति अयोगतां प्राप्नोतीति, 'ईसिं हस्सपंचक्खरुच्चारणद्धाए'त्ति ईसिंतिईषत्स्पृष्टानि हुस्वानि च यानि पञ्चाक्षराणि तेषां यदुच्चारणं तस्य याऽद्धा-कालः सा तथा तस्याम्, इदं चोच्चारणं न विलम्बितं द्रुतं वा, किन्तु मध्यममेव गृह्यते, यत आह "हस्सक्खराई मज्झेण जेण कालेण पंच भण्णंति / अच्छइ सेलेसिगओ तत्तियमेतं तओ कालं // 1 // " शैलेशो-मेरुस्तस्येव स्थिरता-साम्याद्याऽवस्था सा शैलेशी अथवा शीलेशः-सर्वसंवररूपचारित्रप्रभुस्तस्येयमवस्था योगनिरोधरूपेति शैलेशी तां प्रतिपद्यते, ततः 'पुव्वरइयगुणसेढीयं च णं'ति पूर्व-शैलेश्यवस्थायाः प्राग् रचिता गुणश्रेणी'क्षपणोपक्रमविशेषरूपा यस्य तत्तथा, गुणश्रेणी चैवं-सामान्यतः किल कर्म बह्वल्पमल्पतरमल्पतमं चेत्येवं निर्जरणाय रचयति, यदा तु परिणामविशेषात्तत्र तथैव रचिते कालान्तरवेद्यमल्पं बहु बहुतरं बहुतमं चेत्येवं शीघ्रतरक्षपणाय रचयति तदा सा गुणश्रेणीत्युच्यते, स्थापना चैवं छ 'कम्मं 'ति वेदनीयादिकं भवोपग्राहि 'तीसे सेलेसिमद्धाए'त्ति तस्यां शैलेशीअद्धायां-शैलेशीकाले क्षपयन्निति योगः, एतदेव विशेषेणाह-'असंखेज्जाहिं गुणसेढीहिं'ति असङ्ख्याताभिर्गुणश्रेणीभिः शैलेश्यवस्थाया असङ्ख्यातसमयत्वेन गुणश्रेण्यप्यसङ्ख्यातसमया ततः तस्याः प्रतिसमयभेदकल्पनया असङ्ख्याता गुणश्रेणयो भवन्ति, अतोऽसङ्ख्याताभिः गुणश्रेणीभिरित्युक्तम्, असङ्ख्यातसमयैरिति हृदयम्, 'अणंते कम्मंसे खवयंतो'त्ति अनन्तपुद्गलरूपत्वादनन्तास्तान् 1. मणजोगं - खं. / / 2. पर्याप्तमात्रसंज्ञिनो यावन्ति जघन्ययोगिनः / भवन्ति मनोद्रव्याणि तव्यापारश्च, यावन्मात्रः // 1 // तदसङ्ख्यगुणविहीनं समये समये निरुन्धन् स: / मनसः सर्वनिरोधं कुर्यादसङ्ख्यसमयैः // 2 // 3. करेइ अ० खं. // 4. हुस्वाक्षराणि मध्येन येन कालेन पञ्च भण्यन्ते / तिष्ठति शैलेशीगतस्तावन्मानं ततः कालं // 1 // 1. शैलेश:खं. / 2. क्षपणापक्र० खं. //