________________
ચારિત્રમોહનીયની ઉપશમના
૨૦૫ તેમાંથી દરેક સમયે જે કિઓિ વર્જવાનું કહ્યું છે તે કિષ્ક્રિઓને તે રુવે ન ભોગવે પરંતુ તેમાં ઓછારસવાળી કિંઠ્ઠિઓનો રસ વધારીને તથા વધારે રસવાળી કિષ્ક્રિઓનો રસ ઘટાડીને ભોગવે. તેથી તેટલી કિઠ્ઠિઓ છોડી દીધી એમ કહી શકાય. “છોડી દીધી, મુતિ, વનય' પદોનો અર્થ સ્વસ્વરૂપે ન ભોગવવી, પરંતુ પરરૂપે ભોગવવી એવો કરવો અને તે રસની વૃદ્ધિનહાનિ પણ પૂર્વે ન થતા ઉદય સમયે જ થાય એમ સમજવું.
પ્રથમ પાની આપત્તિ : પ્રથમ પક્ષ સ્વીકારીએ તો વાંધો એ આવે છે કે ઉદયપ્રાપ્તકઢ઼િઓના અસંખ્યાતમા ભાગને છોડવાનું કહ્યું છે, તે શી રીતે સંભવી શકે ? કર્મપ્રકૃતિ ઉપશમનાકરણ ગા. પપલી માં કહ્યું છે કે - “વિતિયમિતે ત્રિાપ માંગમાં મુંતિ' અહીં ત્રિા એટલે ઉદયને પ્રાપ્ત કિઠ્ઠિઓમાંથી અસંખ્યાતમો ભાગ છોડે છે, એવો અર્થ થાય. ઉદયમાં ગ્રહણ કરતો જ નથી એવો અર્થ શી રીતે થઈ શકે? કર્મપ્રકૃતિ ઉપામનારા ગા. પuતી મલય. ટીકામાં પણ તેવો જ અર્થ કર્યો છે- “દ્વિતીયસમયે ૩યપ્રHIનાં ટ્ટિીના સંધ્યેયમા મુક્ઝતિ' તેથી નિષેકગત જે કિઠ્ઠિઓ છે તેને છોડી દે છે, એવો અર્થ થાય. પરંતુ ઉદયમાં પ્રાપ્ત થયેલ પ્રદેશો કદાપિ વિપાક કે પ્રદેશથી અનુભવ્યા વગર છૂટી શકે નહીં, તેથી અહીંયા છોડી દે છે તો અર્થ સ્વસ્વરૂપે નથી ભોગવતો પણ પરરૂપે ૨સ વધારી-ઘટાડીને ભોગવે છે, એવો થઈ શકે.
બીજા પક્ષની આપત્તિઓ ઃ બીજો પક્ષ માળીએ એટલે કે જે કિંઠ્ઠિઓ છોડી દેવાની હોય તેના દલકો નિષેકમાં ગોઠવાયેલા હોવાથી ઉદયમાં તો આવે છે પરંતુ તે રસ વધારીને કે ઘટાડીને ભોગવાય છે, સ્વરૂપે ભોગવાતા નથી. એમ માનીએ તો પછી એ થાય છે કે ઉદયાવંલકામાં પ્રવેશેલ દલિકોમાં ઉદ્વર્તતા કે અપવર્તના શી રીતે થાય ? કષાયખાભૂત ગા. ૧૫૯ તથા તેની ચામાં ઉદયાવલિમાં પ્રવિષ્ટ અનુભાગને છોડીને સર્વ અનુભાગની અપuતા કે ઉદ્વર્તના થઈ શકે એમ કહ્યું છે- “સલ્વે વિય પ્રમાણે ओकड्डुदि जे ण आवलियपवितु। उक्कड्डदिबंधसमं णिरुवक्कम होदि आवलिया ॥१५९॥" - પૃ. ૩૦૧૫.
ચૂર્ણિ- “3યાવત્રિયવિદ્દે મનુભાને મોજૂ ફેરે સર્વે વેવ અજુભાને મોડુદ્ધિા પર્વ વેવ ૩chશુદ્ધિ " - ૫૨૦૧૬.
વળી બીજો પ્રશન એ થાય છે કે ગા. ૧૪૪ની ચૂરમાં કહ્યુ છે કે ઉપશામક આરોહકને કિંકિરણોદ્ધાથી સૂક્ષ્મસંતરાય સુધી સ્થિતિ અને રસની અપવર્તવા થઈ શકે, પરંતુ ઉદ્વર્તતા થઈ શકતી નથી, તો પછી અહીં કિંડ્રિવેદવાદ્ધામાં આરોહકો ૨સળી ઉદ્વર્તના શી રીતે થઈ શકે ?
