Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 5

Author(s): Hemchandracharya, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 22

श्रीसिबहेमचनशम्दानुशासने पथमोऽध्यायः ।
[पा० १, सू०-६.]
-
कर्तरि ध्यणि-आप्लाव्यः, पक्षे भावे आवश्यकेऽर्थे -- श्लिष-शी-स्था-स-वस-जन-रुह--भजे:35 आप्लाव्यमनेनेति ।। ५. १. ७. ।।
क्तः । ५. १.६.॥ प्रवचनीयादयः । ५. १. ८. ॥
त० प्र०-एभ्यः क्तप्रत्ययो यो विहितः स कतरि
वा भवति । श्लिष्टः, आश्लिष्टः काम्तां कामुकः, त० प्र०--प्रवचनीयादयः कर्तर्यनीयप्रत्ययान्ता वा आश्विष्टा कान्ता कामुकेन, आश्लिष्टं कामुकेन । शो5निपात्यन्ते । प्रवक्ति प्रवृते वा--प्रवचनीयो गुरुः अतिशयितो गर शिष्यः, अतिशयितो गुरुः शिष्येण, अति-40 शासनस्य, प्रवचनीयं गुरुणा शासनम् । उपतिष्ठत
शयितं शिष्येण । स्था-उपस्थितो गुरु शिष्यः, उपस्थितो इति----उपस्थानीयः शिष्यो गुरोः, उपस्थानीयः शिष्येण
यण गुरुः शिष्येण, उपस्थितं शिष्येण । आस-उपासितो गुरुः । एवं-रमयतीति-रमणीयो देशः । मदयोतीति
गुरु शिष्यः, उपासितो गुरुः शिष्येण, उपासितं मदनीया योषिता दीपयतीति-दीपनीयं चूर्णम् । मोह- शिष्येण । वस-अनषितो गुरु भवान् , अनूषितो गुरु10 मतीति--मोहनीयं कर्म । ज्ञानमावृणोतीति-शाना- भवता. अनषिनं भवता
भवता, अनूषितं भवता । जन्-अनुजातो माणवको 45 वरणीयम् । एवं-दर्शनावरणीयम् ॥८॥
माविकाम् , अनुजाता माणविका माणवकेन, अनु
जातं माणवकेन; विजाता वत्सं गौः, विजातो वत्सो श० म० न्यासानुसन्धानम् -प्रव० । सर्वधातु
गवा, विजातं गवा । रुह-आरूढो वृक्ष भवान् । आलो म्योऽयमनीयप्रत्ययो विहित एव ततो निपातन कि
वृक्षो भवता, आरूढं भवता । ज-अनुजीर्णो वृषली प्रयोजममित्याशङ्कायामाह-कर्तर्यनीयप्रत्ययान्ता इनि
चैत्रः, अनुप्राप्य जोरणं इत्यर्थः, अनुजीर्णा वृषली 50 15 एषां कर्तरि प्रयोगदर्शनात तदर्थे चानीयस्थाविहितत्वात
.चत्रेण, अनुजीणं चत्रेण । भग्-विभक्ता भ्रातरो तत्र निपातनमावश्यकमिति भावः । वचक भाषणे" रिक्यम् । विभक्त भ्रातृभी रिक्थम , विभक्त' भ्रातृभिः । इति 'वच्' धातोः प्रवक्तीति "गक व्यक्तायां वाचि" :
, अकर्मका अपि हि धातव उपसर्गसम्बन्धात् सकर्मका इति 'ब्रूधातोः प्रब्रूते इत्यशित्प्रत्ययविषये वचादेशेऽनेन ।
भवन्तीति शीडादिग्रहणम् , अन्यथाऽकर्मकत्वादुत्तरेणव निपातनाद् वा कर्तयनीय प्रत्यये---प्रवचनीयो गुरुः
सिझम् । श्लिष-भजी केवलापि सकर्मको ॥६॥ 55 20 शासनस्येति, पक्ष कर्मण्यनीये--प्रवचनीयं गुरुणा '--..
शासनमिति । उपतिष्ठते इति कर्तरि---उपस्थानीयः । श० म० न्यासानुसन्धानम्-श्लिष० । तप्रत्यशिष्यो गुरोरिति, पक्षे कर्मणि-उपस्थानीयः शिष्येण । यस्य भावकर्मणोरेव विधानादेभ्यः कर्तरीष्टस्य तस्यागुरुरिति-अकर्मकस्यापि स्थाधातोरुपसर्गवशात् सकर्म- प्राप्ते: कर्तरि विधानार्थमिदमित्याह-यो विहितः स
कत्वमबसेयम् । अतिदिशति-एवमिति "रमि क्रीडायाम्" कर्तरि वेति । पक्षे च भावकर्मणोरपि भविष्त्येवेति 25 इति 'रम्' धातोयं तस्य रमयतीति कर्तरि-- तदनुसारमुदाहरणानि । "श्लिषंच आलिङ्गने" श्लिष्यति 60
रमणीयो देशः इति । “मदच् हर्षे” इति 'मद' स्मेति कर्तरि तश्लिष्टः, एवम्-आश्लिष्यति स्मेनि धातोर्ण्यन्तस्य घटादित्वात् हस्वे मदयतीति कर्तरि- कर्तरि क्त--आश्लिष्टः कान्तां कामुकः, पक्षे कर्मणिमदनीया योषित् । "दीपंचि दीप्तौ'' इति 'दीप्' आश्लिष्टा कान्ता कामुकेन, भावे तु-आश्लिष्टं
धातोय॑न्तस्य दीपयतीति कर्तरि-दीपनीयं चूमिति। कामुकेन । 'शीङा स्वप्ने'' अतिशेते स्मेति कर्तरि --- 30 “मुहीच वैचित्ये'' इति 'मुह,' धातोर्ण्यन्तस्य मोहयतीति अतिशयितो गुरु शिष्यः, कर्मणि---अतिशयितो 65
कर्तरि-मोहनीयं म । 'वृग्टु बरणे" जानमाव- गुरुः शिष्येण, भावे तु-अतियितं शिष्येण "न गोतीति कर्तरि--ज्ञानाबरणीयं कर्म । अतिदिशति- डीड-शीङ०" [४. ३. २७.] इति कित्त्वप्रतिषेधाद एवमिति, दर्शनमावृणोतीति कर्तरि-दर्शनावरणीयं गूणः । उपतिष्ठते स्मेति कर्तरि-उपस्थितो गुरु कर्म ।। ५. १.८.॥
शिष्यः, कर्मणि उपस्थितो गुरुः शिष्येण, भावे