________________
સૂત્રોના રહસ્યો
૬૧
ગુરુના સમાન-આસને પણ ન બેસાય.
ગુરુ કરતાં વધારે ઊંચી (વધારે સારી કે વધારે કિંમતવાળી) આસન-કામળી વગેરે વસ્તુઓ પણ ન વપરાય.
આવું કરવાથી જે અપ્રીતિ કે વિશેષ-અપ્રીતિ થઈ હોય તે બદલ આ બે પદોથી ક્ષમા માંગવાની છે.
43
અંતરભાસાએ-ઉર્વારભાસાએ ઃ વચ્ચે બોલવામાં કે વધારે બોલવામાં. ગુરુ મહારાજ કોઈની સાથે વાતચીત કરતા હોય ત્યારે કે પોતાના વિચારો દર્શાવતા હોય ત્યારે વચ્ચે બોલવું કે, ‘ના, એ વાત આવી નથી પણ આમ છે... મને બરાબર ખબર છે... વગેરે તે અંતરભાસા કહેવાય. ગુરુજી વાત કરતા હોય ત્યારે વચ્ચે કદી ન બોલવું. જરૂર જણાય તો પછીથી એકાંતમાં ગુરુજીને તે વાત કરવી.
ગુરુજી કોઈ વાત પૂર્ણ કરે ત્યાર પછી તેમાં પોતાનું વિશેષ ડહાપણ ડોળવું તે ઉર્વારભાસા કહેવાય. ગુરુજીની વાત ઉપર પાછળથી કોઈ કોમેન્ટ ન કરવી. તેમની વાતોમાં મીઠું-મરચું ભભરાવીને બીજાની પાસે રજૂઆત ન કરવી.
ઉપરોક્ત બાબતમાં પણ વિપરીત વર્તન કરવાથી જે અપ્રીતિ કે વિશેષ અપ્રીતિ થઈ હોય તેની ક્ષમા માંગવાની છે.
કિંચિ... થી ઉવરિભાસાએ સુધીના પદો વડે, જુદા જુદા કાર્યોથી અપ્રીતિ કે વિશેષ અપ્રીતિ થઈ હોય તેની ક્ષમા માંગવામાં આવી છે.
મજ્જ વિણય... પદોથી પોતાને ખ્યાલ હોય તેવા થઈ ગયેલા વિનય વિહોણા અપરાધો બદલ ક્ષમા માંગવાની છે.
તુર્ભે જાણહ... વગેરે પદો દ્વારા પોતાને ખ્યાલ ન હોય (ગુરુને ખ્યાલ હોય) તેવા વિનય વિહોણા અપરાધો બદલ ક્ષમા માંગવાની છે.
ગદિત થઈને બોલાતું ‘મિચ્છામિ દુક્કડમ્’ પદ, થઈ ગયેલા પાપો બદલ દિલગીરી સૂચવવાપૂર્વક, હવે ફરી તેવા પાપો નહિ કરવાની કબૂલાતને જણાવે છે.
જવાબ રૂપે ગુરુ પણ ‘અહવિ ખામેમિ તુમ્હેં’ બોલે છે. એટલે કે, હે શિષ્ય ! મારા વડે તને પ્રે૨ણા વગેરે કરવામાં કડવા વચનો વડે અપ્રીતિ વગેરે ઉત્પન્ન થઈ હોય તો હું પણ તને ખમાવું છું.
જૈન ધર્મની આ જ મહાનતા છે કે અહીં વડીલ એવા ગુરુ પણ પોતાના શિષ્ય પાસે ક્ષમા માંગે છે ! નાના કે મોટાની અહીં વાત નથી. અહીં તો નાનો મોટાને ખમાવે અને મોટો નાનાને ખમાવે. બધાના મનમાં એક જ ભાવના ઊછળતી હોય કે મારે કોઈની સાથે વેર-વિરોધ કરવા નથી, મારી ભૂલ થાય કે તરત જ મારે તેની ક્ષમા માંગીને મારા આત્માને તરત પવિત્ર બનાવી દેવો છે !
