________________
સૂત્રોના રહસ્યો
પદાર્થને આલંબન તરીકે સ્વીકારવો જોઈએ.
પરમાત્મા જેવું શુભ આલંબન આ વિશ્વમાં કયું હોઈ શકે ? તેમના પ્રભાવે શુભ ભાવો પુષ્કળ ઊછળ્યા વિના ન રહે. પરન્તુ વર્તમાનકાળમાં પરમાત્મા સાક્ષાત્ તો હાજર નથી. ત્યારે તેમની ગેરહાજરીમાં તેમની પ્રતિમા પણ આપણા શુભ ભાવોને ઉછાળવામાં આલંબનભૂત બને છે.
કોઈ કદી એમ ન કહેતા કે ભગવાનની પ્રતિમા તો પથ્થર છે, જડ છે. જડમાં વળી આપણામાં શુભાશુભ ભાવો પેદા કરવાની શી તાકાત ?
ના, આવું વર્તમાનકાળની કોઈપણ વ્યક્તિ વિચારી પણ ન શકે. કારણ કે તેના રાબેતાના જીવનમાં એવી ઘણી જડ વસ્તુઓના આલંબને તેનામાં સારા કે નરસા ભાવ પેદા થતા તેણે પોતે જ અનુભવ્યા છે !!!
ઘરમાં રહેલા ટી.વી. પર જ્યારે જુદા જુદા દશ્યો આવે છે ત્યારે ક્યારેક તેની આંખોમાં વિકાર ઊભરાય છે તો ક્યારેક હવામાં હાથ ઉછાળીને પોતે જ ફાઇટિંગ કરવા લાગી જાય છે ! ક્યારેક તેની આંખમાં અશ્રુ છલકાઈ જાય છે તો ક્યારેક તે ક્રિકેટમાં ભારતનો વિજય નિહાળી હર્ષથી ચિચિયારી પાડી ઊઠે છે. તેનામાં આ વિકારનાફાઇટિંગના-રુદનના કે હર્ષના ભાવો કોણે પેદા કર્યા ?
૧૩૧
સામે ટી.વી. ઉપર જે ચિત્રો દેખાઈ રહ્યા છે. તે ચિત્રો જેના છે, તે વ્યક્તિ ભલે ક્યાંક જીવતી હોય, પરન્તુ તે ચિત્રો તો જડ છે ને ? શું આ જચિત્રોની અસર સૌ કોઈએ પોતાના જીવનમાં અનુભવી નથી ? તો પછી પ૨માત્માની પ્રતિમાની અસર માનવા કેમ તૈયાર નથી થવાતું ?
દશવૈકાલિક સૂત્રમાં ‘ચિત્તભીર્ત્તિ ન નિજઝાએ, નારિ વા સુઅલંકિય' પદો દ્વારા ભીંત ઉપર દોરેલું સુંદર નારીનું ચિત્ર જોવાની પણ ‘ના’ ફરમાવી છે. તે આ જ વાતને પુષ્ટ કરે છે કે જડ એવા ચિત્રની પણ ચેતન આત્માના ભાવો ઉપર વિશિષ્ટ અસર છે ! અને તેથી તો વર્તમાનકાળે પણ ચૂંટણી વખતે મતદાન ક૨વા મતદારોને જે હોલમાં જવાનું હોય છે, ત્યાં કોઈપણ રાજકીય પુરુષોનો ફોટો કે કટ-આઉટ રાખવાની સખ્ત મનાઈ ફરમાવવામાં આવી છે. કદાચ તે ચિત્ર જોઈને મતદારનું મન તેની તરફેણમાં મત આપવાનું થઈ જાય તો ? આમ ત્યાં પણ ચિત્રની અસર માનવામાં આવી છે, તો ભગવાનની પ્રતિમાના દર્શનની આત્માના ભાવો ઉપર અસર કેમ ન થાય ?
સાચું કહો : કોઈ આપણને ‘ગધેડો’ કે ‘વાંદરો’ કહે તો આપણને શું થાય ? ગુસ્સો આવે ? તેને કાંઈક સંભળાવી દઈએ ? તાકાત હોય તો ઊંચકીને એક લાફો લગાવી દઈએ ? કદાચ સામેની વ્યક્તિ વધારે બળવાન હોય તો મનમાં ને મનમાં સમસમી જઈએ ? આવા કો’ક ભાવો તો પેદા થાય જ ને ? છેવટે, 'જવા દો. એને કાંઈ સમજણ પડતી નથી કે તે કોને શું કહી રહ્યો છે ! માફ કરી દો. તેવા ક્ષમાના ભાવ પણ આવે ને ? તે ગાંડો હોય તો તેના તે શબ્દો સાંભળીને તેની ઉપેક્ષા કરવાના ય ભાવ તો જાગે ને ?
તો આ ‘ગધેડો' કે ‘વાંદરો’ એ શબ્દો પણ જડ જ છે ને ? જો આ જડ શબ્દોની
