________________
સૂત્રોના રહસ્યો
પ૯ *(૧૦) જુદા જુદા પદ ઉપર વિશેષ વિચારણા :
ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! હે ભગવંત ! આપની ઇચ્છા હોય છે. આ પદ જણાવે છે કે ગુરની ઈચ્છા વિના સારું પણ કાર્ય થઈ શકે નહિ. ખમાવવાની ક્રિયા કરતા પહેલા પણ ગુરુની ઈચ્છા મેળવવી જરૂરી છે.
અભૂદ્ધિઓ મિ : હું આદરપૂર્વક ઉપસ્થિત થયો છું. આ પદ માત્ર અપરાધોની ક્ષમા માગવાની ઇચ્છા નહિ, પણ ક્ષમા માગવાની ઉત્કંઠા=તત્પરતા જણાવે છે.
વળી હું આ ક્ષમા કોઈના દબાણને કે આગ્રહને વશ થઈને માગવા નથી આવ્યો. પરન્તુ આદરપૂર્વક મારી ઇચ્છાથી જ આવીને ઊભો રહ્યો છું તેવું જણાવે છે.
આમ, આપણે પણ અપરાધોની ક્ષમા હૃદયના ઊભરાતા બહુમાનભાવથી ગદ્ગદિત થઈને માગવાની છે, તેમ નક્કી થયું.
અભિંતરદેવસિ ખાઉં કેટલા સમય દરમ્યાન થયેલા અપરાધોને ખમાવવાને ઇચ્છીએ છીએ ?તે આ પદ દ્વારા જણાવાય છે. - દિવસના, રાત્રિના, ૧૫ દિનના, ચાર મહિનાના, કે એક વર્ષના અપરાધોને ખમાવવા માટે અનુક્રમે દેવસિએ, રાઇ, પબિઅં, ચોમાસિએ કે સંવદ્યુરિ બોલવામાં આવે છે.
હું ખમાવવાને ઇચ્છું છું એટલે કે હું ક્ષમા માગુ છું. ક્ષમા માગવી એ દીનતા નથી પણ જાગ્રત આત્માનો સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત કરવા માટેનો ઉત્તમ પ્રયત્ન છે. અને તેનાથી ચિત્ત-પ્રસન્નતાની પ્રાપ્તિ થાય છે.
જો ક્ષમા આપવી તે ઉદારતા છે, તો ક્ષમા સામેથી માગવી તે પવિત્રતા છે.
ઇચ્છે, ખામેમિ દેવસિએ : આપની આજ્ઞાને સ્વીકારું છું અને દિવસ સંબંધી અપરાધોને ખમાવું છું. અર્થાત્ તેની માફી માગું છું. આપ પણ ઉદારતાપૂર્વક મને ક્ષમા આપજો.
અપત્તિ-પરપત્તિઃ અપત્તિએ = સામાન્ય દુઃખ પેદા થાય તેવું વર્તન. અને પરપત્તિએ = વિશેષ દુઃખ પેદા થાય તેવું વર્તન. પોતાના એકાદ વર્તનથી ગુરુને ક્ષણ માટે પણ જો દુઃખ પેદા થાય તો સાચા શિષ્યને એકી સાથે સો સો વીંછી ચટકા ભરતા હોય તેવી વેદના થાય છે. તેથી હવે પછી જણાવવામાં આવનાર જુદી જુદી બાબતોમાં જે કાંઈ અપ્રીતિકર કે વિશેષ અપ્રીતિકર થઈ ગયું હોય તેની આ પદો વડે તે ક્ષમા યાચે છે.
ભત્તે પાણે : ભોજન-પાણી વહોરવા જતી વખતે, વહરતી વખતે કે વહોરીને આવ્યા પછી સાધુએ એવું કોઈ વર્તન ન કરવું જોઈએ કે જેથી ગ્રદેવને અપ્રીતિ વગેરે થાય.
ગૃહસ્થોએ પણ ગુરુ મહારાજને ભોજન-પાણી વહોરાવવાના વિષયમાં વિવેક જાળવવો જોઈએ. રોજ સમયસર વરવા પધારવા વિનંતી કરવી. ગુરુજી પધારે
