________________
८४
સૂત્રોના રહસ્યો જવાબદારીવાળું અને મર્યાદિત શક્તિવાળું હોવાથી તેની મર્યાદા નક્કી કરવામાં આવી છે.
કાઉસ્સગ્નની મર્યાદા ઘડી, મંત્ર કે ઘડિયાળના આધારે નક્કી કરી શકાય નહિ, કારણ કે તેમ કરતાં વારંવાર તેનું ધ્યાન રાખવું પડે. પરિણામે કાઉસ્સગ્નનું સ્વરૂપ જ પલટાઈ જાય.
તેથી કાઉસ્સગ્નનું પ્રમાણ શ્વાસોચ્છવાસના આધારે નક્કી કરવામાં આવ્યું છે. જેમકે રાઈપ્રતિક્રમણમાં ૨૫ શ્વાસોચ્છવાસનો, દેવસિપ્રતિકમણમાં ૫૦ થાસો.ને, પકિન પ્રતિક્રમણમાં ૩૦૦ શ્વાસો.નો. ચોમાસી પ્રતિક્રમણમાં પ00 થાસો.નો અને સંવત્સરી પ્રતિક્રમણમાં ૧૦૦૮ શ્વાસો.નો કાઉસ્સગ્ન કરવાનો હોય છે.
पाय समा ऊसासा, कालपमाणेण हुंति नायव्वा ।
एयं कालपमाणेणं, उस्सग्गेणंत नायव्वं ॥ કાઉસ્સગ્ન માટે ગાથાના પાદ (ચોથા ભાગ)ને વ ાસો. પ્રમાણ ગણવો. એ પ્રમાણે શાસ્ત્રીય વ્યવસ્થા હોવાથી જ્યારે ૨૫ શ્વાસો. ને કાઉસ્સગ્ન કરવાનો હોય છે ત્યારે “ચંદેસુ નિમ્મલયરા સુધીના લોગસ્સનો કાઉસ્સગ્ન કરાય છે.
લોગસ્સમાં સાત ગાથા છે. દરેક ગાથાની ૪-૪ લીટ છે. ૧ લીટીનો ૧ શ્વાસો. થાય. તેથી ૬ ગાથાની ૬ ૪ ૪ = ૨૪ લીટીમાં ૭મી ગાથાની ૧લી લીટી ચંદેસુ નિમ્મલયર ઉમેરીએ એટલે ૨૫ શ્વાસો. નો કાઉસગ્ન થઈ જાય. તે જ રીતે દેવસિ પખિ. ચોમાસી પ્રતિક્રમણમાં અનુક્રમે ૫૦ - ૩૦૦ - ૫૦૦ થાસો.નો કાઉસ્સગ્ન કરવા ચંદેસુ નિમ્મલયરા સુધીના ૨, ૧૨ અને ૨૦ લોગસ્સનો (૨૦ x ૨૫ = પ00) કાઉસગ્ન કરવાનો હોય છે.
નવકારના પદો નવ છે પણ સંપદા આઠ છે. તેથી ૧ નવકાર આઠ શ્વાસોચ્છવાસ પ્રમાણ ગણાય છે. સંવત્સરી પ્રતિક્રમણમાં ૧૦૦૮ શ્વાસે. નો કાઉસ્સગ્ન કરવાનો હોવાથી ૪૦ લોગસ્સને ૧ નવકાર (૪૦ x ૨૫ = ૧૦00 + ૮ =૧૦૦૮ શ્વાસો.)નો કાઉસ્સગ્ન કરવાનો હોય છે.
રાત્રે કામવાસના સંબંધિત ખરાબ સ્વપ્ન આવ્યું હોય તો તેનું પ્રાયશ્ચિત્ત ૧૦૮ શ્વાસો. પ્રમાણના કાઉસ્સગ્નનું છે. તેથી સવારે રાઇપ્રતિક્રમણમાં કુસુમિણ દુમિણનો કાઉસ્સગ્ન સાગરવરગંભીરા સુધીના ચાર લોગસ્સ (૨૭ લીટી x 1 = ૧૦૮ શ્વાસો)નો કરવાનો હોય છે.
કાઉસ્સગ્નમાં ખરેખર તો લોગસ્સ જ ગાવાનો હોય છે. જેને લોગસ્સ સૂત્ર ન આવડતું હોય તેણે તરત જ ગોખી લેવું જોઈએ. કેમકે ૨૫ શ્વાસો. ના કાઉસ્સગ માટે ચંદે નિમ્નલિયા સુધીનો લોગસ્સ બોલવાને બદલે ચાર નવકાર ગણીએ તો ૪ x ૮ = ૩૨ શ્વાસો. પ્રમાણ કાઉસ્સગ્ન થઈ જાય છે. આ તો જે બાળજીવોને લોગસ્સ સુત્ર આવડતું જ નથી, તેવા જીવો જ્યાં સુધી લોગસ્સ સૂત્ર ગોખી ન લે ત્યાં સુધી આરાધનાથી
