________________
પૌરાણિક કથાકાશ અને, તેના કર્તા બેરિસ્ટર ડાહ્યાભાઈ પીતામ્બરદાસ દેરાસરી
પૌરાણિક થાકાશના સર્જક શ્રી ડાહ્યાભાઈ દેરાસરીએ ગુજરાતી ભાષામાં લગભગ ડઝનેક કૃતિઓ રચી છે. તેમણે કાવ્યો રચ્યાં છે તેા અનુવાદો પણ કર્યાં છે. તેમણે પાઠયપુસ્તકા તૈયાર કર્યાં છે તા ‘કાન્હડદે પ્રબ'ધ' જેવી કૃતિનું સંપાદન પણ કર્યું છે. પણ તેમણે રચેલી એ કૃતિઓ બદલ ગુજરાતી સાહિત્યના ઇતિહાસઢારા હમેશ માંધ લેતા રહેશે. એવી એક કૃતિ છે: સાઠીના સાહિત્યનું દિગ્દર્શીન, એ ગ્રંથમાં એમણે પેાતાના કાળ દરમિયાન સાઠ વરસના ગાળામાં નીવડેલી સાહિત્યિક તેમજ અન્ય રચનાની મૂલવણી કરી છે, તે તેમની ખીજી યાદગાર કૃતિ છે – જે વાચકના હાથમાં છે તે – પૌરાણિક કથાકાશ, કદાચ તેમણે ખીજુ કાઈ પુસ્તક ન લખ્યુ. હાત; માત્ર પૌરાણિક થાાશની જ રચના કરી ઢાત તા પણ તેમની સેવાનું મહત્ત્વ કમી ગણાત નહિ, બલ્કે પૌરાણિક કથાકેશના સર્જનથી તેમને પેાતાને જીવનનું એક સમ” કામ કર્યાના પરમ સંતેષ થયેા હશે.
પેાતાની યુવાવસ્થા દરમિયાન, શ્રી ડાહ્યાભાઈને કવિ નર્મદને 'નમ” થાકાશ' જોવા મળ્યા હતા, તે ગ્રંથ જોઈ, તેમણે પેાતાના પ્રતિભાવ રૂપે માંધ્યું છે એનું વાંચન રસિક અને આહ્લાદક લાગ્યું હતું, પણ એ ગ્રંથ બહુ જ નાના અને એમાં હકીક્ત બહુ જ કમતર છે.' એ કારણે તેમણે બૃહદ ફલક પર, એ જ પ્રકારના કાશ રચવાનું સ્વપ્ન સેવેલુ. તે પેાતાની તેરીને કારણે રાજાટમાં રહેતા હતા, તે વેળા ત્યાંની ક્ષેત્ર લાઈબ્રેરી સાથે નિફ્ટપણે સંકળાયેલા. ત્યાં, આ જ વિષય અંગે એક મરાઠી કૃતિ જોવામાં આવી. એથી તેમને પેતે આાકાંક્ષેલી પ્રવૃત્તિમાં ઊંડા ઊતરી જવાની પ્રેરણા મળી. 'નમ થાકેાશ' તથા ગાડમાલે કૃત પૂર્વોક્ત ક્રેશ – એ બંનેની મદદ લઈ તેમણે પેાતાના કામનો આરંભ કર્યો. પણ માત્ર આ એ જ કૃતિ પર આધાર રાખવાને બદલે, પાતે સ્વત્ર ંત્રપણે ઘણા ઉમેરા કર્યો અને નજર હેઠળના બંને કાશ કરતાં લગભગ બેવડા કદના ગ્રંથ રચ્યો. આમ આ કાશની રચનામાં તેમનું પ્રદાન નોંધપાત્ર ગણાય.
શ્રી ડાહ્યાભાઈ દેરાસરી ભારતના ઇતિહાસમાં લેખાયેલી અતિ મહત્ત્વની સાલમાં જન્મ્યા હતા : સને ૧૮૫૭. તેમનું અવસાન થયું. સને ૧૯૩૮માં, તેમને જન્મ સુરતમાં
