Shravak Bhoomi Part 02

Author(s): Karunesha Shukla
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute

Page 132

संस्कृत भूमिका
इव संस्कृतभाषायां लिखिता या खलु सुतरामन्यभूमीनामपि भाषा । यद्यप्यस्यां भूमौ प्रयुक्तः पाठो नैकधा संशोधितोऽस्यां भाषायां लिपिलेखिकस्य प्रमादवशादनेके भाषादोषाः समापतिता ये खलु लेखस्य पालि-माहायानिक संस्कृत-मागधीभाषाप्रयोगसंस्कारवशादेवापतिता भवेयुरिति ग्रन्थस्यास्य भाषास्वरूपपरिशीलनादवगम्यते । अस्य व्याकरणं पूर्णतः पाणिनिप्रोक्तव्याकरणनयानुसारीति नात्र प्राकृतप्रभावः कश्चिदेवंविधः परिलक्ष्यते येनास्या भूमेर्भाषा बौद्ध संकर (?) संस्कृतत्वेन परिगृह्येत । यद्यपि कतिपये धातुप्रयोगा नामप्रयोगा वा लेखकप्रमादवशाच्च्युता दृश्यन्ते किन्तु नैतावन्मात्रेण ग्रन्थस्य भाषाऽपरेति वक्तुं शक्यते । प्रायशस्सर्वं एवेते भाषादोषा व्याकरणस्खलितानि वा यथावसरं शोधितान्यस्माभिः ।
12. मातृकायामनुपलब्धानामस्य भूमेर्मुख्यांशानां लुप्तानां भोटभाषान्तरासंस्कृते पुना रचनाऽस्माभिः कृता । अस्याः पाठः प्रथमपरिशिष्टे प्रदत्तमित्याशास्महे न कश्चिदश एवंविधस्त्रुटितो भ्रष्टो वा वर्तते येनास्या भूमेर्विषयावबोधो अर्थसम्भारस्य वा तात्पर्यावबोधो दुष्करो भूयादिति । विश्वसिमो विद्ववन्मूर्धन्यानामधीतिबोधप्रचारणपरम्परयाऽस्य ग्रन्थरत्नस्य भूयानर्थावगमो विस्तरश्च भूयशोऽनेकशश्च भविष्यतीति । • धावक भूमेर्योगसम्भारः
1. आर्यावर्त्तीयदर्शनानां निखिलेषु प्रस्थानेषु चित्तशोधनक्रमेण परमार्थसाक्षाका मोक्षो निर्वाणं वेति सङ्ख्यां गच्छति । तत्र चित्तशोधनोपायः योगपदेनाभिधीयते । अयं योगः क्वचित्तु जीवात्मपरमात्मनोर्योग इति क्वचिच्च चित्तसमाधानमिति, क्वचित् आस्रवनिरोध' इति क्वचिन्निर्जर' इति चाख्यातः । श्री अरविन्दमते "
,
2
1. यथा प्रा० एलेक्स वेमैन् महोदयेन प्रतिपादितम्, तत्रैव तृतीयोऽध्यायः, q. 47-57 |
2. पाशुपत सूत्रभाष्यम्, पृ.6, 110 ।
3. यो० सू० 1/2
4. श्रावकभूमिः, पृ० 9, 37 – ।
5. जैनमते खल्वेषं मन्यते, द्र० स० द० सं०, 3, पृ० 80; द्र० सुखाबोधा तत्त्वार्थवृत्तिः, पृ० 7-8; 176 ।
6. The Synthesis of Yoga, (Sri Aurobindo Birth Centenary Library Publication, Vol. 20, p. 3). "All methods grouped under the common name of Yoga are special psychological processes founded on a fixed truth of Nature and developing out of normal functions, powers and results which were always latent but which are ordinary movements, do not easily or do not often manifest.”