________________
અક્રમના મહાત્માઓને, નવાં કર્મ ના બંધાય;
જૂનાં કર્મો ખાલી કરે, રહે નિત્ય પાંચ આજ્ઞા માંહ્ય ! ચીકણાં કર્મો આવે ત્યારે, પ્રતિક્રમણથી ઉખડે; એકાવતારી જ્ઞાન આ, ગેરન્ટી નવું કર્મ ન પડે !
અતિક્રમણ ને આક્રમણ, થતાં જ કર તું પ્રતિક્રમણ;
પરાક્રમની તો વાત જ શું ત્યાં કેવળ આત્મ-રમણ ! ક્રમણથી થઈ પ્રકૃતિ, અતિક્રમણથી ફેલાણી; પ્રતિક્રમણથી જાય ઘટતી, અક્રમ જ્ઞાને સમજાણી !
ચોર કે વેશ્યા હોય તોય, ભાવ એક ના બગાડાય;
ઈચ્છા નથી હોતી ખરાબીની, પણ સંજોગોમાં સપડાય ! મુઢાત્મા દેખે દોષો પરના, દોષ કદિ ન દેખાય નીજ ; ક્યાંથી તોળે ન્યાય જ્યાં, પોતે વકીલ-આરોપી-જજ !
અજ્ઞાની પણ પ્રતિક્રમણ, કરે અમુક અંશો;
થોડા જાગૃત વિચક્ષણો, છોડે પસ્તાવે દોષો ! શુદ્ધાત્મા થયા પછી, પ્રતિક્રમણ શું એને ઘટે ? સામાને દુઃખ થાય તેથી, અક્રમમાં આ કરવું પડે !
પ્રતિક્રમણ કરવા છતાં, માફી જો ન દે સામો:
તે આપણે જોવું નહીં, દોષ-મુક્તિ નિશ્ચ પામો ! અતિક્રમણના વિરોધી, પ્રતિક્રમણથી જાહેર થાય; અસહમતતા દોષો સંગે, દોષી સ્વભાવથી મુક્ત થવાય !
દોષો બધાં છે નિકાલી, ‘મારા' એ ભાવ નથી;
એમ જાગૃતિ રહે ત્યાં, પ્રતિક્રમણ પછી જરૂરી નથી ! અતિક્રમણ વિનાનો સહુ, નિકાલી છે વ્યવહાર; અતિક્રમણનું પ્રતિક્રમણ, નિકાલ થાય અંદર ને બહાર !
20
સાચું પ્રતિક્રમણ તો તે કરતાં દોષો ઘટે;
દોષ ના ઘટે તો, રે ! દળદળ કેમ ફીટે ?! પ્રતિક્રમણથી ધોવાઈ ગયું. પછી ન સામાને ખ; ના પડે મતભેદ કદિ, સામો મળે સંબંધ અકબંધ !
પાપ ધોયાની પ્રતીતિ, મન થાય ચોખ્ખું ને ચટ;
મુખ પર મસ્તી મલકે, હળવાં ફૂલ થાય ઝટ ! ‘ચંદુ તારી છે ભૂલ', કહે તને કોઈ ત્યારે; કહીએ, ‘ચંદુ તારી ભૂલ હશે’, માટે તને ઠપકારે !
અંડરહેન્ડના દોષો, ના જોવા કદિ શેઠે;
પોલીસ, જજ કે બીબી પાસ, કેમ રહે મીંદડી પેઠે ? પ્રતિક્રમણ જો મોડે થાય, તેનુંય કર પ્રતિક્રમણ ; આરતી કે વિધિમાં ભટકે, કર અજાગૃતિનું પણ !
દોષ થવો છે સ્વાભાવિક, તેથી વિમુક્તિનો માર્ગ;
જ્ઞાની જ એકલા દેખાડે, પ્રતિક્રમણ કરે છે સુભાગ્ય ! દોષ છે પોતાની ડખલે, સામાને કંઈ ન લાગે; ચેતો એની પોસ્ટ બંધ, આપણી તો જાગે !
અક્રમજ્ઞાને પ્રજ્ઞા પ્રગટ, પ્રતિક્રમણ થાય સ્વયં;
વીતદ્વેષ મેળે થયો, એ જ ખુદા, જેનો ગયો અહં ! અ-મારી” શબ્દ મહાવીરનો, ‘માર’નું કર પ્રતિક્રમણ; નિવેડો કે નિકાલ કરો, લઢવા માટે નથી આ જનમ !
ક્રમિકના જ્ઞાનીને નહીં, દોષનું આવું સુદર્શન;
અક્રમની જાગૃતિ જુઓ, પળે પળે છે પ્રતિક્રમણ ! સદ્દગુણ જેનાં દેખાય તેનાં, ન હોય એનાં પ્રતિક્રમણ; ભાવથી જ આપણું હોય, એની સાથે સુવર્તન !
21
